1, 2. Өтән мәгаләдә нәји арашдырдыг вә бу мәгаләдә нә һагда данышаҹағыг?

 ӨТӘН мәгаләдә биз Лавилиләр 19-ҹу фәсилдән фајдалы мәсләһәтләри арашдырдыг. Мәсәлән, 3-ҹү ајәдән ҝөрдүк ки, Јеһова исраиллиләрә валидејнләринә һөрмәт етмәји бујурмушду. Өјрәндик ки, биз бу ҝүн валидејнләримизин руһани, мәнәви вә физики тәләбатларынын гејдинә галараг бу мәсләһәтә әмәл едә биләрик. Елә һәмин ајәдә Јеһова халгына шәнбә илә бағлы гануну хатырладыр. Арашдырдыг ки, шәнбәјә риајәт етмәк биздән тәләб олунмаса да, ибадәтимизлә бағлы мәсәләләрә мүнтәзәм олараг вахт ајырмагла бурадакы принсипи һәјатымызда тәтбиг едә биләрик. Белә етмәклә биз ҝөстәририк ки, Лавилиләр 19:2 вә 1 Бутрус 1:15 ајәләриндә бујрулдуғу кими, мүгәддәс олмаға ҹан атырыг.

² Бу мәгаләдә Лавилиләр 19-ҹу фәсли арашдырмаға давам едәҹәјик. Ҝөрәк бу фәсилдән физики гүсуру оланлара анлајыш ҝөстәрмәклә, ишҝүзар мәсәләләрдә дүрүст олмагла вә инсанлара мәһәббәт ҝөстәрмәклә бағлы нә өјрәнирик. Биз мүгәддәс олмаг истәјирик, чүнки Аллаһ мүгәддәсдир. Буна ҝөрә дә ҝәлин ҝөрәк бу фәсилдән нә өјрәнирик.

3, 4. Лавилиләр 19:14 ајәсинә әсасән, исраиллиләр карларла вә корларла неҹә рәфтар етмәли иди?

³ Лавилиләрә 19:14 ајәсини охујун. Јеһова истәјирди ки, халгы физики гүсуру оланлара анлајышла јанашсын. Мәсәлән, бујурмушду ки, кар инсаны ләнәтләмәсинләр, јәни она гарғыш едиб, башына пис бир шејин ҝәлмәсини диләмәсинләр. Кар адамла бу ҹүр давранмаг бөјүк инсафсызлыг иди. Ахы о,  онун һаггында дејиләнләри ешитмирди. Буна ҝөрә дә өзүнү мүдафиә едә билмәзди.

⁴ Бундан әлавә, 14-ҹү ајәдә дејилир ки, Аллаһын хидмәтчиләри «кор адамы јыхмаг үчүн ајағынын алтына һеч нә» гојмамалы идиләр. Бир мәнбәдә дејилир: «Гәдимдә Јахын Шәргдә физики гүсуру оланлары истисмар едирдиләр, онларла гәддар давранырдылар». Ола биләрди ки, һансыса дүшүнҹәсиз инсан кор адама хәтәр јетирмәк, јахуд ону әлә салмаг үчүн ајағынын алтына нәсә гојсун. Неҹә дә рәһмсиз һәрәкәт иди! Бу әмр васитәсилә Јеһова халгына баша салмаг истәјирди ки, онлар физики гүсурлу инсанлара шәфгәт ҝөстәрмәлидир.

5. Физики гүсурлу инсанлара неҹә шәфгәт ҝөстәрә биләрик?

