Skip to content

Skip to table of contents

CIBALO CAKWIIYA 48

“Mweelede Kusalala”

“Mweelede Kusalala”

“Amusalale mubukkale bwanu boonse.”​—1PET. 1:15.

LWIIMBO 34 Kweenda Kamutakwe Kampenda

IZILI MUCIBALO *

1. Ndulayo nzi mwaapostolo Petro ndwaakapa basyominyina, alimwi nkaambo nzi lulayo oolu ncolukonzya kulibonya mbuli kuti tacikonzyeki kulutobela?

KUFWUMBWA naa tujisi bulangizi bwakuyoopona kujulu naa anyika, tulakonzya kugwasyigwa kwiinda mukulanga-langa lulayo mwaapostolo Petro ndwaakapa Banakristo bananike mumwaanda wamyaka wakusaanguna. Petro wakalemba kuti: “Mbuli Yooyo Uusalala iwakamwiita, amusalale mubukkale bwanu boonse, nkaambo kulilembedwe kuti: ‘Mweelede kusalala, nkaambo mebo ndilasalala.’” (1Pet. 1:15, 16) Kumajwi aaya twiiya kuti tulakonzya kumwiiya Jehova, walo uuli ncikozyanyo ciinda kubota cakusalala. Mubwini inga twacikonzya alimwi tuleelede kusalala mubukkale bwesu. Eeci inga calibonya mbuli kuti tacikonzyeki nkaambo tatulondokede. Petro lwakwe wakali kulubizya ziindi zinji, pele cikozyanyo cakwe citondezya kuti ‘tulakonzya kusalala.’

2. Mibuzyo nzi njotutiilange-lange mucibalo eeci?

2 Mucibalo eeci tulalanga-langa mibuzyo iitobela: Ino kusalala caamba nzi? Ino Bbaibbele lituyiisya nzi kujatikizya kusalala? Mbuti mbotukonzya kusalala mubukkale bwesu? Alimwi ino kusalala kuswaangene buti acilongwe cesu a Jehova?

INO KUSALALA CAAMBA NZI?

3. Ino mumasena aamwi bantu bayeeya kuti muntu uusalala uli buti, pele nkuli nkotukonzya kujana makani aamasimpe?

3 Mumasena aamwi, ciindi bantu nobayeeya kujatikizya muntu uusalala, banji bayeeyela kuti muntu uutaseki-seki, akuti muntu uusama yunifoomu yacikombelo. Pele aaya taali masimpe pe. Jehova, walo uusalala, waambwa kuti ngu “Leza uukkomene.” (1Tim. 1:11) Aabo bamukomba baambwa kuti “balikkomene.” (Int. 144:15) Amana buya Jesu wakabasinganya aabo ibakali kusama zisani zyacikombelo akucita milimo mibotu kutegwa babonwe abamwi. (Mt. 6:1; Mk. 12:38) Mbotuli Banakristo bakasimpe, tulizyi ncocaamba kusalala kweelana ancolyaamba Bbaibbele. Tulisinizyide kuti Leza wesu uusalala alimwi siluyando takonzyi kutupa mulawo ngotukonzya kwaalilwa kutobela. Aboobo ciindi Jehova natwaambila kuti: Mweelede kusalala,” tuli masimpe kuti cilakonzyeka. Nokuba boobo, katutanasalala mubukkale bwesu, tweelede kusaanguna kumvwisya ncocaamba kusalala.

4. Ino bbala lyakuti “kusalala” lyaamba nzi?

4 Ino kusalala caamba nzi? Mu Bbaibbele, bbala lyakuti “kusalala” lyaamba kusalala mukulilemeka alimwi akusalala kumuuya naa kusetekana. Eeli bbala alimwi lilakonzya kwaamba kuzandulwa kutegwa tubelekele Leza. Mumajwi aamwi, tulakonzya kwaambwa kuti tulasalala mukulilemeka, kuti katukomba Jehova munzila iitambulika kulinguwe alimwi akuti katujisi cilongwe ciyumu anguwe. Eelo kaka cilagambya kuzyiba kuti, nokuba kuti swebo tatulondokede alimwi akuti Jehova ulasalala cakumaninina, uyanda kuti tube balongwe bakwe!

