Kututuluka ha Chikuma

Kuya ha katalilo wa yikuma

MUTWE WAKULILONGESA 49

Mukanda wa Ulevi Unatulongesa Chize Mututwama ni Akwetu

Mukanda wa Ulevi Unatulongesa Chize Mututwama ni Akwetu

“Ukazange mukwenu ngwe wakulizanga yena mwene.”—LEVI. 19:18.

MWASO 109 Zangenu ni Mbunge Yeswe

CHIKUMA CHILEMU *

1-2. Yika twalilongesanga ha mutwe wapalika, nawa yika mutulilongesa ha mutwe uno?

HA MUTWE wapalika, twalilongesangaho yimwe yiyulo yipema yize yili mu Ulevi kapitulu 19. Chakutalilaho, ngwe chize anasolola mu versu 3, Yehova kalwezele A-Izalele hanga avumbike yisemi jo. Twamonanga chize mutuhasa kukaula chiyulo chino musono ha kukwasa yisemi jetu ha yize anafupu ku musunya, ku manyonga ni ku spiritu. Mu versu yinoyene, Zambi kalwezele atu jenyi hanga afunge Sambata. Twalilongesangaho ngwetu, chipwe ngwe kutushi kufunga Sambata musono, nihindu mutuhasa kukaula shimbi yacho ha kusa mashimbu matangwa eswe hanga tulinge mulimo wa Yehova. Nyi twachilinga, mutusolola ngwetu, tunase tachi hanga tupwe asandu ngwe chize Ulevi 19:2 ni 1 Petulu 1:15 yinatukolweza kulinga.

2 Ha mutwe uno, mutununga ni kulilongesaho Ulevi kapitulu 19. Yika kapitulu yono mahasa kutulongesa hakutwala ku kulemesa waze ali ni umwe utonji, kwecha kwiya muze tunalingi mingoso ni kuzanga akwetu? Tunazange kupwa asandu mumu Zambi kali musandu. Kashika, tutalenu yize mutuhasa kulilongesa mu kapitulu yono.

LEMESA WAZE ALI NI UMWE UTONJI

Yitanga yika Ulevi 19:14 unatukolweza kusolola hali tupuputa hanji tunaye? (Tala maparagrafu 3-5) *

3-4. Kulita ni Ulevi 19:14, kuchi A-Izalele te atamba kutwama ni kafwa-matwi ni kafwa-meso?

3 Tanga Ulevi 19:14. Yehova te kakushimbwila hanga tuvumbi twenyi alemese hanji kufunga atu waze ali ni umwe utonji. Chakutalilaho, Yehova kalwezele A-Izalele ngwenyi, katambile kutuka kafwa-matwi. Matuka jacho te kanachingi nawa kulinga mutu chuma chipi. Kulinga chino hali kafwa-matwi, chapwile chuma chipi chinji! Mumu iye te keshi kuhasa kwiwa yize mamwamba, kashika te muchipwa chikalu kulikalila.

4 Chikwo nawa, ha versu 14 Zambi kalwezele atu jenyi ngwenyi, katambile kusa “chitalingiso mu jila ya kafwa-meso.” Umwe mukanda unambe hakutwala kuli atu waze ali ni umwe utonji ngwo: “Mu Izalele ya ku shakulu, atu jacho te kakwalinga yuma yinji yipi ni kwamwesa lamba.” Mutu yoze keshi mana, mahasa kusa chitalingiso kulutwe lia kapuputa hanga amulemekese hanji kulivwisa kuwaha muze malimbuka. Kulinga chino chapwile chipi chinji! Shimbi yili ha versu 14 yakwashile tuvumbi twa Yehova anyingike ngwo, katamba kuvwila keke atu waze ali ni umwe utonji.

