1. Eaa te akoanga ta te apotetoro ko Petero i akakite ki te au Kerititiano, e i te akaraanga eaa te tumu kare e rauka i te rave i te reira?

ME E manakonakoanga to tatou no te rangi me kore no te enua nei, ka puapingaia tatou me akara i te akoanga ta te apotetoro ko Petero i oronga ki te au Kerititiano akatainuia i te anere mataiti mua. Tata a Petero: “Mei iaia i kapiki mai ia kotou e tapu ra, kia tapu katoa kotou i ta kotou tuatua ravarai ra; Kua oti oki i te tataia e, ‘Kia tapu kotou; te tapu nei oki au.’” (1 Pete. 1:15, 16) Ka apii tatou mei teia au irava e ka rauka ia tatou i te aru ia Iehova, koia te akaraanga maata rava atu no te tu tapu. Ka rauka e ka anoanoia tatou kia tapu to tatou tu. I te akaraanga penei kare e rauka i teia tu no te mea, e aronga apa tatou. E maata te au tarevake ta Petero i rave; noatu ra, akaari mai tona akaraanga e “kia tapu katoa tatou.”

2. Eaa te au uianga ta tatou ka pau i teia atikara?

² I teia atikara, ka uriuri tatou i teia au uianga: Eaa te tu tapu? Eaa ta te Pipiria e apii maira ia tatou no runga i to Iehova tu tapu? Akapeea tatou e tapu ei? Eaa te pirianga i rotopu i te tu tapu e to tatou pirianga kia Iehova?

3. Eaa te manako o te tangata no te tu tapu, e ka aere tatou kiea kia kimi i te manako tika tikai?

³ Me akamanako te manganui i tetai tangata tapu, ka tamanako ratou i tetai tangata kare e katakata ana, e aao ra i te kakau orometua, e e akaraanga maromaroa ua rai aia. Inara, kare ko teia te tu o te aronga tapu. Te akatakaia ra te Atua tapu ko Iehova ei Atua mataora. (1 Timo. 1:11) E mataora katoa te aronga tei akamori iaia. (Sala. 144:15) Kua akaapa a Iesu i te aronga tei aao i te kakau roroa e tei akaariari i to ratou tu tika i mua i te aroaro o te tangata. (Mata. 6:1; Mare. 12:38) Ka mārama te au Kerititiano i te aiteanga kia tapu no ta ratou i apii mei roto i te Pipiria. Kua papu ia tatou e kare to tatou Atua tapu e te aroa e akakite  mai i tetai akauenga kare e rauka ia tatou i te akono. No reira me akakite mai a Iehova kia tatou: “Kia tapu kotou,” kare e ekoko ka rauka rai ia tatou i te rave i te reira. Inara, i mua ake ka tapu tatou, ka anoanoia tatou kia mārama i te aiteanga kia tapu.

4. Eaa te aiteanga o te tu tapu?

⁴ Eaa te tu tapu? I roto i te Pipiria, te aiteanga o te tu tapu, koia oki ko te tu mā e te viivii kore i te pae kopapa e te manako e i roto i te akamorianga. Te akataka katoa ra teia i te manako kia akatakakeia no te tavini i te Atua. Tera te aiteanga, ka tapu tatou me vai tiamā ua, me akamori ia Iehova na roto i te mataara tau e me akatupu i te pirianga vaitata kiaia. Ka umere roa tatou e noatu e tu apa ua to tatou e ko Iehova te Atua tapu nui, ka inangaro rai aia kia riro mai ei oa piri vaitata no tatou.

5. Eaa ta tatou ka apii no runga ia Iehova mei te au angera tapu?

⁵ Ko Iehova tei tapu nui e te mā roa atu. Ka kite tatou i teia mei te tuatua a tetai au seraphi—e au angera tei noo vaitata ki tona terono. Kapiki maata tetai pae ia ratou: “E tapu, e tapu, e tapu, to Iehova Sabaota.” (Isa. 6:3) E tika, e rauka ai tetai pirianga vaitata ki to ratou Atua tapu, ka anoanoia te au angera kia tapu katoa—e koia tika rai. Ko teia te tumu i riro ei tetai au ngai i kave ei te au angera i te karere ei ngai tapu. Ko teia tei tupu kia Mose i ko i te pu ngangaere e kā ra.—Exo. 3:2-5; Iosu. 5:15.

