1-2. Ang’o ma ne wapuonjore e sula mokalo, to ang’o ma wabiro puonjore e sulani?

E SULA mokalo, ne wanono puonj moko e bug Tim Jo-Lawi sula mar 19. Kuom ranyisi, e wes mar 3 Jehova nonyiso Jo-Israel ni gimi jonyuolgi luor. Ne wanono kaka wanyalo tiyo gi puonjno e rito jonyuolwa e yor ringruok, jiwogi, hoyogi, kendo konyogi siko machiegni gi Jehova. E wesno bende, nopar ne jotich Nyasaye gimomiyo ne dwarore ni girit odiechieng Sabato. Ne wapuonjore ni kata obedo ni waonge e bwo chik mar Sabato, wanyalo nyiso ni watiyo gi puonjno ka waketo thuolo moro tenge mar timo gik motudore gi lamo. Ka watimo kamano, wabiro nyiso ni watemo matek mondo wabed jo maler mana kaka Tim Jo-Lawi 19:2 kod 1 Petro 1:15 wacho.

² Koro, wadwa dhi nyime nono bug Tim Jo-Lawi sula mar 19. Gin ang’o mwanyalo puonjore e sulano e wi kecho joma nigi ng’ol moko, bedo joratiro e weche mag ohala, kod hero jowetewa? Nikech wadwaro bedo maler mana kaka Nyasaye ler, wane ane gik mwanyalo puonjore e sulano.

3-4. Ka luwore gi Tim Jo-Lawi 19:14, gin ang’o ma jotich Jehova ne ok onego otim ne joma itgi odino kod muofni?

³ Som Tim Jo-Lawi 19:14. Jehova ne dwaro ni joge okech  joma nigi ng’ol. Kuom ranyisi, Jo-Israel ne ok onego oyany ng’at ma ite odino. Mano noriwo wachone weche maricho kata kuong’e. To mano doko tim marach ma ng’ato ne nyalo timo ne ng’at ma ite odino! Nikech ne ok onyal winjo weche maricho miwacho e wiye, onge gima ne onyalo timo.

⁴ E wi mano, e wes mar 14, wapuonjore ni jotich Nyasaye ne ok onego ‘oket gimoro e nyim muofu mondo ochwanyree.’ Nonro moro wacho kama e wi joma ne nigi ng’ol: “E Israel machon, joma kamago ne isando kendo ne itimonegi gik ma ok kare.” Samoro ng’ato ne nyalo keto gimoro e nyim muofu mondo ohinye kata mondo ginyiere ka osechwanyore. Mano ne en tim marach ahinya! Kokalo kuom chikno, Jehova nokonyo jotichne mondo gikech joma ne nigi ng’ol kaka ma wasewuoyego.

5. Ere kaka wanyalo nyiso ni wakecho joma nigi ng’ol?

⁵ Yesu nokecho joma ne nigi ng’ol. Par ane weche ma Yesu nonyiso Johana Jabatiso kokalo kuom jopuonjrene. Nonyise kama: “Muofni koro neno, pudhe wuotho, jodhoho bedo maler, jo ma itgi odino winjo, [kendo] jo motho ichiero.” Ji duto ma noneno honni ma Yesu notimogo, “nopako Nyasaye.” (Luka 7:20-22; 18:43) Jokristo diher mondo giluw ranyisi mar Yesu e kecho joma nigi ng’ol. Omiyo, wanyiso joma kamago ng’wono kendo wahore kodgi. En adier ni Jehova ok omiyowa teko mar timo honni kaka nomiyo Yesu. Kata kamano, wan gi thuolo makende mar konyo muofni masie kod joma muofni e yor chuny mondo ging’e wach maber e wi paradiso mabiro, kama dhano nobedie gi ngima maber kod winjruok maber chuth gi Nyasaye. (Luka 4:18) Wach maberno osemiyo ji mang’eny pako Nyasaye.

