Ir al contenido

Ir al índice

ARTÍCULO ÑA̱ KAʼVIYÓ 49

Nu̱ú Levítico sákuaʼayó ndáa ki̱ʼva keʼéyó xíʼin inkana

Nu̱ú Levítico sákuaʼayó ndáa ki̱ʼva keʼéyó xíʼin inkana

“Kuʼvi̱-iniún kuniún inkana nda̱a̱ táki̱ʼva kúʼvi̱-iniún xíniún miíún” (LEV. 19:18).

YAA 109 Ná kúni̱níyó kuni táʼanyó

ÑA̱ KA̱ʼA̱NYÓ XA̱ʼA̱ *

1, 2. a) ¿Ndáaña sa̱kúaʼayó nu̱ú artículo ña̱ ni̱ya̱ʼa? b) ¿Ndáaña sakúaʼayó nu̱ú artículo yóʼo?

NU̱Ú artículo ña̱ ni̱ya̱ʼa ni̱ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱ sava consejo ña̱ ka̱na nu̱ú Levítico capítulo 19. Tá kúú, nu̱ú versículo 3, Jehová ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin na̱ ñuu Israel ña̱ xi̱niñúʼu ixato̱ʼóna na̱ yivána. Ta xíʼin ña̱yóʼo sa̱kúaʼayó ña̱ xíniñúʼu taxiyó ña̱ xíniñúʼu na̱ yiváyó, ta chindeétáʼanyó xíʼinna ña̱ kachíñukana nu̱ú Ndióxi̱, ta saátu ka̱ʼa̱nyó tu̱ʼun va̱ʼa xíʼinna. Ta mií nu̱ú versículo yóʼo, Jehová sa̱ndákaʼánra na̱ ñuu Israel ña̱ xi̱niñúʼu ixato̱ʼóna ki̱vi̱ sábado. Miíyó va̱ása ndíku̱nkayó ley yóʼo, soo sa̱kúaʼayó ña̱ xíniñúʼu taváyó tiempo ña̱ keʼéyó chiñu Ndióxi̱. Ta tá kéʼéyó ña̱yóʼo saá náʼa̱yó ña̱ kúni̱yó yi̱i̱ kooyó nda̱a̱ táki̱ʼva káchi Levítico 19:2 xíʼin 1 Pedro 1:15.

2 Nu̱ú artículo yóʼo sakúaʼakayó xa̱ʼa̱ sava versículo ña̱ va̱xi nu̱ú Levítico 19. ¿Ndáa ki̱ʼva chíndeétáʼan capítulo yóʼo xíʼinyó ña̱ kundáʼvi-iniyó kuniyó na̱ kúáa á na̱ sóʼó? ¿Ndáa ki̱ʼva chíndeétáʼanña xíʼinyó ña̱ va̱ása sandáʼviyó inkana tá kúúmiíyó iin negocio? Ta, ¿ndáa ki̱ʼva chíndeétáʼanña xíʼinyó ña̱ kuʼvi̱-iniyó kuniyó inkana? Xa̱ʼa̱ ña̱ kúni̱yó yi̱i̱ kooyó nda̱a̱ táki̱ʼva íyo Ndióxi̱, ná kotoyó ndáaña kivi sakúaʼayó xíʼin ña̱yóʼo.

NÁ KUNDÁʼVI-INIYÓ KUNIYÓ NA̱ SÓʼÓ XÍʼIN NA̱ KÚÁA

Nda̱a̱ táki̱ʼva káchi Levítico 19:14, ¿ndáa ki̱ʼva xíniñúʼu keʼéyó xíʼin na̱ sóʼó á na̱ kúáa? (Koto párrafo 3 nda̱a̱ 5). *

3, 4. Nda̱a̱ táki̱ʼva káchi Levítico 19:14, ¿ndáa ki̱ʼva xi̱niñúʼu keʼé na̱ ñuu Israel xíʼin na̱ sóʼó ta saátu na̱ kúáa?

3 (Kaʼvi Levítico 19:14). * Viíní xi̱niñúʼu keʼé na̱ ñuu Israel xíʼin na̱ kúáa, na̱ sóʼó xíʼin na̱ va̱ása kívi kaka chi saá xi̱kuni̱ Jehová. Ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna ña̱ ná va̱ása chika̱a̱na chiʼña iin na̱ sóʼó. Ña̱yóʼo kúni̱ kachiña ña̱ va̱ása xíniñúʼu ka̱ʼa̱n ndi̱va̱ʼana xíʼinna, ña̱ va̱ása keʼéna iin ña̱ va̱ása va̱ʼa xíʼinna á ña̱ va̱ása ka̱ʼa̱nna ña̱ va̱ása va̱ʼa xa̱ʼa̱na. Chi tá ná keʼé na̱ ñuu Israel ña̱yóʼo, saá na̱ʼa̱na ña̱ ndi̱va̱ʼaní-inina xíʼinna. Saáchi xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ása kívi kuniso̱ʼona ña̱ káʼa̱nna xíʼinna, va̱ása kivi ndakiʼinna tu̱ʼunna.

