Ghenda ahali omwatsi

Ghenda ahali ebirimo

OMWATSI W’ERIGHA 49

Ebya Kitabu ky’Abalawi Kikathweghesaya Okwa Mibere Thwanga Thwaliramo Abandi

Ebya Kitabu ky’Abalawi Kikathweghesaya Okwa Mibere Thwanga Thwaliramo Abandi

“Wanze mulikyenyu ngoku wuyanzire.”​—LAW. 19:18.

OLHWIMBO 109 Mwanzane Kutsibu Erilhua Okwa Muthima

EBIKENDI KANIBWAKO *

1-2. Ni byahi ebya thwakanayako omo mwatsi owahwere, kandi thukendi kania okuki omo mwatsi ono?

OMWA mwatsi owahwere, muthwakanirye okw’ihabulha ery’omughaso eriri omwa Abalawi sura 19. Ng’eky’erileberyako, ngoku kiri omwa mulhondo 3, Yehova mwalhaghira Abaisraeli athi ibasikya ababuthi babu. Muthwakanirye ngoku nethu munabwire thwangana ghendera okw’ihabulha eryo omw’itsomana ababuthi bethu kinyamubiri, omw’iyowa, na bunyakirimu. Omwa mulhondo iwan’oyo, abandu ba Nyamuhanga mubibukibwa omughaso w’eritheya e Sabato. Muthwighire ngoku nomwakine indi munabwire sithuli ahisi sy’omughambo we Sabato, thwangana ghendera okwa musingyi oyo omw’ihiraho mughulhu wosi obuthuku bw’eritsomaniramo eby’obunyakirimu. Omw’ikolha ekyo, ithukendi kangania ku thunemulengaho eribya babuyirire, ngoku Abalawi 19:2 na 1 Petero 1:15 hakathulhaghira.

2 Omo mwatsi ono, thukendi lholha embere erikania okwa Abalawi 19. Esura eyi yanga thweghesyaki okw’itsomana abawithe obulema, okw’ibya mw’okwenene omwa by’esuburu, n’okw’ikangania abandi b’olhwanzo? Thwanzire ithwabya babuyirire kundi Nyamuhanga abuyirire, neryo thulebaye ebyanga thuwathikya.

ERITSOMANA ABAWITHE OBULEMA

Abalawi 19:14 hakabugha hathiki okwa mibere eya thutholere ithwathwaliramo abatsiha kutse esyondimethime? (Lebaya enungu 3-5) *

3-4. Ngoku kiri omwa Abalawi 19:14, abatsiha n’esyondimethime babya batholere ibathwalhwa bathi?

3 Soma Abalawi 19:14. Yehova inianzire abandu biwe ibatsomana abawithe obulema. Ng’eky’erileberyako, Abaisraeli isibatholere bakathakira omutsiha. Erithakira ng’eryo mwabya erihayira omundu kutse erimutsuma. Ekyo ka kyabya kindu kibi kutsibu erikikolha okwa mutsiha! Isyangowa ebyo bakamubughako, neryo isyanga thoka eriyilhwirako.

4 Eryongera okw’ekyo, omwa mulhondo 14 thukigha ngoku abaghombe ba Nyamuhanga babya isibatholere “erihira endwikale embere sy’endimethime.” Ekitabu kighuma kikabugha okwa bawithe obulema kithi: “Kera omwa Middle East ibakakolhawa nabi n’eritsumwa.” Obundi omundu oyuthawithe lhukeri inianganahira endwikale embere sy’endimethime nuku athwikale kuyo kutse bakanza erimusekerera. Oyu k’abya muthima mubi! Erilhabira omwa kihano eki, Yehova mwawathikya abandu biwe erilhangira ngoku babya batholere eritsomana abawithe obulema.

