1. Urhebro ọgo yẹ ọnyikọ Peter ọ yẹ Ilele Kristi, mesoriẹ ọnọ họhọ taghene a sabu nyalele urhebro ọrana-a?

SẸ ENE rhirhiẹ odjuwu yanghene uvuẹn otọrakpọ na bẹmẹdẹ, ana sabu mẹrẹn erere ọke erhe yono kpahen urhebro ọnyikọ Peter ọ yẹ Ilele Kristi erukaro ra djẹha na. Peter ọrhọ ya: “Are i họhọ Ohworho Ọfuanfon ro serẹ are, are i rhiẹ ihworho ri fonron uvuẹn ọsoso uruemru are, fọkime a ya riẹ rhotọre: “Are ina vi fon, fọkime mẹmẹ ọfuanfon.’” (1 Pet. 1:15, 16) Nyoma ẹmro erana, e yonorin taghene ana sabu hẹrokele i Jehova, ro rhiẹ udje rọ mai rhomu kparobọ kpahen ẹfuọn. Ene vi rhiẹ ihworho ri fonron uvuẹn iruemru ọwan. Ọrana ọnọ sabu rhiẹ oborẹ ọ vwọ lọhọ fọkiẹ ijẹgba ọwan. Peter o ji ruẹ orusọ ezẹko; ọrẹn, udje yi o djephia taghene ana sabu “rhiẹ ihworho ri fonron.”

2. Enọ ego ye ne yono kpahen uvuẹn urhomu-ẹmro ọnana?

² Uvuẹn urhomu-ẹmro ọnana, ene yono kpahen enọ enana: Me yo mevirhọ ra na fon? Me yi Baibol na o yonorin kpahen ọfuanfon i Jehova? Marhẹ ene ru fon uvuẹn iruemru ọwan? Marhẹ uruemru ọfuanfon o ru surhobọmwu onyerẹnkugbe ọwan rhẹ Jehova?

3. Ukẹro ọgo yẹ ihworho a ha ni eri fonron, ọrẹn bọgo ya na mẹrẹn iyẹnrẹn rọ gbare?

³ Ọke ihworho buebun e roro kpahen ohworho rọ fonron, aye na ha ẹhẹn roro kpahen ohworho ro vwo vwo aghọghọ, ro ku ewun ẹga rhọ, rọ vwọ chẹẹ. Ọrẹn, orhiẹ omaran yẹ ihworho ri fonron i havwọ-ọ. E dje i Jehova rọ fonron, rhẹ “Osolobrugwẹ oma ọ merhan.” (1 Tim. 1:11) A tare taghene “omamerhomẹ” ọ havwiẹ rẹn ihworho ra ga ye. (Ps. 144:15) Jesu ọ tiẹn ihworho re ku ewun oghẹnrensan rhọ, ji ruẹ ekwakwa irhorhomu neneyo awọrọ i mẹrẹn aye. (Matt. 6:1; Mark 12:38) Ilele Kristi urhomẹmro na i rhe  oborẹ o mevirhọ ra na fon, fọkiẹ oborẹ i Baibol na ọ tare. E vwo imwẹro taghene Jehova ro vwo ẹguọlọ kpahen ọwan, ọ yẹ ọwan urhi ra na ja sabu nyalele-e. Omarana, Jehova ọrhọ ta rẹn ọwan: “Are ina vi fon,” e rheri taghene ana sabu fon. Ọrẹn, bọmọke ana ki fon uvuẹn iruemru ọwan, o fori ne vwẹruọ oborẹ ẹfuọn o mevirhọ.

4. Me yẹ ẹmro na “ọfuanfon” ọrhẹ “ẹfuọn” i mevirhọ?

⁴ Me yo mevirhọ ra na fon? Uvuẹn i Baibol, ẹmro na “ọfuanfon” ọrhẹ “ẹfuọn,” i mevirhọ iruemru ọrhẹ irueruo ogame ri fonron. Ẹmro na i ji mevirhọ ọrẹ ana homakpahontọre san ga Osolobrugwẹ. Nọyẹ, ene rhiẹ ihworho efuanfon, orhianẹ a fonron uvuẹn iruemru ọwan, arha ga i Jehova izede ro kwerhọ, ji vwo onyerẹnkugbe rọ kpẹnkpẹnren rhẹ ọye. Oma ọ merhen ọwan taghene ana sabu vwo onyerẹnkugbe rọ kpẹnkpẹnren rhẹ Jehova, dedevwo ọwan ihworho ri vwa gba, maido ọke erhe yono kpahen oborẹ i Jehova ọ fon te.

