Skip to content

Skip to table of contents

SUTUDI-ARTIKEL 49

San Lefitikesi e leli u fu a fasi fa u mu libi anga taawan?

San Lefitikesi e leli u fu a fasi fa u mu libi anga taawan?

‘U mu lobi taawan enke fa u lobi useefi.’​—LEF. 19:18.

SINGI 109 Lobi taawan anga i hii ati

SAN WI O LELI *

1-2. San u luku aini a artikel di pasa? San wi o luku aini a artikel ya?

AINI a artikel di pasa, u be luku fa u sa wooko anga wantu vers aini Lefitikesi kapitel 19. Aini vers 3, Yehofa be taigi den Islayelisama taki den mu lesipeki den mma anga den dda. U be si taki wi e wooko anga a weiti ya te wi e meke ten gi u mma anga u dda, te wi e gi den san den abi fanowdu, efuso te wi e yeepi den fu tan dini Yehofa. Aini aseefi vers ya, Yehofa be taigi a foluku fi en taki den á mu e feegete fu holi a Sabadei. Winsi fa u nai holi Sabadei aini a ten ya moo, toku u leli wan sani fu a tekisi ya. U be si taki u mu e meke ten fu sutudeli a Wowtu fu Gadu. Te wi e du den sani ya, da wi e soi taki wi e meke moiti fu de santa enke fa Lefitikesi 19:2 anga 1 Peitilisi 1:15 e taki.

2 Aini a artikel ya, wi o luku wantu taa vers fu Lefitikesi kapitel 19. Den vers ya o soi u fa u mu libi anga sama di beendi, sama di lan efuso sama di dofu. Den o leli u tu taki wi á mu e bidiigi taawan te wi e du bisnis. Boiti dati, wi o luku fa u sa soi taki u lobi taa sama. U wani santa enke a Gadu fu u, neen meke wi o luku fa u sa wooko anga den sani di wi o leli aini den vers ya.

LIBI BUN ANGA DEN SAMA DI BEENDI, SAMA DI LAN, EFUSO DOFU

Te u luku san sikiifi a Lefitikesi 19:14 da fa u mu libi anga dofusama efuso sama di beendi? (Luku paragraaf 3-5) *

3-4. Enke fa Lefitikesi 19:14 e soi, da fa den Islayelisama be mu libi anga dofusama efuso sama di be beendi?

3 Leisi Lefitikesi 19:14. Yehofa be wani a foluku fi en libi bun anga den sama di be beendi, den sama di be lan efuso sama di be dofu. A be taigi den Islayelisama taki den á mu e kosi efuso fuuku wan dofuman. A sani ya be o de wan ogii-ati sani fu du, bika wan sama di dofu á poi yee san yu e taki fi en. Dati wani taki a á be o poi opo taki gi enseefi.

4 Aini vers 14 Yehofa be taigi den Islayelisama taki den á mu ‘poti sani a pasi fu meke wan beendiman kai’. Wan buku e taki: ‘Aini hawten, sama be lobi libi ogii anga sama di beendi, sama di lan efuso dofu.’ Son leisi sama be e poti sani a pasi fu meke wan sama di beendi kai fu di a be wani lafu en. A sani ya a wan ogii-ati sani. A Weiti di Gadu be gi den Islayelisama be e soi den taki den mu libi bun anga den sama ya.

5. Fa u sa soi taki wi e booko wi ede anga sama di beendi efuso dofu?

5 Ala yuu Yesesi be e libi bun anga sama di beendi, sama di lan efuso dofu. Wan leisi a be sende taigi Yohanisi a Dopuman san a be du gi den sama ya. A taigi en taki: ‘Den sama di beendi e si baka, den wan di malengii e waka, den kokobeman e betee, den dofuman e yee, den dedesama e weki baka.’ Te sama be e si den wonduu di Yesesi be e du, a sani ya be e meke ‘den gafa Gadu’ (Luk. 7:20-22; 18:43). Aini a ten ya, Kelesten e meke moiti fu waka a Yesesi baka, neen meke den e libi bun anga den sama di beendi, sama di lan, efuso dofu. Wi á poi du wonduu fu deesi den sama ya enke Yesesi, ma Yehofa gi wi a gaandi fu paati a bun nyunsu gi den. A sani ya o meke den abi wan howpu gi a ten di e kon. Ma a ná sama di beendi efuso dofu wawan wi e peleiki gi. Te wan sama á sabi Yehofa, a de leti enke a dofu efuso beendi, neen meke wi e meke moiti fu taigi ala sama di á sabi Yehofa ete san a o du gi wi aini a ten di e kon (Luk. 4:18). A bun nyunsu di wi e peleiki e meke omen sama gafa Gadu.