5. Thwanga kangania thuthi ku thukakwira abawithe obulema b’obulighe?

5 Yesu mwakwira bulighe ababya bawithe obulema. Ibuka omwatsi ogho athumira Yoane Mubatizya: ‘Esyondimethime sirimulhangira, n’ebirema birimughenda, abahagha bakalhamibawa, abatsiha balimwowa, n’abaholi balimulhubukibwa.’ Busana n’ebithiko-thiko bya Yesu, “abandu bosi . . . mubapipa Nyamuhanga.” (Lk. 7:20-22; 18:43) Abakristayo bakatsema bakagherererya omubere wa Yesu ow’erikwira abawithe obulema b’obulighe. Neryo thukakanganaya olhukeri, eritsomana, n’erighumisirizya abandu ng’abo. Ni kwenene, Yehova syali athathuha amaaka w’erikolha ebithiko-thiko. Aliwe thuwithe olhusunzo olhw’eribwira abali ndimethime kinyamubiri kutse bunyakirimu engulhu yuwene eyihambire okwa paradiso omo abandu bakendi syabya n’amaghalha awuwene kinyamubiri na bunyakirimu. (Lk. 4:18) Engulhu yuwene eyi yinemuleka abangyi ibapipa Nyamuhanga.

ERIBYA B’OKWENENE OMWA BY’ESUBURU

6. Omwatsi owali omwa Abalawi 19 akakanaya athi buuli okwa biri omwa Bihano Ikumi?

6 Eyindi milhondo omwa Abalawi sura 19 yikakanaya buuli okwa biri omwa Bihano Ikumi. Ng’eky’erileberyako, ekihano ky’omunani kikakwama kya bugha kithi: “Isiwiba.” (Eri. 20:15) Omundu iniangana ghunzerera athi amabya inianemuyitheya okw’iheka ekindu ekithe kiwe, iniakendibya iniamaghendera okwa kihano ekyo. Aliwe, anganabya iniane mwiba omwa sindi nzira.

7. Omusuburi angathwa athi ekihano ky’omunani ekihambire okw’iba?

7 Omusuburi anganayiheka athi syali athiba kundi syali athaheka ekindu kyosi-kyosi ekithe kiwe. Kandi ibbwa eby’akakolha omwa suburu yiwe? Ngoku kiri omwa Abalawi 19:35, 36, Yehova mwabugha athi: “Simusyekolha ebithathunganene omw’itswera mundu, omo kilo ky’ekindu, kutse omo lhulengo lhw’ekindu. Mwasyabya n’esyondengero sithunganene, esyongulingo esiringirirene, n’ekithiri kithunganene, n’etsupa eyithunganene.” Omusuburi oyuwabya akakolesya ekilo kutse ebipimo ebithahikire eritheba abaghuli biwe iniakabya iniali okw’ibabo. Eyindi milhondo omwa Abalawi sura 19 yikakanganaya ekyo kya ndeke.

Erikwamana na Abalawi 19:11-13, Omukristayo angayilebya athi bikahika okwa by’obusubure? (Lebaya enungu 8-10) *

8. Ebiri omwa Abalawi 19:11-13 mubyawathikya bithi Abayuda erighendera okwa musingyi owali omwa kihano ky’omunani, kandi thwanga ghasirwa thuthi?

8 Soma Abalawi 19:11-13. Abalawi 19:11 hathi: “Isimwiba; . . . isimwathebaya.” Omulhondo oyu akahambanaya eriba n’esuburu eyiri mw’obuthebya. Neryo omundu amabya isyali mw’okwenene omwa suburu yiwe, akabya iniali okw’iba. Nomwakine indi ekihano ky’omunani kikabugha kithi isiwiba, ebingyi ebiri omwa Abalawi byanga wathikirye Abayuda eriminya ngoku banga ghendere okwa musingyi owali omwa kihano ekyo. Thwangana ghasirwa omw’ighanirya ndeke okwa malengekania agho Yehova awithe okw’ithendibya mw’okwenene n’eriba. Ithwangana yibulya thuthi: ‘Erikwamana n’ebiri omwa Abalawi 19:11-13, hane aho ngatholere erithasyuwania? Mbwino nganatholere ingakolha esyombinduka omwa mibere ngakoleramo esuburu yaghe?’

