Kɔ no mu nsɛm no do

Kɔ no mu nsɛm a wɔahyehyɛ no do

ADZESUA ASƐM 49

Dza Leviticus Nwoma No Ma Yehu Fa Mbrɛ Ɔwɔ Dɛ Yɛnye Afofor Dzi No Ho

Dza Leviticus Nwoma No Ma Yehu Fa Mbrɛ Ɔwɔ Dɛ Yɛnye Afofor Dzi No Ho

“Dɔ wo nyɛnko dɛ woho.”​—LEV. 19:18.

NDWOM 109 Hom Mfa Hom Akoma Nyina Ndɔ Enuanom

DZA YERUBOSUSU HO *

1-2. Ebɛnadze na yesusuu ho wɔ adzesua a odzi iyi enyim no mu, na ebɛnadze na yebosusu ho wɔ adzesua yi mu?

ADZESUA a odzi iyi enyim mu no, yehun afotusɛm bi a mfaso wɔ do wɔ Leviticus tsir 19 no mu. Dɛ nhwɛdo no, wɔ nyiyimu 3 no mu no, Jehovah tuu Israelfo no fo dɛ wondzi hɔn awofo nyi. Yehun mbrɛ yebesi dze dɛm afotu no ayɛ edwuma ndɛ, yɛdze hɛn awofo hɔn honam afamu ehiadze ama hɔn, yaahyɛ hɔn nkuran na yaakyekye hɔn werɛ, na yaaboa hɔn ma wɔaakɔ do asom Jehovah. Dɛm kyerɛwsɛm no sanee kaa Nyankopɔn no nkorɔfo no dɛ ohia dɛ wodzi Ahomgyeda no. Afei so yebohun dɛ yennyi Ahomgyeda mbra no ase susuampaara dze, naaso yebotum dze ngyinadosɛm a ɔwɔ mu no ayɛ edwuma. Ɔnye dɛ yebeyi ber esi hɔ dze asom Jehovah dabaa. Sɛ yɛyɛ iyinom a, nna yɛreda no edzi dɛ yɛpɛ dɛ yɛyɛ krɔnkrɔn dɛ mbrɛ Leviticus 19:2 na 1 Peter 1:15 kyerɛ no.

2 Yɛbɔkɔ do esusu Leviticus tsir 19 no ho wɔ adzesua yi mu. Ebɛnadze na dɛm tsir yi bɛma yeehu afa hɔn a woedzi dzɛm a yɛbɔdwen hɔnho, nokwar a yebedzi wɔ hɛn edwuma mu nye mbrɛ yebesi ada ɔdɔ edzi akyerɛ hɛn nyɛnko nyimpa no ho? Yɛpɛ dɛ yɛyɛ krɔnkrɔn dɛ Nyankopɔn, dɛm ntsi hom mma yɛnhwɛ dza yebotum esũa efi adzesua yi mu.

DWEN HƆN A WOEDZI DZƐM NO HO

Ebɛn suban na ndzeyɛɛ na Leviticus 19:14 no hyɛ hɛn nkuran dɛ yɛnda no edzi nkyerɛ otsitsifo anaa onyifuranyi? (Hwɛ nkyekyɛmu 3-5) *

3-4. Dɛ mbrɛ Leviticus 19:14 kyerɛ no, nna ebɛn kwan na Jehovah pɛ dɛ wɔnye etsitsifo nye enyifurafo dzi?

3 Kenkan Leviticus 19:14. Nna Jehovah hwɛ kwan dɛ no nkorɔfo no bɛda no edzi dɛ wɔdwen hɔn a woedzi dzɛm no ho. Dɛ nhwɛdo no, nna onnyi dɛ Israelfo no dom anaa wɔpaa obi a ɔyɛ tsiw. Dza nna obi yɛ a ɔkyerɛ dɛ ɔapaa otsitsifo no, bi nye dɛ obohunahuna no anaa ɔbɛkã dɛ asɛmbɔn bi nto no. Nna ɔyɛ etsirmɔdzensɛm dɛ obi bɛyɛ biribi a ɔtse dɛm etsia otsitsifo! Sɛ wɔkã asɛm a ɔtse dɛm kyerɛ otsitsifo a, nna orunntum nnyɛ ho hwee, osiandɛ adze yi ara ɔnntse asɛm.

