Atambaʼtaa mu matraxnuu

Ayuʼ náa naʼthí rí xú káʼnii nindxu̱u̱ ináa

ARTÍCULO RÍ MUʼNIGAJMAA 48

“Gíʼmaa ma̱nindxa̱a̱ʼ mikaʼwíín”

“Gíʼmaa ma̱nindxa̱a̱ʼ mikaʼwíín”

“Ganindxu̱u̱ kaʼwu náa xúgíʼ dí gúnila” (1 PED. 1:15).

AJMÚÚ 34 Maxtáá jmbu

RÍ MUʼNIGAJMAA *

1. Xú káʼnii consejo dí apóstol Pedro nixná ga̱jma̱a̱ ndíjkha rí nindxu̱u̱ mingíjyúuʼ muʼnimbaníí rá.

TSÉʼNIUU má á mu kuáʼti̱i̱n makuwáánʼ mekhuíí o náa tsu̱du̱u̱ Ku̱ba̱ʼ mambáyulúʼ consejo rí apóstol Pedro nixnúún cristianos bi̱ kaxtaʼwíin magúun mekhuíí nákha siglo timbá. Niʼnirámáʼ: “Gíʼmaa mani̱ndxa̱la xó má bi̱ nindxa̱ʼwála numuu rí ikhaa nindxu̱u̱ Kaʼwii, ikha jngóo ganindxu̱u̱ kaʼwu náa xúgíʼ dí gúnila, numuu rí xó má naʼthí náa kiʼnirámáʼ: ‹Gíʼmaa ma̱nindxa̱a̱ʼ mikaʼwíín numuu rí ikhúún ni̱ndxu̱ʼ mikaʼwún›” (1 Ped. 1:15, 16). Ndiéjunʼ eʼsngúlúʼ ajngáa rígi̱ rá. Rí ma̱ndoo mbuʼyaridáá Jeobá, numuu rí ikhaa nda̱wa̱a̱ tsáa mbríguii ga̱jma̱a̱ dí mikaʼwii. Gíʼmaa mani̱ndxu̱u̱ kaʼwu xúgíʼ dí guʼni maski ajndu nakumulú dí maʼni mingíjyúuʼ numuu rí ni̱ndxu̱lú xa̱bu̱ aʼkhá. Asndu má apóstol Pedro nijnga̱wa̱a̱n mbaʼa nuthu, mú xkri̱da ndrígóo naʼsngúlú dí ma̱ndoo manindxu̱lúʼ mikaʼwáánʼ.

2. Xkáʼnii graxe̱ gúriʼña̱a̱ náa artículo rígi̱ rá.

2 Náa artículo rígi̱ muriʼña̱a̱ graxe̱: Ndiéjunʼ eyoo gáʼthúu̱n rí ma̱nindxa̱a̱ʼ kaʼwíín rá. Ndiéjunʼ eʼsngúlú náa Biblia ga̱jma̱a̱ numuu rí xóo kaʼwi̱i̱ Jeobá rá. Xú káʼnii gándoo gánindxu̱u̱ kaʼwu rí nuʼni rá. Xú káʼnii mbríguii rí ma̱nindxa̱a̱ʼ kaʼwíín ga̱jma̱a̱ rí mambajxáaʼ ga̱jma̱a̱ʼ Jeobá rá.

NDIÉJUNʼ EYOO GÁʼTHÚU̱N RÍ MA̱NINDXA̱A̱ʼ KAʼWÍÍN RÁ.

3. Ndiéjunʼ endxaʼwamíjná xa̱bu̱ índo̱ nudxawíín rí mbáa nindxu̱u̱ kaʼwii ga̱jma̱a̱ náá gándoo gúxkamaa rí gajkhun rá.

3 Índo̱ xa̱bu̱ nundxaʼwamíjná xóo kaʼnii mbáa bi̱ nindxu̱u̱ kaʼwi̱i̱, mbaʼin nakumu̱ún rí nindxu̱u̱ mbáa bi̱ xtáa náa mbá religión, bi̱ ngíná inuu, xó má nakujmaa náa xtiʼkhuu dí nurawíi xa̱bu̱. Ragájkhun nindxu̱u̱ rígi̱. Náa Biblia naʼthí dí Jeobá nindxu̱u̱ kaʼwii ga̱jma̱a̱ nindxu̱u̱ mbáa “Dios gagi” (1 Tim. 1:11). Ma̱ngaa naʼthí dí xa̱bu̱ bi̱ nduyamajkuíí kúwá gagi (Sal. 144:15). Jesús nikiʼnáa kaʼñún xa̱bu̱ bi̱ nugíʼ xtíin mbi̱jua̱ ga̱jma̱a̱ bi̱ i̱ndó nuni dí májánʼ mu mbuyáá xa̱bu̱ (Mat. 6:1; Mar. 12:38). Bi̱ ni̱ndxu̱lú cristiano nduʼyáá ndiéjunʼ eyoo gáʼthúu̱n dí ma̱nindxa̱a̱ʼ mikaʼwíín ga̱jma̱a̱ numuu rí naʼthí náa Biblia. Nduʼyáá dí Dios ndrígúlú bi̱ nindxu̱u̱ kaʼwii ga̱jma̱a̱ bi̱ nandoo kaʼyulú xándu̱ʼu̱lú muʼni mbá rí xáʼngulú gúʼni. Á mu Jeobá naʼthúlú: “Gíʼmaa ma̱nindxa̱a̱ʼ mikaʼwíín” ndaʼyoo má dí majmáánʼlu mu̱ʼni̱. Mu ma̱ndoo manindxu̱lú mikaʼwáán ndayóoʼ makru̱ʼu̱lú ndiéjunʼ eyoo gáʼthúu̱n.