“ULASALALA, ULASALALA, ULASALALA JEHOVA”

5. Ncinzi ncotukonzya kwiiya kujatikizya Jehova kuzwa kubangelo basyomeka?

5 Jehova ulasalala munzila zyakwe zyoonse. Tulaiya kujatikizya bupanduluzi oobu kumajwi aabaserafi, ibangelo babelekela munsi-munsi acuuno cabwami. Bamwi bakali koompolola kuti: “Ulasalala, ulasalala, ulasalala Jehova wamakamu.” (Is. 6:3) Masimpe kuti, kutegwa bangelo babe acilongwe ciyumu a Leza wabo uusalala, abalo beelede kusalala, amana buya oobo mbobabede. Nkakaambo kaako, kufwumbwa abusena mpaakali kulibonya mungelo wa Jehova anyika kwakali kusalala. Eeci ncicakacitika kuli Musa ciindi naakali acitewo camamvwa icakali kuyaka mulilo.—Kul. 3:2-5; Jos. 5:15.

Mabala aakuti “Kusalala nkukwa Jehova” akalembedwe ampande yangolida iyakali acitambala camupaizi mupati (Amubone muncali 6-7)

6-7. (a) Kweelana a Kulonga 15:1, 11, mbuti Musa mbwaakabukankaizya busalali bwa Leza? (b) Mbuti bana Israyeli mbobakali kuyeezyegwa kuti Leza ulasalala? (Amubone cifwanikiso icili aacivwumbyo.)

6 Naakamana kubasololela bana Israyeli kwiinda a Lwizi Lusalala, Musa wakabaambila kuti Leza wabo Jehova ulasalala. (Amubale Kulonga 15:1, 11.) Bana Egepita balo ibakali kukomba baleza bakubeja kunyina nobakali kusalala naaceya. Oobu mbocakabede akuli baabo ibakali kukomba baleza babana Kanana. Bukombi bwabo bwakali kubikkilizya kutuula bana mumulilo alimwi amicito mibyaabi yakoonana. (Lev. 18:3, 4, 21-24; Dt. 18:9, 10) Pele, Jehova takonzyi kwaambila bakombi bakwe kucita zintu zikonzya kubasofwaazya. Walo ngokasensa kabusalali. Eeci cakalibonya amabala aakalembedwe ampande yangolida iyakali acitambala camupaizi mupati. Ampande eeyo kwakalembedwe kuti: “Kusalala nkukwa Jehova.”—Kul. 28:36-38.

7 Mabala aaya akali kutondezya bantu boonse ibakali kwaabona kuti masimpe Jehova ulasalala. Pele ino mbuti kujatikizya muna Israyeli iwatakali kwaabona mabala aaya akaambo kakutaswena munsi-munsi amupaizi mupati? Sena caamba kuti tanaakaazyi mabala aaya aayandika? Peepe! Muna Israyeli uuli woonse wakali kwaamvwa mabala aaya ciindi mulawo nowakali kubalwa kumbele lyabaalumi, bamakaintu alimwi abana. (Dt. 31:9-12) Kuti nomwakaliko, ambweni nomwakaamvwa majwi aaya aakuti: “Ndime Jehova Leza wanu . . . mweelede kusalala nkaambo mebo ndilasalala.” “Mweelede kusalala kulindime, nkaambo mebo nde Jehova ndilasalala.”—Lev. 11:44, 45; 20:7, 26.

