Ndokoni pa mphangwa

Pitani pa tsamba ya Pyankati

NSOLO WA PFUNDZIRO 48

“Khalani Akucena”

“Khalani Akucena”

Khalani akucena m’makhaliro anu onsene.”​1 PED. 1:15.

NYIMBO 34 Kufamba mu Umumphu

PINAFUNA IFE KUPFUNDZA *

1. Ndi uphungu upi udapereka mpostolo Pedhru kuna Akristu, pontho thangwi yanji uphungu unoyu unaoneka ninga wakunentsa toera kuubvera?

KHALA cidikhiro cathu ndi cakwenda kudzulu peno kukhala pa dziko yapantsi, ife tinakwanisa kuphedzeka na uphungu udapereka mpostolo Pedhru kuna Akristu akudzodzwa a mu ndzidzi wa apostolo. Iye alemba: “Mbwenye ninga Ule adakucemerani ndi Wakucena, khalani akucena m’makhaliro anu onsene, thangwi pyalembwa kuti: ‘Khalani akucena, thangwi ine ndine wakucena.’” (1 Ped. 1:15, 16) Kubulukira m’mafala anewa, ife tinapfundza kuti tinatowezera tani Yahova wakuti ndi citsandzo cadidi ca n’khaliro wakucena. Ife tinakwanisa kukhala akucena, pontho tisafunika kukhala akucena m’makhaliro athu. Kodi pyenepi ndi pyakukwanisika kuna ife anthu akusowa ungwiro? Pedhru acita madodo mazinji, mbwenye citsandzo cace cisapangiza kuti ife tinakwanisa ‘kukhala akucena.’

2. Ndi mibvundzo ipi inafuna ife kutawira mu nsolo uno?

2 Mu nsolo uno, tinatawira mibvundzo iyi: Pisabvekanji kukhala wakucena? Bhibhlya isatipfundzisanji thangwi ya n’khaliro wakucena wa Yahova? Tinakwanisa tani kukhala akucena m’makhaliro athu? Pontho kukhala akucena kusakhuya tani uxamwali wathu na Yahova?

PISABVEKANJI KUKHALA WAKUCENA?

3. Ndi maonero api ali na anthu azinji thangwi yakukhala akucena, pontho tinagumana kupi mphangwa zakunyindirika?

3 Anthu azinji anganyerezera pya kukhala wakucena, asanyerezera pya munthu wakuti nkhabe tsandzaya, asabvala nguwo za gereja, pontho ndzidzi onsene asakhala wakuipirwa. Mbwenye kukhala wakucena pyasiyana kakamwe na pyenepi. Yahova ndi wakucena, pontho Bhibhlya isalonga kuti ndi “Mulungu wakutsandzaya.” (1 Tim. 1:11) Ale anantumikira asalongwa kuti ndi ‘akutsandzaya.’ (Masal. 144:15) Yezu asandika ale akhabvala nguwo zakupambulika na ale akhacita pinthu pyadidi basi ene toera kuoniwa na anthu. (Mat. 6:1; Marko 12:38) Ninga Akristu, ife tisadziwa kuti pisabvekanji kukhala akucena kubulukira mu pinthu pidapfundza ife m’Bhibhlya thangwi ya Yahova. Ife tisadziwa kuti Mulungu asatifuna, pontho cipo iye mbadatipasa ntemo wakuti ife nee tinakwanisa kuubvera. Natenepa Yahova angatipanga kuti: “Khalani akucena,” ife tisafunika kukhala na cinyindiro cakuti pyenepi mphyakukwanisika. Mbwenye mbatidzati kukhala akucena m’makhaliro athu, pakutoma tisafunika kubvesesa kuti kukhala akucena kusabvekanji.