4. Ndiéjunʼ eyoo gáʼthúu̱n ajngáa kaʼwu ga̱jma̱a̱ mikaʼwii rá.

4 Ndiéjunʼ eyoo gáʼthúu̱n rí ma̱nindxa̱a̱ʼ kaʼwíínʼ rá. Náa Biblia ajngáa kaʼwu ga̱jma̱a̱ mikaʼwii nandoo gáʼthúu̱n mbá rí kaʼwu o mitsúʼkháan rí xóo nundxa̱ʼwáá edxu̱lúʼ ga̱jma̱a̱ rí xóo nuʼni ma̱ngaa rí xóo nduʼyamajkuíí Dios. Ajngáa rígi̱ ma̱ngaa nandoo gáʼthúu̱n xóo rí muʼni wajímijná mu muʼni ñajuunʼ Dios. Xóo muʼthá, manindxu̱lú kaʼwáánʼ á mu rí xóo nundxaʼwamíjná ga̱jma̱a̱ rí xóo nuʼni nindxu̱u̱ kaʼwu, á mu nduʼyamajkuíí Jeobá xóo ikhaa nandoo ga̱jma̱a̱ á mu nambájxu májánʼ gajmiúlú ikhaa. Nadxulú wéñuuʼ índo̱ nduʼyáá dí ikháanʼ bi̱ ni̱ndxu̱lú xa̱bu̱ aʼkhá ma̱ndoo mambáxulu gajmiúlú Jeobá bi̱ nindxu̱u̱ kaʼwii.

“KAʼWII, KAʼWII, KAʼWII NINDXU̱U̱ JEOBÁ”

5. Ndiéjunʼ eʼsngúlú ga̱jma̱a̱ numuu Jeobá xóo kaʼniún ángeles bi̱ jmbiin rá.

5 Jeobá nindxu̱u̱ kaʼwii náa xúgíʼ dí naʼthí ga̱jma̱a̱ naʼni. Rúʼko̱ nindxu̱u̱ dí nithi tikhun serafines bi̱ ni̱ndxu̱ún ángeles bi̱ kúwá náa mijngii xíliúu Jeobá. Ikhiin nithi: “Kaʼwii, kaʼwii, kaʼwii nindxu̱u̱ Jeobá bi̱ giʼdiin mbaʼin ejército” (Is. 6:3). Gajkhun má rí ikhiin ndayóoʼ mani̱ndxu̱ún kaʼwi̱i̱n mu mambáxu̱u̱n májánʼ gajmiún Dios. Ikha jngóo índo̱ mbáa ángel ndrígóo Jeobá na̱ʼkha̱ náa tsu̱du̱u̱ Ku̱ba̱ʼ naguajtha̱a̱ mikaʼwu náa na̱ʼkha̱nú. Rúʼko̱ nirígá índo̱ Moisés ni̱ʼkha̱ kanuu náa xtáʼdu̱u̱ iná rí nakha (Éx. 3:2-5; Jos. 5:15).

Ndxajkuun bi̱ phú kayá edxu̱u̱ kambróʼoo mbá xtíin edxu̱u̱ náa gíʼma mbá ajua̱nʼ dí oro náa naʼthí: “Rí mikaʼwu kaʼyoo Jeobá”. (Atayáá kutriga̱ 6 ga̱jma̱a̱ 7).

6, 7. a) Xó má eʼthí náa Éxodo 15:1, 11, xú káʼnii nisngájma Moisés dí Dios nindxu̱u̱ kaʼwii rá. b) Xú káʼnii garmáʼáan a̱jkiu̱ún israelita dí Dios nindxu̱u̱ kaʼwii rá. (Atayáá xtiʼkhu rí na̱ʼkha̱ náa timbá ináa.)

