Kilukenu muyi hansañu yimunakukeña

Kilukenu muyi hachipapilu chayuma yidimu

CHIBAABA CHAKUDIZA 49

Mukanda waALevi Watudizishaña Chitwatela Kuhanda Nawakwetu

Mukanda waALevi Watudizishaña Chitwatela Kuhanda Nawakwetu

“Wakakeñaña mukwenu neyi chiwadikeñaña eyi aweni.”​—LEV. 19:18.

KAMINA 109 Keñenu Akwenu Chakufuma haMuchima

NSAÑU YIDI MUCHIBAABA *

1-2. Yumanyi yitwahanjekeli muchibaaba chinafumihu, nawa tukuhanjekadi muchinu chibaaba?

MUCHIBAABA chinafumihu, twahanjekeli nsañu yinateli kutukwasha yekala mumukanda waALevi kapetulu 19. Chakutalilahu, muvasi 3 twatañili netu Yehova wayilejeli aIsarela kulemesha anvwali jawu. Twahanjekeli chitunateli kuzatisha iku kufumba makonu, netu twatela kuyikwasha anvwali jetu muyuma yinakankiliwu, kuyikolesha, kuyikundeja nikuyikwasha aswineña kwakwihi naYehova. Muvasi yoyimu, Nzambi wayanukishili antu jindi nindi ahembeña Sabata. Twadizili netu hela chakwila twalondeleña wanyi nshimbi jaSabata, tunateli kuzatisha ichi chishina neyi twikalaña nampinji yakwililamu yuma yakundama kukudifukula kudi Nzambi. Neyi twilaña iyi yuma, tukumwekesha netu tunakufwila kwikala ajila neyi chashimuna ALevi 19:2 ni 1 Petulu 1:15.

2 Muchinu chibaaba, tukutwalekahu kuhanjeka ALevi kapetulu 19. Aka kapetulu kakutukwasha kwiluka chitunateli kuyitiyila antu akweti wufwayi luwi, chitunateli kwikala ashinshika munsañu jakuselujola nichitunateli kuyimwekeshela akwetu kukeña. Tunakukeña kwikala ajila neyi Nzambi. Dichi tuhanjekenu yuma yitunateli kudizilaku.

YITIYILENUÑA LUWI ANTU AKWETI WUFWAYI

ALevi 19:14 yahosha nawu twatela kuhanda ñahi nawanjika matu niamputamesu? (Talenu maparagilafu 3-5) *

3-4. ALevi 19:14, yahosha nawu aIsarela ateleleli kuyiladi anjika matu niamputamesu?

3 Tañenu ALevi 19:14. Yehova wakeñeleña nindi antu jindi ayitiyileña antu adiña nawufwayi luwi. Chakutalilahu, Nzambi wayilejeli aIsarela nindi kushiña muntu wajika matu nehi. Mukumushiña mwabombeleli kumutiyisha woma hela kumuhosha chatama. Chatama nankashi kushiña muntu wajika matu! Hatiyileña chamuhosheleñawuku nawa hakutwesha kudihakwilaku yomweniku.

4 Kubombelahu, muvasi 4 Nzambi wayilejeli ambuñindi kubula “kumushila mputamesu chuma chakumudimbwisha mwakuyayi.” Mukanda wumu wahosha hadi antu akweti wufwayi nawu: “Kunyima kwakwihi namusela antu akweti wufwayi ayikabishileña nikuyila chatama.” Hadaha muntu watama wamushilileña mputamesu chuma kumbidi yindi kulonda yahukaniku nawa amusehi. Owu maana kutama! Munilu lushimbi Yehova wayikwashili antu jindi kwiluka nawu atela kuyitiyilaña ayifwayi wushona.