5. Me ya na sabu yono kpahen Jehova mie emakashe na?

⁵ Jehova ọ fonron ọrẹ kizede kizede. Ọwan i rhe kpahen ọnana fọkiẹ oborẹ i seraph na, nọyẹ emakashe ri mevi kẹrẹ aga usun i Jehova i tare. Emakashe na ezẹko ni tare: “Ọfuanfon, ọfuanfon, ọfuanfon yi Jehova ro sun emakashe na.” (Isa. 6:3) Itiọrurhomẹmro, nẹ aye i sabu vwo onyerẹnkugbe rọ kpẹnkpẹnren rhẹ Jehova, emakashe na ina vi fon—aye i ghini fon. Ọrana yọ soriẹ ekete ọmakashe i Jehova ọ havwọ uvuẹn otọrakpọ na, ọnọ sabu rhiẹ ekete rọ fonron. Ọrana oborẹ ọ phiare ọke i Moses o mevi kẹrẹ orhan rọ bara erhanren rọ vwọ torhẹ na.—Ex. 3:2-5; Josh. 5:15.

6-7. (a) Lele oborẹ ọ ha Exodus 15:1, 11, marhẹ i Moses o ru kanrunumwu ọfuanfon i Jehova? (b) Me yọ karorhọ emọ Israel taghene Jehova ọfuanfon? (Ni ifoto obaro ọbe na.)

⁶ Ọke i Moses o sun emọ Israel nyavrẹn Urhie i Red hin, nọ kanrunumwuie taghene Osolobrugwẹ ro rhiẹ i Jehova, ọfuanfon. (Se Exodus 15:1, 11.) Iruemru itu Egypt ra ga isolobrugwẹ efian, a fo-on. Omaran ọ ji havwọ rẹn era ga isolobrugwẹ efian itu i Canaan. Irueruo ogame aye o surhobọmwu ọrẹ a ha emọvwerhe ze izobo ọrhẹ irueruo ọfanrhiẹn. (Lev. 18:3, 4, 21-24; Deut. 18:9, 10) Ọrẹ ovẹnẹ, Jehova ọ vwọ ta rẹn idibo yi nẹ aye i ruẹ oborẹ ono gbe aye ghwu-u. Ọye yẹ ọfuanfon. A dabu dje ọnana fiotọre nyoma ẹmro ra ya rhẹ ọsete oro rọ ha onẹrhon orherẹn ọduado na. Ẹmro ra ya rhọ ye yẹ, “Jehova yẹ Ọfuanfon.”—Ex. 28:36-38.

⁷ Ẹmro ri ha ọsete ọrana, ọ yẹ kohworho kohworho rọ mẹrenriẹn imwẹro taghene Jehova ghini ọfuanfon. Ọrẹn, nẹ onyẹ Israel rọ vwọ sabu mẹrẹn ẹmro ri ha ọsete na fọkime ọ sabu bru orherẹn ọduado na vwo-o? Ono ji rhe sẹ i Jehova yẹ ọfuafon? Ee! Emọ Israel ephian e rhon iyẹnrẹn ọrana ọke re se Urhi na udaro ehworhare, emẹse ọrhẹ emọvwerhe. (Deut. 31:9-12) Orhianẹ wu ha avwaye, manẹ we rhon ẹmro enana: “Mẹme yi Jehova ro rhiẹ Osolobrugwẹ are . . . are ine vi rhiẹ ihworho efuanfon, fọkime mẹmẹ ọfuanfon.” “Are ina vi fon ha mẹ, fọkime mẹmẹ ro rhiẹ i Jehova, mi fonron.”—Lev. 11:44, 45; 20:7, 26.

