A chhûng thu-ah lût rawh

A chhûnga thuawmte-ah lût rawh

ZIR TUR THUZIAK 49

Leviticus Bu-in Mi Dangte Cheibâwl Dân Chungchânga Min Zirtîrte

Leviticus Bu-in Mi Dangte Cheibâwl Dân Chungchânga Min Zirtîrte

“Nangmah i inhmangaih angin i ṭhenawm i hmangaih tûr a ni.”—LEV. 19:18.

HLA 109 Thinlung Takin Inhmangaih Rawh U

THLIR LAWKNA *

1-2. Thuziak hmasaah khân eng nge kan ngaihtuahho va, he thuziakah hian eng nge kan sawiho vang?

THUZIAK hmasaah khân, Leviticus bung 19-a fuihna ṭha tak tak ṭhenkhat kan ngaihtuahho tawh a. Entîr nân, châng 3-naa kan hmuh angin, Jehova chuan Israel mite chu an nu leh pate zah tûrin a fuih a ni. Kan nu leh pate tisa lam, rilru lam, leh thlarau lam ngaihsakna hmangin, tûn laia chu fuihna kan nunpui theih dân pawh kan sawiho tawh a. Chu châng vêkah chuan, Pathian mite chu Chawlhni serh a pawimawhzia hriatnawntîr an ni bawk. Tûn laiah, Chawlhni dân hnuaiah awm tawh lo mah ila, a thu bulte chu biakna nêna inkûngkaih thilte ngaihsak nâna hun kan insiam ziahna hmangin kan nunpui thei a ni. Chutianga kan tih chuan, Leviticus 19:2-na leh 1 Petera 1:15-nain min hrilh angin, thianghlim kan tum tlat tih kan lantîr a ni ang.

2 He thuziakah hian, Leviticus bung 19-na kan ngaihtuah zawm leh ang. Chu chuan rualban lote chunga ngaihsakna lantîr dân te, sumdâwnnaa rinawmna lantîr dân te, leh mi dangte chunga hmangaihna lantîr dânte chungchângah eng nge min zirtîr theih? Pathian anga thianghlim kan duh avângin, kan zir theihte chu i lo enho vang u.

RUALBAN LOTE CHU NGAIHSAK RAWH

Leviticus 19:14-nain bengngawng leh mitdel chungah eng rilru put hmang leh thiltih nge lantîr tûra min fuih? (Paragraph 3-5-na en rawh) *

3-4. Leviticus 19:14-a sawi angin, engtin nge bengngawngte leh mitdelte chu kan cheibâwl ang?

3 Leviticus 19:14 chhiar rawh. Jehova chuan a mite chu rualban lote ngaihsak tûrin a beisei a. Entîr nân, Israel-te chuan bengngawng chu ânchhia an lawh tûr a ni lo. Chutiang ânchhe lawhnaah chuan vauna emaw, a chungchâng a chhe zâwnga sawina emaw a tel a ni. Chu chu bengngawng tâna thil duhawm loh tak a va ni êm! Ani chuan a chungchâng an sawite chu a hriat theih loh avângin, mahni inhum thei dinhmunah a awm si lo va.

4 Chu bâkah, châng 14-na aṭangin Pathian chhiahhlawhte chuan ‘mitdel hmaah tlûkna an dah tûr a ni lo,’ tih kan zir a. Lehkhabu pakhat chuan rualban lote chungchângah heti hian a sawi ni: “Hmân lai Middle East rama awmte chuan rualban lote chu dik lo tak leh râwng takin an cheibâwl fo ṭhîn,” tiin. Mi dangte ngaihtuahna nei lo mi ṭhenkhatin mitdel chu tihnat an duh vâng, a nih loh leh nuihza siam nâna hman an duh avângin a hmaah tlûkna tûr thil eng emaw an dah pawh a ni thei. Hmangaihna a va neih loh thlâk tak êm! Jehova chuan chu thupêk hmang chuan a mite chu rualban lote chungah khawngaihna an lantîr a ngai tih hre tûrin a ṭanpui a ni.

