Skip to content

Skip to table of contents

CHIIYO 48

“Mweelede Kusalala”

“Mweelede Kusalala”

“Amusalale mubukkale bwanu boonse.”​—1 PET. 1:15.

LWIIMBO 34 Kweenda Kamutakwe Kampenda

ZITAYIIGWE *

1. Ngaali malayilile Petro ngaakalembela maKristu bakusaanguna alubo nkamboonzi nitukonzya kubonaanga tatukonzyi pe kwaaswiilila?

NIKUBA kuti tuli aabulangilizi bwakuyoopona kujulu naakuti aanyika, tulakonzya kugwasigwa aamalayilile mwaapostolo Petro ngaakalembela maKristu bananikidwe bakusaanguna. Petro wakati: “Mbuli Yooyo Uusalala iwakamwiita, amusalale mubukkale bwanu boonse, nkaambo kulilembedwe kuti: ‘Mweelede kusalala, nkaambo mebo ndilasalala.’” (1 Pet. 1:15, 16) Majwi aaya atondeezya kuti tulakonzya kutobelezya chikozyano chaJehova, ooyo uusalala kwiinda zilenge zyoonse. Chimwi chiindi tulakonzya kubonaanga tazichiti pe akaambo kakuti tuli aachibi. Pesi zilachita. Alubo kuba bantu basalala muzintu zyoonse nchintu nchitweelede kuchita biya. Muchikozyano, Petro anguwe wakali kulubizya kwaziindi zyiingi pesi chikozyano chakwe chitondeezya kuti tulakonzya kuba bantu basalala.

2. Njiili mibuzyo njitutasandule muchiiyo eechi?

2 Muchiiyo eechi, tulasandula mibuzyo iitobela: Kusalala chaambaanzi? Bbayibbele lituyiisyaanzi atala akusalala kwaJehova? Niinzi nzitukonzya kuchita kuti tube bantu basalala muzintu zyoonse? Alubo nkamboonzi nitweelede kuba bantu basalala kuti tukonzye kubotezya Jehova?

KUSALALA CHAAMBAANZI?

3. Bantu babonaanga muntu uusalala ulibiyeni alubo nkuukuli nkutukonzya kujana makani aachoonzyo?

3 Bantu biingi babonaanga muntu uusalala taseki-seki pe, uzwaata mayunifomu aachikombelo akuti ukkala kaangide busyu bwakwe. Pesi muntu uusalala teembabede pe. Jehova ulasalala alubo waambwa kuti ‘nguLeza uukkomene.’ (1 Tim. 1:11) Aabo bamukomba baambwa kuti “balikkomene.” (Int. 144:15) Jesu wakaamba kuti bantu bazwaata zigogo zyazikombelo kabayanda kulisiyanisya aabamwi akuchita zintu zibotu kabayanda kubonwa, bantu aabo tabali kabotu pe. (Mt. 6:1; Mk. 12:38) Pesi iswe tulizi kuti kusalala chaambaanzi akaambo kazintu nzitwiiya muBbayibbele. Tuli aachoonzyo chakuti Leza wesu uusalala alubo uuli aaluyando tatupi mulawu ngwazi kuti tatukonzyi pe kuuswiilila. Nkinkaako, chiindi Jehova natubuzya kuti: “Mweelede kusalala,” ngatuli aachoonzyo chakuti tulazikonzya. Pesi kuti tube bantu basalala muzintu zyoonse, tweelede kusaanguna kuziba kuti kusalala chaambaanzi.

4. “Kusalala” chaambaanzi?

4 Kusalala chaambaanzi? MuBbayibbele, bbala lyakuti “kusalala” libelesegwa kwaamba kusalala mubukombi akunzila njitulijataayo. Alubo bbala eeli lilakonzya kwaamba chintu chibikkidwe aambali kuti chibelesegwe mumulimu waLeza. Mulaamwi majwi, tulakonzya kuba bantu basalala kuti katulijata munzila iilikabotu, katukomba Jehova munzila njayanda alubo katuli aabweenzuma busimide anguwe. Zilagambya kuti Jehova uyanda kuba mweenzinyina wabantu bali aachibi nikuba kuti ulasalalisya.

