Pular para conteúdo

Pular para sumário

MWAHA WOOSOMIYA 49

Manannani owaawacera akhwiihu ilivuru yo Levitiku ineetthucihaaya

Manannani owaawacera akhwiihu ilivuru yo Levitiku ineetthucihaaya

“Uhaana unfentaka nkhunanaa toko cineefentaa.”—LEV. 19:18.

NCIPO 109 Demonstra Verdadeiro Amor

NINHALA WIITTHUCANI? *

1-2. Isiyani yiitthucileehu nhina mwaha uvinre ni isiyani inhaleehu wiitthuca nhina ula mwahoola?

MWAAHA waarineehu isumana ivinre, uhoniithuciha ikano comaana cimphwanyeehu nlivuruni yo Levitiku ikapiitulu 19. Wootakihera, nveerusuni 3 niheetthuca wiira Yehova ahaakurumica apoovwaawe waahisima asithumwanaya. Ni niheetthuca ciicammo mananna hiiva cinlamuliyeehu weettela iyo ikanweeyo ukati wo waakavihera mayapaapeehu muukumini waya motheene. Ni nhina yeeyo iveeruswiiyo, Yehova ahowuupusera apoovwaawe wiira yahaana yahooleliheraka weettela ikano yoosunka Isaapatu. Hataa ukhalaka wiira hi ilelo khanineettela iyo ikano yoosunka isaapatwiiyo, hiiva pooti weettela nttharelelo niri nhina nno nlamulonno. Ninhala upanka iyo itthwiiyo, nisunkaka khula nihuku ukati wiira niwacere miteko ca Nluku. Ayo manannaayo hi ninhala uthoonyera wiira ninawiikurumica ukhala atthu owaarya, toko cinhimyaaya Levitiku 19:2 ni 1 Peturu 1:15.

2 Nhina ula mwahoola, ninaahala wiitthuca-tho citthu cikhwaawe cimphwanyannya nlivuruni yo Levitiku ikapiitulu 19. Isiyani ilivuru yo Levitiku ikapiitulu 19 inniitthucihaaya nhina (1) waawacera atthu arina ipahuwa awula anwerennya, (2) uthoonyera ukhala ntthu ookhuluvelya ukati wompanka nakoso ni (3) waathoonyera nifento atthu otheene. Hi nimpheela uthoonyera ukhala atthu owaarya toko Yehova cikhanlyaawe Nluku owaarya. Phimaana, nttwee noone mananna cinlamuliyeehu uthoonyera ukhala atthu owaarya.

MWAAWACERE SAANA ATTHU OOPAHUWA AWULA ANWERENNYA

Toko cinhimyaaya Levitiku 19:14 manannani cinlamuliyeehu waawacera atthu oohiiwa ni oohoona? (Nwehe iparaagarafu 3-5) *

3-4. Khampa cinthoonyeraaya Levitiku 19:14, manannani asarayeli caalamuliyaaya waawacera atthu yaarina ipahuwa?

3 Nsome Levitiku 19:14. * Yehova nopheela wiira atthu anonswalela yaawacere saana atthu oopahuwa. Wootakihera, asarayeli khayaalamuliya umuuluma pusya ntthu oohiiwa. Ayo khayaalamuliya umoopopihaca awula untarawaca. Upanka iyo itthwiiyo yaari itthu yootakhala cinene. Ukhala wiira ntthu oohiiwa khaahala wiiwa itthu yaahala wuulumiya, uyo khaahala ukhitiri wiicaakiha oolumeliyaka nnyo citthunnyo.

4 Iveerusu 14 ciicammo ineera wiira asarayeli khayaalamuliya ‘weesa itthu uhoolo wa ntthu oohoona wiira ankakathule.’ Ilivuru imoca inwuuluma atthu ookhalana ipahuwa awula oowerennya o ule ukatyuule, ineera: “Ncoko wo Oriente Médio ayo atthwaayo yaanaahuvihiya ni khayaawaceriya saana.” Atthunaka yahaavo atthu ootakhala nrima yeesaka itthu uhoolo wa ntthu oohoona wiira amoone akakathuwaka. Ayo yaari atthu ootakhala nrima khweeli! Nlamulo nimphwanyannya nhina iveerusu 14 naanaakavihera asarayeli ucuwela wiira ayo yahaana yaawaceraka saana atthu yaarina ipahuwa.