5. Tunateli kuyitiyila ñahi wushona ayifwayi?

5 Yesu wayitiyilileña wushona ayifwayi. Anukenu nsañu yamutemesheleliyi Yowanu Mupapatishi nindi: “Amputamesu anakumona, akwakubalakata anakwenda, akwambumba anakuyitookesha, ajika matu anakutiya, afu anakuyisañula.” Antu ejima chamweniwu yihayamisha yaYesu, “atachikili kumuhameka Nzambi.” (Luka 7:20-22; 18:43) AkwaKristu akeñaña kumwimbujola Yesu nikutiyila ayifwayi wushona. Dichi twayitiyilaña luwi niwushona ayifwayi. Hela chochu, Yehova hatwinka ñovu yakukoña yihayamishaku. Ilaña tukweti mudimu wakuleja antu akata hela amputamesu kuspiritu nsañu yayiwahi yahosha haparadisa mwakekalawu antu ejima awanina nawa nawubwambu wakola naNzambi. (Luka 4:18) Iyi nsañu yayiwahi yinakukwasha antu amavulu kumuhameka Nzambi.

IKALENU ASHINSHIKA NEYI MWASEJOLAÑA

6. ALevi kapetulu 19 yatukwashaña ñahi kutiyishisha Nshimbi 10?

6 Mavasi amakwawu muALevi kapetulu 19 abombelamu nsañu yikwawu yashimunawu muNshimbi 10. Chakutalilahu, lushimbi lwamu 8 lwashimwini nawu: “Kwiya, chinjila.” (Kwid. 20:15) Hadaha muntu nateli kutoñojoka nindi neyi hatambulahu chuma chabula kwikala chindiku, nakwovwahila ilu lushimbi. Ilaña hadaha nakwiya munjila jikwawu.

7. Mukwakulanda nakulandulula nateli kufumpa ñahi lushimbi lwamu 8 lwahosha hakwiya?

7 Mukwakulanda nakulandulula nateli kutoñojoka nindi, kanda yeyeñahu dehi muloña kanda yasendeñahu dehi chuma chabula kwikala chindi. Komana wadiña washinshika neyi nakuselujola nawakwawu? Neyi chashimunawu haALevi 19:35, 36, Yehova wahosheli nindi: “Kuheñesha wuñaji hela mukweseka kuleha, hela mukupezelesha, hela mukweseka wuña nayuma yidochu, chinjila. Chiña mwakekalaña nayesekelu yaloña, nipezu jaloña, niyimpaya yakweseka mwaloña, ninswaha jakweseka mwaloña.” Dichi mukwakulanda nakulandulula wazatishileña yesekelu hela yipimu yakutwamba kulonda ayidimbi nachu akwakulanda munjila yikwawu wadiña nakwiya. Mavasi amakwawu amuALevi kapetulu 19 niwena alumbulula chumichi.

Kwesekeja naALevi 19:11-13, mukwaKristu watela kudishinshika ñahi kulonda yamoni chazatañayi munsañu jakuselujola? (Talenu maparagilafu 8-10) *

8. ALevi 19:11-13 yayikwashili ñahi aYudeya kuzatisha chishina chekala mulushimbi lwamu 8, nawa chinateli kutukwasha kwiladi?

8 Tañenu ALevi 19:11-13. Mazu akutachikilahu muALevi 19:11 atañewa nawu: “Kwiya chinjila.” Vasi 13 yanuñañesha kwiya nakumudila muntu mabula hamutu, chiyahosha nawu: “Kumudya mukwenu mbalakanyi chinjila.” Kuda mbalakanyi mujakulanda nakulandulula kwendelaña hamu nakwiya hela kubuwa. Lushimbi lwamu 8 lwahosheli nawu kwiya chatama. Ilaña nsañu yekala mumukanda waALevi yayikwashili aYudeya kwiluka chiyatela kuzatisha ichi chishina chekala munshimbi, dikwila nawu atela kwikala ashinshika muyuma yejima. Chikuwaha nankashi kutoñojoka ochu Yehova chamonañayi muntu wabula kushinshika nawa weyaña. Tunateli kudihula netu: ‘Kwesekeja naALevi 19:11-13, komana kudihu munateli kuhimpa kutalisha hansañu jakulanda nakulandulula hela hamudimu wami?’