5. Kuchi mutuhasa kusolola keke kuli atu waze ali ni umwe utonji?

5 Yesu kasolwele keke kuli waze apwile ni umwe utonji. Iwuluka lusango yoze iye atumine kuli Yoano Chipapachisa ngwenyi: “Tupuputa kanalaula meso, yilema kanende, akwa mbumba kanapeme, afwa-matwi kanevu, afu kanahinduka.” Hanyima lia kumona yikomokeso ya Yesu, “atu eswe yahalisa Zambi.” (Luka 7:20-22; 18:43) Akwa-Kristu kakuzanga kwimbulula Yesu ha kusolwela keke atu waze ali ni umwe utonji. Kashika twakusolwela atu jacho zango ni uhomboloji. Kwamba pundu, Yehova katuhele ndundo ja kulinga yikomokeso ngwe chize Yesu alingile. Alioze tuli ni chiwape cha kwambujola sango lipema kuli atu eswe, kuchingako tupuputa hanji tupuputa a ku ufulielo hanga anyingike paraisu muze atu eswe makapwa angunu ni kupwa ni usepa upema ni Zambi. (Luka 4:18) Sango jacho jipema jakukwasa atu anji kuhalisa Zambi.

KANDA TWIYA AKWETU MUZE TUNALINGI MINGOSO

6. Kuchi sango jili ha Ulevi kapitulu 19 jinalumbununa kanawa yuma yize yili ha Kumi lia Shimbi?

6 Ma versu amwe a Ulevi kapitulu 19, kanalumbununa kanawa yuma yize ambile ha Kumi lia Shimbi. Chakutalilaho, shimbi yamuchinake yinambe ngwo: “Kanda ukeya.” (Kutuhu. 20:15) Mutu umwe mahasa kunyonga ngwe, amu kanda achiya kama chuma nichimwe, acho kanakaula shimbi yacho. Alioze iye mahasa kwiya mu majila akwo.

7. Kuchi mukwa-mingoso mahasa kumakuna shimbi yamuchinake yize yinakanjisa kwiya?

7 Mukwa-mingoso mahasa kunyonga ngwe keshi kwiya mumu kanda achanda kama chuma chambala. Alioze shina iye kakuhanjika umwenemwene muze akulinga mingoso ni akwo? Ha Ulevi 19:35, 36, Yehova kanambe ngwenyi: “Kanda nupatula ni uhenge, chipwe ni kweseka cha kusuha, hanji pezu, hanji kwalula. Mbalansa jenu jikapwe ja ululi, ni pezu ja ululi, ni efa ja ululi, ni hine ja ululi.” Kashika, mukwa-mingoso yoze wakuzachisa mbalansa hanji pezu yasaki hanga onge atu waze anamulande yuma, mu maliji akwo iye kaneye atu jacho. Versu jikwo ja Ulevi kapitulu 19 jinashindakenya ha chikuma chacho.

Kulita ni Ulevi 19:11-13, yika mukwa-Kristu atamba kulihula hakutwala ku chize akulinga mingoso yenyi? (Tala maparagrafu 8-10) *

8. Kuchi Ulevi 19:11-13, wakwashile A-Yunda kukaula shimbi yamuchinake, nawa yika unatukwase kulinga?

8 Tanga Ulevi 19:11-13. Maliji atangu a Ulevi 19:11 kanambe ngwo: “Kanda nwiya.” Versu 13 yinatese kwiya ni kuhona kuhanjika umwenemwene ha kulinga mingoso, hakwamba ngwo: ‘Kanda ulaka mukwenu hanji kumupupa.’ Kashika, nyi umwe mahona kuhanjika umwenemwene ha kulinga mingoso, acho kaneye. Shimbi yamuchinake yinambe ngwo kwiya chili chipi. Alioze yikuma yize yili ha Ulevi yakwashile A-Yunda kunyingika chize te mahasa kukaula yiyulo yize yili ha shimbi yacho, chekwamba, chize te mahasa kuhanjika umwenemwene mu yuma yeswe yize akulinga ku mwono wo. Chili chipema kuli yetu kunyonga chize Yehova akumona kuhona kuhanjika umwenemwene ni kwiya. Twatamba kulihula ngwetu: ‘Kulita ni Ulevi 19:11-13, shina natamba kwalumuna yimwe ku mwono wami? Kutala ngunafupu kwalumuna yimwe ha chize nakulinga mingoso hanji mulimo wami?’