8. Mesoriẹ o fo ne yono kpahen oborẹ ọ ha Leviticus 19:2 ọrhẹ 1 Peter 1:14-16?

⁸ Jene yono kpahen ẹmro owu ra ya rhẹ Leviticus 19:2, re se harẹn emọ Israel  ephian. Jehova nọ ta rẹn Moses: “Tẹmro rẹn ọsoso emọ Israel ri kokori na taghene, ‘Are i fon fọkime mẹmẹ, Jehova Osolobrugwẹ are, ọ fonron.’” Ọnọ sabu họhọ taghene Peter o se nẹ ẹmro erana ọke rọ ha urhebro rẹn Ielle Kristi nẹ aye i “fon.” (Se 1 Peter 1:14-16.) Itiọrurhomẹmro, ọwan a ha otọre Urhi Moses na-a. Ọrẹn, oborẹ i Peter ọ yare o dje kpahen oborẹ e yono nẹ Leviticus 19:2, nọyẹ, Jehova yẹ ọfuanfon, omarana ihworho ri vwo ẹguọlọ kpahiẹn i damoma fon. Ọnana urhomẹmro sẹ e vwo ifiẹrorhọ re ne rhirhiẹ odjuwu, yanghene uvuẹn akpọ i paradais.—1 Pet. 1:4; 2 Pet. 3:13.

9. Marhẹ ene ru mẹrẹn erere ọke erhe yono Leviticus urhomu-ẹmriẹn 19?

⁹ Fọkime ọwan i guọlọ lẹrhẹ oma merhen i Jehova, na damoma re ne rhiẹ ihworho ri fonron. Jehova ọ tiobọnu urhebro ezẹko ri na ha userhumu rẹn ọwan ru te omaran. Ana sabu mẹrẹn obọdẹn urhebro ọrana nẹ Leviticus urhomu-ẹmriẹn 19. Ọgba irherhe owu ro rhiẹ onyẹ Hebrew re se Marcus Kalisch, ọrhọ ya: “Ọkezẹko ọnana yẹ urhomu-ẹmro rọ mai ghanren kparobọ uvuẹn ọbe Leviticus, ọrhẹ uvuẹn ẹbe isionrin erukaro uvuẹn i Baibol na.” Jene yono kpahen eghwẹmro ezẹko uvuẹn urhomu-ẹmriẹn 19, ri vwo iyono eghoghanren kpahen akpenyerẹn ọwan. Ọke re ne yonie na, karorhọ taghene aye i tonrhọ rhẹ ẹmro na: “Are ina vi fon.”

10-11. Uruemru ẹfuọn ọgo ya hunute uvuẹn ẹmro ọtonrhọ ri ha Leviticus urhomu-ẹmriẹn 19, mesoriẹ ọ ghanren?

¹⁰ Ọke i Jehova ọ ta taghene o fori nẹ emọ Israel i fon, nọ habaye: “Are owuowọnwan i họghọ rẹn iziẹ ọrhẹ ọsẹ ye . . . Mẹmẹ i Jehova ro rhiẹ Osolobrugwẹ are.”—Lev. 19:2, 3.

¹¹ Itiọrurhomẹmro, ọghanranren na nyalele urhebro ọnana ro nẹ obẹ i Jehova rhe na, kpahen ọrẹ ana họghọ rẹn eri vwiẹre ọwan. Karorhọ taghene ọke ọhworhare owu ọ nọ i Jesu: “Orhorhomu ọgo mi ne ruo ne mi sabu vwo arhọ i bẹmẹdẹ?” Usuẹn ẹkpahenrhọ i Jesu ọ yẹriẹ, yẹ ọrẹ  ọnọ họghọ rẹn ọsẹ ye ọrhẹ izie. (Matt. 19:16-19) Jesu ọ tobọ ghwọghwu otu i Pharisee ọrhẹ eyẹbe na, fọkime aye e kporo ona aye ina ja họghọ rẹn eri vwiẹre aye. Omarana, “ẹmro Osolobrugwẹ orho fiemru” rẹn aye-e. (Matt. 15:3-6) “Ẹmro Osolobrugwẹ” o ji sekpahen urhi ọrẹ isionrin uvuẹn Akama Ikpe na, ọrhẹ oborẹ e se nẹ Leviticus 19:3. (Ex. 20:12) Ọgbọ ọrọrọ, karorhọ taghene ọkpọvi rọ ha Leviticus 19:3, nọyẹ ọrẹ ana họghọ rẹn eri vwiẹre ọwan, ọ homaphia ọke ẹmro na: “Are i fon fọkime mẹmẹ, Jehova Osolobrugwẹ are, ọ fonron,” ọ homaphia hin.