“ULASALALA, ULASALALA, ULASALALA JEHOVA”

5. Niinzi nzitwiiya atala aJehova kuzwa kubangelo basyomeka?

5 Jehova ulasalala muzintu zyoonse. Tulazibona eezi kuzwa kumajwi aakaambwa aabangelo bategwa maserafi aabo bali aafwiifwi achuuno chaJehova. Bamwi maserafi bakaambilizya kabati: “Ulasalala, ulasalala, ulasalala Jehova wamakamu.” (Is. 6:3) Bangelo aaba bali aabweenzinyina buli aafwiifwi aLeza uusalala nkaambo ambabo balasalala. Eezi nzizyo zyakali kupa kuti masena aayo bangelo ngibakali kusisya mulumbe aambwe kuti alasalala. Muchikozyano, aabusena mpaakabede Mozesi naakali aachiteyo chakali kuyaka mulilo akaambwa kuti alasalala.​—Kul. 3:2-5; Jos. 5:15.

Majwi aakuti “Kusalala nkukwa Jehova” akalembedwe aampande yangolida yakali aachitambala chamupayizi mupati (Langa fuka 6-7)

6-7. (a) Kweendelana alugwalo lwa Kulonga 15:1, 11, Mozesi wakakasalazya biyeni kaambo kakuti Leza ulasalala? (b) Niinzi chakali kuyeezya maIsrayeli kuti Leza ulasalala? (Langa chifanikisyo chili aachivumbyo.)

6 Chiindi maIsrayeli nibakazubuka Lwizi Lusalala, Mozesi wakabagwasya kuti babone kuti Leza wabo Jehova, ulasalala. (Bala Kulonga 15:1, 11.) Bantu bakuEgepita teebakali kusalala pe nkaambo bakali kukomba baleza bakubeja. Nzimwi biyo abantu bakuKkenani. Bukombi bwabo bwakali kuswaanizya kupayizya bana akuchita misyobo yoonse yakoonana iisesemya. (Lev. 18:3, 4, 21-24; Dt. 18:9, 10) Pesi Leza ulisiyene abaleza aabo nkaambo tabuzyi bakombi bakwe kuti bachite zintu zipa kuti batasalali. Kuti Jehova akonzye kuyeezya maIsrayeli kuti ulasalala, wakalayilila kuti aampande yangolida yakali aachitambala chamupayizi mupati kulembwe majwi aakuti: “Kusalala nkukwa Jehova.”​—Kul. 28:36-38.

7 MuIsrayeli woonse wakali kubona majwi akalembedwe aampande yangolida wakali kuba aachoonzyo chakuti Jehova ulasalala. Pesi atuteedi umwi muIsrayeli taakali kukonzya pe kubona mpande eeyo akaambo kakuti taakali kukonzya pe kuswena aafwiifwi amupayizi mupati, wakali kuyookachilwa na kwaaziba majwi aaya aayandikana? Peepe. Nkaambo maIsrayeli boonse kuswaanizya baalumi, banakazi abana, bakaamvwa majwi aaya aayandikana chiindi nikwakali kubalwa Mulawu. (Dt. 31:9-12) Kaansinga anduwe wakaliwo aachiindi eecho, wakali kuyoowamvwa majwi aaya akuti: “Ndime Jehova Leza wanu, amulisalazye kutegwa musalale, nkaambo mebo ndilasalala.” “Mweelede kusalala kulindime, nkaambo mebo nde Jehova ndilasalala.”​—Lev. 11:44, 45; 20:7, 26.

