1-2. Was hon mer im letste artikel kelërnt, un was tuun mer in tiise artikel noo kuke?

IN TËM letste artikel, hon mer phaar nutsliche aanreete noo kekukt woo in Lewiitikus 19 xteen. Tsum payxpiil: im wersikel 3, hon mer kelërnt tas Yeehoowa fer ti israeliiter kesaat hot tas tii miste sayn eltere respektiire. Meyer hon kesiin wii tiise aanreet aan wëne wën mer unser eltere helfe sich fersoriche, wën mer tëne treeste un uf muute, un wën mer tëne helfe ticht pay Yeehoowa plaype. Im selwiche wersikel, hot Yeehoowa fer tas folek kesaat tas se solte te samstaach in hale. Meyer hon kelërnt tas mer prayche net tas kesets fom samstaach hayt in hale, awer mer khene ti lisyoon too tehiner aan wëne — yeete taach tsayt hoole fer Yeehoowa aan peete. Wën mer tas mache, tsayche mer tas mer uns aan xtrenge fer haylich wëre, tëm noo was Lewiitikus 19:2 un 1^te Pheeter 1:15 saan.

² In tiise artikel, tuun mer wayter Lewiitikus 19 noo kuke. Was khan tiise kapitel uns in lërne iwer: (1) kuutheet tsayche fer tii woo fiisixe propleeme hon, (2) eerlich sin wën mer kexefte mache un (3) liip fer ti anere tsayche? Meyer wole haylich soo wii Kot sin; tan wole mer lërne wii mer tas mache khene.

3-4. Tëm noo Lewiitikus 19:14, wii solte ti israeliiter ti pliinter un taaper pehantele?

³ Lees Lewiitikus 19:14. * Yeehoowa wolt hon tas sayn folek kuutheet tsayche teet fer tii woo fiisixe propleeme hate.  Tsum payxpiil: tee hot fer ti israeliiter kesaat tas tii solte net ti taaper ferfluuche — es wil saan, tëne ferxëne orer ferxpreche was xlechtes mit tëne mache. Soo etwas weyer xreklich, kël? Ti taaper khente net heere ti wërter keeche tëne; tes weeche, khente se sich net xitse.

⁴ Kot hot aach fer sayn tiiner kesaat im wersikel 14 tas tii solte ‘niks foer te pliinte tuun, tas tee xtolpere teet’. Een puuch saat iwer layt woo fiisixe propleeme hon: “In te friirixe Mitel Oryent, waare tii ofts mit unkerechtichkheet un kropheet pehantelt.” Im xtant, een xlecht persoon teet etwas foer een pliinte tuun fer tëm wee mache orer fer fon tëm xpote. Tas weyer krop, kël? Tas kesets in tëm wersikel 14 hot Yeehoowa sayn folek keholef ferxteen tas tii miste mitlayt fer tiise layt tsayche.

5. Wii khene mer mitlayt tsayche fer tii woo fiisixe propleeme hon?

⁵ Yeesus hot mitlayt ketsaycht fer tii woo fiisixe propleeme hate. Tenk traan aan tëm relatooryum woo eyer fer Yoohan te Taafer kexikt hot: “Ti pliinter tuun yets siin; ti laamer sin am laafe; ti leproose wëre keheelt; ti taaper tuun heere; [un] ti toote sin uf keruuft.” Wii se Yeesus sayn wunere kesiin hon, “hon ti layt al Kot keloopt”. (Luk. 7:20-22; 18:43) Wii kriste, wole mer Yeesus sayn payxpiil noo mache un mitlayt tsayche fer tii woo fiisixe propleeme hon. Tes weeche, sin mer kuut, liiplich un ketultich mit tëne. Kewis, meyer hon net ti kraft fon Yeehoowa kriit fer tëne heele; awer mer hon een aner eer kriit. Meyer khene fer al preetiche — too tepay tii woo pliint sin — iwer ti hofnung fon een paratiis; tat, tuun al ti mënxe kesunt wëre un een kuut froyntxaft mit Yeehoowa hon. (Luk. 4:18) Tiise kuute notisye sin xon fiile am helfe Kot loope.