⁵ Иса Мәсиһ физики гүсуру оланлара шәфгәт ҝөстәрирди. Јадыныздадырса, о, Вәфтизчи Јәһјаја исмарыҹ ҝөндәрәндә белә демишди: «Корларын ҝөзләри ачылыр, топаллар ҝәзир, ҹүзамлылар тәмизләнир, карлар ешидир, өлүләр дирилир». Исанын мөҹүзәләрини ҝөрән ҹамаат Аллаһа алгыш охујурду (Лука 7:20—22; 18:43). Мәсиһиләр Исадан өрнәк алараг гүсурлу инсанлара шәфгәтлә јанашырлар. Онлара хејирхаһлыг, анлајыш вә сәбир ҝөстәрирләр. Дүздүр, Јеһова бизә мөҹүзә ҝөстәрмәк габилијјәти вермәјиб. Амма бизә физики вә руһани ҹәһәтдән кор олан инсанлара хош мүждәни бәјан етмәк шәрәфи нәсиб едиб. Беләҹә, бу инсанлар өјрәнирләр ки, Ҹәннәтдә бәшәријјәт физики вә руһани ҹәһәтдән тамамилә сағлам олаҹаг (Лука 4:18). Бу хош хәбәр артыг чохлу сајда инсаны Аллаһы мәдһ етмәјә тәшвиг едиб.

6. Лавилиләр 19-ҹу фәсилдә јазыланлар Он әмрдә дејиләнләри баша дүшмәјә неҹә көмәк едир?

⁶ Лавилиләр 19-ҹу фәслин бәзи ајәләриндә Он әмрдә дејиләнләр даһа ҝениш јазылыб. Мәсәлән, сәккизинҹи әмрдә гысаҹа олараг дејилир: «Оғурлуг етмәјин» (Чых. 20:15). Кимсә дүшүнә биләрди ки, әҝәр башгасына мәхсус олан шеји һеч вахт ҝөтүрмәјибсә, демәли, бу әмрә әмәл едир. Амма, ола билсин, о, башга јолла оғурлуг едирди.

7. Таҹир оғурламагла бағлы сәккизинҹи әмри һансы һәрәкәти илә позмуш оларды?

 ⁷ Тутаг ки, һансыса таҹир өјүнүрдү ки, һеч кимин һеч нәјини оғурламајыб. Бәс онун иши барәдә нә демәк олар? Һәмишә дүрүст давраныр? Лавилиләр 19:35, 36 ајәләриндә Јеһова демишди: «Нәјинсә узунлуғуну, енини вә һәҹмини өлчәркән әјрилик етмәјин. Тәрәзиниз, чәки дашыныз, маје вә бәрк мәһсуллар чәкмәк үчүн ишләтдијиниз габлар дүзҝүн олмалыдыр». Таҹир мүштәриләри алдатмаг мәгсәди илә әјри тәрәзидән вә ја башга дүз олмајан өлчү габларындан истифадә едирдисә, бир нөв, онлардан оғурлуг едирди. Лавилиләр 19-ҹу фәслин диҝәр ајәләри буну ачыг-ајдын ҝөстәрир.

8. Лавилиләр 19:11—13 ајәләриндәки тәфсилатлар јәһудиләрә сәккизинҹи әмрин мәғзини баша дүшүб, әмәл етмәјә неҹә көмәк етмишди вә бу бизә неҹә көмәк едә биләр?

⁸ Лавилиләр 19:11—13 ајәләрини охујун. Лавилиләр 19:11 ајәси белә сөзләрлә башлајыр: «Оғурлуг етмәјин». 13-ҹү ајәдә ҝөстәрилир ки, оғурлуг етмәклә иш мәсәләсиндә надүрүстлүк етмәк бир-бири илә әлагәлидир. Орада дејилир: «Һеч кимә фырылдаг ҝәлмәјин». Беләликлә, иш мәсәләләриндә фырылдагчылыг етмәклә оғурлуг, сојғунчулуг етмәк ејни шејдир. Сәккизинҹи әмрдә оғурламамагла бағлы ганун верилмишди, «Лавилиләр» китабындакы тәфсилатлар исә јәһудиләрә ганунун мәғзини баша дүшүб, әмәл етмәјә көмәк едирди. Јеһованын надүрүстлүјә вә оғурлуға неҹә јанашдығы һаггында дүшүнмәјин бизә дә бөјүк хејри вар. Өзүмүздән соруша биләрик: «Лавилиләр 19:11—13 ајәләринә әсасән, һәјатымда елә саһә вармы ки, дүрүст давраныб-давранмадығымы нәзәрдән кечирмәлијәм? Бәлкә, ишимлә бағлы мәсәләләрдә нәдәсә дәјишиклик етмәлијәм?»