6. Ere kaka weche ma yudore e Tim Jo-Lawi sula mar 19 konyowa winjo tiend Chike Apar ma nomi Musa?

⁶ Wes moko e Tim Jo-Lawi sula mar 19 medo lero tiend Chike Apar ma nomi Musa. Kuom ranyisi, chik mar aboro ne wacho ni: “Kik ikwel.” (Wuok 20:15) Ng’ato ne nyalo  wacho ni sama otimo matek mondo kik okaw gir ng’ato, to ni koro noluwo chikno. Kata kamano, samoro pod ne nyalo bedo ni okwelo e yore mamoko.

7. Ere kaka ja ohala nyalo ketho chik mar aboro ma wuoyo e wi kuo?

⁷ Jatim ohala moro nyalo pakore ni en pok okwaloga gir ng’ato. To be osebedo ka en ja ratiro e wechege duto mag ohala? Jehova wachonwa kama e Tim Jo-Lawi 19:35, 36: “Kik uketh chik sa mupimo bor mar gimoro, kata pek mar gimoro, kata sa mupimo ng’eny mar gimoro amora. Nyaka uti gi ratil mowinjore, okebe mowinjore, kod chupa mowinjore.” Omiyo, ka ja ohala moro tiyo gi ratil kata gir pimo ma ok owinjore mondo owuondgo kastembege, chutho-chutho okwelo. Wes mamoko ma yudore e Tim Jo-Lawi sula mar 19 medo lero wachno matut.

8. Ere kaka weche ma yudore e Tim Jo-Lawi 19:11-13 nokonyo Jo-Yahudi winjo tiend chik mar aboro, to ere kaka wan bende wechego nyalo konyowa?

⁸ Som Tim Jo-Lawi 19:11-13. Weche michakogo Tim Jo-Lawi 19:11 wacho ni: “Kik ikwel.” Wes mar 13 tudo kuo gi bedo ja mibadhi e ohala kowacho kama: “Kik ima wadu gire e yor wuond.” Omiyo, ng’ama timo mibadhi e ohala kwelo. Kata obedo ni chik mar aboro ne wuoyo e wi kuo, weche ma yudore e Tim Jo-Lawi ne nyalo konyo Jo-Yahudi mondo ging’e tiend chikno e yo matut kod kaka ne ginyalo tiyo kode e ngimagi. En gima ber paro e wi kaka Jehova neno timbe mag mibadhi kod kuo. Ka luwore gi weche ma wasenono e Tim Jo-Lawi 19:11-13, wanyalo penjore kama: ‘Be dwarore ni atim lokruok moko e yo ma atimogo ohanda kata tija?’

9. Ere kaka chik ma yudore e Tim Jo-Lawi 19:13 ne konyo joma ondik tich?

⁹ Nitie wach moro machielo ma Jakristo ma timo ohala onego ong’e. Tim Jo-Lawi 19:13 kare mogik wacho kama: “Kik inind gi osach ng’at ma tiyoni.” E piny Israel, thoth jotich ma ne tiyoga e puothe kod jotich mamoko ne ichuloga osachgi e giko odiechieng’ kodiechieng’. Ka po ni ne ok ochul jatich pesane, mano ne nyalo miyo kik oyud gima dokonygo joode chieng’no. Jehova nowacho kama: “En jachan, kendo misacheno e ma konye.”​—Rap. 24:14, 15; Mat. 20:8.

10. Ang’o mwanyalo puonjore e Tim Jo-Lawi 19:13?

¹⁰ E kindewagi, thoth jotich ichulo dichiel kata diriyo e dwe to ok odiechieng’ kodiechieng’. Kata kamano, puonj mwayudo e Tim Jo-Lawi 19:13 pod tiyo e chal ma kamano. Nitie weg tich ma ok dew jotich ma gindiko kendo gichulogiga pesa matin ahinya. Ging’eyo ni onge gima jotichgo ditim, koro chunogi ni gidag mana gi pesa matin ma gimiyogino. Wanyalo wacho ni weg tich ma kamago ‘nindo gi osach joma tiyonegi.’ Jakristo ma timo ohala onego okaw wachno mapek. Wane ane gimachielo ma wanyalo puonjore e Tim Jo-Lawi sula mar 19.