9. Kuchi shimbi yili ha Ulevi 19:13 yapwile ni kukwasa atu waze te akukalakala mu minda?

9 Kuli nawa chikuma chikwo cha kuhanjika umwenemwene chize mukwa-Kristu yoze wakulinga mingoso atamba kuhengwola. Ulevi 19:13, unambe ngwo: “Fweto ya ngamba kanda yitwama mu kwoko lie ndusu ufuku ndo chimene.” Mu Izalele, atu anji kapwile ni kulima minda, kashika atu waze apwile ni kukalakala mu minda yacho te kakwafweta kusongo lia hita tangwa. Hachino, mutu yoze walinga mulimo mu munda nyi kamufwetele kusongo lia tangwa, kechi kupwa ni mbongo ja kulisa asoko jenyi ha tangwa liacho. Yehova kambile ngwenyi: “Mumu iye chiswale, kanaselako mbunge yenyi.”—Shimbi 24:14, 15; Mateu 20:8.

10. Yika mutuhasa kulilongesa ha Ulevi 19:13?

10 Musono, atu waze akukalakala keshi kwafweta hita tangwa, alioze kakwafweta kamuwika hanji kaali ha kakweji. Chipwe chocho, shimbi yize yili ha Ulevi 19:13 yichili ni ulemu musono. Enya-milimo amwe mumu lia mbunge yipi, kakufweta mbongo jikehe chinji kuli atu waze akwalingila milimo. Ayo kananyingika ngwo atu jacho hanji keshi ni kuze maya, manunga ni kukalakala no chipwe ngwe maafweta mbongo jikehe. Mu maliji akwo, mwenya-mulimo wacho ‘kanatwame ni fweto lia akwa-mulimo wenyi.’ Mukwa-Kristu yoze ukwete milimo katamba kusa shindakenyo ngwo, kakufweta kanawa akwa-milimo yenyi kulita ni milimo yize akulinga. Haliapwila tutalenu yize mutuhasa kulilongesa nawa ha Ulevi kapitulu 19.

ZANGA AKWENU NGWE CHIZE WAKULIZANGA YENA MWENE

11-12. Chikuma chika chilemu chize Yesu ashindakenyene ha kutongola maliji ali ha Ulevi 19:17, 18?

11 Zambi kanazange hanga tulingile akwetu yuma yinji hi wika ko kwehuka kwalinga yuma yipi. Mutuhasa kumona chikuma chino ha Ulevi 19:17, 18. (Tanga.) Ha shimbi yino Yehova kambile zwalala ngwenyi: ‘Ukazange mukwenu ngwe chize wakulizanga yena mwene.’ Chino che chuma chilemu chize mukwa-Kristu atamba kulinga nyi kanazange kuvwisa Zambi kuwaha.

12 Yesu kasolwele ngwenyi, shimbi yili ha Ulevi 19:18 yili ni ulemu unji. Ha shimbu limwe, umwe Ka-Fariseu yahula Yesu ngwenyi: “Liji linene lia shimbi mu mukanda wa shimbi lika?” Yesu yamukumbulula ngwenyi: “Lino lie liji litangu kanda linene lia shimbi,” ukazange Yehova ni mbunge ye yeswe ni mwono we weswe ni kunyonga che cheswe. Chocho Yesu yatongola maliji ali ha Ulevi 19:18, anambe ngwo: ‘Liamuchiali lialifwa nalio ngwo, Ukazange mwenyembo we ngwe chize wakulizanga yena mwene.’ (Mateu 22:35-40) Kuli majila anji akusolwelamo akwetu zango, alioze mutuhasa kulilongesa nawa majila akwo ha Ulevi kapitulu 19.

13. Kuchi lusango wa Yosefwe mahasa kutukwasa kunyingika kanawa Ulevi 19:18?

13 Jila yimwe yize mutuhasa kusolwelamo zango kuli akwetu yili ha kukaula chiyulo chili ha Ulevi 19:18. Chiyulo chacho chinambe ngwo: “Kanda ukakala mulonga. Kanda ukapwa ni kakucha mu mbunge.” Anji a kuli yetu tunanyingika atu waze akutulikila toto akwa-milimo-ni-akwo, alongi-ni-akwo hanji umwe usoko wo. Ha mashimbu amwe, kakutulika toto yacho ha miaka yinji! Twiwulukenu ngwetu, mandumbu kumi a Yosefwe kamutulikilile toto, yino ye yaatwalile mba amulinge upi. (Uputu. 37:2-8, 25-28) Alioze Yosefwe kakaalingile upi! Muze iye apwile ni ndundo, te mahasa kwafunyishina upi ha upi, alioze yaevwila keke. Yosefwe kakaatulikilile toto. Shimbu achilinge, iye yalinga yize Ulevi 19:18 unatukolweza kulinga.—Uputu. 50:19-21.