9. Лавилиләр 19:13 ајәсиндәки ганун ишчиләри неҹә горујурду?

⁹ Башга бир саһәдә дә дүрүст олмаг лазымдыр. Буна саһибкар олан мәсиһиләр диггәт јетирмәлидир. Лавилиләр 19:13 ајәси белә сөзләрлә јекунлашыр: «Муздлу ишчинин һаггыны сәһәрә гәдәр өзүнүздә сахламајын». Исраилдә инсанлар, әсасән, кәнд тәсәррүфаты илә мәшғул олурду вә муздлу ишчиләрә һәр ҝүнүн сонунда зәһмәт һаггы верилирди. Ишчијә ҝүндәлик пул верилмәсә иди, һәмин ҝүн аиләсинин чөрәкпулусу олмајаҹагды. Јеһова белә изаһ етмишди: «Чүнки еһтијаҹ ичиндәдир, ҝөзүнү зәһмәт һаггына дикиб» (Ган. 24:14, 15; Мәт. 20:8).

10. Лавилиләр 19:13 ајәсиндән нә өјрәнирик?

¹⁰ Бу ҝүн саһибкарлар әсас етибарилә һәр ҝүн јох, ајда бир вә ја ики дәфә әмәкһаггы верирләр. Бунунла белә, Лавилиләр 19:13 ајәсиндәки принсип бизим дөврүмүзә дә аиддир. Бәзиләри ишчиләри илә һагсыз давраныр, онлара чәкдикләри зәһмәтин мүгабилиндә гат-гат ашағы пул верирләр. Онлар билир ки, бу ишчиләрин башга чыхыш јолу јохдур, чарәсизликдән белә аз мааша да ишләјәҹәкләр. Белә саһибкарлар, бир нөв, «муздлу ишчинин һаггыны» өзләриндә сахлајырлар. Әлбәттә, саһибкар олан мәсиһи ишчиләринә гаршы бу ҹүр һагсыз давранмамалыдыр. Инди исә ҝәлин ҝөрәк Лавилиләр 19-ҹу фәсилдән даһа нә өјрәнирик.

11, 12. Иса Мәсиһ Лавилиләр 19:17, 18 ајәләриндән ситат ҝәтирәрәк нәји вурғуламышды?

¹¹ Бизим инсанларла неҹә рәфтар етмәјимиз Аллаһ үчүн өнәмлидир вә О истәјир ки, биз инсанлара зәрәр вурмамагла јанашы, башга бир шеј дә едәк. Буну Лавилиләр 19:17, 18 ајәләриндән ҝөрмәк олар. (Ајәләри  охујун.) Јеһова ачыг-ајдын дејир: «Башгасыны өзүнүзү севдијиниз кими севин». Бу ҹүр давранмаг Јеһованы разы салмаг истәјән мәсиһи үчүн мүтләгдир.

¹² Ҝөрүн Иса Мәсиһ Лавилиләр 19:18 ајәсиндә јазылан әмрин ваҹиблијини неҹә вурғуламышды. Бир дәфә фәрисиләр ондан сорушмушдулар: «Төвратда ән бөјүк әмр һансыдыр?» Иса ҹавабында демишди ки, Аллаһымыз Јеһованы бүтүн гәлбимизлә, бүтүн варлығымызла вә бүтүн ағлымызла севмәк «биринҹи вә ән бөјүк әмрдир». Сонра Иса Лавилиләр 19:18 ајәсини ситат ҝәтирәрәк демишди: «Икинҹиси дә буна бәнзәјир: “Башгасыны өзүнү севдијин кими сев”» (Мәт. 22:35—40). Башгасына мәһәббәт ҝөстәрмәјин сајсыз-һесабсыз јоллары вар. Лавилиләр 19-ҹу фәсилдән бунлардан бәзиләрини өјрәнә биләрик.