4 Bio so, yesũa biribi fofor wɔ nyiyimu 14 no mu. Ɔno nye dɛ, ɔnnsɛ dɛ Nyankopɔn no nkorɔfo dze biribi to onyifuranyi bi n’akwan mu ma ‘ofintsiw.’ Nwoma bi kã hɔn a woedzi dzɛm no hɔnho asɛm dɛ: “Aman ahorow a nna wɔwɔ beebi a Israelman no wɔ no, nna wɔtseetsee hɔn a woedzi dzɛm na wɔnye hɔn dzi no wenwennwen.” Obotum aba dɛ nna nyimpa binom a hɔn tsirmu yɛ dzen dze biribi to onyifuranyi no kwan mu, mbrɛ ɔbɛyɛ a obepira anaa wɔbɛserew no. Woara hwɛ etsirmɔdzensɛm a ɔtse dɛm! Jehovah dze ahyɛdze yi maa no nkorɔfo ama woeehu dɛ ɔwɔ dɛ wɔda ayamuhyehye edzi kyerɛ hɔn a woedzi dzɛm no.

5. Yebesi dɛn ada ayamuhyehye edzi akyerɛ hɔn a woedzi dzɛm no?

5 Jesus daa ayamuhyehye edzi kyerɛɛ hɔn a nna woedzi dzɛm no. Hyɛ asɛm a ɔkãa dɛ wɔnkɛkã nkyerɛ John Onumanyi no nsew. Ɔkãa dɛ: “Enyifurafo hu adze, mbubua nantsew, akwatafo ho san, etsitsifo tse asɛm, [na] ewufo nyan.” Aber a nkorɔfo no hun anwanwadze a nna Jesus reyɛ no, wɔdze “ayɛyi maa Nyankopɔn.” (Luke 7:20-22; 18:43) Christianfo pɛ dɛ wosũasua Jesus na wɔda ayamuhyehye edzi kyerɛ hɔn a woedzi dzɛm no. Iyi ntsi yɛdwen hɔnho, yɛda ayamuyie edzi kyerɛ hɔn na yenya hɔnho abotar so. Jehovah mmaa hɛn tum a yɛdze bɛyɛ anwanwadze dɛ mbrɛ Jesus yɛe no. Naaso yeenya ho kwan a yɛdze bɛkã Paradise a ɔreba no ho asɛm akyerɛ hɔn a woedzi dzɛm anaa hɔn a wonnyi Nyankopɔn ho nyimdzee no. Dɛm aber no, adasamba nyina benya apɔwmudzen papa na wɔnye Nyankopɔn benya ebusuabɔ pa so. (Luke 4:18) Dɛm asɛmpa yi ama nyimpa pii riyi Nyankopɔn ayɛw.

DZI NOKWAR WƆ W’EDWUMAYƐ MU

6. Ebɛn kwan do na Leviticus tsir 19 kyerɛ Mbransɛm Du no mu kɔ ekyir?

6 Leviticus tsir 19 ne fã bi kã Mbransɛm Du no ho asɛm kɔ ekyir. Dɛ nhwɛdo no, dza ahyɛdze a otsĩa awɔtwe wɔ mbransɛm no mu no kãe ara nye dɛ: “Mma nnwia adze.” (Ex. 20:15) Bi a obi bɛkã dɛ sɛ ɔmmfaa obiara n’adze a, nna ɔkyerɛ dɛ oridzi ahyɛdze yi do. Naaso bi a ebɔhwɛ no, nna owia adze wɔ kwan fofor do.