6 Nda̱wa̱á dí Moisés ni̱jkha̱ kagui̱i̱n israelita náa lamáa Maña̱ʼ, xúgíʼ rí niʼni nisngájma dí Jeobá bi̱ nindxu̱u̱ Dios ndrígóo nindxu̱u̱ kaʼwii (atraxnuu Éxodo 15:1, * 11). * Xa̱bu̱ Egipto bi̱ ndiyamajkhún eʼwíinʼ dioses nditháan tánindxu̱u̱ mikaʼwu rí nini̱. Xúʼko̱ má kayuuʼ nini̱ xa̱bu̱ Canaán, bi̱ nitsikaramiinʼ e̱jñu̱ún ga̱jma̱a̱ nibúúnʼ xkawiʼ kayuuʼ gajmiún eʼwíinʼ náa inún dioses ndrígu̱ún (Lev. 18:3, 4, 21-24; Deut. 18:9, 10). Mú Jeobá nindxu̱u̱ mixtiʼkuii ki xóo dioses bi̱ ragájkhun buʼko̱, numuu rí nditháan xáʼtulú muʼni mbá rí maʼni muríyaʼ gamajkulú. Ikhaa nindxu̱u̱ mikaʼwii wéñuʼ. Rúʼko̱ nikujmaa kaʼwu náa letra dí kiʼnirámáʼ náa ajua̱nʼ dí oro dí kaʼwa̱nʼ náa edxu̱u̱ ndxajkun bi̱ phú kayá edxu̱u̱. Ikhí naʼthí: “Rí mikaʼwu kaʼyoo Jeobá” (Éx. 28:36-38).

7 Dí naʼthí náa ajua̱nʼ rúʼko̱ niʼni mbaʼyoo asndu tsáa bi̱ gaguxnuu dí Jeobá nindxu̱u̱ kaʼwii dí nda̱wa̱a̱ i̱mba̱ bi̱ nambríguii ga̱jma̱a̱. Á mu mbáa israelita na̱nguá eʼngo̱o̱ gáʼyoo ajua̱nʼ rúʼko̱ numuu dí raʼkhánii maʼkumaminaʼ náa ndxajkun xá. Lá rígá i̱mba̱ xóo ma̱ndoo mbaʼyoo dí Jeobá nindxu̱u̱ mikaʼwii xáʼ. Xúʼko̱. Xúgíinʼ israelita nandoo nudxawíín índo̱ nagixnuu Xtángoo náa inún xa̱bekha̱, gu̱ʼu̱ ga̱jma̱a̱ e̱ji̱n (Deut. 31:9-12). Á mu nikuwáánʼ ikhí, niʼdxawíín ajngáa rígi̱: “Ikhúún ni̱ndxu̱ʼ Jeobá Dios ndrígála, [...] ga̱jma̱a̱ ikháanʼla gíʼmaa maʼni mikaʼwáanʼ numuu rí ikhúún ni̱ndxu̱ʼ mikaʼwúnʼ”, “ikháanʼla gíʼmaa maʼni mikaʼwáanʼ numuu rí ikhúún, Jeobá, ni̱ndxu̱ʼ mikaʼwúnʼ” (Lev. 11:44, 45; 20:7, 26).

8. Ndiéjunʼ eʼsngúlúʼ ajngáa dí naʼthí náa Levítico 19:2 ga̱jma̱a̱ 1 Pedro 1:14-16 rá.

8 Guʼyáá itháan ga̱jma̱a̱ numuu ajngáa dí nigixnuu náa inún xúgíinʼ israelitas dí na̱ʼkha̱ raʼthí náa Levítico 19:2. Jeobá niʼthúu̱n Moisés: “Arathún xúgínʼ e̱ji̱i̱n Israel, ga̱jma̱a̱ gíʼmaa marathu̱u̱n: ‹Gíʼmaa mani̱ndxa̱la kaʼwáanʼ numuu rí ikhúúnʼ Jeobá Dios ndrígála ni̱ndxu̱ʼ kaʼwún›”. Mbáa apóstol Pedro niʼthí ajngáa rígi̱ índo̱ niʼthún a̱ngui̱i̱n cristiano: “Gíʼmaa ma̱nindxa̱a̱ʼ mikaʼwíín” (atraxnuu 1 Pedro 1:14-16). * Gajkhun má rí xúgi̱ nánguá kuwáánʼ náa majñu̱u̱ʼ Xtángoo ndrígóo Moisés, mú rí niʼnirámáʼ Pedro naʼni marmáʼáan a̱jkiu̱lú dí najmañulúʼ náa Levítico 19:2: Dí Jeobá nindxu̱u̱ kaʼwii ga̱jma̱a̱ bi̱ nandún kuyáá gíʼmaa munimi̱jna̱ mani̱ndxu̱ún kaʼwiin. Rígi̱ na̱jkha̱ inulu xúgiáanʼ, tséʼniuu á mu kuaʼti̱i̱n makuwáánʼ mekhuíí o náa tsu̱du̱u̱ Ku̱ba̱ʼ (1 Ped. 1:4; 2 Ped. 3:13).