6-7. (a) Ia Exodo 15:1, 11, akapeea a Mose te akakite pu tikai anga e e tapu te Atua? (e) Eaa tei akamaara ki te ngati Iseraela e tu tapu to te Atua? (Akara i te tutu i te kapi mua.)

⁶ I muri ake i te arataki anga a Mose i te ngati Iseraela na roto i te Tai Muramura, kua akakite pu tikai aia kia ratou e e Atua tapu a Iehova. (E tatau ia Exodo 15:1, 11.) E tu tapu kore e te viivii to te aronga akamori i te au atua o Aiphiti. Pera katoa te aronga tei akamori i te au atua o Kanaana. Kapiti mai ki ta ratou akamorianga te akaatinga tamariki e te au peu viivii o te ainga. (Levi. 18:3, 4, 21-24; Deu. 18:9, 10) Inara, kare rava a Iehova e umuumu i tona aronga akamori kia rave ua atu i tetai mea te ka taviivii ia ratou. Nona te tu tapu roa atu. Kua akataka meitakiia teia e te tataanga i runga i te tarae auro i runga i te pare o te taunga maata. Kua tataia ki runga i te tarae auro te tuatua: “Kia Tapu To Iehova.”—Exo. 28:36-38.

⁷ Ka akaari te tataanga i runga i te tarae ki tetai ua atu tangata tei kite i te reira, e ko Iehova te Atua tapu nui. Akapeea ra te tangata Iseraela tei kore i kite i te tarae no te mea kare e rauka iaia i te akavaitata atu ki te taunga maata? Ka rauka ainei iaia te akarongo ki teia karere puapinga? Ae. Ka akarongo pouroa te ngati Iseraela ki teia karere i roto i te tatau anga i te Ture ki mua i te au tane, vaine e te tamariki. (Deu. 31:9-12) Naringa ko koe tetai i reira, ka akarongo koe ki teia au tuatua: “Ko au oki to kotou Atua ra ko Iehova . . . kia tapu kotou; no te mea te tapu nei au.” “Ei aronga tapu kotou noku: no te mea te tapu nei au ko Iehova.”—Levi. 11:44, 45; 20:7, 26.

8. Eaa ta tatou i apii mei ia Levitiku 19:2 e ia 1 Petero 1:14-16?

⁸ Ka akamanako ana tatou i tetai tuatua tei tataia ia Levitiku 19:2, tei tatauia i mua i te katoatoa. Akakite a Iehova kia Mose: “E karanga atu ki te uipaanga katoatoa a te tamariki a Iseraela ra, e na ko atu kia ratou, Kia tapu kotou, no te mea te tapu nei oki au, ko to kotou Atua ra ko Iehova.” Penei te taiku ra a Petero i  teia irava te akakite anga aia ki te au Kerititiano: “Kia tapu kotou.” (E tatau ia 1 Petero 1:14-16.) Tika, kare tatou i raro i te Ture a Mose. Noatu ra, kua akapapu ta Petero tuatua i ta tatou i apii ia Levitiku 19:2, koia oki, e tapu a Iehova, e kia tauta te aronga tei inangaro iaia kia tapu katoa. Ka tau teia no te aronga e manakonakoanga to ratou kia noo i te rangi me kore i te enua parataito.—1 Pete. 1:4; 2 Pete. 3:13.