5. Manannani ninlamuliyeehu waathoonyihera nifento atthu arina ipahuwa?

5 Yesu aanawaawacera saana atthu yaarina ipahuwa. Yesu ahaaruma atthu urwaa umwiirela Joau Mpattisa co: “Atthu oohoona nna va anawoona, atthu ooheetta anaweetta, atthu omakuttula anaarerihiya, atthu oohiiwa anawiiwa [ni] atthu ookhwa anawunwelelihiya.” Atthu enci wonnyaaya citthu cootikhiniha caapankilyaawe Yesu, ‘yahonttottopela Nluku.’ (Luka 7:20-22; 18:43) Hiiva makristau nihaana nintakihaka Yesu ni waawacera ratta atthu arina ipahuwa awula aretta. Phimaana, ninawaathoonyihera nifento ni ninawaawacera ratta. Mahukwaala, Yehova khannivaha ikuru wiira nipanke mitikhiniho. Hataa ukhalaka commo, hiiva pooti waalalyeera ayo atthwaayo iparakha yomaana inweherereehu wahoolo: ukhala wapeephoni, atthu otheene unhalaaya ukhala saana, woohipahuwa ni woohiwerennya. (Luka 4:18) Hataa ilelo, nnyo ihapari comaanannyo cinawaakavihera atthu enci umpatthanana Nluku.

NKHALE NTTHU OOKHULUVELYA UNTEKONI WINYU NI UKATI WOMPANKA NAKOSO

6. Ikapiitulu 19 yo Levitiku innikavihera cani wiiweeha saana malamulo khuumi?

6 Iveerusu cikiina cimphwanyannya nhina Levitiku ikapiitulu 19 cinaanikavihera wiiweeha saana malamulo khuumi Nluku yaavahilyaawe apoovwaawe khalayi. Wootakihera, nlamulo nonanaane neera: “Uhinnye.” (Nkw. 20:15) Ntthu eewa ayo moolumwaayo atthunaka aahala wuupuwela wiira uhinnya waari uhicisa itthu ya nkhunanawe. Masi ikapiitulu 19 yo Levitiku inaanikavihera ucuwela wiira ahaavo mananna makhwaawe owinnya.

7. Manannani nanakoso caahalaawe uhiiwelela nlamulo nonanaane?

7 Atthunaka haavo nanakoso aahala wiicoona ukhala ntthu ookhuluvelya nlattu woohitoka winnya itthu ya nkhunanawe. Masi niireke uyo nanakosooyo aari ntthu ookhuluvelya ukati wompanka nakoso? Nhina Levitiku 19:35, 36, Yehova aheera co: “Ukati woomweetta nakoso, nhivarele nteko mphimo awula nliko woonyonka. Nhaana nvarelaka nteko ipalansa yoophima ratta ni nliko wokhweeli, ukati woophima citthu cotheene.” Phimaana, nanakoso avarelaka nteko ipalansa yowootha wiira aanyonke atthu yaathuma citthu cawe, uyo aanaawinnyera ayo atthwaayo. Iyo itthwiiyo inaathoonyeriya sana-saana nveerusuni cikhwaawe cimphwanyannya nhina Levitiku ikapiitulu 19.

Nkristau rina ananteko isiyani inlamuliyaawe wiikoha asomaka Levitiku 19:11-13? (Nwehe iparaagarafu 8-10) *

8. Itthu inhimiya nhina Levitiku 19:11-13, yaakavihera cani asarayeli wiiweeha nlamulo nonanaane, ni isiyani inlamuliyeehu wiikoha?