5. Engtin nge rualban lote chungah khawngaihna kan lantîr theih?

5 Isua chuan rualban lote chungah khawngaihna a lantîr a. Baptistu Johana hnêna a thu thawn kha han ngaihtuah teh: “Mitdelte an mit a lo vâr ta, kebaite kein an lo kal ta, phârte an lo thianghlim ta, bengngawngte pawh an beng a lo vâr ta, mitthite kaihthawhin an awm ta,” tih thu kha. Isua thilmak tih chu chhâng lêtin, “mi zawng zawng chuan chu chu an hmuhin Pathian an fak a.” (Lk. 7:20-22; 18:43) Kristiante chuan rualban lote chunga Isua rilru put hmang ang lantîr chu an duh a. Chuvângin, chutiang mite chu kan khawngaihin, kan ngaihsak a, an chungah dawhtheihna kan lantîr a ni. Ni e, Jehova chuan thilmak tihtheihna chu min pe lo ngei mai. Mahse, tisa lam leh thlarau lama harsatna neite hnênah chuan mihringte’n tisa lam leh thlarau lam hrisêlna ṭha famkim an neihna tûr paradis chungchâng chanchin ṭha hrilh theihna chanvo hlu kan nei a. (Lk. 4:18) Chu chanchin ṭha chuan tûnah ngei pawh mi tam tak chu Pathian a chawimawitîr tawh a ni.

SUMDAWNNAAH RINAWM RAWH

6. Engtin nge Leviticus bung 19-naa kan hmuh thute chuan Thu Sâwm Pêka chuang thute a sawi zau?

6 Leviticus bung 19-naa châng ṭhenkhat chuan Thu Sâwm Pêka chuang thute chu a sawi zau deuh va. Entîr nân, thupêk pariatna chuan: “I ru tûr a ni lo,” tiin a sawi mai a. (Ex. 20:15) Tu emaw chuan a ta ni lo thil eng pawh a lâk loh chhûng chuan, chu dân chu zâwm niin a inngai mai thei a. Mahse, ani chu kawng dangte pawhin rûkru a ni thei tho a ni.

7. Engtin nge sumdâwngtu chuan rûkrûk chungchânga thupêk pariatna chu a bawhchhiat mai theih?

7 Sumdâwng mi chu a ta ni lo thilte a lâk ngai miah loh avângin fel a inti hle mai thei. Mahse, engtin nge a sumdâwnna a kalpui ṭhin? Leviticus 19:35, 36-a chhinchhiah angin, Jehova chuan: “Rorêl thu-ah te, tehna hmawlhah te, khînah te, tehnaah te fel lo takin in ti tûr a ni lo. Bûkna dik tak, khîn dik tak, epha dik tak, hin dik tak in nei tûr a ni,” tiin a sawi. A dâwrtute bum nâna bûkna dik lo leh khîn dik lo hmang ṭhîn sumdâwngtu chuan a dâwrtute thil a rû ang a ni a. Leviticus bung 19-naa châng dangte pawhin chu chu chiang takin a târ lang a ni.

Leviticus 19:11-13-na chhût ngunna aṭangin, Kristian chuan a sumdâwnna chungchângah eng nge a inzawh mai theih? (Paragraph 8-10-na en rawh) *

8. Engtin nge Leviticus 19:11-13-naa kan hmuh thute chuan Juda mite chu thupêk pariatna phêna awm thu bul nunpui tûra a ṭanpui a, keini pawh engtin nge min ṭanpui theih?

8 Leviticus 19:11-13 chhiar rawh. Leviticus 19:11-na chu: “Rûk in ru tûr a ni lo,” tih thu hian a inṭan a. Châng 13-na chuan rûkrûkna leh dik lo taka sumdâwnna chu thlunzawmin: “I ṭhenawmte i bum tûr a ni lo,” tiin a sawi. Chuvângin, miin dik lo taka sumdâwnna a kalpui chuan, ani chu rûkru a ni. Thupêk pariatna chuan rûkrûkna chu thil sual a ni tih a sawi a. Mahse, chipchiar zâwka sawina Leviticus bu chuan Juda mite chu, chu dân phêna awm thu bul—an thiltih kawng engkima rinawmna—an nunpui theih dân hre tûrin a ṭanpui a ni. Jehova’n dik lo taka thiltih leh rûkrûk a thlîr dân chhût ngunna chu kan hlâwkpui thei a ni. Heti hian inzâwt ang che: ‘Leviticus 19:11-13-a thute ka ngaihtuah hian, ka nunah inthlâk danglam ngaihna lai ka nei em? A bîk takin, ka sumdâwn dânah hian?’ tiin.