12. Lele urhebro rọ ha Leviticus 19:3, onọ ego ya na sabu nọ oma ọwan?

¹² Sekpahen urhebro i Jehova ra na họghọ rẹn eri vwiẹre ọwan, ana sabu nọ oma ọwan, ‘Mia họghọ rẹn eri vwiẹre mẹ?’ Orhianẹ we roro taghene manẹ we ru rhomurhọ uvwre ọke rọ vrẹnren na, wu na sabu ru rhomurhọ vwana. Wu sabu wene oborẹ ọ phia vrẹn ne-e, ọrẹn wu na sabu damoma ha userhumu rẹn eri vwiẹruọ vwana. Ọkezẹko wu na sabu lele aye ghwọghọ ọke kugbe. Yanghene wu na sabu ha userhumu phia dẹ ekwakwa aye i guọlọre, ha userhumu rẹn aye daji kẹrẹ i Jehova yanghene ha urhebro ọrhẹ uduẹharhaghwẹ rẹn aye. Erhe ruẹ omaran, nọyẹ a nyalele oborẹ ọ ha Leviticus 19:3.

13. (a) Urhebro ọrọrọ ọgo yọ ha Leviticus 19:3? (b) Marhẹ ene ru hẹrokele udje i Jesu ra ya rhẹ Luke 4:16-18?

¹³ Leviticus 19:3 o ji yono emru ọrọrọ kpahen oborẹ ene ru fon. Ọ hunute ọrẹ ana sẹrorẹ ẹdẹ Omeronmo na. Ilele Kristi a ha otọre Urhi na-a, omarana ọwan i vwa sẹrorẹ ẹdẹ Omeronmo na-a. Ọrẹn, ana sabu yono ekwakwa buebun nẹ oborẹ emọ Israel i sẹroriẹ lele, ọrhẹ oborẹ aye i ru mẹrẹn erere. Ẹdẹ Omeronmo na, ọke aye ine ronmoma nẹ ewian aye ji tẹnrovi ogame i Jehova. * Omarana, orhiẹ oborẹ o serhọ taghene Jesu o riẹ synagogue rọ ha uvuẹn amwa ye, ji se nẹ Ẹmro Osolobrugwẹ. (Ex. 31:12-15; se Luke 4:16-18.) O fori nẹ urhi Osolobrugwẹ rọ ha Leviticus 19:3 sekpahen ọrẹ “ana sẹrorẹ ẹdẹ omeronmo” na, o mwu ọwan fiẹ ọke rhotọre nẹ ewian ọwan kẹdẹkẹdẹ, neneyo a sabu tẹnrovi ogame i Jehova. We roro taghene o fori ne wu ru rhomurhọ uvuẹn erhirhiẹ ọrana? We rhe fiẹ ọke rhotọre ọke ephian ne wu sabu fiomarhọ ogame i Jehova, wu ne vwo onyerẹnkugbe rọ kpẹnkpẹnren rhẹ Jehova, rọ nọ lẹrhuọ rhiẹ ohworho rọ fonron.

14. Urhomẹmro ọghoghanren ọgo ya kanrunumwu uvuẹn Leviticus 19?

¹⁴ Leviticus urhomu-ẹmriẹn 19 ọ hunute urhomẹmro ọghoghanren owu ọgbọ buebun, rọ nọ sabu ha userhumu rẹn ọwan fon. Oghwẹmro 4 orho fuen rhẹ ẹmro na: “Mẹmẹ i Jehova Osolobrugwẹ are.” Ẹmro ọrana yanghene eri họheriẹ i homaphia ọgbọ 16 uvuẹn urhomu-ẹmriẹn 19. Ọnana nọ karorhọ ọwan akama ọrukaro na: “Mẹmẹ yi Jehova Osolobrugwẹ are . . . Are i vwe vi vwo isolobrugwẹ erọrọ vrẹn omẹmẹ-ẹ.” (Ex. 20:2, 3) Ilele Kristi ephian ri guọlọ fon, ina vi damoma neneyo emru owuorowu yanghene ohworho owuorowu, ọ jọ jaghwẹrhọ onyerẹnkugbe aye rhẹ Jehova. Habaye, fọkime ọwan Iseri Jehova, na damoma ra na kẹnoma rẹn irueruo ephian ri na sabu gbe odẹ ọfuanfon i Jehova ghwu.—Lev. 19:12; Isa. 57:15.