“GANINDXU̱U̱ KAʼWU NÁA XÚGÍʼ DÍ GÚNILA”

9. Ndíjkha rí májánʼ mbuʼyáá dí naʼthí náa capítulo 19 ndrígóo Levítico rá.

9 Numuu rí nandulú muʼni dí nandoo Dios ikha jngóo nandulú mbuʼyáá xóo gúʼni̱ mú manindxulú mikaʼwáánʼ xó má ikhaa. Mu majmañulúʼ mu̱ʼni̱, Jeobá naxnulú tikhu consejos. Nuxkamaa tikhu dí ikhaa náa capítulo 19 ndrígóo Levítico. Mbáa xa̱bu̱ bi̱ najmañuu májánʼ ajngáa hebreo bi̱ mbiʼyuu Marcus Kalisch niʼnirámáʼ: “Capítulo dí nagui̱i̱ wéñuuʼ rígi̱ mbáa ikhaa nindxu̱u̱ dí itháan kájxi̱, rí itháan mixtiʼkhu ga̱jma̱a̱ tikhuu dí na̱ʼkha̱ ikhí itháan gíʼdoo numuu dí na̱ʼkha̱ náa kañiiʼ libro ndrígóo Levítico o asndu ndrígóo xúgíʼ Pentateuco”. Guʼyáá tikhuu versículo ndrígóo capítulo rígi̱ náa na̱ʼkha̱ tikhuu rí xóo gíʼmaa mu̱ʼni̱ náa xúgíʼ mbiʼi dí kuwáánʼ. Índo̱ gúʼgua̱ ruʼyáá ndiéjunʼ ejmañuluʼ, ginii gíʼmaa marmáʼáan a̱jkiu̱lú dí náa nagi̱ʼdu̱u̱ capítulo 19 náa naʼthí “Gíʼmaa mani̱ndxa̱la kaʼwáanʼ”.

Ndiéjunʼ gíʼmaa murajximíjna̱ índo̱ nuraxnuu xtángoo dí naʼthí náa Levítico 19:3 ga̱jma̱a̱ numuu anu̱lú ga̱jma̱a̱ rudúlu rá. (Atayáá kutriga̱ 10 asndu 12). *

10, 11. Xú káʼnii gusngajmá dí ni̱ndxu̱lú kaʼwáánʼ xó má naʼthí náa Levítico 19:3, ga̱jma̱a̱ xú káʼnii gíʼmaa mbuʼyáá kiʼtáñajunʼ rúʼko̱ rá.

10 Nda̱wa̱á dí Jeobá niʼthún bi̱ israelitas dí gíʼmaa mani̱ndxu̱ún kaʼwiin, Jeobá niʼthí: “Mámbáa dí ikháanʼ gíʼmaa mbaʼyamajkuu anu̱u̱ ga̱jma̱a̱ ru̱dúu̱ […]. Ikhúún ni̱ndxu̱ʼ Jeobá Dios ndrígála” (Lev. 19:2, 3).

11 Gajkhun má dí gíʼmaa muʼnimbaníí kiʼtáñajunʼ rí Dios nixná dí mbuʼyamajkuíí anu̱lú ga̱jma̱a̱ rudulú. Garmáʼáan a̱jkiu̱lú dí mbá miʼtsú mbáa xa̱bu̱ niraxu̱u̱ Jesús: “Ndiéjunʼ rí májánʼ eyóoʼ ma̱ni̱ mu maxtáá kámuu mbiʼi rá.” Jesús niʼthúu̱n dí gíʼmaa mbaʼyamajkuu anu̱u̱ ga̱jma̱a̱ ru̱dúu̱ (Mat. 19:16-19). Ma̱ngaa Jesús niʼthúún fariseos ga̱jma̱a̱ bi̱ nusngáa xtángoo dí raʼkhí eni̱ índo̱ ikhiin tsénimbáníí kiʼtáñajunʼ rí na̱ʼkha̱ náa Dios. Ikha jngóo niʼthúún dí “ninújngorámún Ajngá rawuunʼ Dios” (Mat. 15:3-6). Ma̱ngaa náa “Ajngá rawuunʼ Dios” na̱ʼkha̱ dí maʼni witsu kiʼtáñajunʼ dí na̱ʼkha̱ náa Gu̱wa̱ʼ xtángoo dí naʼthí náa Levítico 19:3 (Éx. 20:12). Xó má eʼyáá rí kiʼtáñajunʼ dí na̱ʼkha̱ náa Levítico 19:3 dí gíʼmaa mbuʼyamajkuíí anu̱lú ga̱jma̱a̱ rudúlú na̱ʼkha̱ nda̱wa̱á dí ajngáa “gíʼmaa mani̱ndxa̱la kaʼwáanʼ numuu rí ikhúúnʼ Jeobá Dios ndrígála ni̱ndxu̱ʼ kaʼwún”.

12. Xó má eʼthí náa Levítico 19:3, ndiéjunʼ gíʼmaa muraximijná rá.

12 Mámbáa cristiano gíʼmaa maraximínáʼ: “Lá nanimbánuu májánʼ kiʼtáñajunʼ ndrígóo Dios dí naʼthí mbayamajkuu anu̱ʼ ga̱jma̱a̱ ru̱dúʼ ráʼ.” Á mu nduʼyáá dí na̱nguá eʼni xóo kaʼyulú guʼgíʼ muriʼkhumijná. Gajkhun má rí xándoo muriʼkhu̱u̱ dí nijngoo má, mú ma̱ndoo muʼnimíjna̱ mumbáñún itháan ga̱jma̱a̱ muxnún rí gáʼñuunʼ. Mbáa ma̱ndoo muríyaʼ mbiʼi makuwáánʼ gajmiúlú ikhiin, ma̱ndoo mumbáñún ga̱jma̱a̱ mbújkha̱a̱, ma̱ndoo mumbáñún mambáxu̱u̱n májánʼ gajmiún Dios o mumbáñún ga̱jma̱a̱ rí naʼni maxmiéjúnʼ. Á mu nuʼni xúʼko̱, kuwáánʼ runimbulú kiʼtáñajunʼ dí naʼthí náa Levítico 19:3.