9. Engtin nge Leviticus 19:13-a kan hmuh dân chuan hnathawktute chu a humhim?

9 Hnathawk tûra mi dangte ruaitu Kristianin rinawmna chungchânga a ngaihtuah ngai thil dang pawh a awm a. Leviticus 19:13-na chu he thu hian tihtâwp a ni: “Inhlawhfa hlawh chu zankhua khuain, a tûk thlengin i kawl tûr a ni hek lo,” tiin. Israel ramah chuan, mi a tam zâwkin lo lam hna an thawk a, hlawhfaa an chhawr hnathawktute chu tlaiah an hlawh pêk a ni ṭhîn. Hnathawktu hnêna hlawh pêk lohna chu, chumi nî atâna a chhûngte châwmna tûr sum lâksak ang a ni. Jehova chuan: “Mi rethei a ni a, chutah chuan a rilru a dah ṭhîn,” tiin a sawi.—Deut. 24:14, 15; Mt. 20:8.

10. Leviticus 19:13-na aṭangin eng nge kan zir theih?

10 Tûn laiah chuan hnathawktu tam tak chu nî tin ni lovin, thla khatah vawi khat emaw, vawi hnih emaw hlawh pêk an ni a. Mahse, Leviticus 19:13-a kan hmuh thu bul chu vawiin nî thlengin a la dik reng a ni. Hnathawktu pu ṭhenkhat chuan dik lo takin an hlawhfate hnênah an dawn tûr aia tlêm hlawh an pe ṭhîn a. Chûng an hlawhfate chuan duh thlan tûr dang an nei lo va, hlawh tlêm tê pêk ni mah se, an thawk zawm zêl dâwn tih an hria a ni. Chutiang kawng chuan, chûng hnathawktu pute chuan ‘an hlawhfate hlawh chu an kawl a ni.’ Mi dang hlawhfaa chhawrtu Kristian chuan a hlawhfate hnênah an phû tâwk hlawh pêk chu a duh ngei ang. Tûnah, Leviticus bung 19-na aṭangin eng thil dangte nge kan zir theih i lo en ang u.

MAHNI I INHMANGAIH ANGIN MI DANGTE HMANGAIH RAWH

11-12. Isua’n Leviticus 19:17, 18-naa thute la chhâwngin eng nge a sawi uar?

11 Pathian chuan mi dangte tihnat loh mai aia tam ti tûrin min beisei a. Chu chu Leviticus 19:17, 18-naah kan hmu thei a ni. (Chhiar rawh.) He thupêk chiang tak hi lo chhinchhiah teh: “Nangmah i inhmangaih angin i ṭhenawm i hmangaih tûr a ni,” tih hi. Chutianga tih chu Pathian tihlâwm duhtu Kristiante tân chuan thil pawimawh tak a ni.

12 Isua’n Leviticus 19:18-a chhinchhiah thupêk pawimawhzia a sawi uar dân hi han ngaihtuah teh. Ṭum khat chu Pharisai pakhatin Isua hnênah: “Dân thu-ah eng thupêk hi nge ropui ber?” tiin a zâwt a. Isua’n “thupêk ropui leh pawimawh ber” chu thinlung zawng zawng, thlarau zawng zawng, leh rilru zawng zawnga Jehova hmangaih a nih thu sawiin a chhâng a. Chumi hnuah, Leviticus 19:18-na chu la chhâwngin: “A dawttu, a anpui chu hei hi a ni, ‘Nangmah i inhmangaih angin i vêngte pawh i hmangaih tûr a ni,’ tih hi,” tiin a sawi a ni. (Mt. 22:35-40) Vêngte chunga hmangaihna lantîr dân kawng tam tak a awm a, chûng zînga ṭhenkhat chu Leviticus bung 19-na aṭang hian kan hre thei a ni.

13. Engtin nge Bible-a Josefa chungchâng ngaihtuahna chuan Leviticus 19:18-na hi hre thiam lehzual tûra min ṭanpui theih?

