Amuye ku shebo

Amuye pa mitwi iliimo

MUTWI WAKWIIYA 49

Nshetwiiya Kuswa Mulibuku lya Bene Lefi Pamakani Ambotweelete Kubona Bamwi

Nshetwiiya Kuswa Mulibuku lya Bene Lefi Pamakani Ambotweelete Kubona Bamwi

“Amusune mubyaanu bweenka mbomulisuni nobeene.”—LEFI. 19:18.

LWIIMBO 109 Amusunane Abuumbi Kuswa Panshi Lya Moyo

NSHESHI TWIIYE *

1-2. Ino nshiinshi nshotwakeeya mumutwi wamana, alimwi ino nshiinshi nsheshi twiiye mumutwi uyu?

MUMUTWI wamana, twakeeya makani acafwa kuswa mulibuku lya Bene Lefi capita 19. Kucakubonenaako, muvesi 3 twakeeya ayi Yehova wakalwiita bene Isilaeli kulemeka bashali babo. Twakeeya mbweenga aswebo munshiku shino twakonkela makani aya, kwiinda mukucafwa bashali besu kucana nshebayandika, kubayuminisha akucita sheenga shabacafwa kwaamba ayi batolelele kuba abushicibusa buyumu a Yehova. Muvesi yeenka iyi, Lesa wakalwiita bantu bakwe kuyandika kwa kulama bushiku bwa Sabata. Aswebo twakeeya kwaamba ayi nabi tatukonkeli mulawo uyu pacecino ciindi, inga twakonkela njiisho iyi kwiinda mukubika ciindi cakucita shintu shakumushimu bushiku abushiku. Kucita boobo kulaakutondesha ayi tutoocita nsheenga twacikonsha kwaamba ayi tube bantu basalalite, kweelana a bwaamba Bene Lefi 19:2 alimwi a 1 Pita 1:15.

2 Mumutwi uyu, tutoobandika mavesi aamwi mulibuku lya Bene Lefi capita 19. Ino nshiinshi nsheenga tweeya kuswa mucapita iyi pamakani akuyeeyelako balema, kushomeka pamakani ambotucita makwebo, alimwi akutondesha lusuno kubamwi? Tulisuni kuba basalalite bweenka Lesa mbwaasalalite, aboobo amuleke tubone nsheenga tweeya.

KUTONDESHA NKUMBU KUBALEMA

Ino Bene Lefi 19:14 ilaamba nshi pamakani ambotweelete kubona anshotweelete kucita kuboofu alimwi abashinkite matwi? (Amubone mapalagilafu 3-5) *

3-4. Kweelana a Bene Lefi 19:14, ino bene Isilaeli bakalinga kweelete kunoobabona buyani bantu bashinkite matwi alimwi aboofu?

3 Amubelenge Bene Lefi 19:14. Yehova wakalinga kusuni bantu bakwe kunotondesha nkumbu kubalema. Kucakubonenaako, bene Isilaeli tabakalinga kweelete kushingana muntu ushinkite matwi. Kucita boobo kwakalinga kwiilikaawo kukoonga na kwaamba shibiibi pamuntu uyo. Ici cakalinga cintu cibiibi abuumbi kumuntu ushinkite matwi! Mukwiinga taakalinga kucikonsha kunyumfwa nshobakalinga kwaamba pali nguwe, aboobo taakalinga kucikonsha kubakumbula.

4 Kwiilikaawo, vesi 14 ilaamba ayi bantu bakwe Lesa tabakalinga kweelete “kubika cintu kunembo lya moofu kwaamba ayi alyuumeemo.” Libuku limwi lyaamba pa balema lilaamba ayi: “Kucishi ciitwa ayi Middle East kale kale bantu balema bakalinga kucitilwa shintu shibiibi abuumbi.” Mpashi cimwi ciindi bantu batabete kabotu bakalinga kubika cintu kunembo lya moofu kwaamba ayi bamuseeke na aliciise. Ici cakalinga cintu cibiibi abuumbi! Aboobo mulawo waambwa muvesi 14 wakacafwa bantu bakwe Yehova kwiiya kwaamba ayi bakalinga kweelete kutondesha nkumbu kubaabo bakalinga balema.