13. a) Ndiéjunʼ i̱mba̱ ikha ejmañuluʼ dí naʼthí náa Levítico 19:3 rá. b) Xú káʼnii gándoo guʼyaridáá Jesús xó má na̱ʼkha̱ raʼthí náa Lucas 4:16-18 rá.

13 Levítico 19:3 naʼsngúlú i̱mba̱ ikha ga̱jma̱a̱ numuu rí gíʼmaa maʼni kaʼwáánʼ. Ikhí naʼthí dí gíʼmaa mbuʼyamajkuíí mbiʼi sábado. Mú ga̱jma̱a̱ numuu dí nánguá kuwáánʼ náa majñuuʼ Xtángoo, tséyóoʼ má dí muríyaʼ mbiʼi sábado mu mbuʼyáaxulú. Mú rígá dí ma̱ndoo majmañulúʼ dí nini israelita mbiʼi rúʼko̱ ga̱jma̱a̱ xóo niguma tsajkurámiinʼ numuu rí ndiyamajkuíí mbiʼi sábado. Ndiyóoʼ muri̱ya̱ʼ mbiʼi sábado mbuya̱a̱xu̱ún dí xúni̱ ñajunʼ ndrígu̱ún mu mbuyamajkuíí Jeobá. * Ikha jngóo Jesús na̱jkha̱ mbiʼi sábado náa sinagoga mu maguxnuu Ajngá rawuunʼ Dios (Éx. 31:12-15; atraxnuu Lucas 4:16-18). * Kiʼtáñajunʼ ndrígóo Dios dí naʼthí náa Levítico 19:3 rí ndayóoʼ mbuyamajkuíí mbiʼi sábado gíʼmaa maxkaxáánʼ muríyaʼ mbiʼi muʼni itháan ñajuunʼ Dios mámbá mbiʼi. Á mu nduʼyáá rí ndayóoʼ muʼni rígi̱, guríyáʼ itháán mbiʼi muʼni ñajunʼ Dios, rúʼko̱ gáʼni dí mambáxulu itháan májánʼ gajmiúlú Jeobá. Rúʼko̱ gíʼdoo wéñuuʼ numuu mu manindxu̱lú kaʼwáánʼ.

GAMBÁXULÚ ITHÁAN MÁJÁNʼ GAJMIÚLÚ JEOBÁ

14. Ndiéjunʼ dí itháan nagájnuriyo̱o̱ʼ dí naʼthí náa Levítico capítulo 19 rá.

14 Náa capítulo 19 ndrígóo Levítico naʼthí mbaʼa nuthu mbá dí gíʼdoo wéñuuʼ numuu dí mambáyulú manindxu̱lúʼ kaʼwáánʼ. Náa versículo 4 naʼthí xígi̱ índo̱ naguámbá: “Ikhúún ni̱ndxu̱ʼ Jeobá Dios ndrígála”. Ajngáa rígi̱ o dí nambríguíi ga̱jma̱a̱ ajngáa rígi̱ na̱ʼkha̱ mbá 16 nuthu náa capítulo 19. Rígi̱ naʼni marmáʼáan a̱jkiu̱lú timbá dí naʼthí náa Gu̱wa̱ʼ Xtángoo náa naʼthí: “Ikhúúnʼ ni̱ndxu̱ʼ Jeobá Dios ndrígáʼ [...]. Ragíʼmaa maraʼdiin eʼwíinʼ dios náa inuʼ” (Éx. 20:2, 3). Xúgíinʼ cristiano bi̱ nandún mani̱ndxu̱ún mikaʼwiin gíʼmaa mbuyáá dí mambáxu̱u̱n gajmiún Dios gíʼdoo itháan numuu ki xóo i̱ʼwáʼ. Ma̱ngaa numuu rí nagumbiʼyulú testigos de Jeobá, ragíʼmaa muʼni nimbá dí maʼni gachúu mbiʼyuu dí kaʼwu wéñuuʼ (Lev. 19:12; Is. 57:15).