4 Ta saátu nu̱ú versículo 14, Ndióxi̱ ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin na̱ ñuu Israel ña̱ ná va̱ása chindúʼuna iin ña̱ʼa ña̱ kivi sandákava iin na̱ kúáa. Iin libro káʼa̱nña ña̱yóʼo: “Na̱ yiví na̱ ni̱xi̱yo chí Oriente Medio, xi̱ ixandi̱va̱ʼana xíʼin na̱ yiví na̱ kúáa, na̱ sóʼó á na̱ va̱ása níxi̱kuchiñu kaka”. Sana iin na̱ ñuu Israel xi̱chindúʼuna iin ña̱ʼa nu̱ú na̱ kúáa ña̱ va̱ʼa sandákavanana á ña̱ va̱ʼa kusi̱kindaanana. Tá xi̱keʼéna ña̱yóʼo xíʼinna, xi̱na̱ʼa̱na ña̱ ndi̱va̱ʼaní-inina. Soo tá ta̱xi Jehová ley ña̱ va̱xi nu̱ú Levítico 19:14, saá chi̱ndeétáʼanra xíʼin na̱ ñuura ña̱ kunda̱a̱-inina ña̱ xi̱niñúʼu kundáʼvi-inina kunina na̱ yiví yóʼo.

5. ¿Ndáa ki̱ʼva na̱ʼa̱yó ña̱ kúndáʼvi-iniyó xíniyó na̱ kúáa, na̱ sóʼó á na̱ va̱ása kívi kaka?

5 Ta̱ Jesús ku̱ndáʼvi-inira xi̱nira na̱ yiví na̱ kúáa, na̱ sóʼó á na̱ va̱ása níxi̱kuchiñu kaka. Ná ndakaʼányó xa̱ʼa̱ ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ Juan ta̱ xi̱sandákuchi na̱ yiví: “Vitin na̱ kúáa xa̱a̱ xítona, na̱ kǒo kívi kaka xa̱a̱ xíkana, na̱ kúúmií lepra xa̱a̱ ndúva̱ʼana, na̱ sóʼó xa̱a̱ xíniso̱ʼona, na̱ ni̱xi̱ʼi̱ ndátakuna”. Ta tá xi̱ni na̱ yiví milagro ña̱ xi̱keʼé ta̱ Jesús “ki̱xáʼana ndásakáʼnuna Ndióxi̱” (Luc. 7:20-22; 18:43). Miíyó na̱ ndásakáʼnu Ndióxi̱ ndíku̱nyó yichi̱ ta̱ Jesús saáchi va̱ʼa íyo iniyó xíʼin na̱ kúáa, na̱ sóʼó á na̱ va̱ása kívi kaka, kúndáʼvi-iniyó xíniyóna ta kúee íyo iniyó xíʼinna. Ni va̱ása nítaxi Jehová ndee̱ ndaʼa̱yó ña̱ keʼéyó milagro. Soo ta̱xivara iin chiñu ña̱ ndáyáʼviní ndaʼa̱yó: ña̱ natúʼunyó xíʼin na̱ kúáa ña̱ si̱lóʼo kúma̱ní ta ndakotona. Ta saátu ña̱ natúʼunyó xíʼin na̱ va̱ása kúnda̱a̱-ini xa̱ʼa̱ra, ña̱ si̱lóʼo kúma̱ní ndulivi nu̱ú ñuʼú yóʼo tasaá xa̱a̱na ndakutáʼan viína xíʼinra (Luc. 4:18). Ña̱ nátúʼunyó xíʼin na̱ yiví xa̱a̱ chíndeétáʼanña xíʼin ku̱a̱ʼánína ña̱ kixáʼana ndasakáʼnuna Jehová.

NÁ VA̱ÁSA SANDÁʼVIYÓ TÁ KÚÚMIÍYÓ IIN NEGOCIO

6. ¿Ndáa ki̱ʼva chíndeétáʼan Levítico 19 xíʼinyó ña̱ kunda̱a̱-iniyó xíʼin u̱xu̱ ley ña̱ ta̱xi Ndióxi̱ ndaʼa̱ ta̱ Moisés?

6 Nu̱ú sava versículo ña̱ va̱xi nu̱ú Levítico 19 va̱xi sava ña̱ kivi chindeétáʼan xíʼinyó kunda̱a̱-iniyó xíʼin u̱xu̱ ley ña̱ ta̱xi Ndióxi̱ ndaʼa̱ ta̱ Moisés. Tá kúú, ley ña̱ u̱na̱ xi̱ka̱ʼa̱nña ña̱yóʼo: “Va̱ása ixakuíʼnandó” (Éx. 20:15). Iin na̱ ñuu Israel kivi xa̱a̱na ndakanixi̱nína ña̱ va̱ʼaní ndíku̱nna ley yóʼo, saáchi va̱ása ní xi̱ ixakuíʼnana ña̱ʼa inkana. Soo ni̱xi̱yova inka ki̱ʼva ña̱ xa̱a̱na ixakuíʼnana.