WI Á MU E FUFUU TE WI E DU BISNIS

6. Fa den sani di sikiifi aini Lefitikesi 19 e yeepi u fu fusutan den Tin Weiti moo bun?

6 Wantu vers aini Lefitikesi 19 e yeepi u fu fusutan den Tin Weiti moo bun. Du fu aitin fu den Tin Weiti e taki: ‘Yu á mu fufuu’ (Ek. 20:15). Kande wan sama sa denki taki: ‘Mi e holi a weiti ya, bika mi nai teke sani di a ná fu mi.’ Ma a kan taki a sama ya e fufuu a wan taa fasi.

7. Fa wan bisnisman sa fufuu sondee fu teke wan sani di ná fi en?

7 Kande wan bisnisman e si enke a nai fufuu, bika noiti a teke wan sani di a ná fi en. Ma ai du bisnis a wan letifasi ala yuu? Aini Lefitikesi 19:35, 36 Yehofa taki: ‘Wi á mu e bidiigi taawan te wi e wegi, efuso maiki wan sani gi den. Den wegi anga den siton di wi e wegi sani mu e wooko bun. Wi á mu e bidiigi taawan te wi e maiki sani aini wan boketi efuso aini wan pikin kan.’ Den vers ya anga wantu taa vers aini a kapitel ya e soi taki efu den wegi efuso a maiki-kan fu wan bisnisman á be bun, a fufuu a be e fufuu tu.

Te u luku san sikiifi a Lefitikesi 19:11-13, da san wan Kelesten di e du bisnis mu akisi enseefi? (Luku paragraaf 8-10) *

8. Fa Lefitikesi 19:11-13 be yeepi den Dyu fu wooko anga du fu aitin weiti di Yehofa be gi den? Fa useefi sa wooko anga den sani ya?

8 Leisi Lefitikesi 19:11-13. A fosi pisi fu Lefitikesi 19:11 e taki: ‘Yu á mu fufuu.’ Vers 13 e soi taki te wan sama e bidiigi taawan, a fufuu ai fufuu. Du fu aitin fu den Tin Weiti di Yehofa be gi den Islayelisama, be e taigi den kiin taki den á mu fufuu. Ma den sani di sikiifi aini Lefitikesi be e yeepi den Dyu fu fusutan fa den sa wooko anga a weiti ya. Den tekisi ya e yeepi wi aini a ten ya tu fu si fa Yehofa e si fufuu anga a bidiigi di sama e bidiigi taawan. I sa akisi iseefi taki: ‘Te mi luku den sani di sikiifi a Lefitikesi 19:11-13, da wan sani de di mi mu du taa fasi? Yehofa e piisii te ai luku a fasi fa mi e du bisnis anga taawan?’

9. Fa a weiti di sikiifi a Lefitikesi 19:13 be e yeepi den pootiman?

9 Wan Kelesten di abi wan bisnis aini a ten ya, mu holi wan taa sani a pakisei tu. A kaba pisi fu Lefitikesi 19:13 e taki: ‘Te u mu pai wan wookoman, u mu pai en aseefi dei. Wi á mu holi a moni fi en doo tamaa mamanten.’ Gaanse sama aini Islayeli be e wooko a den goon fu taa sama. Te i be yuu wan sama fu wooko gi i, i be mu pai en aseefi dei. Efu yu á be gi en a moni di a be wooko a dei de, en osufamii á be o fende sani fu nyan. Yehofa taki: ‘A abi a moni de taanga fanowdu fu solugu enseefi.’​—Deit. 24:14, 15; Mat. 20:8.

10. San Lefitikesi 19:13 e leli u?

10 Aini a ten ya, gaanse sama a wan leisi, efuso tu leisi wan mun den e kisi moni. Ma toku u sa wooko anga a sani di sikiifi a Lefitikesi 19:13 ete. Son basi e pai den wookoman fu den wan moni di den á poi libi anga en seefi. Den sabi taki a wookoman ná o fika a wooko, bika a ná abi taa fasi. Te i luku a moni di den sowtu basi ya e pai den wookoman fu den, da na aseefi enke den Islayelisama di á be e pai den wookoman fu den aseefi dei. Wan Kelesten di abi wan bisnis mu luku efu ai wooko anga a sani di sikiifi aini a tekisi ya. Aini den paragraaf di e kon, wi o luku sowtu taa sani u sa leli fu Lefitikesi 19.

I MU LOBI TAAWAN ENKE FA I LOBI ISEEFI

11-12. San Yesesi be wani leli u di a taigi a man a sani di sikiifi a Lefitikesi 19:17, 18?

11 Yehofa e si a fasi fa wi e libi anga taawan enke wan pelensipali sani. A taki wi á mu libi ogii anga taawan. Aini Lefitikesi 19:17, 18 ai taigi u fa u mu libi anga taa sama. (Leisi en.) A wan weiti Yehofa gi u di a taigi u taki: ‘I mu lobi taawan enke fa i lobi iseefi.’ Ala Kelesten di wani Gadu piisii anga den mu meke moiti fu lobi taawan enke fa a lobi enseefi.