15. Ndiéjunʼ gíʼmaa maxkaxáánʼ muʼni Levítico 19 náa versículo dí naʼthí ga̱jma̱a̱ numuu tsigijñaʼ rá.

15 Bi̱ ninindxu̱ún israelita nisngajmá dí Jeobá nindxu̱u̱ Dios ndrígu̱ún índo̱ ninimbu̱ún xtángoo ndrígóo. Levítico 18:4 naʼthí: “Gúnimbánii xúgíʼ dí natha dí gíʼmaa maguma, gu̱ni̱ xó má natañájuanla ga̱jma̱a̱ gunimbala. Ikhúún ni̱ndxu̱ʼ Jeobá Dios ndrígála”. Náa capítulo 19 na̱ʼkha̱ tikhuu dí niʼtáñajúúnʼ muni̱ xa̱bu̱ Israel. Mbá xkri̱da, náa versículo 5 asndu 8, ma̱ngaa 21 ga̱jma̱a̱ 22 naʼthí ga̱jma̱a̱ numuu tsigijñaʼ ndrígu̱ún xujkhúʼ. Rí xóo mixnáxi̱ tsigijñaʼ rúʼko̱ gíʼmaa maʼni dí xáguma gachíí “mbá rí xóo Jeobá ndaʼyoo dí mikaʼwu”. Dí muraxnulú versículo rígi̱ gíʼmaa maxkaxáánʼ muʼni xó má nandoo Jeobá ga̱jma̱a̱ muxnáá tsigijñaʼ dí manigu̱u̱ʼ, xó má naʼthúlú muʼni náa Hebreos 13:15.

16. Xkáʼnii ikha dí na̱ʼkha̱ náa Levítico 19 naʼni marmáʼáan a̱jkiu̱lú dí ni̱ndxu̱lú mixtiʼkuáánʼ ki xóo eʼwíinʼ xa̱bu̱ rá.

16 Mu maʼni kaʼwáánʼ, gíʼmaa makujmaa dí ni̱ndxu̱lú mixtiʼkuáanʼ. Nguáná naʼniulú mingíjyúuʼ mu̱ʼni̱ rígi̱ numuu rí bi̱ nuʼnigajmaa gajmiúlú náa escuela, bi̱ nuñajunʼ gajmiúlú ga̱jma̱a̱ eʼwíinʼ nutsudáánʼ mu̱ʼni̱ mbá dí narikhulú mu̱ʼni̱ má xúʼko̱ ñajuunʼ Jeobá. Índo̱ narígá xúʼko̱, ndayóoʼ muraʼwíí mbá rí gíʼdoo wéñuʼ numuu muʼni. Ndiéjunʼ gambáyuluʼ muraʼwíí májánʼ rá. Guʼyáá mbá ikha dí gíʼdoo numuu rí na̱ʼkha̱ náa Levítico 19:19, náa naʼthí: “Xátaguʼwáanʼ mbá xtíin dí ki̱ʼni̱ ga̱jma̱a̱ a̱jma̱ enii gúmá”. Xtángoo rígi̱ niʼni rí bi̱ israelita makujmiin mixtiʼkuiin ki xóo xa̱bu̱ bi̱ kúwá mijngii gajmiún. Rí mbiʼi xúgi̱ na̱nguá má raʼkhí dí muʼgíʼ mbá xtíinʼ dí gíʼdoo a̱jma̱ enii gúmá. Mú raʼkhí gánindxu̱u̱ á mu nuʼni xó má xa̱bu̱ bi̱ nanújngorámuuʼ dí naʼsngáa náa Biblia, tséʼniuu má á mu ni̱ndxu̱ún bi̱ nuʼnigajmaa gajmiúlú, bi̱ nuñajunʼ gajmiúlú o bi̱ kuʼñúún. Gajkhun má nandulú kuʼñúún xa̱bu̱ bi̱ kuʼñún ga̱jma̱a̱ bi̱ kúwá mijngii. Mú índo̱ ndayóoʼ muraʼwíí mbá dí gíʼdoo numuu muʼni, guʼnimíjna rí makujmaa dí ikháanʼ bi̱ ni̱ndxu̱lú xa̱bi̱i̱ Jeobá ni̱ndxu̱lú mixtiʼkuáánʼ. Garmáʼáan a̱jkiu̱lú rí á mu nandulú manindxu̱lúʼ mikaʼwáánʼ, gíʼdoo wéñuuʼ numuu rí makuwáánʼ wájíʼ mu mu̱ʼni̱ i̱ndó ñajuunʼ Dios (2 Cor. 6:14-16; 1 Ped. 4:3, 4).

Ndiéjunʼ nijmañún israelita ga̱jma̱a̱ numuu ajngáa dí na̱ʼkha̱ náa Levítico 19:23-25 rá. Ga̱jma̱a̱ ndiéjunʼ ejmañaaʼ ikháán rá. (Atayáá kutriga̱ 17 ga̱jma̱a̱ 18). *

17, 18. Ndiéjunʼ rí gíʼdoo numuu eʼsngúlú náa Levítico 19:23-25 rá.