14. Yika yinasolola ngwo yiyulo yili ha Ulevi 19:18 twatamba kuyikaula ndo musono?

14 Akwa-Kristu waze anazange kuvwisa Zambi kuwaha, katamba kwimbulula Yosefwe, yoze wakonekenene mandumbu jenyi chakuhona kwatulikila toto. Yino yinalite ni yize Yesu ambile ha kulemba cha mwene, ngwenyi, twatamba kukonekena waze akutulinga upi. (Mateu 6:9, 12) Chizechene nawa, postolo Paulu kalwezele akwa-Kristu ngwenyi: “Akwetu a zango! Kanda nulikalila milonga yenwene.” (Roma 12:19) Yaakolweza nawa ngwenyi: “Lihumikizenu umwe ni mukwo, nikulikonekena umwe ni mukwo, nyi kachi umwe munengo ali nawo kuli mukwo.” (Kolo. 3:13) Yiyulo ya Yehova kuyishi kwalumuka. Ni musono, twatamba kununga ni kwononokena yiyulo ya shimbi yize yili ha Ulevi 19:18.

Chizechene ngwe hi chipema ko kukwata-kwata ha chilonda, muchilita kwecha kunyonga ha yuma yipi yize atulingile. Twatamba kusa tachi tuyivulame (Tala paragrafu 15) *

15. Chilweza chika chinatukwase kunyingika ulemu wa kukonekena akwetu ni kuvulama yize atulinga?

15 Tutalenu chilweza chino: Yilonda ya ku mbunge mutuhasa kuyitesa ni chilonda chize mutu akulilemeka. Chakutalilaho, muze tunatete yimwe hanga tuteleke, mutuhasa kulilemeka kachilonda kakehe ku munwe. Mutuhasa kwivwa yikola, alioze yikola yacho kuyichi kushimbula chinji. Hanyima lia tangwa limuwika hanji aali, kota kutuchi kwiwuluka nawa chilonda chacho. Chizechene nawa, yuma yimwe yipi yize akutulinga kuyapwa yangwaza. Chakutalilaho, umwe sepa mahasa kutwamba chimwe chuma chakuhona kunyonga chize muchitulemeka ku mbunge, chipwe chocho mutuhasa kumukonekena ni kawashi. Alioze nyi twalilemeka chilonda chinene, mutufupiwa umwe ndotolo hanga achinuke ni kukasaho yimwe. Nyi mutununga ni kukwata-kwataho, hanji chilonda chacho kuchichi kuya ni kawashi nawa muchihasa kutohwa. Chaluyinda, mutu umwe mahasa kulinga chuma cha mutapu au muze anevu yikola ku mbunge ha yize amulingile. Iye mahasa kununga ni kunyonga ha yikola yize anevu ku mbunge ni ha yize mutu wacho amulingile. Alioze, atu waze akutulika toto kakulinehena ene yikola. Kashika chili chilemu kukaula chiyulo chili ha Ulevi 19:18.

16. Kulita ni Ulevi 19:33, 34, kuchi Yehova azangile hanga A-Izalele amone yilambala waze apwile mukachi ko?

16 Muze Yehova alwezele A-Izalele hanga azange enyembo jo, iye kakaalwezele hanga azange wika A-Izalele-ni-akwo. Alioze kaalwezele hanga azange nawa yilambala waze apwile mukachi ko. Lusango yono kali ha Ulevi 19:33, 34. (Tanga.) Yehova kazangile hanga A-Izalele amone yilambala jacho, ngwe chize te akulimona ene. Nawa A-Izalele katambile kwazanga ngwe chize te akulizanga ene. Chakutalilaho, Shimbi te yakwamba ngwo, A-Izalele katamba kwecha yilambala ni yiswale hanga ahuhujole mbuto yize te yakusala mu minda. (Levi 19:9, 10) Shimbi ya kuzanga yilambala yinatale ni hali yetu akwa-Kristu musono. (Luka 10:30-37) Kuchi mutuhasa kuchilinga? Ha mashimbu wano, atu anji kanahichika yifuchi yo ni kuya ni kutwama mu yifuchi yeka. Kashika chili chilemu kuli yetu kulemesa ni kuvumbika atu jacho, malunga, mapwo ni ana.