7. Nna ebɛnadze na oguadzinyi bi yɛ a ɔkyerɛ dɛ oebu ahyɛdze a otsĩa awɔtwe no do?

7 Bi a nna oguadzinyi bi benya adwen dɛ onnwiaa adze da osiandɛ ɔmmfaa obiara n’adze. Na n’eguadzi mu so ɛ? Dɛ mbrɛ Leviticus 19:35, 36 kyerɛ no, Jehovah kãa dɛ: “Mma hom nnyɛ kɔnkɔnsa wɔ . . . adzesusu mu, adzeker mu, anaa adzehyɛ mu. Nsɛn tsenn, abrambo tsenn, ephah tsenn, nye hin tsenn na hom nnya.” Sɛ nna oguadzinyi bi nye binom ridzi gua na ɔdze nsɛn anaa esusudze a ɔnnyɛ papa dzi dwuma dze sisi hɔn a, nna oruwia hɔn. Leviticus tsir 19 no n’afã afofor ma asɛm no mu da hɔ.

Sɛ yɛdwendwen asɛm a ɔwɔ Leviticus 19:11-13 no ho a, ebɛn nhwehwɛmu na ɔwɔ dɛ Christiannyi yɛ wɔ no mu wɔ mbrɛ ɔnye afofor dzi gua anaa ɔnye afofor yɛ edwuma no mu? (Hwɛ nkyekyɛmu 8-10) *

8. Nna ebɛn kwan do na Leviticus 19:11-13 no bɔboa Jewfo no ma wɔaatse ahyɛdze a otsĩa awɔtwe no ase akɔ ekyir na wɔdze aayɛ edwuma? Ebɛn kwan do na ɔbɔboa hɛn ndɛ?

8 Kenkan Leviticus 19:11-13. Asɛm a odzi kan wɔ Leviticus 19:11 nye dɛ: “Mma nnwia adze.” Nyiyimu 13 no dze adzewia toto eguadzi mu nsisi ho. Hɔ kã dɛ: “Mma nndzi wo nyɛnko emim.” Ntsi sɛ obi enndzi nokwar wɔ n’edwumayɛ mu a, ɔyɛ adzewia. Ahyɛdze a otsĩa awɔtwe no kãa no pen dɛ mma nnwia adze. Naaso nna Leviticus nwoma no bɔboa Jewfo no ma wɔaatse dɛm ahyɛdze yi ase akɔ ekyir na wɔdze aayɛ edwuma. Ɔyɛ papa dɛ yɛdwendwen mbrɛ Jehovah bu nsisi na adzewia no ho. Yebotum ebisa hɛnho dɛ: ‘Sɛ modwen Leviticus 19:11-13 no ho a, ana no ho hia dɛ meyɛ nsesa wɔ m’asetsena mu, ne tsitsir no wɔ m’edwumayɛ mu anaa kwan a menye afofor dzi gua no mu?’

9. Ebɛn kwan do na asɛm a ɔwɔ Leviticus 19:13 no boaa apaafo?

9 Nokwardzi ne fã bi so wɔ hɔ a ɔwɔ dɛ Christiannyi a ɔfa nkorɔfo wɔ n’edwuma mu anaa ɔbɔ nkorɔfo paa ma wɔyɛ edwuma ma no no hyɛ no nsew. Asɛm a odzi ewiei wɔ Leviticus 19:13 no kã dɛ: “Mma ɔpaanyi n’akatua nnko wo hɔ anago nyinara ma adze nnkye.” Israelfo hɔn aber do no, nna nyimpa pii yɛ ekuadwuma. Ntsi sɛ nna obi bɔ obi paa ma ɔkɛyɛ edwuma wɔ n’ahaban mu a ɔwɔ dɛ otua no kaw ber a ɔapon no. Sɛ nna oenntua ɔpaanyi bi kaw a, nna orinnya sika a ɔdze bɔhwɛ n’ebusua dɛm da no. Jehovah kãa ɔpaanyi no ho asɛm dɛ: “Ɔyɛ ɔbɔbɔnyi na ɔdze n’akoma esi [n’akatua no] do.”​—Deut. 24:14, 15; Matt. 20:8.