8 Nsome Levitiku 19:11-13. * Levitiku 19:11 impacera yeeraka co: “Nhinnye.” Ni iveerusu 13 ineera: “Uhinnyonke nkhunanaa.” Phimaana, unnyonka ntthu unkhala umwinnyera. Nlamulo nonanaane neera wiira winnya ikhanle itthu yoohinamaana. Masi citthu cinoolumiya nhina ilivuru yo Levitiku, caanawaakavihera asarayeli mananna oweettela nno nlamulonno ni uthoonyera ukhala atthu ookhuluvelya nhina citthu cotheene. Hiiva nihaana nuupuwelaka mananna Yehova cinweheraawe winnya, ni nihaana nikhalaka atthu ookhuluvelya. Phimaana, niikohe co: ‘Kuupuwelaka itthu inhimyaaya Levitiku 19:11-13, ihaavo itthu muukumini waka inlamuliyaaka urehererya, atthunaka untekoni waka awula mananna cimmweettaka nakoso naakhunanaka?’

9. Nlamulo nimphwanyannya nhina Levitiku 19:13 naakavihera cani ananteko?

9 Nkristau rina ananteko ciicammo haana athoonyeraka ukhala ntthu ookhuluvelya nimananna makhwaawe. Levitiku 19:13 ineera: “Uhivirihe uhiyu wotheene mpaka usa uhinaaya umpokheriha nantekwaa.” Ilapo yo Isarayeli, atthu yaavara nteko khayaaweherera uvira mweeri wiira apokherye; ayo yaapokheryaka khula nihuku naavaraaya nteko. Phimaana uviriha nihuku nimoca woohinliva nanteko yaakhala itthu yoohinamaana. Uyo nantekooyo khaahala ukhalana mananna oowaaverya iyoolya amucyaawe nno nihukunno. Yehova enre co: “Uyo [nantekooyo] naathwennya ni uyo phinsurukhu unkhuluvelaawe.”—Deut. 24:14, 15; Mat. 20:8.

10. Isiyani-tho inniitthucihaaya ilivuru yo Levitiku ikapiitulu 19:13?

10 Ilelo, atthu enci khampokherya khula nihuku, masi anweherera uvira mweeri wiira apokherye. Mapuro makhwaawe, ampokherya caviraka isumana piili. Masi hataa ukhalaka commo, nanlelo nihaana neettelaka itthu inhimyaaya Levitiku 19:13. Mapatarawu akhwaawe unawaacivela waavarihaca nteko atthu ni waaliva nsurukhu vakaani. Ampanka commo kontha anaacuwela wiira ayo anantekwaayo unawaathwa nteko cinene, phimaana khanhala ukhotta nsurukhu unhalaaya uliviya hataa uyevaka. Mapatarawu ampanka iyo itthwiiyo, khaneettela itthu inhimyaaya ilivuru yo Levitiku 19:13. Nkristau rina ananteko haana oopuwelaka cinene iyo itthwiiyo ni ukhala ntthu ookhuluvelya. Vano nttwee noopele mwaha itthu ikhwaawe ineetthuceehu nlivuruni yo Levitiku ikapiitulu 19.

MWAAFENTE AKHUNANINYU TOKO CINEEFENTEENYU

11-12. Isiyani Yesu yiitthucihilyaawe ukati waaromonlyaawe moolumo ari nhina Levitiku 19:17, 18?

11 Hi ninawaawacera saana akhunanihu. Masi Yehova noweherera wiira nipanke-tho itthu ikhwaawe. Iyo itthwiiyo inawoonannya nhina Levitiku 19:17, 18. (Nsome. *) Nhina iyo iveeruswiiyo, Yehova neera: “Uhaana unfentaka nkhunanaa toko cineefentaa.” Naahaafenteke akhunanihu khampa cinhimyaaya nnyo iveerusunnyo, khaninhala ukhitiri untteeliha nrima Yehova.