17 Índo̱ naʼthí “Ikhúún ni̱ndxu̱ʼ Jeobá Dios ndrígála” nimbáñún bi̱ israelita mbuyáá dí itháan gíʼdoo numuu rí mambáxu̱u̱n gajmiún Jeobá. Guʼyáá xóo gándoo muni̱ xó má naʼthí náa Levítico 19:23-25 (atraxnuu). * Gundxaʼwamíjná ndiéjunʼ nimbáñún bi̱ israelita ajngáa rígi̱ nda̱wa̱á dí nitu̱ʼu̱u̱n náa Ku̱ba̱ʼ dí nijuiʼthá makhánun. Á mu mbáa naʼdu mbá ixi̱ rí naxná xndúu, xándoo mikhu xndúu ixi̱ rúʼko̱ mbá ajtsú tsiguʼ. Índo̱ gáʼni a̱jkhu̱ tsiguʼ xndúu ixi̱ rúʼko̱ gíʼmaa mixtagixi̱i̱ majmaa náa goʼwóo Dios. Índo̱ gaʼni witsu tsiguʼ dí gáxná xndúu ma̱ndoo mikhu bi̱ niʼdu̱. Xtángoo rígi̱ nimbáñún makru̱ʼu̱u̱n bi̱ israelita dí xáʼyóoʼ mbu̱ya̱ʼ dí nandún ikhiin ginii. Ndiyóoʼ makumu̱ún kuyáá Jeobá dí ikhaa má gáxnún dí gáʼñúunʼ ga̱jma̱a̱ rí muni dí nandoo ikhaa ginii ga̱jma̱a̱ Dios má niʼthún dí muxna náa goʼwóo dí nagájnuu a̱jkiu̱ún.

18 Xtángoo dí naʼthí náa Levítico 19:23-25 naʼni marmáʼáan a̱jkiu̱lú ajngáa dí niʼthí Jesús náa discurso dí nixná náa mbá kúbá: “Xaxmiéjuanla ga̱jma̱a̱ […] rí muphula ga̱jma̱a̱ rí muwa̱nla”. Niʼthí xóó: “Ana̱la bi̱ xtáa mekhuíí ndaʼyoo rí ndayála xúgíʼ rígi̱”. Dios gáxnulú rí ndayúlú xó má naʼni gajmíi̱n ñu̱ʼu̱ (Mat. 6:25, 26, 32). Nakumulú dí Jeobá má gañewunlúʼ. Ma̱ngaa numbáñúún bi̱ nda̱ñúunʼ ma̱ngaa nuyambáá rí ndayóoʼ náa congregación. Jeobá má ndaʼyoo dí nuxnalú ga̱jma̱a̱ xúgíʼ a̱jkiu̱lú ga̱jma̱a̱ ikhaa má gáʼni numaʼlu (Mat. 6:2-4). Á mu nuxná dí kuaʼdáá nusngajmá dí nakru̱ʼu̱lú ikha dí naʼthúlú náa Levítico 19:23-25.

19. Xú káʼnii embáyulú rí ndiʼyáá náa libro ndrígóo Levítico rá.

19 Dí ndiʼyáá náa capítulo 19 náa mixtiʼkhu versículo ndrígóo Levítico niʼsngúlúʼ mbaʼa dí gíʼmaa mu̱ʼni̱ mu maʼni mikaʼwáánʼ xó má Jeobá. Índo̱ nduʼyaridáá, nusngajmá dí nuʼnimíjna̱ manindxu̱lúʼ mikaʼwáánʼ náa xúgíʼ dí nu̱ʼni̱ (1 Ped. 1:15). Mbaʼiin xa̱bu̱ bi̱ na̱nguá eni̱ ñajuunʼ Jeobá nduyáá rí májánʼ eʼni. Tikhun nixkaxi̱i̱n muni mba̱a̱ Jeobá (1 Ped. 2:12). Mú dí na̱ʼkha̱ náa capítulo 19 ndrígóo Levítico rígá i̱ʼwáʼ ikha dí naʼsngúlú. Náa i̱mba̱ artículo mbuʼyáá i̱ʼwáʼ versículo dí mambáyulú mbuʼyáá náá gándoo musngajmá dí ni̱ndxu̱lú kaʼwáánʼ xó má niʼthí apóstol Pedro.

AJMÚÚ 80 Gu̱ya̱a̱ rí Jeobá májáanʼ a̱jkiu̱u̱n

^ párr. 5 Bi̱ ni̱ndxu̱lú xa̱bi̱i̱ Jeobá nandulú kuʼyáá ga̱jma̱a̱ nandulú muʼni dí ikhaa nandoo. Ikhaa nindxu̱u̱ kaʼwii ga̱jma̱a̱ nagi̱ʼthu̱u̱n dí ikháanʼlu ma̱ngaa manindxu̱lúʼ kaʼwáánʼ. Lá ma̱ndoo manindxu̱lúʼ kaʼwáánʼ ikháanʼ bi̱ ni̱ndxu̱lú xa̱bu̱ aʼkhá rá. Ma̱ndoo. Mu mbuʼyáá xú káʼnii gándoo manindxu̱lúʼ kaʼwáánʼ náa xúgíʼ dí gúʼni, guʼyáá tikhuu consejo dí apóstol Pedro niʼthún muni̱ cristiano ga̱jma̱a̱ ikha dí Jeobá nixnúún xa̱bu̱ Israel.