4. Fala yakuti ‘kucena’ isabvekanji?

4 Pisabvekanji kukhala akucena? M’Bhibhlya, fala yakuti ‘kucena’ isabveka kukhala na makhaliro adidi na kukhala mu uphemberi wakutawirika. Fala ineyi isabvekambo kuikhwa pakhundu peno kupambulika toera kutumikira Mulungu. Munjira inango, ife tinaoniwa kukhala akucena tingakhala na makhaliro adidi, tingalambira Yahova munjira yakutawirika, pontho tingakhala na uxamwali wakuwanga na iye. Ndi pyakutsandzayisa kudziwa kuti maseze ndife anthu akusowa ungwiro, pontho Yahova ndi wakucena kakamwe, iye asafuna kuti tikhale na uxamwali wakuwanga na iye.

‘WAKUCENA, WAKUCENA, WAKUCENA NDI YAHOVA’

5. Aanju akukhulupirika asatipfundzisanji thangwi ya Yahova?

5 Yahova ndi wakucena m’makhundu onsene. Ife tisadziwa pyenepi thangwi ya mafala adalonga aserafi, akuti ndi aanju anakhala dhuzi na mpando waumambo wa Yahova. Anango a iwo alonga tenepa: ‘Wakucena, wakucena, wakucena ndi Yahova wa anyankhondo.’ (Iza. 6:3) Aanju asakwanisa kukhala na uxamwali wakuwanga na Mulungu wakuti ndi wakucena, thangwi iwo ndi akucena. Na thangwi ineyi, mbuto zikhafikira aanju pa dziko yapantsi toera kupereka mphangwa zikhakhala zakucena. Ndi pyenepi pidacitika na Mose pikhali iye cifupi na thendere ya minga yakuti ikhagaka moto.—Eks. 3:2-5; Yos. 5:15.

Mafala akuti ‘Yahova ndi wakucena’ akhagumanika pa nthimba ya ouro ya nyantsembe wankulu (Onani ndima 6-7)

6-7. (a) Mwakubverana na Eksodo 15:1, 11, Mose apangiza tani kuti Mulungu ndi wakucena? (b) Ninji pikhakumbusa Aizraeli kuti Mulungu ndi wakucena? (Onani foto patsamba yakutoma.)

6 Pidamala Mose kutsogolera Aizraeli toera kuwambuka Bara Yakufira, iye agomezera kuti Mulungu wawo Yahova ndi wakucena. (Lerini Eksodo 15:1, 11.) Aejitu akuti akhalambira alungu authambi, nee akhali akucena. Pyenepi ndi pikhacitika na ale akhalambira alungu authambi a ku Kanani. Ulambiri wawo ukhaphataniza kupereka anapiana ninga ntsembe na kucita ulukwali. (Lev. 18:3, 4, 21-24; Deut. 18:9, 10) Mbwenye Yahova ndi wakusiyana na alungu anewa authambi, iye cipo asafuna kuti atumiki ace acite pinthu pyakukhonda cena. Iye ndi wakucena kakamwe. Toera kukumbusa Aizraeli kufunika kwa kukhala akucena, nthimba ya ouro ya nyantsembe wankulu ikhadalembwa mafala akuti: ‘Yahova ndi wakucena.’—Eks. 28:36-38.

7 Mafala akhali pa nthimba ineyi akhapasa cinyindiro anthu onsene akhaona mafala anewa kuti mwandimomwene Yahova ndi wakucena. Mphapo ndiye tani Muizraeli wakuti nee akhakwanisa kufendedzera dhuzi nyantsembe wankulu toera kuona mafala anewa? Kodi iye mbadaluza mphangwa zenezi zakufunika? Nkhabe. Aizraeli onsene abva mphangwa zenezi mu ndzidzi ukhalerwi Mwambo kuna amuna, akazi na anapiana. (Deut. 31:9-12) Mbamudakhala penepo, imwe mbamudakwanisa kubva mafala akuti: ‘Ine ndine Yahova Mulungu wanu. Musafunika kukhala akucena, thangwi ine Yahova ndine wakucena.’ ‘Khalani akucena, thangwi ine Yahova ndine wakucena.’—Lev. 11:44, 45; 20:7, 26.