12 Yesesi seefi be soi u taki a sani di sikiifi a Lefitikesi 19:18 a wan pelensipali sani. Wan leisi wan Faliseiman be akisi en taki: ‘On du fu den weiti fu Gadu na a moo gaanwan?’ Yesesi taigi en taki: ‘I mu lobi i Gadu Yehofa anga i hii ati, i hii libi anga ala i fusutan. A disi na a fosi anga a moo gaan weiti.’ Baka dati Yesesi taigi en a sani di Yehofa be taigi a foluku fi en a Lefitikesi 19:18. A taigi en taki: ‘Du fu tu weiti de enke a fosiwan, dati na: “I mu lobi taa sama enke fa i lobi iseefi”’ (Mat. 22:35-40). A omen fasi u sa soi taki u lobi taa sama. Lefitikesi 19 e soi u wantu fasi fa u sa du a sani ya.

13. Fa Yowsefu du a sani di sikiifi a Lefitikesi 19: 18, winsi fa a toli ya á be sikiifi ete na a ten fi en?

13 Wan fasi fa u sa soi taki u lobi taawan, a te wi e du a sani di sikiifi a Lefitikesi 19:18. Ai taki: ‘Wi á mu pai ogii fu ogii. Wi á mu holi den kondeeman fu u na ati tu. U mu lobi taa sama enke fa u lobi useefi. A mi a Yehofa.’ Kande i sabi wan sama di be holi wan famii, wan sama a wookope, efuso wan taa sama na ati omen yali langa. Ala u sabi a toli fu Yowsefu anga den afu baala fi en. Den be holi Yowsefu na ati te neen den du wan gaan ogii anga en (Gen. 37:2-8, 25-28). Ma toku di Yowsefu fende wan hei posisi, a á pai ogii fu ogii. A soi tyali-ati gi den baala fi en. Fu di Yowsefu á be holi den baala fi en na ati meke a be poi du a sani di sikiifi a Lefitikesi 19:18, winsi fa Beibel á be de ete na a pisiten di Yowsefu be de a libi.​—Gen. 50:19-21.

14. San e soi taki u mu wooko anga a sani di sikiifi a Lefitikesi 19:18 aini a ten ya ete?

14 A gi di Yowsefu be gi den baala fi en paadon pe fu holi den na ati, e soi u fa u mu tyai useefi aini a te ya efu u wani Gadu piisii anga u. Di Yesesi be e leli den bakaman fi en fa den mu begi, a be taigi den tu taki den mu e gi taawan paadon (Mat. 6:9, 12). Apostel Pawlesi seefi be taigi den Kelesten taki: ‘Efu wan sama du wan ogii anga i, ná du en anga en baka’ (Rom. 12:19). A be taigi den tu taki: ‘U mu abi boo anga taawan. U mu e gi taawan paadon anga u hii ati te den du wan hati sani anga u’ (Kol. 3:13). A omen wini wi o fende efu wi e meke moiti fu du a sani di sikiifi a Lefitikesi 19:18.

Te wan sama du wan sani di hati i, a de leti enke yu abi wan soo a i sikin. Efi i wani a betee gaw, yu á mu e dikidiki en. A letiso a de te wan sama du wan hati sani anga i. Yu á mu e tan pakisei a sani ya naamo (Luku paragraaf 15) *

15. Anga san u sa maiki a gi di u mu gi taawan paadon?

15 Meke u luku wan ageisitoli fu fusutan a toli ya moo bun. U sa teke den sani di sama e du anga u gei anga soo a u sikin. Son soo nai bigi, ma taawan a bunbun sani. Kande wan nefi koti yu a yu ana, ma a á koti dipi. Winsi fa a soo ya nyoni, toku ai hati i. Ma a gawgaw ai betee baka. Kande baka wantu dei yu á sabi moo seefi pe a nefi be koti i. A letiso a de anga son sani di sama e du anga u. Kande wan mati fi i taki wan sani di hati i. Winsi fa a sani ya hati i toku a á taanga gi i fu gi en paadon. Ma son leisi son soo e bigi te, da dataa abi fu nain en tapu da den tei en. Efi yu e dikidiki a soo, a o kon moo bigi. A ná o betee gaw tu. A letiso a de tu te wan sama du wan hati sani anga i. Efi yu e tan pakisei a sani di a sama du anga i naamo, a o moo taanga gi i fu gi en paadon. Te yu e holi taawan na ati, a leti enke wan gaan ibi de ai tapu, neen meke a moo bun fu gi en paadon da i fika a sani de. Baka te i gi a sama paadon, yu o moo fii bun. Neen meke a moo bun sani di i sa du a fu wooko anga a sani di sikiifi a Lefitikesi 19:18.