8. Twiiyaanzi kuzwa kulugwalo lwa Levitiko 19:2 a 1 Petro 1:14-16?

8 Lino atulange majwi aakeelede kubalilwa maIsrayeli boonse aajanika muli Levitiko 19:2. Jehova wakabuzya Mozesi kuti: “Kwaambaula ambungano yabana Israyeli yoonse akubaambila kuti, ‘Mweelede kusalala nkaambo mebo nde Jehova Leza wanu ndilasalala.’” Kulakonzeka kuti Petro wakazubulula majwi aaya kuzwa mulugwalo oolu lwa Levitiko 19:2 chiindi naakali kusungwaazya maKristu bakusaanguna kuti ‘basalale.’ (Bala 1 Petro 1:14-16.) Nisimpe kuti tatuli aansi amulawu waMozesi pe, pesi majwi ngaakalemba Petro amajwi ali mulugwalo lwa Levitiko 19:2 atuyiisya chiiyo chakuti, Jehova ulasalala alubo aabo bamuyanda beelede kubeleka changuzu kuti babe bantu basalala. Toonse tweelede kuchita oobo kazitakwe ndaba kuti tuli aabulangilizi bwakuyoopona kujulu na naakuti aanyika.​—1 Pet. 1:4; 2 Pet. 3:13.

“AMUSALALE MUBUKKALE BWANU BOONSE”

9. Kulanga-langa bbuku lya Levitiko chaandaano 19 kulatugwasya biyeni?

9 Tuli aachiyandisyo chakwiiya atala ambutukonzya kuba bantu basalala nkaambo tuyanda kubotezya Leza wesu uusalala. Jehova wakatupa amwi malayilile aali atala ambutukonzya kuzichita. Malayilile aayo ajanika muli Levitiko chaandaano 19. Umwi sikulanga-langa makani aamuBbayibbele aachiHebbrayo wakalemba kuti: “Kweelede kuti chaandaano eechi nchicho chiyandikana loko mubbuku lyaLevitiko amumabbuku amuBbayibbele aali 5 aakusaanguna.” Lino atulange-lange amwi mavesi muchaandaano eechi tubone zyiiyo nzitukonzya kubelesya mubuumi bwesu. Nitwanoolanga-langa mavesi aayo, amukkale kamuzi kuti chaandaano 19 chisaanguna aamajwi aakuti: “Mweelede kusalala.”

Mulawu uuli atala akulemeka bazyali uujanika muli Levitiko 19:3 weelede kupa kuti maKristu bachiteenzi? (Langa fuka 10-12) *

10-11. Lugwalo lwa Levitiko 19:3 lwaamba kuti tweelede kuchitaanzi alubo nkamboonzi nikuyandikana kuchita oobo?

10 Jehova naakamaninsya kwaamba kuti malsrayeli basalale, wakayungizya kuti: “Umwi aumwi wanu weelede kulemeka bausyi abanyina . . . Ndime Jehova Leza wanu.”​—Lev. 19:2, 3.

11 Kulayandikana kuti tuswiilile malayilile aaLeza aakuti tulemeke bazyali besu. Muchiyeeyede na kuti Jesu wakatyeni chiindi umwi mwaalumi naakamubuzya kuti: “Ncintu nzi cibotu ncondeelede kucita kutegwa ndikajane buumi butamani?” Munsandulo yakwe, Jesu wakatondeezya kuti mwaalumi ooyu wakeelede kulemeka wisi abayina. (Mt. 19:16-19) Jesu wakasola zyakali kuchitwa aaBafarisi abalembi nkaambo teebakali kubalangania pe bazyali babo. Bakali kupa kuti “jwi lya Leza libe lyabuyo.” (Mt. 15:3-6) “Jwi lya Leza” lyakali kuswaanizya mulawu wachi5 uuli muMilawu iili 10 yakapedwe malsrayeli alubo mulawu ooyu wakali kujanika mulugwalo lwa Levitiko 19:3. (Kul. 20:12) Mutalubi kuti Jehova wakazoowamba malayilile aali muli Levitiko 19:3 aakuti tulemeke bazyali kali wazwa aakwaamba kuti: “Mweelede kusalala nkaambo mebo nde Jehova Leza wanu ndilasalala.”