8. Tisapfundzanji na mafala anagumanika pa Levitiko 19:2 na 1 Pedhru 1:14-16?

8 Cincino tendeni tione mafala adalonga Yahova kuna Aizraeli onsene, akuti asagumanika pa Levitiko 19:2. Yahova alonga kuna Mose: ‘Panga mbumba yonsene ya Izraeli: ‘Musafunika kukhala akucena, thangwi ine Yahova Mulungu wanu, ndine wakucena.’ Panango Pedhru aphatisira mafala a vesi ineyi mu ndzidzi udapanga iye Akristu toera ‘akhale akucena.’ (Lerini 1 Pedhru 1:14-16.) Lero ife nee tisafunikabve kubvera Mwambo wa Mose. Ngakhale tenepo, pidalemba Pedhru pisabverana na pidapfundza ife pa Levitiko 19:2 kuti Yahova ndi wakucena, pontho ale ananfuna asafunika kuwangisira toera kukhala akucena. Unoyu ndi undimomwene, mwakukhonda tsalakana khala cidikhiro cathu ndi cakwenda kudzulu peno cakukhala mparaizu pa dziko yapantsi.—1 Ped. 1:4; 2 Ped. 3:13.

“KHALANI AKUCENA M’MAKHALIRO ANU ONSENE”

9. Tinaphindula tani tingadinga bukhu ya Levitiko kapitulu 19?

9 Nakuti tisafuna kukomeresa Mulungu wathu wakucena, ife tisafuna kakamwe kudziwa kuti tinakhala tani akucena. Yahova asatipasa uphungu wadidi wakuti tinacita tani pyenepi. Ife tinakwanisa kugumana uphungu unoyu pa Levitiko kapitulu 19. Nyakufufudza m’bodzi Wacihebheri anacemerwa Marcus Kalisch alemba: “Panango ineyi ndi kapitulu yakufunika kakamwe ya bukhu ya Levitiko na ya mabukhu maxanu akutoma a Bhibhlya.” Tendeni tione mavesi mangasi a kapitulu ineyi akuti ali na uphungu wakufunika kakamwe wakuti unakwanisa kutiphedza mu umaso wathu. Kumbukani kuti bukhu ya Levitiko kapitulu 19 yatoma na mafala akuti: ‘Khalani akucena.’ Cincino tinadinga mavesi a kapitulu ineyi akuti anatipfundzisa njira zakusiyana-siyana zakuti tinakwanisa tani kukhala akucena mu umaso wathu.

Mwambo unalonga pya kulemedza anyakubala unagumanika pa Levitiko 19:3 usakulumiza Akristu toera kucitanji? (Onani ndima 10-12) *

10-11. Tisafunika kucitanji mwakubverana na Levitiko 19:3, pontho thangwi yanji pyenepi ndi pyakufunika?

10 Pidamala Yahova kupanga Aizraeli kuti akhafunika kukhala akucena, iye athimiza: ‘M’bodzi na m’bodzi wa imwe asafunika alemedze pai wace na mai wace. Ine ndine Yahova Mulungu wanu.’—Lev. 19:2, 3.

11 Mwandimomwene, ndi pyakufunika kakamwe kubvera uphungu wa Mulungu toera kulemedza anyakubala athu. Musakumbuka pidalonga Yezu mu ndzidzi udabvundzwa iye na mamuna m’bodzi kuti: “Ndi cinthu cipi cadidi cisafunika ine kucita toera ndigumane umaso wakukhonda mala?” Ntawiro wa Yezu usapangiza kuti mamuna unoyu akhafunika kulemedza pai wace na mai wace. (Mat. 19:16-19) Yezu asandika afarisi na apfundzisi a Mwambo thangwi iwo nee akhatsalakana anyakubala awo. Natenepa iwo ‘acitisa mafala a Mulungu kukhala akusowa basa.’ (Mat. 15:3-6) “Mafala a Mulungu” asalongambo pya Matongero acixanu, kuphatanizambo pinaleri ife pa Levitiko 19:3. (Eks. 20:12) Pontho kumbukani kuti uphungu unagumanika pa Levitiko 19:3—wakulemedza anyakubala walongwa pakumala kulonga mafala akuti: ‘Musafunika kukhala akucena, thangwi ine Yahova Mulungu wanu, ndine wakucena.’