10. Ebɛnadze na yesũa fi Leviticus 19:13 no mu?

10 Ndɛ, edwumayɛfo pii wɔ hɔ a, wɔnngye da kor akatua, mbom wotua hɔn kaw mpɛn ebien anaa pɛn kor wɔ bosoom no mu. Naaso ngyinadosɛm a ɔwɔ Leviticus 19:13 no da ho ara yɛ edwuma. Edwumawuranom binom wɔ hɔ a, akatua a ɔsɛ dɛ wɔdze ma hɔn edwumayɛfo no, nnyɛ ɔno koraa na wɔdze ma hɔn. Esisisɛm ara a ɔtse dɛm! Wonyim dɛ edwumayɛfo no ara wonnyi beebiara kɔ, ntsi sika feaa biara a wɔdze bɛma hɔn no, wɔbɛgye no dɛmara. Kwan bi do no, hɔn a wɔafa nkorɔfo edwuma mu na wɔyɛ hɔn dɛm no, ‘wɔma ɔpaanyi n’akatua ko hɔn hɔ.’ Sɛ Christiannyi bi fa nkorɔfo edwuma mu a, ɔnnsɛ dɛ ɔnye hɔn dzi wɔ dɛm kwan yi do. Dɛm aber yi dze, ma yɛnhwɛ adze fofor a yebotum esũa efi Leviticus tsir 19 no mu.

DƆ WO NYƐNKO DƐ WOHO

11-12. Aber a Jesus kãa asɛm a ɔwɔ Leviticus 19:17, 18 no, nna ebɛnadze na ɔpɛ dɛ yehu?

11 Nyankopɔn akã dɛ mma yɛnnyɛ afofor bɔn. Naaso mbrɛ ɔhwɛ kwan dɛ yɛnye hɔn bedzi no kɔ ekyir sen bɔn kɛkɛ a yɛrennyɛ hɔn. Yehu iyi ho asɛm wɔ Leviticus 19:17, 18. (Kenkan.) Hyɛ asɛm a Jehovah kãe no nsew. Ɔkãa dɛ: “Dɔ wo nyɛnko dɛ woho.” Sɛ Christiannyi bi pɛ dɛ ɔsɔ Nyankopɔn n’enyi a, ɔwɔ dɛ odzi ahyɛdze yi do.

12 Jesus kãa asɛm bi a ɔma yehu mbrɛ ahyɛdze a ɔwɔ Leviticus 19:18 no ho hia fa. Ber bi, Phariseenyi bi bisaa Jesus dɛ: “Mbra no mu asɛnkɛse nye mmuana?” Jesus yii no ano dɛ, “Mbra no mu asɛm a odzi kan na ɔsõ” nye dɛ yɛdze hɛn akoma nyina, hɛn kra nyina nye hɛn adwen nyina bɔdɔ Jehovah. Ɔno ekyir no, Jesus twee adwen sii Leviticus 19:18 do, na ɔkãa dɛ: “Dza otsĩa ebien no a ɔtse dɛ ɔno no nye dɛ, dɔ wo nyɛnko dɛ wankasa woho.” (Matt. 22:35-40) Yebotum ayɛ ndzɛmba pii dze akyerɛ dɛ yɛdɔ afofor. Wɔ iyi mu so, ma yɛnhwɛ dza yebotum esũa efi Leviticus tsir 19 no mu.