9. Lushimbi lwekala haALevi 19:13 lwayikwashili ñahi akwakukalakala?

9 Kudi chuma chikwawu chatela kudizilaku mukwaKristu weñija antu nyidimu kutalisha hakwikala washinshika. ALevi 19:13 yakunkulula nawu: “Wufwetu wañamba wakufumba, Kushakama nawu wufuku wejima wushika nikubudidi, chinjila.” MuIsarela antu amavulu adiña andimi nawa antu ayizatilileña ayifweteleña hefuku-hefuku neyi anamanishi kuzata. Neyi kumufweta muntu wunamukalakeleña nehi, iwu muntu hadi kwikala namali akuhandilamu hanodi ifukuku. Yehova walumbulwili nindi: “Yena hikazweñi, nashuhu muchima windi.”—Kuhit. 24:14, 15; Mat. 20:8.

10. Chumanyi chitunakudizila kuALevi 19:13?

10 Makonu, antu eñijawu nyidimu ayifwetaña kamu hela kayedi mukakweji, bayi hefuku-hefukuku. Hela chochu, chishina chidi haALevi 19:13 chichidi kuzatika nimakonu. Akwakwiñija nyidimu amakwawu ayidiilaña antu eñijawu nyidimu mabula hamutu. Dichi ayinkaña nfwetu yantesha iku anazati mudimu weneni. Eluka nawu antu eñijawu mudimu akweti wanyi mwakwilila nawa akutwalekahu kuzata hela anakuyinka wufwetu wantesha. Munjila yikwawu, akwakwiñija nyidimu amuchidiwu ‘ayidiilaña antu ayikalakelaña.’ MukwaKristu weñija antu nyidimu watela kuyifwetaña antu nfwetu yashikila. Ichi tutalenu chuma chikwawu chitunateli kudizila kumukanda waALevi kapetulu 19.

KEÑENU AKWENU NEYI CHIMWADIKEÑA ENU AWENI

11-12. Chumanyi chakonkomweneniyi Yesu chahosheleñayi mazu adi haALevi 19:17, 18?

11 Nzambi wakeñaña nindi tuyikeñi akwetu nawa tubuleña kuyineñesha. Diwu mazu ekala haALevi 19:17, 18. (Tañenu) Yehova wahosheli nindi: “Wakakeñaña mukwenu neyi chiwadikeñaña eyi aweni.” Dichuma chatela kwilayi mukwaKristu neyi nakukeña kumuzañalesha Nzambi.

12 Talenu Yesu chamwekesheliyi nindi lushimbi lwekala haALevi 19:18 lwalema nankashi. Mpinji yimu kaFwarisi wamwihwili Yesu nindi: “Lushimbinyi lwabadika haNshimbi jejima?” Yesu wamwakwili nindi “lushimbi lwabadika nawa lwakusambila” lwakwila nawu twatela kumukeña Yehova namuchima wetu wejima, wumi wetu wejima niyitoñojoka yetu yejima. Kuhiñahu Yesu wahosheli mazu ekala haALevi 19:18, nindi: “Lushimbi lwamuchiyedi ludi neyi ilu, lwakwila nawu: ‘Keñaku mukwenu neyi chiwadikeña eyi aweni.’” (Mat. 22:35-40) Kudi njila jajivulu mutunateli kuyimwekeshela akwetu kukeña, nawa tunateli kujiwana muALevi kapetulu 19.

13. Tunateli kutiyishisha ñahi nsañu yekala haALevi 19:18 neyi tutaña nsañu yamuBayibolu yahosha hadi Yosefu?

13 Njila yimu mutunateli kumwekeshela netu twayikeña akwetu hikuzatisha kufumba kudi haALevi 19:18. Yahosha nawu: “Kuditenda chinjila; kushila anyana kawantaña jeyi nkunyi kumuchima chinjila.” Etu amavulu tweluka antu ahembela nkunyi akwawu mwazatilañawu, mwatañilañawu kushikola, ntaña yawu hela muntu wamuchisaka chawu, hadi yaaka yayivulu. Anukenu amanakwaYosefu 10 akuwanamu amuhembeleli nkunyi, nawa chafuminimu elili chuma chatama. (Kutach. 37:2-8, 25-28) Ilaña Yosefu hayifuntishilili katamaku. Hadiñayi mukulumpi mwituña, Yosefu wadi kuyifuntishila amanakwindi akuwanamu katama, ilaña wayitiyilili luwi. Hayihembeleli nkunyiku. Ilaña wazatili kwesekeja nakufumba kwasonekawu haALevi 19:18Kutach. 50:19-21.