8. Nkaambo nzi ncotweelede kubikkila maano kulanga-langa majwi aali ku Levitiko 19:2 alimwi a 1 Petro 1:14-16?

8 Lino atulange-lange majwi aalembedwe kubbuku lya Levitiko 19:2 alo aakali kubalwa kubantu boonse. Jehova wakaambila Musa kuti: “Kwaambaula ambungano yabana Israyeli yoonse akubaambila kuti, ‘Mweelede kusalala nkaambo mebo nde Jehova Leza wanu ndilasalala.’” Kweelede kuti Petro wakali kuzubulula majwi aaya ciindi naakali kukulwaizya Banakristo kuti “mweelede kusalala.” (Amubale 1 Petro 1:14-16.) Masimpe kuti tatucili ansi aa Mulawo wa Musa. Nokuba boobo, majwi ngaakalemba Petro asinizya ncotwiiya kuzwa ku Levitiko 19:2, kuti Jehova ulasalala alimwi uyanda kuti aabo bamuyanda kabasalala. Aaya makani ngamasimpe tacikwe makani naa tujisi bulangizi bwakuyoopona kujulu naa muparadaiso anyika.—1Pet. 1:4; 2Pet. 3:13.

“AMUSALALE MUBUKKALE BWANU BOONSE”

9. Mbuti mbotukonzya kugwasyigwa kwiinda mukulanga-langa Levitiko caandaano 19?

9 Mbwaanga tulayanda kumukkomanisya Leza wesu uusalala, tulayandisisya kwiiya mbotukonzya kusalala. Jehova ulatupa malailile aakonzya kutugwasya kusalala. Tulakonzya kwaajana malailile aayo ku Levitiko caandaano 19. Syaazibwene mu Hebrayo wazina lya Marcus Kalisch wakalemba kuti: “Eeci inga kacili caandaano ciyandika kapati mubbuku lya Levitiko alimwi amumabbuku aakusaanguna osanwe aamu Bbaibbele.” Atulange-lange tupango tumwi mucaandaano eeci itujisi ziiyo ziyandika kapati nzyotukonzya kubelesya mubuumi bwabuzuba abuzuba. Ciindi notucita boobo, amuyeeye kuti ziiyo eezyi zileendelana amajwi aali kumatalikilo aacaandaano 19 aakuti: “Mweelede kusalala.”

Ino mulawo uujatikizya kulemeka bazyali uujanika ku Levitiko 19:3, weelede kupa Munakristo kucita nzi? (Amubone muncali 10-12) *

10-11. Ncinzi ncotweelede kucita kweelana amajwi aali ku Levitiko 19:3 alimwi nkaambo nzi ncociyandika?

10 Naakamana kwaambila bana Israyeli kuti bakeelede kusalala, Jehova wakayungizya kuti: “Umwi aumwi wanu weelede kulemeka bausyi abanyina . . . Ndime Jehova Leza wanu.”—Lev. 19:2, 3.

11 Cilisalede kuti, tweelede kwaabikkila maano malailile aa Leza aajatikizya kulemeka bazyali. Amuyeeye ciindi mwaalumi umwi naakabuzya Jesu kuti: “Ncintu nzi cibotu ncondeelede kucita kutegwa ndikajane buumi butamani?” Mubwiinguzi Jesu wakabikkilizya amajwi akuti wakeelede kulemeka bausyi abanyina. (Mt. 19:16-19) Jesu mane buya wakabasinganya ba Farisi abalembi ibakali kukasya bantu bulemu buli boobu. Kwiinda mukucita boobu, bakali kupa kuti “jwi lya Leza libe lyabuyo.” (Mt. 15:3-6) “Jwi lya Leza” eeli lyakali kubikkilizya mulawo wasanu mu Milawo Iili Kkumi alimwi amajwi aali ku Levitiko 19:3. (Kul. 20:12) Alimwi mutalubi kuti malailile ngotujana ku Levitiko 19:3 aakulemeka bazyali, atobelana amajwi aakuti: “Mweelede kusalala nkaambo mebo nde Jehova Leza wanu ndilasalala.”