13. Sɛ yɛhwɛ Bible mu asɛm a ɔfa Joseph ho no a, ɔboa hɛn ma yɛtse Leviticus 19:18 ase dɛn?

13 Adze kor a yebotum ayɛ dze akyerɛ dɛ yɛdɔ afofor nye dɛ, yɛdze afotu a ɔwɔ Leviticus 19:18 no bɛyɛ edwuma. Hɔ kã dɛ, “Mma nndzi wer, na mma nnya menasepɔw biara” wɔ wo nyɛnko ho anaa mmfa noho ebufuw nnhyɛ wo mu. Hɛn mu pii wɔ hɔ a, yenyim binom a wɔdze hɔn edwumamunyi bi, skuulnyi bi anaa obusuanyi bi ho ebufuw ahyɛ hɔn mu; bi mpo a na wɔayɛ dɛm mfe pii! Sɛ yɛbɛkaa a, Joseph no nuanom du no dze noho ebufuw hyɛɛ hɔn mu araa ma owiee ase no wɔyɛɛ no bɔn kɛse bi. (Gen. 37:2-8, 25-28) Na Joseph so ɛ, ɔyɛɛ n’adze dɛn? Ɔnodze ɔannyɛ biribiara enntsia no nuanom no! Ber mpo a nna ɔwɔ tum a nkyɛ obotum etua no nuanom no kaw wɔ bɔn a wɔdze yɛɛ no no ho no, ɔdaa ehumbɔbɔr edzi kyerɛɛ hɔn. Joseph ammfa no nuanom no ho ebufuw aannhyɛ no mu. Mbom dza ɔyɛe no, ɔnye dza ekyir yi wɔyɛɛ ho kyerɛwtohɔ wɔ Leviticus 19:18 no hyia.​—Gen. 50:19-21.

14. Ebɛnadze na ɔma yehu dɛ ɔwɔ dɛ yɛdze ngyinadonsɛm a ɔwɔ Leviticus 19:18 no yɛ edwuma ndɛ?

14 Christianfo a wɔpɛ dɛ wɔsɔ Nyankopɔn enyi no, ɔwɔ dɛ wosũasua Joseph no nhwɛdo no. Joseph dze no nuanom no hɔn bɔn kyɛɛ hɔn sen dɛ ɔdze hɔnho ebufuw bɛhyɛ no mu anaa ɔbɛyɛ hɔn biribi etua kaw. Iyi nye asɛm a Jesus kãe wɔ Ewuradze mpaabɔ no mu no hyia. Ɔkãa dɛ yɛmfa hɔn a wɔayɛ hɛn bɔn no hɔn bɔn nkyɛ hɔn. (Matt. 6:9, 12) Dɛmara na ɔsomafo Paul so tuu ne mfɛfo Christianfo fo dɛ: “Adɔfo, mma hom nndzidzi homho wer.” (Rom. 12:19) Afei so otuu hɔn fo dɛ: “Sɛ obi wɔ obi ho asɛm bi a, hom ntsetse mma homho, na hom mfa nkyekyɛ homho nkorkor.” (Col. 3:13) Jehovah ne ngyinadonsɛm nsesa. Ntsi, ɔwɔ dɛ yɛkɔ do dze ngyinadosɛm a ɔwɔ Leviticus 19:18 no yɛ edwuma ndɛ.

Dɛ mbrɛ ɔnnyɛ papa dɛ yɛbɔkɔ do etsitsi hɛn kur mu no, dɛmara na ɔnnyɛ papa dɛ yɛbɔkɔ do adwen mfom a afofor edzi etsia hɛn no ho. Ɔwɔ dɛ yɛyer hɛn ho dɛ yebobu hɛn enyi egu do (Hwɛ nkyekyɛmu 15) *