12 Yesu ahothoonyera wiira nrumo niri nhina Levitiku 19:18 nuulupale cinene. Ikwaha imoca, nfarisewu ahonkoha Yesu co: “Nlamuloni na Nluku nikhanle nuulupale cinene?” Yesu aheera wiira unfenta Yehova ninrimeehu wotheene, niiroohweehu yotheene ni moopuwelweehu otheene, phi nlamulo noopacera ni nitepile ukhala nuulupale. Vano, Yesu ahohimya moolumo amphwanyannya nhina Levitiku 19:18. Uyo aheera: “Nonayeeli ninlikana ni nno, thinna: ‘Unfente nkhunanaa toko cineefentaa.’” (Mat. 22:35-40) Ahaavo mananna menci owaafenta akhunanihu ni ilivuru yo Levitiku ikapiitulu 19 inaanithoonyera ayo manannaayo.

13. Ntakihero na Yusufu ninnikavihera cani weettela itthu yantikhiye nhina Levitiku 19:18?

13 Ninhala waathoonyihera nifento akhunanihu neettelaka nrumo nantikhiye nhina Levitiku 19:18. Iyo iveeruswiiyo ineera: “Uhaahokolosere itthu yootakhala inoopankaaya [akhunanaa] ni uhaaviruwele.” Otheene pooti ukhalaka wiira ninancuwela ntthu aavirihile ukati mwinci awula myaakha cinci nanviruwenle ntthu nonsomanaawe, nonvaranaawe nteko awula mmucyaawe ampankile awula aamulumenle itthu yahancivenle. Khalayi, Yusufu ahopankiya itthu yoohinamaana naasuulupalyaawe 10 kontha ayo yaari ninttima nuuyo. (Upha. 37:2-8, 25-28) Masi Yusufu khaahokolosenre asuulupalyaawe itthu yootakhala yampankilyaaya. Uwakati waavahaceriyaawe ukhulupale, uyo khaamananihile waapanka pusya masi ahaalevelela. Yusufu khaasunkile nruukwa. Uyo aapankile itthu wahoolo yantikhiye nhina Levitiku 19:18.—Upha. 50:19-21.

14. Isiyani inthoonyera wiira nanlelo nihaana neettelaka ikano imphwanyannya nhina Levitiku 19:18?

14 Ilelo, makristau ahaana yantakihaka Yusufu. Uyo ahaalevelela asuulupalyaawe ni khaacukunle. Ni Yesu ukati waawiitthucihalyaawe attharyaawe ulompa, ahohimya wiira nihaana naalevelelaka ale annitthekela. (Mat. 6:9, 12) Apostolu Paulu ciicammo ahovaha iyo ikannweeyo ukati wenryaawe: “Asunnaka oofentiya, nhilivyaaniherane.” (Aroo. 12:19) Uyo ciicammo aheera: “Nhihiye uvilelana ni ulevelelana niiraati, hataa ntthu akhalanaka isariya yonviruwela nkhunanawe.” (Akol. 3:13) Yehova khanrukunusa ikano cawe. Iyo inthoonyera wiira ikano iri nhina Levitiku 19:18 nanlelo nihaana neettelaka.

Uvaravara ilotta irineehu pooti unipanka pusya. Inanna imocaaru, khunreera ukhala nuupuwelaka cinene citthu coohinamaana akhunanihu cinipankilyaaya awula cinuulumenlyaaya. Phataari uliyala nnyo citthunnyo (Nwehe iparaagarafu 15) *

15. Ntakiheroni ninnikavihera ucuwela wiira waalevelela akhwiihu ikhanle itthu yofayita?

15 Muupuwele ila itthwiila: Uriipiya nrima awula uviruwa nlattu woopankiya itthu ihinicivenle unaalattanaca nuurakala. Cihaavo ilotta cankaani ni cihaavo cuulupale. Wootakihera, nyuuva pooti wiirakaliha vakaani wanikokhoni ukati wootherekela mathapa. Iyo ilotteeyo pooti wuuweryaani cinene, masi khinakhala ilotta yuulupale. Naviraka nihuku nimoca awula meeli, iyo ilotteeyo inaavola ni nyuuva pooti uhicuwelela nipuro naarakanleenyu. Vano muupuwele wiira nhorakala cinene. Yakhalaka ilotta yuulupale, atthunaka nhaana nrwaaka usipiritaali wiira meetiku atthukace ilotteenyu. Mwavaravaraka cinene iyo ilotteeyo, inaahala utepaca ni inaahala upica uvola. Citthu cikhwaawe cimpankiyeehu naakhunanihu cinkhala khampa ilotta yankaani ni khanimpicaka uliyala ni unlevelela nkhunanihu. Masi ukati nkiina, hi pooti upankiya awula wuulumeliya itthu yooniwerya cinene khampa nikhwatta nuulupale. Naahihiyeke wuupuwela itthu yooniwerya cinene ipankiyeehu, unhala ulikanaca nuuvaravara ilotta yuulupale irineehu. Ninaahala utepa wiicooniha uwerya. Phimaana, phataari weettela ikano iri nhina Levitiku 19:18!