12. Tisafunika kubvundzikanji mwakubverana na uphungu unagumanika pa Levitiko 19:3?

12 Mwakubverana na uphungu wa Yahova unalonga pyakulemedza anyakubala athu, m’bodzi na m’bodzi wa ife asafunika kubvundzika: ‘Kodi ine ndisalemedza anyakubala anga?’ Mungaona kuti pana khundu inafunika imwe kusasanyira, citani pyenepi mwakucimbiza. Pidacitika nduli imwe nee munakwanisa kupicinja, mbwenye cincino munakwanisa kuwangisira toera kuaphedza na kusaka ndzidzi toera kukhala nawo pabodzi. Pontho imwe munakwanisa kuaphedza toera kugula pinthu pinafuna iwo, kuaphedza toera akhale na uxamwali wakuwanga na Yahova mbapitiriza kuntumikira. Kusiyapo pyenepi, imwe munakwanisa kuawangisa na kuabalangaza. Mungacita pyenepi, imwe munapangiza kuti mukubvera uphungu unagumanika pa Levitiko 19:3.

13. (a) Ndi uphungu upi unango unagumanika pa Levitiko 19:3? (b) Mwakubverana na Luka 4:16-18, tinatowezera tani citsandzo ca Yezu lero?

13 Lemba ya Levitiko 19:3 isatipfundzisa cinthu cinango thangwi ya kukhala akucena. Vesi ineyi isalonga pya Sabudu. Lero Akristu nee asatongwa na Mwambo wa Mose, natenepa ife nee tisafunika kukoya Sabudu. Ngakhale tenepo, ife tinakwanisa kupfundza pizinji na Aizraeli akuti akhakoya Sabudu, pontho tinapfundza kuti iwo aphedzeka tani thangwi ya kucita pyenepi. Ntsiku ya Sabudu ikhali ntsiku yakupuma mabasa awo na kulambira Mulungu. * Ndi thangwi yace pa ntsiku ya Sabudu, Yezu akhapita mu sinagoga mucisa cidakuzwa iye mbaleri Mafala a Mulungu. (Eks. 31:12-15; lerini Luka 4:16-18.) Ntemo wa Mulungu unagumanika pa Levitiko 19:3 unalonga pya ‘kulemedza masabudu ace’ usafunika kutikulumiza toera kusaka ndzidzi m’mabasa a ntsiku na ntsiku toera kulambira Yahova. Kodi imwe musaona kuti piripo pinafunika imwe kusasanyira toera kubvera ntemo unoyu? Ntsiku zonsene mungasaka ndzidzi toera kulambira Yahova, imwe munawangisa uxamwali wanu na iye, pontho mungacita pyenepi munakhala akucena.

WANGISANI UXAMWALI WANU NA YAHOVA

14. Ndi undimomwene upi wakufunika kakamwe unalongwa mwakubwereza-bwereza pa Levitiko kapitulu 19?

14 Lemba ya Levitiko kapitulu 19 isalonga mwakubwereza-bwereza undimomwene wakufunika kakamwe wakuti unatiphedza kupitiriza kukhala akucena. Vesi 4 isamalisa na mafala akuti: ‘Ine ndine Yahova Mulungu wanu.’ Mafala ninga anewa asagumanika maulendo 16 mu kapitulu ineyi. Pontho mafala anewa asatikumbusa matongero akutoma: ‘Ine ndine Yahova Mulungu wako. Usafunika kulambira ine basi, leka kulambira alungu anango.’ (Eks. 20:2, 3) Nkristu onsene wakuti asafuna kukhala wakucena nee asafunika kusiya kuti munthu unango peno pinthu pinango pikhale pyakufunika kakamwe kuna iye kupiringana uxamwali wace na Mulungu. Natenepa, nakuti ndife Mboni za Yahova, tisafunika kucalira pinthu pyonsene pinapswipisa dzina yace yakucena.—Lev. 19:12; Iza. 57:15.