14. Chumanyi chamwekeshaña nawu twatela kwovwahila yishina yekala haALevi 19:18?

14 AkwaKristu anakukeña kumutiyisha Nzambi kuwaha atela kumwimbujola Yosefu wayanakeneni amanakwindi chatela yayihembeli nkunyi. Dichahosheliyi niYesu mukulomba kwachitalilu, wahosheli nindi twatela kwanakenaña antu anatuvulumuni. (Mat. 6:9, 12) Kapostolu Pawulu niyena wayilejeli akwawu akwaKristu nindi: “Enu akwetu inakeña, bayi muditendaku.” (Rom. 12:19) Wayikolesheli cheñi nindi: “Ditiyililenuña wumu namukwawu nikudanakena wumu namukwawu chakufuma kumuchima hela chakwila kudi muntu wudi namuloña namukwawu.” (Kol. 3:13) Yishina yaYehova yahimpa wanyi. Nimakonu, twatela kwovwahila yishina yekala mulushimbi lwekala haALevi 19:18.

Neyi chochichawahila kubula kutokobola hachilonda, chikuwaha neyi tubulaña kutoñojoka hayuma yinatuneñeshi. Twatela kuzataña nañovu kulonda tuvulameniku (Talenu paragilafu 15) *

15. Chakutalilahwinyi chikutukwasha kutiyishisha muloña waweni wutwatela kwanakena akwetu?

15 Talenu ichi chakutalilahu, mazu atama tunateli kuyesekeja nayilonda. Tuyilonda tukwawu twanyanya; ilaña yikwawu yamaneni. Chakutalilahu, neyi tunakushinkula envelopu, hadaha chipapilu chinateli kutuleñula hantesha kumunu. Chinateli kutukata, ilaña hakushimbula wanyi hakwila haleki kukata nikukusuka. Chimukuhita ifuku dimu hela ayedi, tukwanukaña wanyi netu twadikatishili. Munjila yoyimu, yuma yikwawu yatumwekenaña yekala yalema nankashi wanyi. Chakutalilahu, ibwambu detu nateli kuhosha hela kwila chuma chikwawu chinateli kutuneñesha, ilaña chinateli kwikala chaswayi kumwanakena. Dichi neyi chilonda cheneni, ndotolu nateli kuchichima nikuchikasa. Ilaña neyi tutokobolañahu, chikukusuka wanyi nawa chikutohelaku. Chawushona, muntu nateli kwila chuma chinadifwaniku sweje-e neyi anamuneñeshi nankashi. Nateli kutwalekahu kutoñojoka chamuneñeshawu nichinakutiyayi. Ilaña antu ahembaña nkunyi adikatishaña hohu aweni. Dichi, twatela kwovwahilaña kufumba kwekala haALevi 19:18.

16. Kwesekeja naALevi 19:33, 34, aIsarela ahandileña ñahi nawenyi, nawa chumanyi chitunadiziliku?

16 Yehova chayilejeliyi aIsarela kukeña akwawu, hayilejeli nindi atela kukeña hohu akwawu ekowa dimu hela akwawu aIsarela hohuku. Ateleleli kukeña cheñi enyi ashakamineña mukachi kawu. Diwu mazu ekala haALevi 19:33, 34. (Tañenu.) Mwenyi ateleleli kumumona neyi “mwenimbu,” nawa aIsarela ayilejeli ‘kumukeña’ neyi chadikeñawu aweni. Chakutalilahu, Nshimbi yahosheli nawu aIsarela ateleli kuyiteja enyi niatuzweñi kunonojola mumaha awu. (Lev. 19:9, 10) AkwaKristu niwena makonu atela kwovwahila ichi chishina chakukeña enyi. (Luka 10:30-37) Munjilanyi? Kudi antu amavulu anafumi kumatuña acheñi hadaha amakwawu mwashakamaña nawu. Dichi twatela kuyilemeshaña awa amayala, ambanda nianyana.