9. Ekihano ekiri omwa Abalawi 19:13 kikaha butheyaki?

9 Hane owundi mubere ow’eribya mw’okwenene ogho Omukristayo oyuwithe ebizinesi atholere inialengekaniako. Abalawi 19:13 hakaghunzerera hathi: “Siwusighale n’ebihembo by’omuhingyi erihika omo ngyakya.” Omwa by’obulime e Israeli, abakoli ibakathuhawa bakakulhuka. Erithendi thuha omukoli ng’oyo ikyangana mulemesya eribana esyosente esyo akayithagha eribana ebyalya by’ekiro ekyo eby’eka yiwe. Yehova mwasoborera athi: “Iye ni mwera, kandi akahira omuthima kubo [obuhingyi].”​—Ebi. 24:14, 15; Mt. 20:8.

10. N’isomo lyahi erya thwang’igha omwa Abalawi 19:13?

10 Munabwire abakoli bangyi bakathuhawa murundi mughuma kutse ibiri omo kwezi butsira buli kiro. Aliwe, omusingyi owali omwa Abalawi 19:13 akinakolha. Abandi babbosi bakaghobera okwa bakoli babu omw’ibathuha sente nyike okwa sy’abatholere erihebwa. Banasi ngoku abakoli aba banganabya isibawithe ekindi ky’erikolha, bakendi kwama kya lholha embere n’omubiiri oyo bakasyawira. Omo nzira eyi, ababbosi ng’abo bakabya ‘ibamasighalha n’obuhingyi’ bw’omukoli. Omukristayo oyuwithe abakoli iniakendi anza erighendera ndeke okwa nzumwa eyi. Neryo thulebaye ekindi ekyo thwang’igha omwa Abalawi sura 19.

ERIANZA MULIKYENYU NGOKU WUYANZIRE

11-12. Ni kyahi ekya Yesu ahirako omuwathu akasuba omwa biri omwa Abalawi 19:17, 18?

11 Emibere Nyamuhanga akanza ithwathwaliramo abandi siyirisubulira okw’ithubwira lisa athi ambi ithwayitheya okw’ibakolha nabi. Ekyo thwangana kilhangira omwa Abalawi 19:17, 18. (Soma.) Lhangira ekihano ekilhangirikire: “Wanze mulikyenyu ngoku wuyanzire.” Erikolha ekyo ni kindu kikulhu okwa Mukristayo oyuwanzire eritsemesya Nyamuhanga.

12 Thalebya ngoku Yesu ahira omuwatho okwa mughaso w’ekihano ekiri omwa Abalawi 19:18. Omufarisayo mwabulya Yesu athi: “Ekihano kikulhu omo Mighambo ni kyahi kwehi?” Yesu mwasubirya athi “ekihano kikulhu n’eky’erimbere” ly’erianza Yehova n’omuthima wethu wosi, n’ekirimu kyethu kyosi, n’obulengekania bwethu bwosi. Neryo Yesu mwasuba omwa biri omwa Abalawi 19:18, athi: “Omughambo wakabiri owali ngagho, athi, wanze mulikyenyu ngoko wuyanzire.” (Mt. 22:35-40) Hali nzira nyingyi esya thwanga kanganiryamu abandi olhwanzo, aliwe thwangana thasy’igha bingyi omwa Abalawi sura 19.

13. Omwatsi wa Yozefu akakanganaya athi enzumwa eyiri omwa Abalawi 19:18?

13 Enzira nguma ey’erikanganiryamo ku thwanzire balikyethu ly’erighendera okwa biri omwa Abalawi 19:18. Hathi: “Susyekisaya, kutse subye n’obwiko [eribika ekinigha].” Abangyi omw’ithwe thunasi oyuwabiribika ekinigha oko mundu oyo bakakolha nayu, oyo bakasoma nayu, omuhughu, kutse ow’omw’eka​—nibya habw’emyaka! Wibuke baghalha bobu Yozefu ikumi mubamubikako ekinigha, erighunzerera kyamaleka ibakolha ekindu ekikalire kutsibu. (Enz. 37:2-8, 25-28) Yozefu iyo ka mwabya wa mbaghane okw’ibo! Omughulhu aby’awithe obuthoki n’eribya iniangana thuhulya baghalha babu, mwabakangania olhukeri. Yozefu mwathabika ekinigha. Omwakanya k’ekyo mwaghendera okw’ihabulha eriri omwa Abalawi 19:18 eryahandikawa enyuma waho.​—Enz. 50:19-21.