9. Akapeea tatou e puapinga ai mei te uriuri anga ia Levitiku pene 19?

⁹ No te mea ka inangaro tatou i te akamareka i to tatou Atua tapu, ka tauta tatou i te apii akapeea tatou e tapu ei. Te oronga maira a Iehova i te akoanga meitaki akapeea tatou me rave i te reira. Ka kitea te akoanga meitaki rava atu ia Levitiku pene 19. Tata a Marcus Kalisch, e tangata apii i te peu Ebera: “Te oronga maira teia pene umere i te akamārama anga meitaki rava atu no te au mea tukeke, e penei ko teia te pene puapinga roa atu o Levitiku, e pera katoa te au puka mua e rima o te Pipiria.” Ka akara ana tatou i tetai au irava i roto i teia pene, te ka oronga mai i te au apiianga puapinga no to tatou oraanga i te au rā. I teianei ka uriuri tatou i te au irava mei teia pene, te apii maira i te au mataara tukeke kia tapu tatou i roto i to tatou oraanga. E akamaara, te akamata ra a Levitiku pene 19 ma te tuatua: “Kia tapu kotou.”

10-11. Eaa ta Levitiku pene 19 e akakite maira kia rave tatou, e eaa ra teia i puapinga ai?

¹⁰ I muri ake i te akakite anga a Iehova ki te ngati Iseraela kia tapu kotou, karanga aia: “E akangateitei te tangata katoa i tona metua vaine, e tona metua tane . . . ko au to kotou Atua ra ko Iehova.”—Levi. 19:2, 3.

¹¹ Te taka meitaki ua ra, e mea puapinga kia akarongo tatou ki te akauenga a te Atua kia akangateitei i to tatou nga metua. E akamaara i ta Iesu i tuatua ki tetai tangata tei ui mai: “Eaa taku ravenga meitaki e raukaʼi iaku te ora mutu kore?” Pau mai a Iesu, e akangateitei aia i tona metua tane e tona metua vaine. (Mata. 19:16-19) Kua akaapa katoa a Iesu i te au Pharisea e te au  tata tuatua no te kimi ravenga kia kore ratou e akono i to ratou nga metua. “Kua pera oki [ratou] i te akakore anga i ta te Atua akauenga.” (Mata. 15:3-6) Ko “ta te Atua akauenga,” te o maira i te rima o te Ture Ngauru e ta tatou i tatau ia Levitiku 19:3. (Exo. 20:12) Ae e akamaara, te aru maira te akoanga ia Levitiku 19:3—e akangateitei i to metua vaine e to metua tane—i te tuatua i roto i te irava: “Kia tapu kotou, no te mea te tapu nei oki au, ko to kotou Atua ra ko Iehova.”

12. Akapeea tatou me taangaanga i te akauenga ia Levitiku 19:3, e eaa te uianga ka ui tatou kia tatou uaorai?

¹² Kia tau ki ta Iehova akoanga, e akangateitei i to nga metua, penei ka ui tatou kia tatou uaorai, ‘Te akangateitei ra ainei au i toku nga metua?’ Me manako koe e naringa e maata atu taau i rave i mua ana, penei ka rauka ia koe i te iki i teianei kia taui. Kare e rauka ia koe i te taui i te tuatau i topa, inara, ka rauka ia koe i te rave i taau ka rauka i teianei kia akapou maata atu i te taime ki toou nga metua e te tauturu maata atu ia raua. Penei ka akanoo koe i tetai taime kia kapiti atu kia raua. Me kore, penei ka oronga maata atu koe i te tauturu pae kopapa, pae vaerua me kore te pae ngakau e ka akamaroiroi e te akapumaana atu ia raua. Me akapera koe, te akono nei koe i te akauenga ia Levitiku 19:3.

13. (a) Eaa atu te akoanga ta tatou ka kite mai ia Levitiku 19:3? (e) Akapeea tatou me aru i te akaraanga o Iesu i teia tuatau tei tataia ia Luka 4:16-18?