15. Mavesi a Levitiko kapitulu 19 analonga thangwi ya ntsembe asatikulumiza toera ticitenji?

15 Aizraeli apangiza kuti iwo atawira Yahova ninga Mulungu wawo thangwi ya kubvera matongero ace. Lemba ya Levitiko 18:4 isalonga: ‘Musafunika kubvera matongero anga, mbamutsogolerwa na mitemo yanga. Ine ndine Yahova Mulungu wanu.’ Mu kapitulu 19 musagumanikambo “mitemo” mingasi idapaswa Aizraeli. Mwacitsandzo, mavesi 5-8, 21 na 22 asalonga pya ntsembe za pinyama. Aizraeli nee akhafunika kupereka ntsembe zenezi munjira yakuti ‘mbadapswipisa pinthu pyakucena pya Yahova.’ Kuleri mavesi anewa kusafunika kutikulumiza toera kukomeresa Yahova na kupereka ntsembe zakutawirika zakunsimba ninga pinalongwa pa Ahebheri 13:15.

16. Kodi Levitiko 19, isalonganji thangwi ya kusiyana kwa ale anatumikira Mulungu na anakhonda kuntumikira?

16 Toera kukhala akucena, tisafunika kuwangisira toera kukhala akusiyana na anthu akuti nee asatumikira Mulungu. Midzidzi inango pyenepi mphyakunentsa. Thangwi andzathu akuxikola, andzathu akubasa, acibale athu akuti nee asatumikira Yahova na anthu anango panango anatikakamiza kucita pinthu pyakuti nee pisabverana na pinafuna Yahova. Pyenepi pingacitika, ife tisafunika kucita cisankhulo cakufunika kakamwe. Ninji pinafuna kutiphedza toera kucita cisankhulo cadidi? Onani uphungu wakufunika kakamwe unagumanika pa Levitiko 19:19. Khundu yakumalisa ya vesi ineyi isalonga tenepa: ‘Lekani kubvala nguwo zakulukwa na usalu wa mitundu miwiri yakusiyana.’ Mwambo unoyu ukhaphedza Aizraeli toera akhale akusiyana na madzindza anango akhali na iwo cifupi. Nakuti lero nee tisatongwabve na mwambo wa Mose, nee ndi pyakuipa kuna Nkristu kubvala nguwo zakulukwa na usalu wa mitundu miwiri yakusiyana. Mbwenye tisafunika kucalira kukhala ninga anthu akuti pinthu pinakhulupira iwo na pinacita iwo nee pisabverana na pinapfundzisa Bhibhlya, ngakhale kuti anthu anewa ndi andzathu akuxikola, andzathu akubasa peno acibale athu. Mwandimomwene, ife tisafuna acibale athu, pontho tisafuna anthu anango. Mbwenye pisankhulo pinacita ife mu umaso pinapangiza kuti ife tisabvera Yahova, maseze kucita pyenepi kunaticitisa kukhala akusiyana na anango. Pyenepi ndi pyakufunika kakamwe thangwi tingafuna kukhala anthu akucena, tisafunika kukhala kukhundu ya Mulungu.—2 Akor. 6:14-16; 1 Ped. 4:3, 4.

Aizraeli apfundzanji na pinalonga Levitiko 19:23-25, pontho imwe mwapfundzanji na mavesi anewa? (Onani ndima 17-18) *

17-18. Ndi cinthu cipi cakufunika kakamwe cinapfundza ife pa Levitiko 19:23-25?

17 Mafala akuti ‘ine ndine Yahova Mulungu wanu’ akhakumbusa Aizraeli kuti iwo akhafunika kuona uxamwali wawo na Yahova ninga cinthu cakufunika kakamwe mu umaso wawo. Bukhu ya Levitiko 19:23-25 isapangiza kuti iwo mbadacita tani pyenepi. (Lerini.) Onani kuti mafala anewa akhabvekanji kuna Aizraeli pidamala iwo kupita mu Dziko Yakupikirwa. Khala munthu atceka miti ya misapo, iye nee akhafunika kudya misapo ya miti ineyi mu pyaka pitatu. Mu caka cacinai, misapo ineyi ikhaperekwa kuna Mulungu pa mbuto yakucena. Mbwenye mu caka cacixanu, mwanaciro mbadakwanisa kudya misapo ya muti unoyu. Mwambo unoyu ukhaphedza Aizraeli toera kudziwa kuti iwo nee akhafunika kuikha pifuno pyawo pa mbuto yakutoma. Yahova akhafuna kuti Aizraeli anyindire kuti iye mbadaatsalakana, pontho akhafunika kuikha ulambiri pa mbuto yakutoma mu umaso wawo. Iye mbadaapasa cakudya cakukwana. Pontho Mulungu aakulumiza toera acite pyakupereka mwakudzala manja m’mbuto ikhalambira iwo.