12. Nga tulatondeezya biyeni kuti tulawuswiilila mulawu uuli muli Levitiko 19:3?

12 Kuti tukonzye kupona kweendelana amulawu waJehova wakuti tulemeke bazyali besu, kulikabotu kuti tulibuzye kuti, ‘lme ndichita biyeni munkani eeyi?’ Kuti wabona kuti wakeelede kuchita zyiingi chiindi, ulakonzya kubambulula lino. Nikuba kuti tuchikonzyi pe kuchincha zintu nzwaakakachilwa kuchita chiindi, pesi ulakonzya kubeleka changuzu lino kuti ujane chiindi chakubaamwi abazyali bako akubagwasya azintu zyakumubili, zyamubukombi, kubasungwaazya akubawumbulizya. Kuti wachita oobo, nga ulikutondeezya kuti ulawuswiilila mulawu uuli muli Levitiko 19:3.

13. (a) Ngaali amwi malayilile ngitujana muli Levitiko 19:3? (b) Nga tulachitobelezya biyeni chikozyano chaJesu chijanika muli Luka 4:16-18 mazubaano?

13 Lugwalo lwa Levitiko 19:3 lutuyiisya chimwi chintu atala akuba bantu basalala. Muvesi njiyeeyi Leza wakabuzya maIsrayeli kuti babambe Sabata. MaKristu tabali aansi aaMulawu pe nkinkaako, tatweelede kubamba Sabata pe. Pesi tulakonzya kwiiya zyiingi kuzwa kumalsrayeli mbubakali kubamba Sabata ambukwakali kubagwasya kuchita oobo. Buzuba bwaSabata bwakali buzuba bwakulyookezya kumilimu yabo akuchita zintu zyabukombi. * Eezi nzizyo zyakali kupa kuti mubuzuba bwaSabata Jesu ayinke kuSinagogu yakulimbabo kuti akabale Jwi lyaLeza. (Kul. 31:12-15; bala Luka 4:16-18.) Mulawu waLeza uuli muli Levitiko 19:3 ngwaakabuzya maIsrayeli kuti ‘babambe masabata’ utugwasya kubona kuti tweelede kusiya imwi milimu yesu yabuzuba abuzuba kuchitila kuti tulipe chiindi chakuchita zintu zyabukombi. Ubonaanga kuli mpuyelede kubambulula na kuti utondeezye kuti ulawuswiilila mulawu ooyu? Kuti wakkala kulipa chiindi chakuchita zintu zyabukombi, uyooba aabweenzinyina busimide aJehova alubo bweenzuma oobo bulayandikana kuti tube bantu basalala.

SIMYA BWEENZINYOKWE AJEHOVA

14. Nkaakali kasimpe kayandikana kayindulwidwe muli Levitiko chaandaano 19?

14 Muli Levitiko chaandaano 19, muyindulwidwe kasimpe kayandikana katugwasya kuti tukkale katuli bantu basalala. Vesi 4 imana aamajwi aakuti: “Ndime Jehova Leza wanu.” Majwi aaya naakuti amwi majwi aalembedwe munzila iikozyenie alajanika kwaziindi zili 16 muchaandaano eechi. Eezi zituyeezya atala amulawu wakusaanguna wakuti: “Ndime Jehova Leza wako . . . Utabi abaleza bambi kunze lyangu.” (Kul. 20:2, 3) MuKristu woonse uuyanda kuba muntu uusalala weelede kuba aachoonzyo chakuti taakwe chintu cheelede kuba mubusena bwakusaanguna kwiinda bweenzinyina mbwalaabo aLeza. Alubo mbukunga tuli Bakamboni baJehova, tweelede kutantamuka michito iikonzya kupa kuti zina lyaLeza lisalala lisofwaale.​—Lev. 19:12; Is. 57:15.