¹³ Te apii maira a Levitiku 19:3 i tetai au mea ke no runga i te tu tapu. Te taiku ra te reira i te akono anga i te Sabati. Kare te au Kerititiano i raro ake i te Ture, no reira kare tatou e akono i te Sabati i te au epetoma. Inara, e maata ta tatou ka apii mei te tu i akono ei te ngati Iseraela i te Sabati, e akapeea ratou i puapinga ai mei te reira. Ko te Sabati tetai rā no te akangaroi mei te angaanga e te akamori i te Atua. * No reira rai i te au rā Sabati kua aere a Iesu ki te sunago i tona oire e kua tatau i te Tuatua a te Atua. (Exo. 31:12-15; e tatau ia Luka 4:16-18.) Me tatau tatou i te akauenga i roto ia Levitiku 19:3 “e akono oki i toku au sabati,” ka akakeuia tatou kia akanoo i tetai tuatau i roto i to tatou oraanga i te au rā ravarai no te akamori i te Atua. Toou manako e maata atu ainei taau ka rauka i te rave kia akono i teia akauenga? Me akapou putuputu koe i te taime no te akamori ia Iehova, ka akatupu koe i tetai pirianga vaitata tikai kia Iehova, e tuanga puapinga no te akatupu i te tu tapu.

14. Eaa te tuatua mou puapinga tei taiku putuputuia ia Levitiku pene 19?

¹⁴ Te taiku putuputu maira a Levitiku pene 19 i tetai tuatua mou puapinga te ka tauturu ia tatou kia tapu. Te taopenga ra te irava 4: “Ko au toou Atua ra ko Iehova.” Ka kitea teia tuatua e te aerenga manako e 16 taime i roto i teia pene. Te akamaara ra teia ia tatou i te akauenga mua: “Ko au toou Atua ra ko Iehova . . . Auraka rava toou ei atua ke atu iaku nei.” (Exo. 20:2, 3) Ka akapapu te au Kerititiano katoatoa e kare tetai ua atu apinga me kore tangata e riro mai ei mea puapinga atu i tona pirianga ki te Atua. E no te mea e Au Kite tatou no Iehova, ka tauta tatou kia kopae i tetai ua atu angaanga te ka akakino i tona ingoa tapu.—Levi. 19:12; Isa. 57:15.

15. Eaa ta te au irava ia Levitiku pene 19 no te apai atinga ka akakeu ia tatou kia rave?

 ¹⁵ Akaari te ngati Iseraela e kua āriki ratou ia Iehova ei Atua no ratou na te akono anga i tana au ture. Te na ko ra a Levitiku 18:4: “Ko taku ra au tuatua-tau ta kotou ïa e rave, e taku ra au akonoanga ta kotou ïa e tāpu, e na reira kotou i te aere: ko au to kotou Atua ra ko Iehova.” Te kapiti maira te pene 19 i tetai o teia au “akonoanga” ki to Iseraela. Ei akaraanga, te akamārama ra te irava 5-8, 21, 22 i te apai atinga manu. Kua anoanoia te ngati Iseraela i te akapapu e kare ta ratou au atinga e ‘akanoa i te au mea tapu a Iehova.’ Me tatau i teia au irava, ka akakeuia tatou kia inangaro i te akamareka ia Iehova, e te apai i te atinga akameitaki kiaia mei ta Ebera 13:15 e akamaroiroi maira ia tatou kia rave.

16. Eaa te kaveinga te ka akamaara ia tatou i te tuke i rotopu i te aronga tei tavini i te Atua e tei kore i tavini iaia?

¹⁶ Kia tapu tatou, ka anoanoia te tangata kia kite e tuke tatou mei te aronga kare e akamori ana i te Atua. Penei ka ngata i te rave i te reira. Tetai taime, ka māro mai te au oa apii, oa angaanga, e te kopu tangata kare i te Au Kite e tetai ke ia tatou kia rave i te angaanga te ka tamanata i ta tatou akamorianga. Me akapera ratou, e ikianga puapinga ta tatou ka rave. Eaa te ka tauturu ia tatou kia rave i te ikianga tau? Akamanako ana i teia kaveinga meitaki i roto ia Levitiku 19:19, te na ko ra: “Auraka oki koe e kakau ki te kakau orongā e te uru-mamoe i irokia ra.” Kua akatuke teia ture i te ngati Iseraela mei te au enua takapini ia ratou. I teia tuatau, kare tatou e patoi i te aao i te kakau tei irokia ki te kakau orongā, uru mamoe, poroiti e te pareu. Inara, ka patoi tatou i te au peu e te irinakianga tei kore i rotai ki te au apiianga Pipiria, noatu e no ko mai i to tatou oa apii, oa angaanga me kore te kopu tangata. E tika e inangaro to tatou i to tatou kopu tangata, e ka aroa atu i to tatou tangata tupu. Inara, akaari mai ta tatou ikianga e ka akarongo tatou kia Iehova noatu e ka akatuke teia ia tatou mei te aronga ta tatou i kite. E mea puapinga tikai teia no te mea me inangaro tatou kia tapu, ka anoanoia kia akatakakeia tatou.—2 Kori. 6:14-16; 1 Pete. 4:3, 4.