5. Ino inga twatondesha buyani ayi tulabanyumfwila nkumbu balema?

5 Yesu wakatondesha nkumbu kubaabo bakalinga balema. Na mutokwiibaluka wakatuma nkombe kuli Joni Mubombeki yakwaamba ayi: “Boofu batoolasha, balema myeendo batokweenda, beshimanata batooba kabotu, bashinkite matwi batoonyumfwa, [alimwi] bafu batoobushikwa.” Bantu boonse ndyebakabona shaankamiko Yesu nshaakalinga kucita, “abalo bakalumbaisha Lesa.” (Luka 7:20-22; 18:43) Beneklistu balisuni kukonkela cakubonenaako cakwe Yesu kwiinda mukunyumfwila nkumbu bantu balema. Aboobo tulabayeeyelako akubakalikila moyo. Nabi kwaamba ayi Yehova taakwe kutupa nkusu shakucita shaankamiko mbuli Yesu, tulicite coolwe cakushimikila makani abotu ku boofu na batacishiiwo cancine. Tulashimikila cancine cakwaamba ayi buumi bulaakubota mu paladaiso ciindi bantu boonse ndyeshi bakabe bamaninite alimwi akuba abushicibusa bubotu a Yehova. (Luka 4:18) Makani abotu aya akatalika kale kucafwa bamwi kulumbaisha Lesa.

KUSHOMEKA NDYETUTOOCITA MAKWEBO

6. Ino Bene Lefi capita 19 ilatucafwa buyani kunyumfwishisha shaambwa mu Milawo 10?

6 Mavesi amwi mulibuku lya Bene Lefi capita 19 alaamba makani eelika pasheesho shakaambwa mu Milawo 10. Kucakubonenaako, mulawo wa namba 8 ulaambabo ayi: “Uteepi.” (Kulo. 20:15) Muntu inga wayeeya ayi kulilabo na taana kubwesa cintu cimwi citeshi caakwe, nkokwaamba ayi atokonkela mulawo uyu. Nacibi boobo, mpashi aleepa munshila shimwi.

7. Ino muntu ucita makwebo inga waupwaya buyani mulawo wa namba 8 waamba ayi uteepi?

7 Muntu ucita makwebo inga wayeeya ayi taaipiiwo, mukwiinga taakwe kubwesawo kale cintu citeshi caakwe. Ano sa lyoonse alashomeka mushintu nshaacita mumakwebo akwe? Pa Bene Lefi 19:35, 36, Yehova wakaamba ayi: “Tamweelete kubeca muntu nabi womwi kwiinda mukusebensesha shipimo shakubeca mushintu shili shoonse. Kamusebensesha shipimo sheelete.” Aboobo na muntu utoocita makwebo wasebensesha shipimo shitabete kabotu kwaamba ayi abece baabo batokuula, nkokwaamba ayi atoobeepila. Aya ngomakani aambwa mumavesi aamwi mulibuku lya Bene Lefi capita 19.

Kweelana a Bene Lefi 19:11-13, ino Mwineklistu inga wasuna kuliipusha mwiipusho nshi pamakani ambwaacita makwebo akwe? (Amubone mapalagilafu 8-10) *

8. Ino makani acanika pa Bene Lefi 19:11-13 akabacafwa buyani baJuda kukonkela njiisho yaamba pa mulawo wa namba 8, alimwi ino ici inga catucafwa kucita nshi?

8 Amubelenge Bene Lefi 19:11-13. Maswi akutaanguna ngotucana pa Bene Lefi 19:11 alaamba ayi: “Mutanokwiipa.” Vesi 13 ilaamba ayi: “Mutapenshi muntu nabi womwi, nabi kumwiipila.” Aboobo na muntu kaatashomeki mumakwebo akwe nkokwaamba ayi aleepa. Nabi kwaamba ayi mulawo wa namba 8 ulaamba ayi kwiipa nkubiibi, makani ngotucana mulibuku lya Bene Lefi akalinga kucafwa ba Juda kunyumfwisha nsheenga bacita kwaamba ayi bakonkela njiisho yakalinga kwaamba pa mulawo uyu. Kucita boobo, kwakalinga kubacafwa kushomeka mushintu shoonse. Kuyeeya Yehova mbwaabona makani akutashomeka alimwi akwiipa, aswebo inga kwatucafwa. Mpashi inga twaliipusha ayi: ‘Kweelana ashaamba Bene Lefi 19:11-13, sa kuli pamwi mubuumi bwangu mpeenga ndayandika kusebenselawo, bunene bunene pamakani amboncita makwebo?’

