1-2. (a) Asuh nuk haköp hī in ök urěh ātiköl? (b) Asuh min nup haköp hī el ngih ātiköl?

PŌYEN vahë nuk haköplö hī imat ngam La-en Lēvī tö 19 mirulö ik urěh ātiköl. Tö sā ngam ṙô Yāvē im tö 3 miröökö, nö hōten yik aṅ Israel nö milēḵṙen tö yöng re. Ngaich haköplu ayī-ö öi in e tö hī öi hòṅ chumkūöṙen tö nup hanakten më yöng re, hareuskö alaha cha inrē ngaich hayööken cha nö haröhtöre nö im Tēv Yāvē. In e angū-ö miröökö inrē yik Israel nö hōtu nö fēken ngam Töhet Sakamö. Öt kēkö kaha ngam chööngö in ayī-ö, köpölōn pöri ayī-ö töp chö-öny ngam chööngö nö kētu, tö hī öi hòṅ kēnyö ṙētak re in minë la-en ngam Tēv Yāvē. Ngaich yēḵ hī min öi ngatī inlahen ngaich töhet min ayī-ö kaheukö. Sā ṙô ngam La-en Lēvī 19:2 hēk 1 Pītör 1:15.

² Hēk in min öi ngëichkö nup tö ōt tit haköp re imat ngam La-en Lēvī tö 19 mirulö. Haköp inlahen re min ayī-ö sitih inlahen kò-òren milēḵṙen tö më tö lum, ngam inlahen hī inrē ötkô michūḵṙen inup la-en re, hēk hameuktö hanangenlōn re tö holre? Yēḵ hī min ngatī inlahen ngaich het min ayī-ö ikūö ngam Tēv.

3-4. Hòṅ sitih inlahenken yik töthang hēk tötmeuk inrē sā ṙô ngam La-en Lēvī 19:14?

³ Vë-evkūö La-en Lēvī 19:14. Lōnu ang Yāvē tö yik tarik re Israel nö miṙūöt tö yip tarik tö aṅhavin tö öt kumlē-en re. Ötkô misī yik Israel nö rūttö öt inkòlô nö i töthang. Ötkô inrē nö ötlēkôre tö cha hēk pinhë-eṅlkūö cha inrē. Öt tölöng angū-ö yěn ngatī inlahenken më töthang! Pön ötrēhěn nö kô ngam töthang nö kahòklö  kui re kūö ò nö öt hang minë vinë-eng nang re.

⁴ In ngam tö 14 miröökö inrē ngam Tēv nö sōten yik tarik re nö “ṙāḵtö kinvē-ěre i tötmeuk.” Ngöṙô öp ihih töhěng līpöre nö vë-eny inlahen yip tölum misī: “Ötlēkaṙen misī yik tölum inuk ṙētak anū-ö.” Ōt misi yip tamölngenre nö ṙāḵtö ihong nö el talöökö yik tötmeuk pön hòṅ vī minyīöl re tö cha. Tökiröng angū-ö nö ötlinëken cha! Löktö imat ngam chööngö pöri ang Yāvē nö tölṙô yik tarik re nö hameuktö miṙēḵlōn re tö cha yip tö aṅhavin tö öt kumlēḵ-en re.

5. Sitih inlahen öi kò-òren hameuktö miṙēḵlōn re tö më tö lum?

⁵ Milēḵṙen misī ang Yēsū tö yik tö lum. Hěngheuh anga-aṅ nö ngöṙô nö in Yôhan ök vamôk: “Vē tötmeuk nö teūngen tö matre; vē tökaròk nö kiröönngöre; vē töyeūnyu nö lööken ane inrē vē töthang nö hang; hachohlöng inrē tökapah.” Ik sā yik tarik nö meuk në la-en Yēsū ngaich, “ha-öiny ngam Tēv cha-a.” (Lūk. 7:20-22; 18:43) Ngatī inlahen ayī-ö töngamuh öi asīnken Yēsū öi hangenlōn tö më tö lum milēḵṙen inrē tö cha. Ötkô in ayī-ö sā tī Yēsu öi halanken cha, mihôiṅ pöri öi vë-eny nang cha tö ngam Peretāis ngam chūök cha min nö lööken tö minë invah re. Vë-eny nang yip tötmeuk inrē ayī-ö tö ngam tölöök inhānga, cha-a inrē yip tö tilupi mat töm kanô-en. (Lūk. 4:18) Pōyen ngaich tarik töngamuh maha-öiny ngam Tēv kūö re nö hang ngam tölöök inhānga.