15. Me yo fori nẹ eghwẹmro ri ha Leviticus 19 ri ta kpahen izobo, i mwu ọwan ru?

 ¹⁵ Emọ Israel e djephia taghene Jehova yẹ Osolobrugwẹ aye ọke aye i rha nyalele irhi enẹyen. Leviticus 18:4 ọrhọ ta: “Are i ru lele orhienbro mẹ ephian, are i ji sẹrorẹ irhi mẹ jeghwai nyalele aye. Mẹmẹ yi Jehova Osolobrugwẹ are.” Urhomu-ẹmriẹn 19 ọ ta kpahen “irhi” ezẹko ra yẹ emọ Israel. Jerẹ udje, oghwẹmro 5-8, 21, 22 ọ ta kpahen izobo eranmo. O fori nẹ emọ Israel i ze izobo erana izede ro no jo ‘gbe ekwakwa ọfuanfon ọrẹ i Jehova ghwu.’ Ọke erhe se eghwẹmro erana, o fori no mwu ọwan damoma ruẹ oborẹ ọnọ merhen i Jehova oma, ji ze izobo ujiri ro vwo ekwerhọ kpahen, jerẹ oborẹ Hebrews 13:15 ọ tare ne ru.

16. Uruemru-urhi ọgo rọ ha Leviticus 19, yọ karorhọ ọwan ovẹnẹ rọ ha uvwre ihworho ra ga i Jehova ọrhẹ eri vwa ga ye?

¹⁶ Ne rhiẹ ihworho ri fonron, ene ne vi mwuegbe ra na vẹnẹ awọrọ. Ọrana ọnọ sabu bẹn. Ọkezẹko, ihworho re lele riẹ isukuru, ere lele sueyi, imizu ọwan ri vwe rhiẹ Iseri Jehova, ọrhẹ awọrọ ina sabu riẹriẹ ọwan ne vwobọrhọ irueruo ri na jaghwẹrhọ ogame ra harẹn Jehova. Ọrana ọrhọ phia, o vwo orhienbro ọghoghanren re ne bru. Me yọ nọ ha userhumu rẹn ọwan brorhiẹn ro serhọ? Roro kpahen uruemru-urhi ọghoghanren owu uvuẹn Leviticus 19:19, rọ tare: “Are i vwe vi ku ewun ra ha aruẹ oruru eva ko kugbe rhọ-ọ.” Urhi ọrana ọ ha userhumu rẹn ihworho fiẹ ovẹnẹ rhẹ emọ Israel ọrhẹ egbamwa erọrọ. Inyenana, fọkime ọwan a ha otọre Urhi na-a, ana sabu ku ewun ro vwo aro sansan rhọ, jerẹ akara, ẹlo yanghene aruẹ ewun erọrọ. Ọrẹn, ọwan a guọlọ hẹrokele ihworho rẹ irueruo ọrhẹ imwẹro aye ọ kparehaso iyono i Baibol na-a, ọrhọ tobọ rhianẹ e lele aye riẹ isukuru kugbe, lele aye sueyi yanghene ihworho ekrun ọwan. Itiọrurhomẹmro, e vwo ẹguọlọ okokodo kpahen ihworho ekrun ọwan, e ji dje ẹguọlọ rẹn ereva ọwan. Ọrẹn, orho sekpahen eghọn eghoghanren uvuẹn akpenyerẹn ọwan, a guọlọ huvwele i Jehova. Ọrana ọghanranren omamọ, fọkime arha guọlọ rhiẹ ihworho ri fonron, iruemru ọwan ina vi vẹnẹ erẹ awọrọ.—2 Cor. 6:14-16; 1 Pet. 4:3, 4.