MUDIMU WALEMA WABULA KUSHIMUNAWU HAALEVI KAPETULU 19

17-18. (a) Indi ALevi 19:2 ni 1 Petulu 1: 15 yatukoleshaña kwiladi? (b) Mudimwinyi walema watulejeliyi kapostolu Petulu nindi tuzateña?

17 ALevi 19:2 ni 1 Petulu 1:15 yayilejaña antu jaNzambi nawu atela kwikala ajila. Mavasi amakwawu muALevi kapetulu 19 anateli kutukwasha kwiluka yuma yitwatela kwila hakwila nawu tumuzañalesheña Yehova. Tunahanjeki mavasi anatukwashi kwiluka yuma yayiwahi yitwatela kwila niyuma yatama yitwatela kutondolwela. * Nsona jawakwaKristu jachiGiriki jinakumwekesha nawu Yehova nakukeña nindi tuzatisheña iyi yishina muchihandilu chetu. Ilaña kapostolu Petulu nabombeliku nsañu yikwawu.

18 Hadaha twadifukulaña kudi Yehova mpinji yejima nikuzata nyidimu yayiwahi. Hela chochu, Petulu wayikolesheli akwaKristu kwila chuma chimu chalema. Henohu Petulu kanda yatukoleshi nindi twikali ajila muyilwilu yetu watulejeli nindi: “Loñeshenu yitoñojoka yenu kulonda muzati mudimu.” (1 Pet. 1:13, 15) Mudimwinyi yeniwu? Petulu wahosheli nindi amanakwaKristu awayishewa “‘[akashimwina] kumaluña ejima kuwaha kwejima’ Kwanowu wayitambikili.” (1 Pet. 2:9) Nawa akwaKristu ejima makonu akweti iwu mudimu walema wakwashaña antu amavulu kubadika nyidimu yikwawu. Antu jaNzambi ajila akooleka chikupu chazatañawu mudimu wakushimwina nikudizisha neyena. (Maku 13:10) Neyi tuzatishaña yishina yekala haALevi kapetulu 19, tukumwekeshaña netu twamukeña Nzambi niakwetu antu. Nawa tukumwekesha netu tunakukeña “kwikala ajila” muyilwilu yetu yejima.

KAMINA 111 Yuma Yatuzañaleshaña

^ para. 5 AkwaKristu hiyekala muNshimbi jaMosiku, ilaña iyi Nshimbi yashimuna yuma yayivulu yitwatela kwila hela yitwatela kutondolwela. Neyi twiluka iyi nshimbi, chikutukwasha kuyikeña akwetu nikumutiyisha Nzambi kuwaha. Achinu chibaaba chikutukwasha kwiluka chitunateli kuzatisha yuma yitwadizilaña kumukanda waALevi kapetulu 19 muchihandilu chetu.

^ para. 17 Muchinu chibaaba nichibaaba chinafumihu, twahanjekeli wanyi hamavasi ahosheleña hakumwekesha chaambu, nsachi, kuda mashi, kupanda, kuhoña niwuvumbi.—Lev. 19:15, 16, 26-29, 31.—Talenu chibaaba chinakuhosha nawu, “Malwihu Kufuma Kudi Antañi” mukanu kaposhi.

^ para. 52 KULUMBULULA MWEVULU: Iwu Chinsahu nakumukwashaku manakwetu njika matu kuhanjeka nandotolu.

^ para. 54 KULUMBULULA MWEVULU: Iwu manakwetu wapentapentaña nakumwinka muntu eñijayi mudimu nfwetu yindi.

^ para. 56 KULUMBULULA MWEVULU: Iwu muhela chinateli kwikala chaswayi kuvulamena kachilonda kanyanya. Komana nateli kuvulamenaku neyi wudi nachilonda cheneni?