11-12. Ang’o ma Yesu nojiwo ka nowuoyo e wi Tim Jo-Lawi 19:17, 18?

¹¹ Nyasaye ok kwerwa mana ni kik watim ne jowetewa gik maricho, to doher ni watim mokalo mano. Wanyalo neno wachno e Tim Jo-Lawi 19:17, 18. (Som.) Jehova chikowa achiel kachiel kama: “Nyaka iher wadu kaka iherori iwuon.” Jakristo ma dwaro moro Nyasaye nyaka luw chikno.

¹² Ne ane kaka Yesu nojiwo chik ma yudore e Tim Jo-Lawi 19:18. Ja-Farisai moro nopenjo Yesu kama: “En chik mane maduong’ie moloyo e Chik duto?” Yesu nodwoke ni “chik  maduong’ie moloyo kendo mokwongo” en chik ma dwaro ni waher Jehova gi chunywa duto, ngimawa duto, kod pachwa duto. Kae to Yesu nowacho weche ma yudore e Tim Jo-Lawi 19:18, kowacho kama: “Chik mar ariyo ma chal kode e ma: ‘Nyaka iher wadu kaka iherori iwuon.’” (Mat. 22:35-40) Nitie yore mang’eny ma wanyalo nyisogo ni wahero jowetewa. Kata kamano, wanyalo yudo puonj momedore motudore gi wachno e bug Tim Jo-Lawi sula mar 19.

13. Ere kaka weche ma wasomo e wi Josef konyowa winjo tiend puonj ma yudore e Tim Jo-Lawi 19:18?

¹³ Achiel kuom yore ma wanyalo nyisogo ni wahero jowetewa en tiyo gi puonj ma yudore e Tim Jo-Lawi 19:18. Ndikono wacho kama: “Kik ichul kuor kendo kik imak sadha gi nyawadu.” Thothwa waseneno kaka ng’ato nyalo mako sadha ne jatich wadgi, jaskul wadgi, watne, kata achiel kuom joodgi. Jomoko nyaloga mako sadha kuom higni mang’eny! Inyalo paro kaka owete Josef apar nomakone sadha, kendo mano nomiyo gitimone marach ahinya. (Cha. 37:2-8, 25-28) Josef to ne ok ochulo kuor. E kinde ma ne en e loch, nonyalo timo marach ne owetenego. Kata kamano, nonyisogi ng’wono. Ne ok omakonegi sadha. Kar mano, noluwo puonj ma yudore e Tim Jo-Lawi 19:18.​—Cha. 50:19-21.

14. Ang’o ma nyiso ni puonj ma yudore e Tim Jo-Lawi 19:18 pod tiyo nyaka e kindewagi?

¹⁴ Jokristo ma dwaro moro Nyasaye onego oluw ranyisi mar Josef ma nong’wono ne owetene kar chulonegi kuor. Mano be e gima Yesu nojiwo e lamo ma nopuonjowa ka nowacho ni wakwa mondo owenwa richowa kaka wan be waweyo ne joma okethonwa. (Mat. 6:9, 12) Jaote Paulo bende nojiwo Jokristo wetene kama: “Owetena ma ahero, kik uchul kuor.” (Rumi 12:19) Nojiwogi bende kama: “Ng’ato ka ng’ato mondo odhi nyime nano gi nyawadgi, kendo wereuru ketho e kindu gi chuny man thuolo kata ka ng’ato nigi wach moro gi nyawadgi.” (Kol. 3:13) Puonj mag Jehova ok lokrega. Omiyo, puonj ma yudore e Tim Jo-Lawi 19:18 pod tiyo nyaka e kindewagi.