16. Enke fa Lefitikesi 19:33, 34 e soi, da fa den Islayelisama be mu libi anga den taakondee sama? San a sani ya e leli u?

16 Di Yehofa be taigi den Islayelisama taki den be mu lobi taawan, a ná den sama fu aseefi nasi, efuso den sama fu aseefi kondee namo den be mu lobi. A be taigi den taki den be mu lobi den taakondee sama tu. Wi e si a sani ya kiin te u luku Lefitikesi 19:33, 34. (Leisi en.) A be taigi den taki den be mu ‘libi anga wan taakondee sama enke fa den be o libi anga wan Islayelisama’. Den be mu ‘lobi a taakondee sama enke fa den lobi denseefi’ tu. Den taakondee sama seefi be e fende wini fu den sani di Yehofa be seeka gi den pootiman aini a kondee (Lef. 19:9, 10). Kelesten aini a ten ya mu lobi taakondee sama tu (Luk. 10:30-37). Fa u sa du a sani ya? A omen miliyunmiliyun sama e foloisi go tan a taa kondee. Kande wantu fu den e tan koosube fi i. Yehofa wani i libi bun anga den sama ya.

PEITILISI BE TAKI ETE WAN PELENSIPALI SANI DI Á SIKIIFI A LEFITIKESI 19

17-18. (a) Sowtu taanga-sikin Lefitikesi 19:2 anga 1 Peitilisi 1:15 e gi u? (b) Sowtu pelensipali wooko Peitilisi be taki ala u mu du?

17 Lefitikesi 19:2 anga 1 Peitilisi 1:15 e soi kiin taki den sama di e dini Yehofa mu santa. A omen vers de aini Lefitikesi kapitel 19 di e yeepi u fu si fa u mu du sani, efu u wani Gadu si wi enke sama di santa. Aini a artikel ya u luku wantu vers di e soi san u mu du anga san wi á mu du. * Den Kelesten Giiki buku fu Beibel e taki fu wantu fu den sani ya tu. Ma apostel Peitilisi be taki fu ete wan sani di á sikiifi aini Lefitikesi kapitel 19.

18 Ala sama di e dini Yehofa abi tyaipi wooko fu du aini a olikanisâsi. Ma Peitilisi be taki u mu poti pakisei a wan sani. Fosi a taigi den Kelesten taki den mu santa, a taigi den taki: ‘U mu sete useefi fu wooko taanga’ (1 Peit. 1:13, 15). Sowtu wooko den be mu seeka fu du? Peitilisi be taki den salufu baala fu Kelestesi be o ‘gafa den bun fasi fu a sama di puu wi aini dunguu poti na a kiin’ (1 Peit. 2:9). Ala Kelesten aini a ten ya abi a gaandi fu du a wooko ya. A wan gaandi Yehofa gi wi enke a santa foluku fi en fu peleiki fayafaya. Wooko á de di pelensipali enke a wooko ya, bika neen o yeepi sama fu fende wan bun libi aini a ten di e kon (Malik. 13:10). Te wi e meke moiti fu du den sani di sikiifi aini Lefitikesi kapitel 19, da wi e soi taki u lobi Yehofa anga taa sama. Wi e soi tu taki u wani Yehofa si wi enke ‘sama di santa’.

SINGI 111 Den sani di e meke wi e poolo

^ paragraaf 5 Enke Kelesten u nai holi a Weiti fu Mosesi moo. Ma toku a omen sani de aini a Weiti ya di sa yeepi u fu tyai useefi enke fa Yehofa wani aini a ten ya. Aini a artikel ya, wi o luku sowtu wini wi o fende fu wantu vers fu Lefitikesi kapitel 19.

^ paragraaf 17 Den vers fu a kapitel ya di wi á taki fu den e soi taki wi á mu e paati bee, wi á mu e kosi taawan, wi á mu nyan buulu, wi á mu e libi wan hululibi, wi á mu e bonu efuso du tofuuwooko.​—Lef. 19:15, 16, 26-29, 31.​—Luku a ‘Akisi fu leisiman’ aini A Wakititolen ya.

^ paragraaf 52 SAN WI E SI NA A FOWTOW: Wan Kotoigi baala e yeepi wan dofu baala fu taki anga en dataa.

^ paragraaf 54 SAN WI E SI NA A FOWTOW: Wan baala di abi wan felifi bodeleifi e pai wan wookoman.

^ paragraaf 56 SAN WI E SI NA DEN FOWTOW: Di wan pikin sani be du wan sisa neen ana, a gawgaw a feegete en. Now di a kisi wan gaan mankei, a o feegete en gaw enke a pikinwan?