6. Sitih inlahen ngam La-en Lēvī tö 19 mirulö nö hayööken hī akah elnang tö manah minë tösöm chööngö?

⁶ Ṙūöhtö mikah elnang hī ön ngam La-en Lēvī tö 19 mirulö tö ṙū-uti manah minë Tösöm Chööngö. Tö sā ngih, ngöṙô ön ngam hinëvöre chööngö: “Uh man ulāyö.” (Man. 20:15) Kamëkö kaha ngam chööngö min tölōn re öp tarik, töthěng heuh nö ulāingö chehen holre. Tahëngö inlahen pöri lohten anga-aṅ nö ulāyö.

7. Sitih inlahen öp kò-òren pisnesmën nö filal ngam hinëvöre chööngö?

 ⁷ Lohten öp tarik mö pisnes nö öt hěngheuh nö ulaingö chehen tahëng. Asīnkö ṙô ngam La-en Lēvī 19:35, 36 hòng pöri anga-aṅ yěn pisnes, ngam tö ngö ṙô: “Ui michūḵṙen i kinlah rôta, i kinlah lumngan, i nyanumö inrē.” Yē ngam pisnesmën min nö michūḵṙen yěn havahkö nup inyihköre, ngaich töng mu-ulayö anga-aṅ yěn ngatī inlahen. Ngatī ṙô minë tahëng miröökö inrē nö vë-eny nang hī.

8. Sitih inlahen ngam La-en Lēvī 19:11-13 nö hayööken yip Yahūti nö kēkö kaha ngam hinëvöre chööngö, sitih inlahen ayī-ö yöölen tö e töngamuh?

⁸ Vë-evkūö La-en Lēvī 19:11-13. Ngö ṙô ön ngam La-en Lēvī tö 19:11, “Uh yin ulāyö.” Ngaich ngöṙô ngam 13 miröökö, “Uh man [michūḵṙen tö] holre.” Yēḵ hī min michūḵṙen, ngaich töng sā mu ulāya min ayī-ö. Töng ngö ṙô ngam hinëvöre chööngö, uh man ulāyö. Vënyö ṙôktāk e pöri ngam līpöre La-en Lēvī, tö yik Yahuti nö ötkô nö michūḵṙen inuk töng la-en re. Yēḵ hī vë-ekūö ngam La-en Lēvī 19:11-13 ngaich meuk mat Yāvē ayī-ö nö ngëichkö ngam unlāyö. Lökten öi hòṅ hatönöre öi ngö ṙô, ‘Öt michūḵṙen öich ṙung ichūök re kamān hēk yěich Pisnes inrē? Ōt hòng chūök chu halööktit re?’

9. Asuh ök yanöölen yik töhaṙāyö nö kūönkūö tö tī ngam La-en Lēvī 19:13?

⁹ Yē öp töhěng tak Kristīön nö pisnes, ngaich haköplu anga-aṅ nö im La-en Lēvī tö 19 mirulö i alaha sinôten hī öi michūḵṙen. Ngöṙô ngam tö 13 miröökö: “Un köp nö in meh nö hěng mitööm nö söllö peuheū nup raneushö yip töhaṙāyö nö kūönkūö meh.” Tö tariku alaha misī yik aṅ Israel pön vamī panô-òṅ. Ngaich hòṅ kētö rineushö ngam tarik re anga-aṅ yěn keuheūt ngam töhěng sakamö. Yēn öt kē-ěvkūö pöri ngam tarik tö ngam rineushö re ngaich ha-euk min më aṅpatī ò. Akahakūö ang Yāvē tö u. Ngöṙô anga-aṅ, ‘töng yāich ön nö tarik ngam töhaṙāyö nö la-evṙen, höng angū-ö anha nômö ò.’—Chöö. 24:14, 15; Mët. 20:8.

10. Asuh öp haköplö hī im La-en Lēvī 19:13?

¹⁰ Hö-ö in töngamuh öi sā nuk tö misī ṙētak öi kaheuk sakamö teūngen tö rineushö re, pön höng hěng hēkpi nët heuh itö hěng chingëṅt öi teūngen tö rineushö re. Sön pöri öi haköplu im La-en Lēvī 19:13. Ōt yip kamëtö kinmānö tö akahakūö tö yip tarik nö lōntö kinmānö re. Lökten cha nö kēḵ yanöölen re nö in yip tö la-evṙen nö kūöṅnen rineushö tī tö cha. Sā ‘tö köptī cha-a tö rineushö tahëng’ yěn ngatī inlahen. Ötkô vē Kristīön nö ngatī inlahen. Yěn ōt yip tarik tö haṙāyö nö la-evṙen nö elkatòh cha ngaich hòṅ kētu nup rineushö cha. Ta-a töi ngëichkö minë haköp re hēk imat ngam La-en Lēvī tö 19 mirulö.