15. Wanyalo tiyo gi ranyisi mane e lero gimomiyo onego wawe ne joma ochwanyowa?

 ¹⁵ Wapar ane ranyisini. Lit ma ng’ato nyalo winjo sama ochwanyore inyalo pim gi lit ma ng’ato winjoga sama gimoro ong’ade. Gimoro nyalo ng’adi maduong’, kata onyalo ng’adi mana matin. Kuom ranyisi, baasa nyalo ng’ado kamoro matin e lweti sama iyawe. Inyalo winjo lit, kata kamano, ok en lit ma biro siko. Samoro bang’ odiechieng’ achiel kata odiechienge ariyo, ok ibi paro kata kama nohinyoreno. Kamano bende, nitie gik matindo tindo ma nyaloga chwanyowa. Kuom ranyisi, osiepwa moro nyalo wacho kata timo gimoro ma nyalo chwanyowa, to wanyalo weyone mana mayot. Kata kamano, ka gimoro ong’adowa maduong’, samoro nyalo chuno ni laktar otwang’e kendo otueye gi bandej. Ka wasiko wasoko kama litno, to wan e ma wabiro hinyore. Gima lit en ni nitie joma nyalo timo gima chal kamano sama ng’ato ochwanyogi. Ginyalo siko ka giparo kaka ne giwinjo ka nochwanygi kod gik ma notimnegi. Joma mako sadha keloga hinyruok ne gin giwegi. Donge en gima ber ahinya ka waluwo puonj ma yudore e Tim Jo-Lawi 19:18?

16. Ka luwore gi Tim Jo-Lawi 19:33, 34, ere kaka Jo-Israel nonego one jodak ma ne ni e kindgi, to wachno puonjowa ang’o?

¹⁶ Ka ne Jehova onyiso Jo-Israel mondo giher jowetegi, ne ok owacho ni gitim kamano mana ne ogandagi kende. Ne dwarore ni giher jodak ma ne ni e kindgi. To mano e gima Tim Jo-Lawi 19:33, 34 wacho. (Som.) Nonego gidag kodgi mana kaka Jo-Israel wetegi, kendo nonego gihergi kaka giherore giwegi. Kuom ranyisi, nonego giyie ne jodak ohul e puothegi mana kaka noyie ne Jo-Israel modhier bende hulo. (Lawi 19:9, 10) Jokristo ma kindewagi be onego oti gi puonjno. (Luka 10:30-37) E yo mane? Nitie ji mathoth modar oa e pinjegi, ma moko kuomgi samoro odak machiegni kodi. Dwarore ni wami joma kamago luor, bed ni gin chwo, mon, kata nyithindo.

17-18. (a) En ang’o ma Tim Jo-Lawi 19:2 kod 1 Petro 1:15 jiwowa ni watim? (b) En tich mane maduong’ ma jaote Petro nojiwowa ni watim?

¹⁷ Ndiko mar Tim Jo-Lawi 19:2 kod 1 Petro 1:15 jiwo jotich Nyasaye mondo gibed jo  maler. Wes mamoko ma yudore e Tim Jo-Lawi 19 konyowa neno gik ma wanyalo timo mondo Jehova oyie kodwa. Wasewuoyo e wi wes moko ma konyowa neno gik ma ok onego watim kod monego watim. * Ndiko mag Dho-Grik mag Jokristo konyowa ng’eyo ni Jehova pod dwaro ni wati gi puonjgo e ngimawa. Kata kamano, jaote Petro nomedo wach moro.

¹⁸ Nyalo bedo ni walamo Jehova gi kinda kendo watimo ne jomamoko gik mabeyo. Kata kamano, Petro nojiwo wach moro maduong’ ma Jokristo onego otim. Ka ne pok jaote Petro ojiwowa ni mondo wabed gi timbe maler, nowacho kama: “Ikuru pachu maber ne tich.” (1 Pet. 1:13, 15) Mano ne en tich maneno? Petro nowacho ni owete Kristo mowal ‘ne dhi lando kuonde maboyo ber mogundho mag Jalno ma noluongogi.’ (1 Pet. 2:9) Jokristo modak e kindewagi nigi thuolo mar tiyo tich maduong’ ma kelo ne ji ber moloyo tich moro amora. To mano kaka wan gi thuolo makende mar bedo jo maler ma lendo kendo ma puonjo gi kinda! (Mar. 13:10) Sama watimo duto ma wanyalo mondo waluw puonj ma yudore e Tim Jo-Lawi 19, wanyiso ni wahero Nyasaye kod jowetewa, kendo wanyiso ni wadwaro “bedo jo maler” e timbewa duto.