18 Mwambo unagumanika pa Levitiko 19:23-25 usatikumbusa mafala adalonga Yezu mu Nkhani yace ya Paphiri. Iye alonga: ‘Lekani kudzudzumika kuti munadzadyanji peno munadzamwanji.’ Yezu athimiza: “Babanu wakudzulu asadziwa kuti imwe musafuna pinthu pyenepi pyonsene.” Mulungu anatitsalakana ninga pinacita iye na mbalame. (Mat. 6:25, 26, 32) Ife tisadziwa kuti Yahova asatitsalakana. Ife tisapasa ‘pinthu’ ale anafuna ciphedzo, mbatikhonda kupanga anthu anango. Kusiyapo pyenepi, ife tisapereka mwakutsandzaya pire piri na ife toera kuphedzera pinthu pinafunika pa mpingo. Yahova asaona tingacita pyakupereka mwakudzala manja toera kuphedzera ulambiri wace, pontho anadzatipasa nkhombo. (Mat. 6:2-4) Tingacita pyenepi tinapangiza kuti tisabvesesa pidapfundza ife pa Levitiko 19:23-25.

19. Mavesi adapfundza ife pa Levitiko kapitulu 19, akuphedzani tani?

19 Ife tapfundza mavesi mangasi a Levitiko kapitulu 19, pontho atiphedza kubvesesa kuti tinakhala tani ninga Mulungu wathu wakucena. Tingantowezera, tinapangiza kuti tikuwangisira toera ‘kukhala akucena m’makhaliro athu onsene.’ (1 Ped. 1:15) Azinji akuti nee asatumikira Yahova asaona okhene makhaliro adidi a mbumba ya Mulungu. Mwandimomwene, pyenepi pisacitisa anthu anango kupasa mbiri Yahova. (1 Ped. 2:12) Mbwenye pana pinthu pizinji pyakuti tinakwanisa kupipfundza pa Levitiko kapitulu 19. Mu nsolo unatowera, tinadzapfundza mavesi anango a kapitulu ibodzi ene, pontho mavesi anewa anatiphedza toera kuona makhundu anango anafunika ife ‘kukhala akucena’ ninga pidalonga Pedhru.

NYIMBO 80 ‘Yeserani Muone Kuti Yahova Ndi Wadidi’

^ ndima 5 Ife tisafuna kakamwe Yahova, pontho tisafuna kunkomeresa. Yahova ndi wakucena, pontho iye asadikhira kuti ale anamulambira akhalembo akucena. Kodi pyenepi ndi pyakukwanisika kuna anthu akusowa ungwiro? Inde, ndi pyakukwanisika. Ife tinakwanisa kupfundza kuti tinakhala tani akucena mu pinthu pyonsene pinacita ife tingapfundza pidalonga mpostolo Pedhru kuna Akristu na ntemo udapereka Yahova kuna dzindza ya Izraeli.

^ ndima 13 Toera kudziwa pizinji thangwi ya ntsiku ya Sabudu na pinapfundza ife thangwi ya ntsiku ineyi, onani nsolo wakuti “‘Pana Ndzidzi’ Wakuphata Basa na Ndzidzi Wakupuma” mu Ncenjezi wa Dezembro wa 2019.

^ ndima 57 FOTO TSAMBA: Mwana wakuti ndi mamuna nkulu akucedza na anyakubala ace, iye abweresa nkazace na mwanawo pa nyumba ya anyakubala ace, pontho asapitiriza kucedza na anyakubala ace kazinji kene.

^ ndima 59 FOTO TSAMBA: Nyakulima wakuti ndi Muizraeli akuyang’ana misapo ya miti idatceka iye.