12. Kweelana alulayo ndotujana ku Levitiko 19:3, mubuzyo nzi ngotukonzya kulibuzya?

12 Kweelana amalailile aa Jehova aajatikizya kulemeka bazyali, tweelede kulibuzya kuti, ‘Sena ndilabalemeka bazyali bangu?’ Kuti kamulimvwa kuti tiimwakali kucita kabotu kulubazu oolu, ecino nceciindi cakubambulula. Tamukonzyi kucinca zintu zyakacitika kale, pele mulakonzya kucita kufwumbwa nzyomukonzya lino kujana ciindi cakuba abazyali banu alimwi akubagwasya. Ambweni mulakonzya kubikka bubambe bwakunoobaswaya-swaya. Naa ambweni kuli mbomukonzya kubagwasya kuula nzyobayandika, ikubagwasya kuyumya cilongwe cabo Jehova, kubakulwaizya alimwi akubaumbulizya. Kucita boobu kuleendelana ancolyaamba bbuku lya Levitiko 19:3.

13. (a) Ino ndulayo nzi lumbi ndotujana ku Levitiko 19:3? (b) Mbuti mbotukonzya kwiiya cikozyanyo ca Jesu, kweelana ambokulembedwe ku Luka 4:16-18?

13 Levitiko 19:3 ituyiisya cintu cimwi kujatikizya kusalala. Yaamba kubamba Sabata. Banakristo tabali ansi aa Mulawo ooyu, aboobo tababambi Sabata yansondo-ansondo pe. Nokuba boobo, kuli zintu zinji nzyotwiiya twalanga bana Israyeli mbobakali kwiibamba Sabata alimwi ambobakagwasyigwa kwiinda mukucita boobu. Buzuba bwa Sabata cakali ciindi cakulyookezya kumilimo yabuzuba abuzuba alimwi akubikkila maano kuzintu zyakumuuya. * Nkakaambo kaako mubuzuba bwa Sabata, Jesu wakali kuunka kucikombelo camumunzi ookwabo alimwi akuyoobala kuzwa mu Jwi lya Leza. (Kul. 31:12-15; amubale Luka 4:16-18.) Aboobo mulawo uuli ku Levitiko 19:3 iwaamba ‘kubamba masabata aakwe,’ weelede kutukulwaizya kulanga-langa milimo njotucita buzuba abuzuba kutegwa tubikkile kapati maano kuzintu zyakumuuya. Sena mulimvwa kuti kuli mpomukonzya kubelekela mulubazu oolu? Kuti kamuzandula ciindi cakubikkila maano zintu zyakumuuya, muyooba acilongwe ciyumu a Jehova, icintu ciyandika kapati kutegwa kamusalala.

AMUYUMYE CILONGWE CANU A JEHOVA

14. Nkasimpe nzi kayandika kapati ikaindulukwa-indulukwa mubbuku lya Levitiko caandaano 19?

14 Bbuku lya Levitiko caandaano 19 cakwiinduluka-induluka lyaamba kasimpe kayandika ikatugwasya kuzumanana kusalala. Majwi aamamanino mukapango 4 ngakuti: “Ndime Jehova Leza wanu.” Majwi aaya naa aakozyenye ayaaya alajanika ziindi zili 16 mucaandaano eeci. Eeci cituyeezya mulawo wakusaanguna wakuti: “Ndime Jehova Leza wako . . . Utabi abaleza bambi kunze lyangu.” (Kul. 20:2, 3) Munakristo uuli woonse weelede kubikkila maano kubona kuti kunyina cintu naa muntu weelede kunyonganya cilongwe cakwe a Leza. Alimwi mbwaanga tuli Bakamboni ba Jehova, tulikanzide kutantamuka micito iili yoonse iikonzya kuleta masampu naa kusofwaazya zina lyakwe lisalala.—Lev. 19:12; Is. 57:15.