16. Toko cinhimyaaya Levitiku 19:33, 34, Yehova aapheela wiira asarayeli yaawacere cani atthu olapo cikhwaawe, ni isiyani inniitthucihaaya iyo itthwiiyo?

16 Ukati Yehova wenryaawe wiira asarayeli yahaana yaafentaka akhunanaya, uyo khaaphenle uhimya wiira asarayeli yaalamuliya waafenta asarayeli akhwaaya paasi. Masi ayo ciicammo yahaana yaafentaka atthu olapo cikhwaawe yaakhalanaaya. Iyo itthwiiyo inawoonannya nhina Levitiku 19:33, 34. (Nsome. *) Yehova aapheela wiira asarayeli yaafente atthu olapo cikhwaawe khampa caafentaaya asarayeli akhwaaya. Ni khula nsarayeli ahaana anfentaka ntthu olapo ikhwaawe khampa ceefentaawe mwaaneennyaawe. Wootakihera, nlamulo naahimya wiira asarayeli yaari amasikhini ni ciicammo atthu olapo cikhwaawe yaari amasikhini yahaana yatthuniheriyaka ulokotthaca icoolya coohalahala mmamattani. (Lev. 19:9, 10) Ni makristau ilelo ahaana yattharaka nno nttharelelonno ni waathoonyihera nifento atthu olapo cikhwaawe. (Luka 10:30-37) Ilelo, atthu imiliyawu cene ahothamela ilapo cikhwaawe ni atthunaka ahaavo atthu athamenle ilapo inkhaleenyu ni ankhala wakhiviru ni nyuuva. Nihaana naafentaka ni naahisimaka ayo atthwaayo, akhale alopwana, athiyana awula asinamwane.

NTEKO MUULUPALE UNLAMULIYEEHU UVARA

17-18. a) Nhina Levitiku 19:2 ni 1 Peturu 1:15, isiyani inkurumiciyeehu upanka? b) Ntekoni muulupale apostolu Peturu wenryaawe wiira nihaana nipankaka?

17 Nhina Levitiku 19:2 ni 1 Peturu 1:15 uhohimiya wiira hiiva nihaana nikhalaka atthu owaarya. Masi nhina ikapiitulu 19 yo Levitiku, cihaavo iveerusu cikhwaawe cinnikavihera ucuwela isiyani inlamuliyeehu upanka wiira nintteelihe nrima Yehova. Nhina ula mwahoola, nihoopela mwaha iveerusu vakaani cimphwanyannya nkapiituluni 19 yo Levitiku. * Nihaana nihiliyalaka wiira nhina Cowantikhiya Cowaarya niiluuka ikereeku, Yehova hothoonyera wiira uyo mpheela wiira hiiva nanlelo neettele nnyo ikanonnyo. Masi apostolu Peturu hooluma-tho itthu ikhwaawe inlamuliyeehu upanka.