11-12. Asuh ök ṙô tö kumlēḵlöng tö Yēsū in ngam La-en Lēvī 19:17, 18?

¹¹ Rö-ö ngam Tēv nöng sōten hī öi hakihten holre, pön hōten hī inrē hāngenlōn tö cha. Vënyu nang in töm La-en Lēvī 19:17, 18. (Vë-evkūö.) Ngöṙô ang Yāvē: “Hāngenlōn pöri më-eṅ tö holre sāre tö re.” Yēḵ hī hòṅ haṙamlōn Yāvē ngaich hòṅ hang ngih chööngö ayī-ö.

¹² Kumlēḵlö ṙô re inrē ang Yēsū tö e.  Hěngheuh ik sā ök Feresī nö hatönö ò, “Ap yòh öp töpōyö chöngö i në chöngö?” Ngaich Yēsū nö vënyen ngam hanangenlōn tö Yāvē nö holtö ellōnre, holtö nômöre holtö kuilōnre inrē nö “töpōyö, raneh inrē nö chöngö.” Ngaich vë-eny ṙô ngam La-en Lēvī 19:18, hēk anga-aṅ nö ngö ṙô: “Ngam innëtö, Hāngenlōn man tö holre sāre töre.” (Mët. 22:35-40) Pōyen nun minë talöökö tī hī hameuktö hanangenlōn re tö holre. Ōt minë tövënyu imat ngam La-en Lēvī tö 19 mirūlö.

13. Asuh öp haköp hī in Yôsef öi hang ngam chööngö imat ngam La-en Lēvī 19:18?

¹³ Vënyu ngam töhěng inlahen hī hameuktö hanangenlōn re tö holre nö imat ngam La-en Lēvī 19:18. Ngöṙô angū-ö: “Uh man havāhalre, um lanīnuvö i yip kūön yip tarik meh.” Sön man ṙung meuk öp tarik tö marô-òten tī tö lanīnöre nö i holre, ichūök re nö kamān, el iskul, in yip mak alaha re hēk aṅpatī re inrē! Ngatī yik inrē mëm Yôsef nö kunyah elmat tö ò, lökten nö ötlēkö tī re tö ò. (Ran. 37:2-8, 25-28) Öt asīnken cha pöri ang Yôsef. Mihôiṅ öre ang Yôsef nö havāhalre nö in yik mëm re ik sā re ngaich nö kiröngö kamtö chūök. Hameuktö miṙēḵlōn re pöri anga-aṅ tö cha. Öt köptī anga-aṅ tö kumnyah lōn re tö cha. Asīnkö ṙô ngam La-en Lēvī 19:18 pöri ang Yôsef.—Ran. 50:19-21.

14. Kūöyòh öi töngamuh inrē hòṅ hang ngam chööngö imat ngam La-en Lēvī 19:18?

¹⁴ Yēḵ hī hòṅ haṙamlōn Yāvē ngaich hòṅ asīnken Yôsef ayī-ö öi aṙēlö holre ötkô inrē öi havāhalvah re. Angū-ö inrē ṙô Yēsū nö im inchōḵtô vamë-ekūötēv. Hōten hī anga-aṅ öi “aṙē-ěl tökööl vē tököölö fālen nö in ih.” (Mët. 6:9, 12) Ngatī ṙô inrē Pôl nö tölṙô yik Kristīön: “Kahōlö, um havahalre.” (Rōm. 12:19) Hōten cha inrē nö: “Kö ṙāpö höö, kö aṙēlen höö, yěn tarīku tö miṙivulōn nö i töng holre.” (Kòl. 3:13) Öt haṙīngöre ngam chö-öny kinëtö minë chööngö Yāvē. Lökten ayī-ö töngamuh  öi hòṅ kēkö kaha ngam chööngö imat ngam La-en Lēvī 19:18.