15. Ino tupango tuli ku Levitiko caandaano 19, tweelede kutukulwaizya kucita nzi?

15 Bana Israyeli, bakali kutondezya kuti Jehova ngu Leza wabo kwiinda mukutobela milawo yakwe. Levitiko 18:4 yaamba kuti: “Mweelede kutobela mbeta zyangu, amilawo yangu mweelede kwiitobela akweenda mulinjiyo. Ndime Jehova Leza wanu.” Caandaano 19 cibikkilizya “milawo” imwi iyakapedwe bana Israyeli. Mucikozyanyo, tupango 5-8, 21, 22 twaamba kujatikizya zituuzyo zyabanyama. Bana Israyeli bakeelede kutuula banyama aaba munzila ‘iitasofwaazyi cintu cisalala ca Jehova.’ Notubala tupango ootu, tweelede kukulwaizyigwa kuyanda kumukkomanisya Jehova akutuula zipaizyo zitambulika kulinguwe, mbweena mbotukulwaizyigwa ku Bahebrayo 13:15.

16. Ncinzi cikonzya kutuyeezya kwiindana kuliko akati kabaabo babelekela Leza abaabo batamubelekeli?

16 Kutegwa katusalala, tweelede kulyaaba kutondezya bantu kuti tuliindene abaabo batamubelekeli Leza. Pesi eeci tacili cuuba-uba. Zimwi ziindi basicikoloma, mbotucita limwi makwebo, banamukwasyi batali basyomi, alimwi abamwi buyo balakonzya kutuyunga kutola lubazu muzilengwa ziteendelani abukombi bwesu. Kuti bacita oobo, tweelede kusala camaano. Ncinzi cikonzya kutugwasya kusala camaano? Atulange-lange njiisyo iikomanisya iijanika ku Levitiko 19:19, iyaamba kuti: “Toyelede kusama cisani cisumidwe amilembo yamisyobo yobilo.” Ooyu mulawo wakali kupa bana Israyeli kuti kabaindene amasi aakabazingulukide. Mbwaanga tatuli ansi aa Mulawo ooyu, tacilubide ku Munakristo kusama cisani cipangidwe amilembo yamisyobo iindene-indene mbuli kkotoni aimwi buyo. Pele tatuyandi kuba mbuli bantu basyoma njiisyo alimwi akucita zintu ziteendelani anjiisyo zyamu Bbaibbele, nokuba kuti bantu aabo mbaasicikoloma, tucita limwi makwebo, naa mbanamukwasyi. Masimpe kuti tulabayanda bacibbululu alimwi abasimukoboma. Nokuba boobo, caboola kuzintu ziyandika kapati mubuumi, tulalyaaba kulibonya kuti tuliindene ambabo mbwaanga tuli bantu ba Jehova. Eeci cilayandika kapati, nkaambo kuti katuyanda kuba bantu basalala, tweelede kuzandulwa kutegwa tubelekele Leza.—2Kor. 6:14-16; 1Pet. 4:3, 4.

Nciiyo nzi ncobakaiya bantu ba Leza kuzwa ku Levitiko 19:23-25, alimwi ncinzi ncotwiiya kutupango ootu? (Amubone muncali 17-18) *

17-18. Ziiyo nzi nzyotukonzya kwiiya ku Levitiko 19:23-25?

17 Majwi aakuti “Ndime Jehova Leza wanu” akali kubayeezya bana Israyeli kuti cilongwe cabo a Jehova, cakeelede kuba mubusena bwakusaanguna mubuumi bwabo. Munzila nzi? Bbuku lya Levitiko 19:23-25 lilatondezya nzila imwi. (Amubale.) Amubone majwi aaya ncaakali kwaamba kubana Israyeli nobakamana kunjila mu Nyika Yakasyomezyedwe. Ikuti muntu wasyanga zisamu zyamicelo, tanaakeelede kulya micelo yazisamu eezyo kwamyaka yotatwe. Mumwaka wane, micelo mitaanzi yakeelede kuzandulwa akubelesyegwa mucikombelo ca Leza. Mumwaka wasanu ndendilyo mukamwini naakeelede kulya micelo. Mulawo ooyu wakali kugwasya bana Israyeli kumvwisya kuti tiibakeelede kubikka nzyobayandika mubusena bwakusaanguna. Muciindi caboobo, Jehova wakali kuyanda kuti basyome kuti wakali kukonzya kubalanganya alimwi akuti bakeelede kubikka bukombi bwakwe mubusena bwakusaanguna. Wakalibikkilide maano kubona kuti bakalijisi zyakulya zikkwene. Alimwi Leza wakali kubakulwaizya kupa zipego zyabwaabi mucikombelo, ibusena mwaakali kukombelwa.