6. Wii heleft uns Lewiitikus 19 peser ti 10 Kepoote ferxteen?

⁶ Phaar wersikele in Lewiitikus 19 tuun uns helfe peser ferxteen was xon in te 10 Kepoote kexrip waar. Tsum payxpiil: tas 8^te kepoot hot kesaat: “Tuu solst net xteele.” (Eeks. 20:15) Im xtant, khent yemant tenke: ‘Wën ich niks  fon anere hoole, tan sin ich tiise kepoot am aan heere.’ Awer Lewiitikus 19 helft uns ferxteen tas tee khent ti layt in anere aate xteele.

7. Wii khent een kexefts man tas 8^te kepoot iwertreete?

⁷ Een kexeft man khent sich proose: ‘Ich hon nii was kextool!’ Awer waar eyer imer eerlich in sayn kexefte? Tëm noo Lewiitikus 19:35, 36, Yeehoowa hot kesaat: “Teyer thërft net uneerlich sin wën teyer ti lengt, kewicht orer wolum meest. Teyer mist kenaue wooe, kenaue kewichte, un een kenaue moos fer trokne un flisiche tinge penutse.” Wën een kexefts man uneerlich moos orer kewichte penutse teet fer sayn khuner hiner keen, weyer tee in woerheet fon tëne am xteele. Anere wersikele in Lewiitikus 19 lose tas noch taytlicher.

8. Wii hon ti kleenichkheete in Lewiitikus 19:11-13 ti israeliiter keholef peser tas 8^te kepoot ferxteen, un wii khan tas uns helfe?

⁸ Lees Lewiitikus 19:11-13. * Ti eyerste wërter fon Lewiitikus 19:11 saan: “Tuut net xteele.” Te wersikel 13 saat: “Tuut net ayre neekste hiner keen orer xteele.” Tan, wën yemant uneerliche kexefte kemacht hët, weyer tee am xteele. Tas 8^te kepoot hot kesaat tas xteele ferkheert is; awer ti kleenichkheete in Lewiitikus hon ti israeliiter keholef ferxteen ti lisyoone woo hinich tiise kesets waare. Soo khente se eerlich in ales sin. Meyer khene aach fiil nutse kriin wën mer triwer noo tenke iwer was Yeehoowa tenkt iwer xteele un uneerlich sin. Meyer khene uns frooe: ‘Tëm noo Lewiitikus 19:11-13, meecht ich etwas in mayn leepe ënere mise? Meecht ich ënere mise ti aat wii ich xafe orer kexefte mache?’

9. Wii hot tas kesets fon Lewiitikus 19:13 ti aarwayter kexitst?

⁹ Een krist woo een kexeft hot khan was aneres iwer eerlich sin mit Lewiitikus 19:13 lërne. Es saat: “Playpt net iwer nacht mit te loon fon een aarwayter woos tuu petsaale mist.” In Israël, hon ti meyerste layt in plantaaj kexaft un ti meyerste aarwayter waare am ën fon yeete taach petsaalt. Wën yemant net te loon fer sayn taach kreecht, fiilaycht hët eyer net kenuuch kelt fer sayn familye fersoriche. Yeehoowa hot aus keleet: ‘Tee is in neetichkheet un sayn leepe hëngt fon te loon ap.’ (Teut. 24:14, 15; Mat. 20:8)

10. Was fer lisyoon khene mer fon Lewiitikus 19:13 lërne?

¹⁰ Hayt tsu taach, ti meyerste aarwayter wëre een orer tswaay mool te moonat petsaalt, net yeete taach. Awer ti lisyoon woo in Lewiitikus 19:13 xteet kilt hayt tsu taach noch. Etliche petsaale fer sayn aarwayter fiil weenicher wii se fertiine — tii sin unkerecht mit tëne. Tii wise tas ti aarwayter im xtant kheen ausweech hon; tas tii tuun wayter mit tëne xafe opwool sayn loon kans kleen is. Khan ma saan tas yemant woo sayn aarwayter soo pehantele tuut, is ‘mit tëne sayn loon am plaype’. Een krist woo een kexeft hot, wil kerecht mit sayn aarwayter sin. Yets, wole mer siin was noch khene mer mit Lewiitikus 19 lërne.