9. Ino mulawo ngotucana pa Bene Lefi 19:13 wakalinga kubacafwa buyani abo bakalinga kusebensa?

9 Kuli lubasu lumwi lwa kushomeka Mwineklistu ucite bantu bamusebensela ndwaeelete kuyeeyawo. Kumamanino a Bene Lefi 19:13 kuli maswi akwaamba ayi: “Tamweelete kucelwa kufolesha musebenshi wanu nabi bushiku bomwibo.” Muciindi ca bene Isilaeli, bantu baanji bakalinga kusebensa mu mafaamu, alimwi bakalinga kupekwa maali ngobasebensela pabushiku bweenka ubo. Na musebenshi taakwe kufola pakumana kwa bushiku, nkokwaamba ayi teshi abeewo amaali ngatoyandika kwaamba ayi alame mukwashi wakwe bushiku ubo. Yehova wakaamba ayi: ‘Alibulishite alimwi alicinkite manungo mu maali ngaafola.’—Duto. 24:14, 15, NWT; Mate. 20:8.

10. Ino nshiinshi nsheenga tweeya pa Bene Lefi 19:13?

10 Bantu baanji basebensa munshiku shino balafola linkanda lyomwi na lyobilo pa mweenshi, kuteshi bushiku abushiku. Nacibi boobo, njiisho njetucana pa Bene Lefi 19:13 ilasebensa apacecino ciindi. Bantu bamwi baleepila basebenshi babo kwiinda mukubafolesha maali aniini abuumbi. Balacita boobo mukwiinga balicishi ayi basebenshi abo taakuwo nkweenga baya, sombi inga batolelela kusebensa nabi ndyebatoofola maali aniini abuumbi. Munshila imwi muntu ucita boobo nkokwaamba ayi ‘atoocelwa kufolesha musebenshi wakwe.’ Mwineklistu ucite basebenshi alyeelete kushinisha kulama kabotu basebenshi bakwe. Amuleke tubone ashimwi nsheenga tweeya kuswa mulibuku lya Bene Lefi capita 19.

AMUSUNE BAMWI BWEENKA MBOMULISUNI

11-12. Ino ngamakani nshi Yesu ngaakayuminisha ndyaakaamba maswi ngotucana pa Bene Lefi 19:17, 18?

11 Lesa alisuni kwaamba ayi tutanookweelabo pakuleya kucita shibiibi kubamwi. Aya ngomakani ngotucana pa Bene Lefi 19:17, 18. (Amubelenge.) Yehova wakaamba cakuteenda mweela ayi: “Amusune mubyaanu bweenka mbomulisuni nobeene.” Mwineklistu alyeelete kucita boobo kwaamba ayi asangalashe Lesa.

12 Amubone Yesu mbwakatondesha ayi mulawo ngotucana pa Bene Lefi 19:18 ulayandika. Mu Falisi umwi wakeepusha Yesu ayi: “Ino ngumulawo nshi unene pamilawo yoonse?” Yesu wakakumbula ayi ‘mulawo unene alimwi utaanshi’ ngwakwaamba ayi suna Yehova amoyo wako woonse, buumi bwako boonse, alimwi amiyeeyo yako yoonse. Lyalo Yesu wakaamba maswi ngotucana pa Bene Lefi 19:18, paamba ayi: “Wabili ngooyu, awalo ulikoshenyebo autaanshi ayi: ‘Suna mubyo bweenka mboolisuni omwiine.’” (Mate. 22:35-40) Kuli nshila shiinji mbweenga twatondesha ayi tulisuni babyesu, sombi inga tweeya ashimwi kuswa mulibuku lya Bene Lefi capita 19.

13. Ino kuyeeya pamakani akacitikila Josefu inga kwatucafwa buyani kunyumfwishisha shaamba Bene Lefi 19:18?

13 Nshila yomwi mbweenga twatondesha ayi tulisuni babyeesu nkwiinda mukukonkela nshetucana pa Bene Lefi 19:18, paamba ayi: ‘Kuteelesha kubishisha muntu nabi womwi ayi ceebo alakwe wakambishisha nabi kutolelela kumupata.’ Buunji bwandiswe twakababonaawo kale bantu babikila mfundilishi muntu ngobasebensaakwe, shicikolonyinaabo, na shikamukowa. Bamwi balatolelela kucita boobo kwa myaaka iinji! Na mutokwiibaluka bamakwabo Josefu bali 10 bakamubikila mfundilishi, ici cakapa kwaamba ayi mukuya kwaciindi bacite cintu cibiibi. (Mata. 37:2-8, 25-28) Nacibi boobo, Josefu taakwe kubacitila shibiibi! Muciindi cakubabooshesha cibiibi paciindi ndyaakaba mweendeleshi, wakabanyumfwila nkumbu. Josefu taakwe kubabikila mfundilishi. Sombi wakacita kweelana anshotweelete kucita nshetucana pa Bene Lefi 19:18.—Mata. 50:19-21.