13 Kan vêngte chunga hmangaihna lantîr dân kawng khat chu Leviticus 19:18-naa kan hmuh fuihna zawm hi a ni a. Chutah chuan: “Phuba i la tûr a ni lo va, i chipui thlahte huatna i pai tûr a ni hek lo,” tiin kan chhiar a ni. Kan zînga a tam zâwk chuan mi ṭhenkhatin an hnathawhpui te, an school kalpui te, an chhûngkhat laina te, a nih loh leh an chhûngte zînga tu emaw chungah kum tam tak chhûng huatna an pai ṭhîn tih kan hre ngei ang! Josefa chu pa hmun nu hrang a unau sâwmte’n an huat êm avângin a chungah dik lo takin thil an ti tih hre reng rawh. (Gen. 37:2-8, 25-28) Mahse, Josefa chhân lêt dân chu a va danglam tak êm! An chunga phuba lâk theihna hun remchâng a neih hunah pawh, khawngaihna a lantîr zâwk a. Josefa chuan huatna rilru a pai reng lo. Chu aiin, a hnua Leviticus 19:18-a chhinchhiah fuihna milin thil a ti zâwk a ni.—Gen. 50:19-21.

14. Leviticus 19:18-a kan hmuh thu bulte chu vawiin nî thlengin a la dik reng tih engin nge târ lang?

14 Pathian tihlâwm duhtu Kristiante chuan a unaute chunga phuba lâk aia ngaidam zâwktu Josefa chu an entawn tûr a ni. Chu chu Isua’n lal ṭawngṭainaa kan chunga thil tisualtute ngaidam tûra min zirtîrna nên pawh a inmil a ni. (Mt. 6:9, 12) Chutiang bawkin, tirhkoh Paula chuan a Kristian unaute chu: “In phuba la suh ula,” tiin a fuih a. (Rom 12:19) “Tu pawhin tu chungah pawh thupawi nei ang ula, indawh tawnin inngaidam tawn ula,” tiin a fuih bawk. (Kol. 3:13) Jehova thu bulte chu a danglam ngai lo. Leviticus 19:18-a târ lan dân phêna awm thu bulte chu vawiin nî thlengin a la dik reng a ni.

Hliam kheuh neuh neuh chu a ṭha lo ang bawkin, kan thinurna chungchâng ngaihtuah reng chu a ṭha lo va. Theihnghilh kan tum zâwk tûr a ni (Paragraph 15-na en rawh) *

15. Eng tehkhin thuin nge mi dangte ngaihdam a ngaih chhan hre thiam tûra min ṭanpui thei?

15 He entîrna hi han ngaihtuah teh. Rilru natna hi taksa hliam nêna khaikhin theih a ni a. Hliam ṭhenkhat chu ho tê a nih laiin, a dangte erawh a nasa hle thung. Entîr nân, ei rawng kan bâwl laiin kan kut kan zai palh pawh a ni thei. A hlim chhâwnah na hle mah se, hun rei tak a nat a rinawm loh. Ni hnih, thum vêl hnuah chuan kan zai palhna lai chu kan hre tawh lo pawh a ni thei. Chutiang bawkin, kan thinur chhan ṭhenkhat chu ho tê a ni a. Entîr nân, kan ṭhian pakhat chuan ngaihtuah lâwk lovin kan rilru tinatu thu sawiin, thil a ti a; chu chu awlsam takin kan ngaidam thei a ni. Mahse, thûk taka kan inzai palh a nih chuan, doctor-in a ṭhui a, a tuam a ngai thei a. Chu kan hliam chu kan hiat emaw, kan kheuh emaw a nih chuan, mahni kan intina mai a ni ang. Lungchhiatthlâk takin, miin thinurna nasa tak a neih hunah chutiang chuan a ti mai thei a. A lunghnualna leh mi dangin a rilru an tihnatna chu a ngaihtuah nawn fo pawh a ni thei bawk. Mahse, lungnih lohna pai rengtu chuan mahni a intina mai a ni. Leviticus 19:18-a kan hmuh fuihna zawm chu a va ṭha zâwk dâwn êm!

16. Leviticus 19:33, 34-a sawi angin, Israel rama chêng ram dang mite chu engtianga cheibâwl tûr nge an nih a, chuta ṭang chuan nge nge kan zir theih?

16 Jehova’n mi dangte hmangaih tûra Israel mite thu a pêk khân, an hnampuite chauh hmangaih tûrin a ti lo. An zînga hnam dang awmte pawh hmangaih tûra hrilh an ni a. Chu chu Leviticus 19:33, 34-ah chiang takin kan hmu a ni. (Chhiar rawh.) Ram dang mite chu ‘an rama mi rêng’ angin an cheibâwl tûr a ni a, mahni an inhmangaih angin anni chu an “hmangaih tûr” a ni. Entîr nân, Israel mite chuan ram dang mite leh mi retheite’n buh ṭo zawn ruahmanna chu an hlâwkpui theih nân, chûng mite chu an buh ṭo zawn an phalsak tûr a ni. (Lev. 19:9, 10) Ram dang mite hmangaih tûr chungchânga thu bul chu tûn laia Kristiante tân pawh a la ni reng a. (Lk. 10:30-37) Eng kawngin nge? Ram danga pêm lût mi maktaduai têl an awm a, ṭhenkhat chu in vêng hnaiah an awm pawh a ni thei. Chûng a hmei a pa, a pui a pangte chu ṭha tak leh zahawm taka kan cheibâwl a pawimawh hle a ni.