15. Ebɛn mfatoho na yebotum dze akyerɛkyerɛ siantsir a ɔwɔ dɛ yɛdze bɔn kyɛ no mu?

15 Ma yɛnhwɛ mfatoho yi. Sɛ obi yɛ hɛn adze ma ɔyɛ hɛn yaw a, ɔtse dɛ mbrɛ yeepira. Pira no bi wɔ hɔ a, ɔyɛ kɛse. Bi so wɔ hɔ a, ɔyɛ ketseketse. Fa no dɛ ereyɛ edziban, nna sekan a edze rutwitwa adze no etwa wo nsa kakraabi. Ahyɛse no, ɔbɛyɛ wo yaw paa, naaso ɔrennkyɛr biara na dɛm kur no ewu. Sɛ odzi nda kakra na sɛ erohwehwɛ beebi a sekan no twaa wo no mpo a, annhwɛ a irunnhu. Dɛmara na mfom ahorow a wodzi tsia hɛn no so tse. Bi yɛ nketsenketse. Dɛ nhwɛdo no, hɛn nyɛnko bi botum akã asɛm anaa ɔayɛ biribi a ɔanndwen ho ma aayɛ hɛn yaw. Naaso, ɔrennyɛ hɛn dzen dɛ yɛdze bɛkyɛ no. Mfom a wɔyɛ tsia hɛn no bi so wɔ hɔ a ɔtse dɛ mbrɛ yeepira kɛse bi. Sɛ ɔba no dɛm a, bi a obehia dɛ dɔkta pam na ɔkyekyer. Sɛ yɛkɔ do tsitsi kur no mu anaa yɛwaawaa n’enyim a, ɔbɛhaw hɛnara. Sɛ obi yɛ hɛn adze ma ɔyɛ hɛn yaw paa na sɛ yɛkɔ do dwendwen dza nyimpa no dze ayɛ hɛn no ho a, nna ɔtse dɛ mbrɛ yeritsitsi kur no mu anaa yɛrowaawaa enyim. Hɔn a wɔdze obi no ho ebufuw hyɛ hɔn mu no, wopira hɔnankasa hɔnho. Dɛm ntsi, nyansa wɔ mu paa dɛ yɛdze afotu a ɔwɔ Leviticus 19:18 no bɛyɛ edwuma!

16. Dɛ mbrɛ Leviticus 19:33, 34 kyerɛ no, nna ebɛn kwan do na ɔwɔ dɛ Israelfo no nye afofor dzi? Ebɛnadze na yebotum esũa efi mu?

16 Jehovah maa Israelfo no ahyɛdze dɛ wɔndɔ hɔn nyɛnko nyimpa. Nna iyi nnkyerɛ dɛ wɔndɔ hɔn a wɔnye hɔn fi ebusua anaa ɔman kor mu nkotsee. Jehovah sanee hyɛɛ hɔn dɛ wɔndɔ ahɔho a wɔabɔsoɛɛ hɔn mu no. Yehu dɛm ahyɛdze yi wɔ Leviticus 19:33, 34. (Kenkan.) Nna ɔwɔ dɛ Israelfo nye ɔhɔho a ɔwɔ hɔn mu no dzi no dɛ hɔn “kuromnyi.” Afei so, nna ɔwɔ dɛ ‘wɔdɔ no’ dɛ hɔnho. Dɛ nhwɛdo no, sɛ Israelfo no twa hɔn ndɔbaa a, nna ɔwɔ dɛ wɔma kwan ma ahɔho nye ehiafo a wɔwɔ hɔn mu no dzi ahaban no mu mpɛpɛw. (Lev. 19:9, 10) Ngyinadosɛm a ɔwɔ ahɔho a wɔbɔdɔ hɔn mu no, ɔwɔ dɛ Christianfo dze yɛ edwuma ndɛ. (Luke 10:30-37) Yebesi dɛn ayɛ dɛm? Nyimpa ɔpepem pii na woetu efi hɔn man mu akɔ ɔman fofor do. Bi mpo a nna hɔn mu bi tse bɛn wo. No ho hia papaapa dɛ yɛda obu na enyidzi edzi kyerɛ nyimpa a wɔtse dɛm no.

EDWUMA A NO HO HIA A LEVITICUS TSIR 19 NO ANNKÃ HO ASƐM

17-18. (a) Ebɛnadze na ɔwɔ dɛ Leviticus 19:2 nye 1 Peter 1:15 no hyɛ hɛn nkuran dɛ yɛnyɛ? (b) Ebɛn edwuma a no ho hia na ɔsomafo Peter hyɛɛ hɛn nkuran dɛ yɛnyɛ?

17 Nyankopɔn dze ahyɛdze ama n’asomfo wɔ Leviticus 19:2 nye 1 Peter 1:15 no dɛ wɔnyɛ krɔnkrɔn. Leviticus tsir 19 no n’afã afofor so botum aboa hɛn ma yeehu dza yebotum ayɛ ama yaasɔ Nyankopɔn n’enyi. Yɛahwɛ n’afã ahorow a ɔma yehu ndzɛmba pa a ɔwɔ dɛ yɛyɛ nye ndzɛmba bɔn a ɔwɔ dɛ yekwetsir. * Christianfo Greek Kyerɛwnsɛm no ma yehu dɛ Jehovah pɛ dɛ yɛkɔ do ara dze dɛm ngyinadonsɛm yi yɛ edwuma wɔ hɛn asetsena mu. Ɔsomafo Peter kãa biribi fofor so kaa ho.