14. Ino nciinshi citondesha kwaamba ayi tulyeelete kukonkela njiisho shaamba pa mulawo ngotucana pa Bene Lefi 19:18?

14 Mwineklistu usuni kusangalasha Lesa alyeelete kukonkela cakubonenaako cakwe Josefu, uyo wakalekelela bamakwabo muciindi cakubabooshesha cibiibi. Alimwi ici Yesu ncaakaamba mumupailo wa citondesho, ndyaakaamba ayi tulyeelete kulekelela baabo batubishisha. (Mate. 6:9, 12) Alakwe mutumwi Paulo wakayuminisha Beneklistunyina ayi: “Nomusunikwi, mutaboosheshi muntu cibiibi.” (Loma. 12:19, NWT) Alimwi wakeelikawo akubayuminisha ayi: ‘Amutolelele kunyumfwilana nkumbu akulekelelana camoyo woonse, na umwi wabishisha mubye.’ (Kolo. 3:13) Njiisho shakwe Yehova tashaalukiiwo. Aboobo tulyeelete kukonkela njiisho shaamba pa mulawo ngotucana pa Bene Lefi 19:18.

Bweenka mbocibete kabotu kutacata cata cilonda na twalicisa, cili kabotu kutatolelela kuyeeya bamwi mbobakatukalasha. Tulyeelete kweelesha kulubaako (Amubone palagilafu 15) *

15. Ino ncikoshanyo nshi ceenga catucafwa kunyumfwishisha kulekelela bamwi akulubaako ncokuyandikila?

15 Amuyeeye cikoshanyo ici. Kulinyumfwa cibiibi ceebo cakukalashikwa inga twakukoshanisha kucilonda. Shilonda shimwi shilaba shiniini; shimwi shilaba shinene. Kucakubonenaako, ndyemutootimbula bucisa, inga mwalitimbula paniini kukakumo. Ano nabi kwaamba ayi mwalicisabo paniini kalonda kalacisa, sombi takatoleleli kucisa kwaciindi cilaamfu. Kaloola mpashi pesule lya bushiku bomwi na inshiku shobilo, alimwi tulalubaako akwaamba ayi twakalinga twalicisa. Ubu mbocibete akukalashikwa kumwi. Teshi kukalashikwa koonse nkweenga twabikila maano. Kucakubonenaako, mpashi mubyeesu inga waamba na kucita cintu ceenga catukalasha, sombi inga twamulekelela. Ano na cilonda ncinene, inga twayandika kuya kuli dokota kwaamba ayi acituunge akucaanga bandeji. Na katucicata cata inga cakomena akutola ciindi koola. Ubu mbocibete akumuntu wakalashikwa abuumbi uyo watolelela kuyeeya mbwaakakalashikwa alimwi ambwaakalalite ceebo ca wooyo wakamukalasha. Ano kucita boobo takucafwiiwo, kulapabo bukaalo kubicilaako. Aboobo cili kabotu abuumbi kukonkela kululika nkotucana pa Bene Lefi 19:18!

16. Kweelana a Bene Lefi 19:33, 34, ino Yehova wakalinga kusuni bene Isilaeli kunoobabona buyani abo mbobakalinga kukalaabo batakalinga bene Isilaeli, alimwi ino ici cilatwiisha nshi?

16 Yehova ndyaakalwiita bene Isilaeli kusuna bamwi bweenka mbuli mbobalisuni beene, taakwe kusansulula ayi balyeelete kutondeshabo lusuno kubene Isilaelinyinaabo beenka. Sombi wakabalwiita kutondesha lusuno akubaabo batakalinga bene Isilaeli. Aya ngomakani ngotucana pa Bene Lefi 19:33, 34. (Amubelenge.) Yehova wakalinga kusuni bene Isilaeli kusuna bamwi batakalinga bene Isilaeli bweenka mbobakalinga kulisuni beene. Kucakubonenaako, Mulawo wakalinga kwaamba ayi bene Isilaeli bakalinga kweelete kusuminisha baswamashi alimwi abakandu kubwesa shakulya shakalinga kucaala mu myuunda yabo. (Lefi. 19:9, 10) Njiisho yakusuna baabo bakaswa kushishi shimwi ilasebensa aku Beneklistu pacecino ciindi. (Luka 10:30-37) Munshila nshi? Nsengwe yoonse kuli bantu baanji abuumbi bakaswa mushishi shinemishaabo, mpashi ankomukala nkobali. Cilayandika abuumbi kubapa bulemu.