17-18. Eaa te apiianga puapinga ta tatou ka kite mai ia Levitiku 19:23-25?

¹⁷ Kua tauturu teia tuatua “ko au ko to kotou Atu ra ko Iehova” i te ngati Iseraela kia akariro i to ratou pirianga kia Iehova ei mea puapinga roa atu i roto i to ratou oraanga. Akapeea ra? Te akakite maira a Levitiku 19:23-25 i tetai ravenga. (E tatau.)  Akamanako ana i te aiteanga o teia au tuatua no te ngati Iseraela i muri ake i to ratou noo anga i te Enua Taputou. Me tanu tetai tangata i te tumu rakau, e toru mataiti kare aia e kai i te ua mei teia au tumu rakau. I te ā o te mataiti, ka akapae aia i te ua no te ngai tapu o te Atua. Ka tiaki aia e rima mataiti i mua ake ka kai ei aia i te ua mei te tumu rakau. Ka tauturu teia ture i te ngati Iseraela kia mārama e eiaa ratou e tuku i to ratou uaorai anoano na mua. Inangaro a Iehova kia irinaki ratou e ka akono aia ia ratou e kia akariro i tana akamorianga ei mea mua i roto i to ratou oraanga. Ka akapapu aia e ka rava ua ta ratou kai. E kua akamaroiroi te Atua ia ratou kia oronga maata i te apinga i ko i te ngai tapu, te ngai tinamou e akamoriia ra aia.

¹⁸ Me tatau tatou i te ture ia Levitiku 19:23-25, te akamaara ra ia tatou i ta Iesu i tuatua i roto i tana Akoanga i te Maunga. Karanga aia: “Auraka e apiapi . . . i ta kotou e kai e ta kotou e inu.” Akakite katoa a Iesu: “Kua kite oki to kotou Metua i te ao ra e, kia rauka taua au mea katoa ra ia kotou e tikaʼi.” Mei tana rai e rave ana no te au manu o te reva, ka akono te Atua ia tatou. (Mata. 6:25, 26, 32) Irinaki tatou e ka akono mai a Iehova ia tatou. E ka oronga tatou i te “apinga aroa” ki te aronga tei inangaro tauturu. Ka viviki katoa tatou i te oronga tauturu i te tutaki i te au mea o te putuputuanga. Te kite maira a Iehova i to tatou ngakau aroa e ka tutaki mai aia ia tatou. (Mata. 6:2-4) Me oronga tatou, te akaari ra te reira e kua mārama tatou i te apiianga i roto ia Levitiku 19:23-25.

19. Eaa taau i apii mai mei teia uriuri anga i te puka o Levitiku?

¹⁹ Kua uriuri tatou i tetai au irava i roto ia Levitiku pene 19, e kua tauturu teia ia tatou kia mārama akapeea me aru i to tatou Atua tapu. Me aru tatou iaia, te akaari ra e te tauta ra tatou ‘kia tapu i ta tatou tuatua ravarai.’ (1 Pete. 1:15) Manganui tei kore i tavini ia Iehova, inara kua kite mata ratou i te tu meitaki o tona iti tangata. Tei tupu mai, kua akakeu te reira i tetai pae kia akameitaki ia Iehova. (1 Pete. 2:12) Inara, e maata atu ta tatou ka apii mei a Levitiku pene 19. I te atikara ka aru mai, ka uriuri tatou i tetai au irava ke i roto i tera pene, te ka tauturu ia tatou kia mārama i te au mataara ke “kia tapu” tatou i roto i to tatou oraanga mei ta Petero e akamaroiroi maira.