^ párr. 6 Éxodo 15:1: “Mbiʼi rúʼko̱ Moisés gajmíi̱n israelitas ni̱ni̱ ajmúú rígi̱ náa Jeobá: “Ma̱ni̱ ajmúú náa Jeobá numuu rí niʼngo̱o̱ nidaʼ ga̱jma̱a̱ gloria ndrígóo. Wáyú ga̱jma̱a̱ bi̱ kríguii nigu̱ʼwi̱i̱ náa lamáa”.

^ párr. 6 Éxodo 15:11: “Tsáa imba̱a̱ dios xóo ikháán, oh Jeobá. Tsáa imba̱a̱ xóo ikháán, bi̱ nasngájma rí nindxu̱u̱ bi̱ phú itháan mikaʼwii. Ikháán ni̱ndxa̱ʼ bi̱ gíʼmaa mamiñúxu ku̱ya̱a̱ ma̱ngaa rí maguma mba̱a̱n ga̱jma̱a̱ ajmúú, ikháán natani rí nimbáa tséʼngo̱o̱ gáʼni”.

^ párr. 8 1 Pedro 1:14-16: “Ganindxa̱la xóo e̱ji̱n bi̱ nunimbu̱ún, guniʼñááʼ runi̱ dí nuni̱la nákhá xóó tséniʼniiʼ ikhaa, gíʼmaa mani̱ndxa̱la xó má bi̱ nindxa̱ʼwála numuu rí ikhaa nindxu̱u̱ Kaʼwii, ikhaa jngóo ganindxu̱u̱ kaʼwu náa xúgíʼ dí gúnila, numuu rí xó má naʼthí náa kiʼnirámáʼ: ‹Gíʼmaa ma̱nindxa̱a̱ʼ mikaʼwíín numuu rí ikhúún ni̱ndxu̱ʼ mikaʼwún›”.

^ párr. 13 Mataxkamaa itháan dí naʼthí ga̱jma̱a̱ numuu mbiʼi sábado ga̱jma̱a̱ ndiéjunʼ ikha ejmañuluʼ ikhí, náa artículo dí kayá edxu̱u̱: “‹Rígá mbá mbiʼi› mu muñajunʼ ga̱jma̱a̱ mbuʼyáaxúlúʼ”, náa i̱yi̱i̱ʼ Bi̱ Nayejngoo gu̱nʼ diciembre tsiguʼ 2019.

^ párr. 13 Lucas 4:16-18: “Nda̱wa̱á nitanga̱a̱ Nazaret, náa xuajen rí ndija̱a̱. Xó má eguʼwúun naʼni mámbá sábado, nito̱ʼo̱o̱ náa guʼwá rí ikhiin nuxnáá gamajkhu Dios, niwi̱ji̱ mu maguxnuu. Ikhú nixnáá rollo rí niʼnirámáʼ profeta Isaías. Ikhaa nimbríyaʼ ga̱jma̱a̱ nixkamaa náa kiʼnirámáʼ: “Espíritu ndrígóo Jeobá rígá náa ikhúúnʼ numuu rí ikhaa niraʼwúún mu mathu̱u̱n ajngáa rí májánʼ xa̱bu̱ gíníi. Nikuʼmún mu mathu̱u̱n rí makáwíin bi̱ kajchún guʼwá e̱jua̱nʼ, mambáʼta̱a̱ idún bi̱ tsékruigu̱u̱n, ma̱ni̱ káwíin bi̱ kúwá rumíniiʼ”.

^ párr. 17 Levítico 19:23-25: “Índo̱ gatáʼala náa ku̱ba̱ʼ ga̱jma̱a̱ índo̱ gúdu̱u̱la mbá ixi̱ dí naxná xndúu, gíʼmaa mbu̱ya̱a̱ dí xndúu ixi̱ rúʼko̱ nindxu̱u̱ mitsaga dí xándoo muphúla. Xándoo muphula ajtsú tsiguʼ. Índo̱ gáʼni a̱jkhu̱ tsiguʼ xúgíʼ xndúu ixi̱ manidxu̱u̱ kaʼwu ga̱jma̱a̱ marigá gagi náa inuu Jeobá. Mú índo̱ gáʼni witsu tsiguʼ ma̱ndoo muphula; mu xúʼko̱ marigá wéñuʼ xndúu dí mudrígulá. Ikhúún ni̱ndxu̱ʼ Jeobá Dios ndrígála”.

^ párr. 62 NAʼTHÍ NUMUU XTIʼKHU: Mbáa xa̱bu̱ xtáa ga̱jma̱a̱ anu̱u̱ ga̱jma̱a̱ ru̱dúu̱ mbá xngaa, na̱jkha̱ ga̱jma̱a̱ a̱ʼgiu̱u̱ ga̱jma̱a̱ wáxioo raʼñún, naʼniminaʼ maʼtámíjná má xúʼko̱ gajmíi̱n.

^ párr. 64 NAʼTHÍ NUMUU XTIʼKHU: Mbáa israelita bi̱ niʼdu̱u̱ tikhuu ixi̱ ndaʼyoo dí naxná xndúu.