18 Unswalela Yehova ni waakavihera akhunanihu khweeliini cikhanle citthu cofayita. Masi apostolu Peturu hooluma itthu ikhwaawe inlamuliyeehu upanka. Hinaaya unikurumica ukhala atthu owaarya nhina meettelweehu otheene, apostolu Peturu aheera co: “Ntthenkace moopuwelweenyu wiira nvare nteko cinene.” (1 Pet. 1:13, 15) Ntekoni apostolu Peturu waacaawe. Peturu aheera wiira makristau oothanliya yahaana yalalyaaka ‘makhalelo omaana arinaawe Ule wiihanne.’ Makristau otheene ilelo ahaana iparakha yookavihera uyo ntekooyo: nteko woolalya ihapari ca Nluku. Uyo phi nteko utepile ukhalana ifayita ni unaakavihera atthu cinene. (1 Pet. 2:9) Khweeliini, inkhala iparakha yuulupale ukhala iriyaryaaya ayo apoovu owaaryaayo ni ukavihera nteko woolalya ni wiitthuciha ihapari comaana ca Nluku! (Mark. 13:10) Phimaana, niikurumice upanka yotheene inhaleehu ukhitiri wiira neettele ikano cimphwanyannya nhina Levitiku ikapiitulu 19. Napankaka commo, ninaahala uthoonyera wiira ninanfenta Yehova, ninawaafenta akhunanihu ni ninaahala uthoonyera wiira nimpheela ukhala atthu owaarya nhina meettelweehu otheene.

NCIPO 111 Citthu cinnitteeliha nrima

^ par. 5 Ilelo, makristau khanrumiya weettela nlamulo na Moceesi, masi nno nlamulonno cihaavo citthu cinnirumaaya cinlamuliyeehu upanka ni cihinlamuliyeehu. Ikano cinvahaaya pooti unikavihera unfenta Yehova ni waathoonyihera nifento akhunanihu. Nhina ula mwahoola ninaahala woopela mwaha ikano cineetthuceehu nhina ikapiitulu 19 yo Levitiku.

^ par. 3 Levitiku 19:14 Uhimuulume pusya ntthu oohiiwa ni uheese itthu uhoolo wa ntthu hinoona wiira unkakathule; umoove Nlukwaa. Mi ki Yehova.

^ par. 8 Levitiku 19:11 Nhinnye, nhoothe ni nhootherihane. 12 Nhoothe nlaphaka nincina naka, ni nlattu woopanka commo, nnanarihaka ncina na Nlukwiinyu. Mi ki Yehova. 13 Uhinnyonke nkhunanaa ni uhinnye. Uhivirihe uhiyu wotheene mpaka usa uhinaaya umpokheriha nantekwaa.

^ par. 11 Levitiku 19:17 Uhinthanye munnaa wanrimani waa. Wamoonaka nkhunanaa apankaka itthu yoohiloka, uhaana wanhimyeeraka, wiira weeva uhittheke uvaraka matampi khampa uyova. 18 Uhaahokolosere itthu yootakhala inoopankaaya asaana aapoovwaa ni uhaaviruwele; uhaana unfentaka nkhunanaa toko cineefentaa. Miiva ki Yehova.

^ par. 16 Levitiku 19:33 Wakhala wiira haavo ntthu olapo ikhwaawe nokhala wamoca ni nyuuva, nlaponi winyu, nhaana munwaceraka saana uyo ntthuuyo. 34 Nletto olapo ikhwaawe nkhala nkhayi ninyuuva nhaana muntafitiki khampa nsarayeli. Munfenteke khampa cinfenteenyu irutthwiinyu, kontha nyuuva ciicammo nhopaca ukhala aletto ilapo yo Wiciipitu. Miiva ki Yehova, Nlukwiinyu.

^ par. 17 Iveerusu cikhwaawe cihisomaleehu nhina mwaha uvinre ni nhina ula mwahoola, cinawuuluma uhaathanya akhwiihu, uhiwuuluma pusya, iphome, ukhwiri, uwasera ihako ni uraruwa.—Lev. 19:15, 16, 26-29, 31.—Nwehe “Makoho Anamasoma” nhina yeela irevisteela.

^ par. 56 ILATARATO: Munneehu ankaviheraka umuulumana meetiku munneehu nkiina oohuulumaca.

^ par. 58 ILATARATO: Munna rina impereesa invara nteko woopintari citthu anlivaka nantekwaawe.

^ par. 60 ILATARATO: Arokorihu analiyala woohipica ilotta yaarinaaya nnikokhoni. Niireke ayo anaakhitiri waakuva uliyala ilotta yuulupale?