15. Mavesi aali muli Levitiko chaandaano 19 aambuula atala kupayizya banyama atusungwaazya kuchitaanzi?

15 Malsrayeli bakali kutondeezya kuti bakali kubona Jehova mbuli Leza wabo kwiinda mukuswiilila milawu yakwe. Lugwalo lwa Levitiko 18:4 lwaamba kuti: “Mweelede kutobela mbeta zyangu, amilawo yangu mweelede kwiitobela akweenda mulinjiyo. Ndime Jehova Leza wanu.” Chaandaano 19 chiswaanizya imwi ‘milawu’ njibakeelede kuswiilila malsrayeli. Muchikozyano, mavesi aatobela, 5-8, 21 a 22, aambuula atala akupayizigwa kwabanyama. Zipayizyo eezi zyakeelede kupegwa munzila ‘yakatali kusofwaazya cintu cisalala ca Jehova.’ Kubala mavesi aaya kweelede kupa kuti tuyande kuchita zintu zibotezya Jehova akuti tumupe zipayizyo zyakumutembawula zitambulika kulinguwe mbuli mbutusungwaazigwa alugwalo lwa Bahebrayo 13:15.

16. Niinzi chikonzya kutugwasya kuziba musiyano uuliwo aakati kabakombi baJehova bakasimpe abakubeja?

16 Kuti tube bantu basalala, tweelede kulipeda kulisiyanisya aabantu batakombi Leza. Eezi zilakonzya kutuyumina. Chimwi chiindi bantu mbitwiiyaabo kuchikolo, mbitubelekaabo, babbululu besu batakombi abamwi balakonzya kutusungilizya kuti tuchite zintu zipa kuti bukombi bwesu butatambuliki pe kuli Jehova. Kuti zyachitika eezi, tweelede kusala munzila iilikabotu. Niinzi chikonzya kutugwasya kuti tusale munzila iilikabotu? Malayilile aali muli Levitiko 19:19 alakonzya kutugwasya aakuti: “Toyelede kusama cisani cisumidwe amilembo yamisyobo yobilo.” Mulawu ooyu wakali kugwasya malsrayeli kuti balisiyanisye aazimwi zisi zyakabazyungulukide. Mbukunga tatuchili aansi aaMulawu, teekubi pe kuti muKristu wazwaata zigogo zyamisyobo iisiyene iiswaanizya kkotoni anayiloni. Pesi tatuzumini pe kuba mbuli bantu basyoma zintu ziteendelani aazintu ziyiisigwa aaBbayibbele, nikuba kuti bantu aabo twiiyaabo kuchikolo, tubelekaabo naakuti mbabbululu besu. Nisimpe kuti tulabayanda babbululu besu abasimayikilane pesi tusala munzila iitondeezya kuti tuswiilila Jehova nikuba kuti zintu nzitusala zilatusiyanisya ambabo. Kuchita oobo kulayandikana nkaambo tweelede kuba bantu basiyene abantu batakombi Leza wakasimpe kuchitila kuti tube bantu basalala.​—2 Kor. 6:14-16; 1 Pet. 4:3, 4.

Kweelede kuti malsrayeli bakayiyaanzi kuzwa kumajwi aalembedwe muli Levitiko 19:23-25, alubo twiiyaanzi kuzwa kumavesi aaya? (Langa fuka 17-18) *

17-18. Twiiyaanzi kuzwa mulugwalo lwa Levitiko 19:23-25?

17 Majwi aakuti, “Ndime Jehova Leza wanu” akali kuyeezya malsrayeli kuti bakeelede kuba aachoonzyo chakuti bweenzinyina bwabo aJehova bwakeelede kuba mubusena bwakusaanguna. Biyeni? Imwi nzila ijanika muli Levitiko 19:23-25. (Bala.) Atubone kuti majwi aaya akali kwaambaanzi chiindi malsrayeli nibakali kuyoonjila muNyika Yakasyomezegwa. Kuti mulsrayeli wabyala minsamu, taakeelede kulya michelo kuzwa kuminsamu eeyo kwaminyaka iitatu. Mumunyaka wachi4, michelo eeyo yakali kubikkwa aambali kuti ikabelesegwe kubusena busalala bwaLeza. Mumunyaka wachi5 mpimpawo muIsrayeli mpaakali kukonzya kulya michelo eeyo. Kweelede kuti mulawu ooyu wakagwasya malsrayeli kubona kuti zintu nzibakali kuyanda teezyakeelede kuba mubusena bwakusaanguna pe. Bakeelede kusyoma kuti Jehova wakali kuyoobalangania alubo bakeelede kubikka zintu zyabukombi mubusena bwakusaanguna. Jehova wakali kuyooba aachoonzyo chakuti bakali aachakulya chikkwene. Alubo Leza wakabasungwaazya kuti bape zipo chakuliyandila kubusena busalala nkubakali kukombela.