15. Kūöyòh öi hòṅ havaichngöre tö nup vanaichö yip holre ngaich aṙēlen cha, hachōḵ elmat hī?

¹⁵ Töi ngëichkö ngih töhěng inchōḵ elmatre. Mihôiṅ in asīntö ngam inlahen re yěi miṙivilōn öi im ṙanatngöre kuntī. Ōt nup tökūöṅnö, ōt nup tökiröng. Yěn höng ṙahëichyen öre öp ṙanatngöre meh, chök min më-eṅ öt marô-òten pöri. Lohten öm unôichrit tö hěng hēk nët sumkam öm vaichngö töm chanökö re. Ngatī inlahen nö ōt nup ṙô hēk la-en yip hol hī tö chökhutī tö hī, yěn öt kiröng pöri anu-ö ngaich lööṙen ayī-ö aṙēlen cha. Sitih inlahen pöri yěn kiröng ngam ṙanatngöre meh? Sön öm chuh in öp Tòktör öm lë-enö re. Yēḵ meh pöri min höng örheūheu halöinyken e ngaich öt hētu min angū-ö nö lööken, hēk pöri nö kiröngnyöre. Ngatī inlahen yěn kiröng öp miṙivlōn meh tö tī öp hol meh. Ngaich yēḵ meh min höng fēken e, höng mahakihten re më-eṅ min. Lökten nö tövai ngam inlahen hī yěi hang ngam inlēnö imat ngam La-en Lēvī 19:18!

16. Hòṅ sitih inlahen tī yik aṅ Israel tö yik aṅ tahëng panam sā ṙô ngam La-en Lēvī 19:33, 34, asuh öp haköp hī öi in e?

¹⁶ Ik sā Yāvē nö tölṙô yik Israel nö hameuktö hanangenlōn re tö holre, ngaich rö-ö angū-ö nöng tamölngö in yik aṅ Israel. Pön hōtu inrē cha-a nö hameuktö hanangenlōn re tö yik aṅ tahëng. Imat ngam La-en Lēvī 19:33, 34 in öi kòtökūö tö e. (Vë-evkūö.) Sā inlahen tī më aṅ Israel tö yik aṅ panam re hòṅ ngatī inlahen cha-a nö hāngenlōn tö më aṅ tahëng inrē. Tö sā cha yěn uvòhlö nup taneūch re ngaich hòṅ halöngten më yāich hēk tö më aṅ tahëng cha-a nö chap minë pintu-en tī cha. (Lēv. 19:9, 10) Haköplu in ayī-ö inrē öi in e. (Lūk. 10:30-37) Pōyen yip tarik aṅ tahëng panam mi-iyöng nö i kamngö chūök hī. Hòṅ hameuktö hanangenlōn hēk minlēḵṙen re ayī-ö tö cha.

17-18. (a) Asuh öp haköp hī im 1 Pītör 1:15 töm La-en Lēvī 19:2? (b) Asuh öp tinöölô hī la-en tī Pītör?

¹⁷ Lōnu ang Yāvē tö yip tarik re nö töhet, sā ṙô ngam 1 Pītör 1:15 hēk  La-en Lēvī 19:2. Pōyen nun minë tahëng miröökö imat ngam La-en Lēvī tö 19 mirulö vamë-eny nang hī tö inlahen hī yěi hòṅ haṙamlōn Yāvē. Ngaich in taheui kakkö minë miröökö vamënyö nup tö hòṅ kēkaṙen tö hī hēk nup tötkô inrē nö kēkaṙen. * Ngam Tufömngöre Kinlēḵngô ön inrē vamë-eny nang hī tö Yāvē nö lōnu tö hī töngamuh kēkö kaha minë chö-öny nuk chööngö nö kētu misī. Ōt pöri ngam ṙô Pītör hēk nö vë-eny nang hī.

¹⁸ Pi-a in ayī-ö öi löklōn Yāvē hēk kēkö tölöök la-en inrē. Hěng pöri öp la-en ihih ṙô Pītör tövënyu hòṅ yip tahëng min nö yöölen nö in e. Hōtu ayī-ö havai tinrīken re, tölṙô hī ang Pītör nö ngö ṙô: “Ngatī yin yēḵ yī-ö het inrē inup taṙòkhöre inlahen yīö.”(1 Pīt. 1:13, 15) Nup tö sitih inlahen hī? Vë-eny ang Pītör tö yip tö hachāmö elkui holmaneuk Kristu min nö ‘eūkö minë lanöökö ngam Tēv.’ (1 Pīt. 2:9) Ngaich holṙen cha ayī-ö töngamuh, öi ahangköm tölöök inhānga, haköpten cha inrē. (Māk. 13:10) Kô-en angū-ö nö tökiröng nö minlēḵken hī tö tī ngam Tēv. Yēḵ hī min öi tūönkui minë ṙô ngam La-en Lēvī tö 19 mirulö, ngaich hameuktöre ayī-ö öi hāngenlōn töm Tēv tö yip holre inrē. Hameuktöre inrē öi hòṅ het inup tinrīken re.