18 Obotum aba dɛ yɛrosom Jehovah na yɛyɛ ndzɛmba pa boa afofor susuampaara, naaso Peter hyɛɛ Christianfo nkuran dɛ, adze kor bi wɔ hɔ a no ho hia paa dɛ yɛyɛ. Ansaana Peter dze afotu rema hɛn dɛ yɛnyɛ krɔnkrɔn wɔ hɛn asetsena nyina mu no, odzii kan kãa dɛ: “Hom nsi hom adwen tadua mma [edwuma].” (1 Pet. 1:13, 15) Nna ebɛn edwuma na Peter rekã ho asɛm no? Peter kãa dɛ Christ no nuanom a wɔasera hɔn no bɛkã ‘Nyia ɔfrɛɛ hɔn no ne nkamfo no akyerɛ’ nkorɔfo. (1 Pet. 2:9) Nokwasɛm nye dɛ Christianfo nyina wɔ ho kwan dɛ wɔyɛ edwuma a no ho hia yi bi. Dɛm edwuma yi boa nkorɔfo kyɛn biribi fofor biara. Dɛ Nyankopɔn no nkorɔfo a hɛnho tsew no, yɛwɔ ho kwan kɛse paa dɛ yɛdze nsi nye ahokekã bɛyɛ asɛnka nye ɔkyerɛkyerɛ edwuma no! (Mark 13:10) Sɛ yɛyer hɛnho na yɛdze ngyinadonsɛm a ɔwɔ Leviticus tsir 19 no yɛ edwuma a, yɛda no edzi dɛ yɛdɔ Nyankopɔn nye afofor. Afei yɛda no edzi dɛ yɛpɛ dɛ ‘yɛyɛ krɔnkrɔn’ wɔ hɛn asetsena nyina mu.

NDWOM 11 Dza Ɔma Hɛn Enyi Gye

^ nky. 5 Christianfo nnyi Moses Mbra no ase. Naaso sɛ yɛhwɛ Mbra no mu a ɔkã ndzɛmba ahorow bi a ɔwɔ dɛ yɛyɛ nye dza onnyi dɛ yɛyɛ ho asɛm. Sɛ yesũa iyinom ho adze a obotum aboa hɛn ma yaada ɔdɔ edzi akyerɛ afofor na yaasɔ Nyankopɔn enyi. Adzesua yi bɔboa hɛn ma yeehu mbrɛ yebotum dze esuadze ahorow bi a ɔwɔ Leviticus tsir 19 no ayɛ edwuma wɔ hɛn asetsena mu.

^ nky. 17 Adzesua yi nye dza odzi iyi enyim mu no, yɛannkã Leviticus tsir 19 no ne fã ahorow a ɔkã enyimhwɛ, dzinsɛɛ, bɔgya a obi bedzi, esumansɛm, adzebisa nye ndwamanbra ho asɛm.​—Lev. 19:15, 16, 26-29, 31.​—Hwɛ “Nsɛm A Akenkamfo Bisa” a ɔwɔ Ɔweɔn-Aban yi mu no.

^ nky. 52 MFONYIN NO HO NKYERƐKYERƐ MU: Onua bi roboa onua fofor a ɔyɛ mmum ma ɔnye dɔkta bi akasa.

^ nky. 54 MFONYIN NO HO NKYERƐKYERƐ MU: Onua bi a ɔyɛ painter rutua ne paanyi bi kaw.

^ nky. 56 MFONYIN NO HO NKYERƐKYERƐ MU: Akyerɛbaa bi bobu n’enyi egu ne pira ketseketse bi do. Naaso sɛ opira kɛse a, ana ɔbɛyɛ dɛmara?