18 Mulawu uulembedwe muli Levitiko 19:23-25, utuyeezya nzyaakaamba Jesu muNkambawuko yakwe yakuChilundu. Wakati: “Amuleke kulibilika . . . kuti naa muyoolya nzi naa kuti muyoonywa nzi.” Jesu wakayungizya kuti: “Uso wakujulu ulizyi kuti muyandika zintu eezyi zyoonse.” Leza ulatupa nzituyanda mbuli mbachita kubayuni. (Mt. 6:25, 26, 32) Tusyoma Jehova kuti unootulangania. Alubo tupa “zipego zyaluse” kuti tugwasye aabo bayanda lugwasyo nikuba kuti bamwi teebazibona. Alubo tulabotelwa kupa kufumbwa zintu nzitulaazyo kuti tukonzye kugwasilizya mumbungano. Jehova nga ulitubwene chiindi nitupa zintu nzitulaazyo kuti tugwasilizye mumilimu yabukombi alubo uyootulongezya. (Mt. 6:2-4) Kuti twachita oobo, nga tulikutondeezya kuti tulazimvwisisisya zyiiyo nzitujana muli Levitiko 19:23-25.

19. Wagwasigwa biyeni chiindi nitwalikulanga-langa amwi mavesi aajanika muli Levitiko?

19 Twalanga-langa mavesi mache biyo kuzwa muli Levitiko chaandaano 19 alubo mavesi aaya atugwasya mbutukonzya kuba bantu basalala mbuli Leza wesu uusalala. Kuti twatobelezya chikozyano chakwe nga tulikutondeezya kuti tulikweezya kuba bantu basalala ‘mubukkale bwesu boonse.’ (1 Pet. 1:15) Bantu biingi batakombi Jehova balikububona buntu bubotu mbubalaabo bakombi bakwe. Alubo buntu oobo bwakapa kuti bamwi balemeke Jehova. (1 Pet. 2:12) Pesi kuli zyiingi nzitukonzya kwiiya kuzwa muli Levitiko chaandaano 19. Muchiiyo chitobela, tuyoolanga-langa amwi mavesi muchaandaano eechi alubo mavesi aayo ayootugwasya kuti tumvwisisisye zimwi nzila mutukonzya kuba bantu ‘basalala,’ mbuli mbakatusungwaazya Petro.

LWIIMBO 80 “Amulabile Mubone Kuti Jehova Mubotu”

^ par 5 Tumuyanda loko Jehova alubo tuyanda kuchita zintu zimubotezya. Jehova ulasalala alubo ulangilila kuti bakombi bakwe basalale. Pesi zilachita na kuti bantu bali aachibi basalale? Iiyi, zilachita. Tulakonzya kwiiya mbutukonzya kuba bantu basalala muzintu zyoonse kwiinda mukulanga-langa malayilile Petro ngaakalembela maKristu bakusaanguna akulanga-langa milawu Jehova njaakapa maIsrayeli.

^ par 13 Kuti ujane zyiingi atala aSabata azyiiyo nzitujana, langa chiiyo chiti, “Kuli Chiindi Chakubeleka Achiindi Chakulyookezya”, chijanika muNgaziyakulinda yamuDecember 2019.

^ par 57 BUPANDULUZI BWAZIFANIKISYO: Mukwesu wajana chiindi chakubaamwi abazyali bakwe, wayinkaamwi amwanakazi wakwe amwana kuti bakababone alubo waambuulaabo chiindi choonse.

^ par 59 BUPANDULUZI BWAZIFANIKISYO: Mulsrayeli ulikulanga-langa imwi michelo iili muminsamu njaakabyala.