13. Јусифин һадисәси бизә Лавилиләр 19:18 ајәсини баша дүшмәјә неҹә көмәк едир?

¹³ Башгасына мәһәббәт ҝөстәрмәјин бир јолу Лавилиләр 19:18 ајәсиндә јазылан мәсләһәтә әмәл етмәкдир. Орада дејилир: «Гисас алмајын... Кин сахламајын». Јәгин, әксәријјәтимиз елә инсанлар таныјырыг ки, онлар синиф јолдашына, иш јолдашына, гоһумуна, аилә үзвүнә кин сахлајыр, һәтта бу, илләрлә давам едир! Јадыныздадырса, Јусифин гардашлары она кин бәсләјирди. Ахырда бу, онларын Јусифлә амансыз давранмасына ҝәтириб чыхарды (Јар. 37:2—8, 25—28). Јусиф исә онларла тамам фәргли давранды. О, сәлаһијјәт саһиби оланда гардашларындан гисас алмаг үчүн әлинә фүрсәт дүшмүшдү, амма онлара мәрһәмәт ҝөстәрди. О, кин сахламады. Онун һәрәкәти Лавилиләр 19:18 ајәсиндә јазылан мәсләһәтә ујғун иди (Јар. 50:19—21).

14. Лавилиләр 19:18 ајәсинин әсасында дуран принсипләрин бу ҝүн дә гүввәдә олдуғуну нә ҝөстәрир?

¹⁴ Јусифин кин сахламамасы, гисас алмамасы, бунун әксинә олараг, башгаларыны бағышламасы Аллаһы разы салмаг истәјән мәсиһиләр үчүн ҝөзәл нүмунәдир. Иса да шаҝирдләринә өјрәтдији дуада буну вурғуламышды. О тәшвиг етмишди ки, бизә гаршы ҝүнаһ ишләјәнләри бағышлајаг (Мәт. 6:9, 12). Ејнилә һәвари Булус да диндашларына нөвбәти мәсләһәти вермишди:  «Әзизләрим, сиз гисасынызы алмајын» (Ром. 12:19). Һәмчинин онлары тәшвиг етмишди: «Бир-биринизә гаршы һәмишә сәбирли олун, биринизин диҝәриндән шикајәти олса да, бир-биринизи үрәкдән бағышлајын» (Кол. 3:13). Јеһованын принсипләри дәјишмир. Лавилиләр 19:18 ајәсиндәки ганунун әсасында дуран принсипләр бу ҝүн дә гүввәдәдир.

15. Хәтримизә дәјән инсаны бағышламаға вә баш верәнләри унутмаға һансы нүмунә көмәк едә биләр?

¹⁵ Ҝәлин бир нүмунәјә бахаг. Гәлб јарасыны физики јараја бәнзәтмәк олар. Бәзи јаралар јүнҝүл олур, бәзиләри исә дәрин. Мәсәлән, зәрфи ачанда, ола биләр ки, кағыз бармағынызы кәссин. Һәмин јер сизи инҹитсә дә, бу чох чәкмәјәҹәк, јара сағалаҹаг. Бир-ики ҝүнә һеч јадыныза да дүшмәјәҹәк ки, һара кәсилмишди. Ејнилә, ола биләр ки, достумуз сөзү вә ја һәрәкәти илә хәтримизә дәјиб. Биз ону асанлыгла бағышлаја билирик. Лакин елә јаралар вар ки, дәриндир. Ола билсин, һәким јараја тикиш вуруб вә сарыјыб. Әҝәр биз һәмин јараја тез-тез әл вурсаг, өзүмүз-өзүмүзү инҹидәҹәјик. Әфсуслар олсун ки, бәзән кимсә гәлбимизи бәрк јаралајанда өзүмүзә гаршы белә бир шеј етмиш олуруг. Инсанын һәрәкәтини, неҹә хәтримизә дәјдијини бүтүн ҝүнү бејнимиздә фырладырыг. Кин сахлајан инсан јалныз өзүнә зәрәр вурур. Јахшы олар ки, о, Лавилиләр 19:18 ајәсиндә јазылан мәсләһәтә әмәл етсин.