LEVITICUS BUNG 19-NAA TAR LAN LOH HNA PAWIMAWH

17-18. (a) Leviticus 19:2-na leh 1 Petera 1:15-nain eng ti tûrin nge min fuih? (b) Tirhkoh Petera’n eng hna pawimawh tak nge thawk tûra min fuih?

17 Leviticus 19:2-na leh 1 Petera 1:15-nain Pathian mite chu thianghlim tûrin a fuih a. Leviticus bung 19-naa châng dang tam tak chuan Jehova duhsakna dawng tûra kan tihtheihte hre tûrin min ṭanpui a ni. Kan tih ngai thil ṭhate leh kan pumpelh ngai thil ṭha lote târ langtu Bible chângte kan sawiho tawh a. * Kristian Grik Pathian Lehkha Thu chuan, Jehova’n chûng thu bulte chu nunpui tûrin min la duh tih a târ lang a. Mahse, tirhkoh Petera chuan thil dang pawh a sawi belh bawk.

18 Thlarau lam thiltih hrang hranga kan tel lai leh thil ṭha tam tak kan tih lai hian, Petera chuan thil pawimawh tak pakhat ti tûrin min fuih a. Kan chêtzia zawng zawnga thianghlim tûra min fuih hmain, ani chuan: ‘In rilru puan veng rawh u,’ tiin min fuih a ni. (1 Pet. 1:13, 15) Rilru puan vennaah chuan engte nge tel? Petera chuan Krista hriak thih unaute chuan anmahni ‘kotu ṭhatna an entîr’ dâwn tih a sawi a. (1 Pet. 2:9) Dik tak chuan, tûn laia Kristian dikte chuan hna azawnga hna ropui ber leh pawimawh ber thawh theihna chanvo hlu kan nei a ni. Mi thianghlim kan nih anga thu hrilh leh zirtîr siamnaa ṭhahnemngai taka kan tel ziah thei hi chanvo hlu a va ni tak êm! (Mk. 13:10) Theih tâwp chhuaha Leviticus bung 19-naa kan hmuh thu bulte kan nunpui hian, Pathian leh kan vêngte kan hmangaih tih kan lantîr tihna a ni a. Chu bâkah, kan chêtzia zawng zawngah “thianghlim” kan duh tih kan lantîr tihna a ni bawk.

HLA 111 Kan Hlim Chhante

^ par. 5 Kristiante chu Mosia Dân hnuaiah awm lo mah se, chu Dân chuan kan tih tûr leh tih loh tûr thil tam tak a târ lang a. Chûng thute zirna chuan mi dangte chunga hmangaihna lantîr tûr leh Pathian tilâwm tûrin min ṭanpui thei a ni. He thuziakah hian Leviticus bung 19-a kan hmuh zir tûr ṭhenkhat kan hlâwkpui theih dân sawiho a ni ang.

^ par. 17 He thuziak leh thuziak hmasaa târ lan loh Leviticus bung 19-a châng dangte chuan, thlei bîk neihna te, mi dang sawichhiatna te, thisen eina te, dawithiamna te, hma lam hun sawi lâwkna te, leh nungchang bawlhhlawhnate chungchâng a sawi a ni.—Lev. 19:15, 16, 26-29, 31.—Tûn ṭum chhuaka “Chhiartute Zawhna,” tih chu en rawh.

^ par. 52 MILEM HRILHFIAHNA: Thuhretu pakhat chuan bengngawng pakhat chu doctor hmu tûrin a ṭanpui.

^ par. 54 MILEM HRILHFIAHNA: Rawng hnawih lama ei zawng unaupa chuan a hlawhfa hnênah a hlawh a pe.

^ par. 56 MILEM HRILHFIAHNA: Unaunu chuan a hliam tê nau chu awlsam takin a theihnghilh thei a. Hliam na zâwk a tawrh hunah pawh chutianga tih chu a duh ang em?