17-18. Uyono ọghoghanren ọgo ya na sabu yono nẹ Leviticus 19:23-25?

¹⁷ Manẹ ẹmro na “Mẹmẹ yi Jehova Osolobrugwẹ are,” ọ ha userhumu rẹn emọ Israel ha onyerẹnkugbe aye rhẹ Jehova rhiẹ emru ukaro. Izede ọgo? Leviticus 19: 23-25 o dje izede owu phia. (Seyi.) Roro kpahen oborẹ ẹmro enana ine mevirhọ rẹn emọ Israel ọke aye a ruẹ Otọre Ive na hin. Ohworho ọrhọ wọ ewawọ rọ mọ emamọ, ọ vwọ riẹ emamọ na uvwre ẹgbukpe esa-a. Uvuẹn ẹgbukpe ọrẹ ẹniẹ, ana ha omamọ na kpahontọre na haye ruiruo uvuẹn oghwa ẹga i Jehova. Uvuẹn ẹgbukpe ọrẹ isionrin ọvo yẹ ọghwẹrẹ na ọnọ sabu riẹ emamọ ye. Manẹ urhi ọrana ọ ha userhumu rẹn emọ Israel vwẹruọ ye taghene o fo nẹ aye i ha edamẹ aye karo-o. O fori nẹ aye i hẹroso i Jehova rọ Hẹrote aye, nẹ aye i ji ha ogame ọnẹyen karo. Ọnọ dabu yẹ aye emaren ro no te rẹn aye. Jehova o jiririe rẹn aye nẹ aye toro ẹghẹlẹ buebun rhẹ oghwa ẹga na, ro rhiẹ ekete ra ga ye.

¹⁸ Urhi rọ ha Leviticus 19:23-25 ọ karorhọ ọwan ẹmro i Jesu ọ tare uvuẹn oberun Ugbenu na. Ọrhọ ta: “Dobọ ọfiamu kpahen . . . oborẹ are ina re yanghene oborẹ are ina da” ji. Jesu ọrhọ ji ta: “Ọsẹ are obẹ odjuwu o rheri taghene are i guọlọ ekwakwa enana ephian.” Jehova ọnọ hẹrote edamẹ ọwan, jerẹ oborẹ ọ hẹrote efen na. (Matt. 6:25, 26, 32) E vwo imwẹro taghene Jehova ọnọ hẹrote ọwan. Ọwan e tiobọnu “ẹghẹlẹ arodọmẹ” rẹn eri vwo edamẹ. Ọwan e ji kiki toro igho ra na hẹrote edamẹ ukoko. Jehova ọ djokarhọ userhumu ra haphia, ọnọ ji ha ebrurhọ rẹn ọwan. (Matt. 6:2-4) Nyoma ọrana, ne djephia taghene e vwẹruọ iyono ri ha Leviticus 19:23-25.

19. Erere ego wu mẹrẹn nẹ eghwẹmro i Leviticus 19 re yono kpahen na?

¹⁹ Ọwan i yono kpahen eghwẹmro ezẹko uvuẹn Leviticus urhomu-ẹmriẹn 19 ne, rọ ha userhumu rẹn ọwan rhe izede ene ru fon jerẹ i Jehova. Arha hẹrokelie, na damoma ‘rhiẹ ihworho ri fonron uvuẹn ọsoso uruemru ọwan.’ (1 Pet. 1:15) Ihworho buebun ri vwa ga i Jehova, e rhiẹromẹrẹn omamọ uruemru ọwan. Itiọrurhomẹmro, o mwu ihworho ezẹko jiri Jehova ne. (1 Pet. 2:12) Ọrẹn, o ji vwo ekwakwa buebun ra na sabu yono nẹ Leviticus urhomu-ẹmriẹn 19. Urhomu-ẹmro uyono rọ ha kpahen ọnana, ọnọ ta kpahen eghwẹmro erọrọ uvuẹn Leviticus 19 na, ji ha userhumu rẹn ọwan rhe erhirhiẹ erọrọ uvuẹn akpenyerẹn ọwan re ne “rhiẹ ihworho ri fonron,” jerẹ oborẹ i Peter ọ tare.