MULIMO ULEMU UZE KAUTONGWELE HA ULEVI KAPITULU 19

17-18. (a) Yika Ulevi 19:2 ni 1 Petulu 1:15, yinatukolweza kulinga? (b) Mulimo uka ulemu uze postolo Petulu anatukolweza kulinga?

17 Ulevi 19:2 ni 1 Petulu 1:15, yinakolweza atu ja Zambi hanga apwe asandu. Ma versu akwo anji a Ulevi kapitulu 19, mahasa kutukwasa tumone yize mutulinga hanga tupwe ni utayizo wa Yehova. Twashimutwina jimwe versu jize jasolola yuma yipema yize twatamba kulinga ni yuma yipi yize twatamba kwehuka. * Yisoneko ya Ngregu ya akwa-Kristu yinasolola ngwo, Yehova nihindu kanazange hanga tukaule shimbi jino ku mwono wetu. Alioze, postolo Petulu kanakawezelaho yimwe.

18 Mutuhasa kununga ni kuwayila Yehova ni kulingila akwetu yuma yipema. Alioze, Petulu kakolwezele akwa-Kristu hanga alinge chimwe chuma chilemu. Muze Petulu te kanda atukolweza hanga tupwe asandu mu kwenda chetu cheswe, iye yatulweza ngwenyi: “Luliekenu manyonga jenu hanga nulinge mulimo.” (1 Petu. 1:13, 15; NM.) Mulimo uka wenawo? Petulu kambile ngwenyi, akwa-Kristu akuwayisa te ‘mambujola che kuhiana cha yoze hanaatambika.’ (1 Petu. 2:9) Nawa, akwa-Kristu eswe musono kali ni chiwape cha kulinga mulimo uno ulemu, uze unakwase atu anji kuhiana milimo yikwo. Chili chiwape chinene kuli atu asandu a Zambi kulongesa ni kwambujola sango lipema ni zango! (Marku 13:10) Muze twakusa tachi hanga tukaule yiyulo yili ha Ulevi kapitulu 19, twakusolola ngwetu twakuzanga Zambi ni akwetu. Twakusolola nawa ngwetu, tuli “asandu” mu kwenda chetu cheswe.

MWASO 111 Yuma Yize Yakutuvwisa Kuwaha

^ kax. 5 Yetu akwa-Kristu kutushi mushi lia Shimbi ya Mose, alioze Shimbi yacho yinatongola yuma yinji yize twatamba kulinga ni yize kutwatambile kulinga. Kulilongesa yuma yacho muchitukwasa kuzanga akwetu ni kuvwisa Zambi kuwaha. Ha mutwe uno, mutushimutwinaho chize mutuhasa kuyuka ha amwe malongeso waze ali ha levi kapitulu 19.

^ kax. 17 Versu jimwe jize katongwele ha mutwe uno, jakusolola yuma yikwo yize twatamba kwecha, ngwe katonde, kwecha kulelesa akwetu, kwecha kulia manyinga, kwehuka tufutafuta hanji wanga ni kwehuka utanji.—Levi 19:15, 16, 26-29, 31.—Tala “Yihula ya Waze Akutanga Mikanda Yetu,” mu kaposhi yono.

^ kax. 52 ULUMBUNWISO WA YIZULIE: Umwe Chela cha Yehova kanakwase ndumbwenyi kanaye kulweza ndotolo yize anevu.

^ kax. 54 ULUMBUNWISO WA YIZULIE: Umwe ndumbu yoze ukwete mulimo wa kusa ulombo, kanafweta mukwa-mulimo wenyi.

^ kax. 56 ULUMBUNWISO WA YIZULIE: Umwe pangi mahasa kuvulama kachilonda kakehe kaze alilemeka. Shina mahasa kuchilinga ha chilonda chinene?