INCITO IYANDIKA ITANA KWAAMBWA MULIBUKU LYA BENE LEFI CAPITA 19

17-18. (a) Ino Bene Lefi 19:2 alimwi a 1 Pita 1:15 ilatuyuminisha kucita nshi? (b) Ino ni ncito nshi iyandika abuumbi mutumwi Pita njaakatuyuminisha kucita?

17 Lilembo lya Bene Lefi 19:2 alimwi a 1 Pita 1:15 oonse obilo alayuminisha bantu bakwe Lesa kuba basalalite. Mavesi aamwi aanji mulibuku lya Bene Lefi capita 19 inga atucafwa kwiiya nsheenga twaciita kwaamba ayi tusangalashe Yehova. Twabandikabo mavesi atucafwa kubona shintu shimwi nshotweelete kucita alimwi ashintu shimwi shitabete kabotu nshotweelete kuleya. * Malembo a Beneklistu amuci Giliki alatondesha ayi Yehova alisuni kwaamba ayi tunokonkela njiisho ishi mubuumi bwesu. Sombi kuli acimwi mutumwi Pita ncaakeelikaawo.

18 Nabi kwaamba ayi lyoonse inga katulambila Yehova akucita shibotu kubamwi, kuli cintu comwi ciyandika abuumbi Pita ncaakayuminisha Beneklistu kucita. Kaatana kutuyuminisha pamakani akuba basalalite mushintu shoonse nshetucita, Pita wakaamba ayi: ‘Amulibambile mumiyeeyo yanu kusebensa ncito cankusu.’ (1 Pit. 1:13, 15) Ino wakalinga kwaamba pancito nshi? Pita wakaamba ayi bananikitwe bakwe Klistu ‘balaakwaambilisha koonse koonse bulemu’ bwa wooyo wakabeeta.’ (1 Pit. 2:9) Alimwi pacecino ciindi Beneklistu boonse balicite coolwe cakucita ncito iyi iyandika, iyo icafwa bantu abuumbi kwiinda ncito imwi ili yoonse. Ncoolwe cilibetele mbuli bantu bakwe Lesa basalalite kwaabanamo lubasu lyoonse akusebensa cankusu muncito yakushimikila alimwi akwiisha! (Maako 13:10) Tulaakutondesha ayi tulisuni Lesa alimwi ababyeesu na katweelesha cankusu kukonkela njiisho nshetucana mulibuku lya Bene Lefi capita 19. Alimwi kucita boobo kulaakutondesha kwaamba ayi tulisuni kuba “basalalite” mushintu shoonse nshetucita.

LWIIMBO 111 Shintu Shitupa Kusangalala

^ par. 5 Beneklistu tabakonkeli Mulawo wakwe Mose, nacibi boobo, Mulawo uyu ulaamba pashintu shiinji nshotweelete kucita alimwi anshotweelete kuleya. Kwiiya pashintu ishi inga kwatucafwa kutondesha lusuno kubamwi akusangalasha Lesa. Mutwi uyu utootucafwa kushiba mbweenga twakonkela nshetwiiya mulibuku lya Bene Lefi capita 19.

^ par. 17 Mumutwi uyu alimwi a wakutaanguna tatuna kubandika pamavesi aamba pamakani akutasalulula, kubekesha bamwi, kulya bulowa, kukonkela sha mishimu, kusonda, amakani abufuule.—Lefi. 19:15, 16, 26-29, 31.—Amubone “Miipusho Kuswa Kubeshikubelenga” mumagazini yeenka iyi.

^ par. 52 BUSANSULUSHI BWACIKOPE: Kamboni atoocafwa mukwesu moofu kubandika a dokota.

^ par. 54 BUSANSULUSHI BWACIKOPE: Mukwesu atoofolesha musebenshi wakwe ngwaakanjisha ncito yakupenta.

^ par. 56 BUSANSULUSHI BWASHIKOPE: Nankashi inga taabikiliko maano kukalonda kaniini. Sa alaakusala kucita boobo akucilonda cinene?