18 Mulawo uulembedwe ku Levitiko 19:23-25 utuyeezya majwi aa Jesu mu Mulumbe waa Cilundu. Wakaamba kuti: “Amuleke kulibilika kujatikizya . . . kuti naa muyoolya nzi naa kuti muyoonywa nzi.” Jesu wakazumanana kwaamba kuti: “Uso wakujulu ulizyi kuti muyandika zintu eezyi zyoonse.” Leza uyootulanganya mbubonya mbwalanganya bayuni. (Mt. 6:25, 26, 32) Tulasyoma kuti Jehova unootulanganya. Cabusongo tulapa “zipego zyaluse” kugwasya bapengede. Alimwi cakufwambaana tulasanga mali aabelesyegwa mumbungano. Jehova ulabona bwaabi mbotutondezya alimwi uyootupa bulumbu. (Mt. 6:2-4) Notucita boobu, tutondezya kuti tulazimvwisya ziiyo izili ku Levitiko 19:23-25.

19. Mwagwasyigwa buti kwiinda mukulanga-langa zibeela zimwi zyabbuku lya Levitiko?

19 Twalanga-langa buyo tupango tusyoonto kuzwa mubbuku lya Levitiko caandaano 19, akubona nzila mbotukonzya kuba mbuli Leza wesu uusalala. Kwiinda mukumwiiya, tulasolekesya ‘kusalala mubukkale bwesu boonse.’ (1Pet. 1:15) Banji ibatamubelekeli Jehova balibonena kulilemeka kwesu kubotu. Mane buya, capa kuti bamwi batalike kumulemeka Jehova. (1Pet. 2:12) Pele kuli ziiyo zinji nzyotukonzya kwiiya kubbuku lya Levitiko caandaano 19. Mucibalo citobela tuyoobandika tupango tumwi mucaandaano eeci, kutegwa tukabone mbazu motukonzya “kusalala” mubuumi bwesu kweelana ambwaakaamba Petro.

LWIIMBO 80 “Amulabile Mubone Kuti Jehova Mubotu”

^ munc. 5 Tulamuyanda kapati Jehova alimwi tuyanda kumukkomanisya. Jehova ulasalala alimwi uyanda kuti babelesi bakwe kabasalala. Sena eeci cilakonzyeka kubantu batalondokede? Inzya cilakonzyeka. Kululanga-langa cakulomya lulayo mwaapostolo Petro ndwaakapa basyominyina alimwi amalailile aa Jehova kubana Israyeli bakaindi, kulatugwasya kubona mbotukonzya kuzumanana kusalala mubukkale bwesu boonse.

^ munc. 13 Mumakani aajatikizya Sabata alimwi aziiyo nzyotwiiya, amubone cibalo cakuti “‘Kuli Ciindi’ Cakubeleka Alimwi Acakulyookezya,” mu Ngazi Yamulindizi ya December 2019.

^ munc. 57 BUPANDULUZI BWACIFWANIKISO: Mwana musankwa wajana ciindi cakuswaya bazyali bakwe, waunka abakaintu bakwe alimwi amwana, alimwi wabikka bubambe bwakunoobandika ambabo lyoonse.

^ munc. 59 BUPANDULUZI BWACIFWANIKISO: Mulimi muna Israyeli ulanga-langa micelo mucisamu ncaakasyanga.