11-12. Was hot Yeesus ketsaycht wii eyer Lewiitikus 19:17, 18 penutst hot?

¹¹ Es is kuut wën mer net xaate fer ti anere pringe; awer Kot waart mee fon uns. Meyer khene tas siin in Lewiitikus 19:17, 18. *  (Lees.) Yeehoowa hot taytlich kesaat: “Liip tayn neekste soo wii tich selepst.” Een krist mus tas mache fer Kot kefale.

¹² Yeesus hot ketsaycht tas tiise kepoot, too in Lewiitikus 19:18, aarich wichtich is. Een fariseer hot Yeesus een mool kefroot: “Was is tas kreeste kepoot fom Kesets?” Yeesus hot keantwort tas “tas kreeste un eyerste kepoot” is Yeehoowa mit unser kanse hërts, seel un ferxtant liipe. Tan hot Yeesus Lewiitikus 19:18 penutst, am saan: “Tas tsweete woo eenlich is, saat: ‘Liip ti anere wii tich selepst.’” (Mat. 22:35-40) Es kept fiile aate fer liip fer ti anere tsayche; meyer khene etliche fon tëne lërne in Lewiitikus 19.

13. Wii tuun mer Lewiitikus 19:18 peser ferxteen wën mer Yoosef sayn kexicht noo kuke?

¹³ Een aat fer ti anere liipe is te aanreet fon Lewiitikus 19:18 noo keen. Es saat: “Tuu net winkans iwer ti khiner fon tayn folek pringe un tuu net piter xpiirunge iwer tii pehale.” Ti meyerste fon uns khëne yemant woo pees keplip is mit een persoon fon sayn aarwayt, xuul orer fon sayn familye. Als mool, hot tas yoore lang aan kehal. Eriner tich fon Yoosef sayn kexicht. Tëm sayn 10 priiter waare pees mit tëm kewees; un weeche tiise has, hon se tsum xlus was xlechtes mit tëm kemacht. (Xee. 37:2-8, 25-28) Awer Yoosef waar kans anerste kewees: tee hot tëne net xlecht pehantelt. Wii Yoosef ti xans hat fer tsurik petsaale, hot eyer parmhërtslichkheet ketsaycht. Yoosef hot net piter xpiirunge pehal. Xtats tas, hot eyer aan kewënt was xpeeter in Lewiitikus 19:18 kexrip kep is. (Xee. 50:19-21)

14. Was tsaycht tas ti funtamente in Lewiitikus 19:18 hayt tsu taach noch kile?

¹⁴ Yoosef hot een xeen payxpiil kelos fer ti kriste woo wole Kot kefale — meyer mise fertsaye, xtats tsurik petsaale. Tas xtimt aach mit tas kepeet woo Yeesus fer sayn tisipele in kelërnt hot. Tee hot uns uf kemuut fertsaye tii woo keeche uns sinte. (Mat. 6:9, 12) Phaul hot aach ti kriste uf kemuut: “Liipe layt, tuut net tsurik petsaale.” (Rom. 12:19) Tee hot aach kesaat: “Tuut aych wayter naner aus hale un krooshërtslich fertsaye, soo kaar wën yemant uersache hot fer sich keeche een aner  peklaae.” (Kol. 3:13) Was Yeehoowa fon uns waart, ënert sich net. Ti funtamente hinich tas kesets fon Lewiitikus 19:18 kile hayt noch.