14. Ni kyahi ekikakanganaya ngoku emisingyi eyiri omwa Abalawi 19:18 yikinakolha?

14 Yozefu erithwamu erighanyira omwakanya k’eribika ekinigha kutse eriyithuhulirya ni ky’erileberyako ekyuwene okwa Bakristayo abanzire eritsemesya Nyamuhanga. Kandi kihambene n’omusabe w’eky’erileberyako, kundi Yesu mwathubwira athi thughanyire abakathusoberaya. (Mt. 6:9, 12) Kuthya, n’omukwenda Paulo mwahabulha Abakristayo balikyabu athi: “Abanze, simuyikisaye.” (Abar. 12:19) Kandi mwabahira mw’omuhwa athi: “Mughanyirane, mubuyirane omughulhu omundu awithe omwatsi okwa wundi.” (Kol. 3:13) Emisingyi ya Yehova siyirihinduka. Emisingyi eyiri omwa Abalawi 19:18 yikinakolha namunabwire.

Ngoku ni kibuya erithendi bera eryegha ekironda, ni kikulhu erithendi bera erilengekania okw’iponesibwa. Thutholere ithwalengaho erithendi bika ekinigha (Lebaya enungu 15) *

15. Ni ky’erileberyako kyahi ekyanga thuwathikya erithendi bika ekinigha?

15 Thalengekania okwa ky’erileberyako. Eriponesibwa lyangana linganisibwa n’ebironda. Ebindi ni bike-bike; ebindi ni binene-binene. Ng’eky’erileberyako, ithwayisara hake okwa munwe thukasara ekindu. Ni kwenene ekyo kyangana thulethera obulhumi, aliwe ibwanganahwa lhuba. Enyuma w’ekiro kutse bibiri, obundi ithwangan’ibirirwa n’aho akaronda kalhue. Kuthya erindi ponesibwa likabya like. Ng’eky’erileberyako, omwa buthalengekania omunywani anganabugha kutse erikolha ekindu ekikathuponesaya, aliwe ithwanguhirwa erimughanyira. Aliwe ekironda kyamabya ini kinene, dokita iniangana yithagha erikisona n’erikiboha. Thwamabera erikyegha, ithwangana leka ikyathanda neryo ithwaghalhwa. Eky’obulighe, omundu anganabya inianemukolha ekiri ng’ekyo omughulhu abirihithanibwa kutsibu. Anganabera erilengekania okw’iyowa nabi busana n’erihithanibwa n’okwa bulhumi obwabirilhwiririramu. Aliwe abakabika ekinigha bakayaghalhaya ibobene-bene. Ka ni kibuya erighendera okw’ihabulha eriri omwa Abalawi 19:18!

16. Ngoku kiri omwa Abalawi 19:33, 34, ab’ehandi ababya omwa Israeli ibakatsomanawa bathi, kandi ekyo kyanga thweghesyaki?

16 Yehova abere akaha Abaisraeli b’ekihano ky’erianza balikyabu, syamanyisaya athi batholere ibakangania olhwanzo okwa b’erangyi kutse ekihanda kyabu basa. Kandi mubabwirwa indi banze n’ab’ehandi ababya omwakathi-kathi kabu. Oyo w’omwatsi owalhangirikire ndeke owali omwa Abalawi 19:33, 34. (Soma.) Ow’ehandi abya w’erithwalhwa “ng’oyubuthirwe eka,” kandi Abaisraeli babya ‘b’erimwanza’ ngoku bayanzire. Ng’eky’erileberyako, Abaisraeli babya b’erilighira ow’ehandi n’omwera erighasirwa omwa ndegheka y’eribotha-botha. (Law. 19:9, 10) Omusingyi ow’erianza ab’ehandi akahamba n’okw’Abakristayo munabwire. (Lk. 10:30-37) Athi? Hali esyomiliyoni sy’abandu abakahumira omwa bindi bihugho, kandi obundi abandi banikere hakuhi nawu. Ni kikulhu ithwe erithwalha abandu aba​—abalhume, abakali, n’abaana​—omwa nzira y’ekitsumbi n’ey’erisikya.