16. Лавилиләр 19:33, 34 ајәләринә әсасән, Јеһова исраиллиләрин јаделлиләрлә неҹә рәфтар етмәсини истәјирди вә биз бундан нә өјрәнирик?

¹⁶ Јеһова исраиллиләрә инсанлары севмәји бујуранда О, тәкҹә онларын миллијәтиндән олан инсанлары нәзәрдә тутмурду. Онлар һәмчинин араларында јашајан јаделлиләри дә севмәли иди. Лавилиләр 19:33, 34 ајәләриндә Јеһова буну ачыг-ајдын демишди. (Ајәләри охујун.) Онлар јаделлиләрә «јерли адам кими» јанашмалы идиләр вә онлары да өзләрини севдији кими севмәли идиләр. Мәсәлән, исраиллиләр һәм касыб-кусуба, һәм дә гәрибләрә јерә төкүлән башаглары јығмаға иҹазә вермәли идиләр (Лав. 19:9, 10). Гәрибләри севмәклә бағлы принсип бу ҝүн мәсиһиләрә дә аиддир (Лука 10:30—37). Һансы мәнада? Бүтүн дүнјада милјонларла мүһаҹир вар вә ола билсин, сизә јахын әразидә дә мүһаҹирләр јашајыр. Чох ваҹибдир ки, бу кишиләрлә, гадынларла вә ушагларла һөрмәтлә давранаг.

17, 18. а) Лавилиләр 19:2 вә 1 Бутрус 1:15 ајәләри бизи нәјә тәшвиг едир? б) Һәвари Бутрус бизи һансы мүһүм иши ҝөрмәјә тәшвиг етмишди?

¹⁷ Һәм Лавилиләр 19:2 ајәси, һәм дә 1 Бутрус 1:15 ајәси Аллаһын халгыны мүгәддәс олмаға тәшвиг едир. Лавилиләр 19-ҹу фәсилдә Аллаһын рәғбәтини газанмағымыза көмәк едәҹәк чохлу ајә вар. Биз ҹәми бир нечә ајәни арашдырыб өјрәндик ки, нәләри етмәјә сон гојмалыјыг, нәләри исә етмәлијик *. Инҹилдән ҝөрә биләрик ки, Јеһова бу ҝүн бизим дә бу принсипләрә әмәл етмәјимизи истәјир. Амма һәвари Бутрус Јеһованын биздән ҝөзләдији даһа бир шеји вурғуламышды.

¹⁸ Биз мүнтәзәм олараг Аллаһа ибадәт едирик, чохлу јахшы ишләр ҝөрүрүк, амма һәвари Бутрус мәсиһиләрин етмәли олдуғу бир шеји хүсусилә гејд етмишди. О, бүтүн мәсиһиләри һәр бир ишләриндә мүгәддәс олмаға тәшвиг етмәздән өнҹә белә сөзләр демишди: «Ағлынызы фәалијјәт үчүн гуршаглајын» (1 Бут. 1:13, 15). Һансы фәалијјәт үчүн? Бутрус демишди ки, Мәсиһин мәсһ олунмуш гардашлары онлары чағыранын «әзәмәтли сифәтләрини бәјан» едәҹәкләр (1 Бут. 2:9). Бу ҝүн бүтүн мәсиһиләр бу мүһүм ишдә иштирак едә биләрләр вә бу инсанлара етдијимиз ән бөјүк јахшылыгдыр. Тәблиғ вә тәлим ишиндә мүнтәзәм олараг иштирак етмәк Аллаһын мүгәддәс халгына верилмиш хүсуси бир шәрәфдир (Марк 13:10). Лавилиләр 19-ҹу фәсилдәки принсипләрә вар ҝүҹүмүзлә әмәл етмәклә сүбут едирик ки, Аллаһы вә инсанлары севирик. Һәмчинин ҝөстәририк ки, һәр бир ишимиздә мүгәддәс олмаг истәјирик.