15. Was fer ferklaychung helft uns ferxteen warom es peser is fertsaye?

¹⁵ Wole mer een ferklaychung mache. Wën yemant uns traurich lost, es is wii wën mer uns xnayte tuun. Tas khan een kleen wee sin orer een tiife xnit. Tsum payxpiil: wën mer etwas am xnayte sin fer se koche, khene mer uns een kleen xnit mache. Tas khan wee tuun; awer klaych heelt tas sich. Een orer tswaay taache tëm noo, ferkese mer tas xon. Awer wën te xnit tiifer is, im xtant mise mer een tokter suuche fer tas tsu mache. Wën mer wayter too traan phutle teete, teet tas tsiimlich sicher sich net heele; tas khent soo kaar xlimer wëre. Kraat soo, etliche tinge woo se keeche uns mache sin kleen. Tsum payxpiil: een froynt saat orer macht etwas woo uns wee macht, awer meyer kriin tas klaych fertsayt. Anere tinge sin wii een tiife xnit. Un wën mer net uf phase, khene mer too traan phutle, es wil saan, imer traan tenke aan wii ti persoon uns pelayticht hot. Awer piter xpiirunge pehale, tuut uns ploos wee mache. Es is fiil peser te aanreet fon Lewiitikus 19:18 aan wëne!

16. Tëm noo Lewiitikus 19:33, 34, wii solte ti israeliiter ti auslënter pehantele, un was khene mer too temit lërne?

¹⁶ Wën Yeehoowa ti israeliiter kexikt hot ti anere liipe, wolt eyer net saan tas tii solte ploos anere israeliiter liipe; tee hot aach kesaat tas tii solte ti auslënter woo tswixich tëne waare liipe. Tas is kans taytlich in Lewiitikus 19:33, 34. * (Lees.) Te auslënter solt “wii een israeliit” pehantelt wëre, un ti israeliiter solte ‘tëm liipe’ wii sich selepst. Tsum payxpiil, ti israeliiter solte ti auslënter un ti aarme in sayn khëmp samer refe lose. (Lew. 19:9, 10) Ti oryentiirung fer ti auslënter liipe kilt fer ti kriste hayt tsu taach aach. (Luk. 10:30-37) Wii soo? Es kept milyoone layt um ti welt rom woo sich pis een aner lant kewanert hon. Tsiimlich sicher, etliche woone ticht pay tich. Es is wichtich tas mer tiise mëner, fraae un khiner mit respekt pehantele.

17-18. (a) Was tuun Lewiitikus 19:2 un 1^te Pheeter 1:15 uns uf muute se mache? (b) Was fer wichtich aarwayt hot te aphostel Pheeter uns uf kemuut se mache?

¹⁷ Ti tekste fon Lewiitikus 19:2 un 1^te Pheeter 1:15 muute Kot sayn folek uf haylich sin. Un noch anere wersikele in Lewiitikus 19 helfe uns siin wii mer khene Kot kefale. Etliche wersikele saan was mer mache sole un anere was mer net mache sole. * Ti Kristliche Kreekixe Xrifte tsayche tas Yeehoowa wil hon tas mer wayter tiise oryentiirunge aan heere. Awer te aphostel Pheeter kept een oryentiirung ekstra, woo net in Lewiitikus xteet.

¹⁸ Fiilaycht, tuun mer ofts Yeehoowa aan peete un kuute tinge fer ti anere mache. Awer Pheeter hot ti kriste uf kemuut een wichtich tings mache. Foer se saan tas mer mise haylich in ales sin, hot eyer kesaat: “Tuut ayre ferxtant in richte fer ti aarwayt.” (1 Phe. 1:13, 15) Was is tiise aarwayt? Pheeter hot kesaat tas ti kesalpte priiter solte ‘pekhant mache ti wunerliche kwaliteete fon Tëm woo tëne keruuft hot’. (1 Phe. 2:9) Un ti kanse kriste hayt hon ti eer fer in tiise wichtich aarwayt xafe. Es kept kheen aner aarwayt woo ti layt mee helfe tuut. Tas is wërklich een ekstra priwilëj fer Kot sayn haylich folek, wayter preetiche un in lërne! (Mar. 13:10) Wën mer unser pestes mache fer te aanreet in Lewiitikus 19 noo keen, pewayse mer tas mer Kot un ti anere liipe tuun. Un soo tsayche mer aach tas mer wole “haylich sin” in ales was mer mache.