OMUBIIRI MUKULHU OWATHE OMWA ABALAWI SURA 19

17-18. (a) Ebiri omwa Abalawi 19:2 n’omu 1 Petero 1:15 bitholere ibyathuhambako bithi? (b) Omukwenda Petero mwathuhira mw’omuhwa w’erikolha omubiiri wahi mukulhu?

17 Ebiri omwa Abalawi 19:2 n’omu 1 Petero 1:15 bikahira omwa bandu ba Nyamuhanga mw’omuhwa w’eribya babuyirire. Eyindi milhondo eyiri omwa Abalawi esura 19 yangana thuwathikya erilhangira ebya thwangakolha erisimwa na Yehova. Thwamabirikania okwa milhondo eyikakanganaya ebighuma by’okwa bya thwangakolha n’okwa bithatholere ebya thwanga yihighulhako. * Amasako w’Ekigiriki akakanganaya ekiyithawa ky’eribya n’emibere eyo. Aliwe n’omukwenda Petero ak’ongerako ekindi.

18 Thwangana sangira omwa mibiiri muthina-muthina y’obunyakirimu n’erikolha ebibuya bingyi, aliwe Petero mwahira omuwathu kutsibu-kutsibu okwa kighuma. Petero athali athuhira mw’omuhwa w’eribya babuyirire omwa mighendere yethu yosi, akathubwira athi: “Mubye n’amalengekania w’erikolha omubiiri.” (1 Pet. 1:13, 15) Omubiiri oyo mwamuliki? Petero mwabugha athi baghalha bobu Kristo abahakabibwa banga kanganirye “emibiiri mibuya ya Nyamuhanga, oyo wababirikira.” (1 Pet. 2:9) Erithwalira haghuma, Abakristayo abosi munabwire bawithe olhusunzo lhw’erikolha omubiiri mukulhu oyu, owakalhwiririramo ebibuya bingyi. Ka thuwithe olhusunzo lhw’embaghane ithwe ng’abandu ababuyirire erisangira mughulhu wosi omwa mubiiri w’erithulira n’erikangirirya kandi ithunawithe omuhwa! (Mk. 13:10) Thukabya thukakolha ngoku thwanga thoka erighendera okwa misingyi eyiri omwa Abalawi 19, thukakanganaya ku thwanzire Nyamuhanga wethu n’abalikyethu. Kandi thukakanganaya ku thwanzire eribya “babuyirire” omwa mighendere yethu yosi.

OLHWIMBO 111 Ebikaleka Ithwatsema

^ enu. 5 Abakristayo sibali ahisi sy’Emighambo ya Musa, aliwe Emighambo eyo yikahulha bindu bingyi ebya thutholere ithwakolha kutse ebya thuthatholere erikolha. Erigha kubyo kikendi thuwathikya erikangania abandi b’olhwanzo n’eritsemesya Nyamuhanga. Omwatsi ono akendi thuwathikya eriminya ngoku thwanga ghasirwa omo masomo malebe awali omwa Abalawi sura 19.

^ enu. 17 Emilhondo eyithakanganibwe omo myatsi eno yikakanaya okwa kasolholho, erihangirira abandi, erirya omusasi, kuthya n’eby’obukumu, obulhaghu, n’obusingiri.​—Law. 19:15, 16, 26-29, 31.—​Lebaya “Ebibulyo Erilhua Omwa Basomi” omo mwatsi ono.

^ enu. 52 ERISOBORERA EBISASANI: Omwema akawathikaya omutsiha erikania na dokita.

^ enu. 54 ERISOBORERA EBISASANI: Mughalha wethu omwinye mubiiri w’eby’erihaka esyorangyi akathuha omukoli wiwe.

^ enu. 56 ERISOBORERA EBISASANI: Kyangan’olhobera mwali wethu eribirirwa akaronda kake. Anemwendi thwamu erikolha ekiri ng’ekyo okwa kironda kinene?