7. ¿Ndáa ki̱ʼva xi̱yaʼandosó iin na̱ xi̱kuumií negocio ley ña̱ u̱na̱?

7 Iin na̱ xi̱xi̱kó ti̱xin ñuu Israel, sana xi̱ndakanixi̱nína ña̱ nda̱a̱ ni iin yichi̱ ta̱ʼán ixakuíʼna. Soo, ¿á va̱ása níxi̱sandáʼvina ti̱xin negocio ña̱ xi̱kuumiína? Nu̱ú Levítico 19:35, 36, Jehová ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱yóʼo: “Va̱ása sandáʼvindó tá chúʼunndó iin ña̱ʼa á tá kátandóña. Ña̱ʼa ña̱ xíniñúʼundó ña̱ va̱ʼa katandó iin ña̱ʼa, viíní ná kataña, ta ña̱ʼa ña̱ xíniñúʼundó ña̱ va̱ʼa chuʼunndó iin ña̱ʼa, viíní ná chuʼunña. Viíní katandó ña̱ʼa ña̱ yi̱chí ta saátu viíní chuʼunndó nduta̱”. Tá iin na̱ xi̱xi̱kó va̱ása vií níxi̱chuʼunna iin ña̱ʼa á va̱ása vií níxi̱katanaña, na̱ xi̱ ixakuíʼna kúúna. Ta inkaka versículo ña̱ va̱xi nu̱ú Levítico 19 káxiníka káʼa̱nña xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo.

Nda̱a̱ táki̱ʼva káchi Levítico 19:11-13, ¿ndáaña xíniñúʼu ndakanixi̱níyó tá kúúmiíyó iin negocio á tá íyo na̱ káchíñu nu̱úyó? (Koto párrafo 8 nda̱a̱ 10). *

8. ¿Ndáa ki̱ʼva xi̱chindeétáʼan Levítico 19:11-13 xíʼin na̱ ñuu Israel ña̱ kundiku̱nna ley ña̱ u̱na̱, ta ndáa ki̱ʼva chíndeétáʼanña xíʼinyó?

8 (Kaʼvi Levítico 19:11-13). * Nu̱ú kíxáʼa Levítico 19:11 káchiña: “Va̱ása ixakuíʼnandó”. Ta nu̱ú versículo 13 káchiña: “Va̱ása sandáʼviún na̱ táʼún”. Xíʼin ña̱yóʼo kúnda̱a̱-iniyó ña̱ inkáchi íyo ña̱ ixakuíʼnana xíʼin ña̱ sandáʼvina ti̱xin negocio ña̱ xi̱kuumiína. Ña̱kán, na̱ xi̱ ixakuíʼna kúúna tá xi̱sandáʼvina nu̱ú xi̱xikóna á nu̱ú xi̱kachíñuna. Ley ña̱ u̱na̱ xi̱ka̱ʼa̱nña ña̱ va̱ása níxi̱xiniñúʼu ixakuíʼnana, soo ña̱ xi̱ka̱ʼa̱n Levítico xi̱chindeétáʼanña xíʼin na̱ ñuu Israel ña̱ kunda̱a̱-inina ndáa ki̱ʼva kundiku̱nna ña̱ káʼa̱n ley yóʼo. Ña̱kán, ndáyáʼviní kotoyó ndáaña ndákanixi̱ní Jehová xa̱ʼa̱ ña̱ ixakuíʼnayó á ña̱ sandáʼviyó inkana. Ná ndakanixi̱níyó xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo: “Tá kaʼvii̱ Levítico 19:11-13, ¿á kíʼi̱n kuenta ña̱ xíniñúʼu nasamai̱ sava ña̱ kéʼíi̱ ti̱xin negocio ña̱ kúúmiíi̱ á nu̱ú káchíñui̱?”.

9. Ley ña̱ va̱xi nu̱ú Levítico 19:13, ¿ndáa ki̱ʼva xi̱chindeétáʼanña xíʼin na̱ xi̱kachíñu nu̱ú inkana?

9 Tá iin na̱ hermano kúúmiína iin negocio ta íyo na̱ káchíñu nu̱úna, xíniñúʼu kiʼinna kuenta ña̱ va̱ása sándaʼvinana. Nu̱ú ndíʼi Levítico 19:13 káchiña: “Tá ki̱xaa̱ ki̱vi̱ ña̱ chaʼviún ta̱ káchíñu nu̱ún, va̱ása kundatún ña̱ ya̱ʼa inka ki̱vi̱ tasaá chaʼviúnra”. Chiñu ña̱ xi̱kuumií ku̱a̱ʼání na̱ ñuu Israel kúú ña̱ xi̱chiʼina, ta xi̱chaʼvina na̱ xi̱kachíñu nu̱úna tá xi̱ndiʼi ki̱vi̱ ña̱ xi̱kachíñuna. Tá iin ki̱vi̱ va̱ása níxi̱chaʼvinana, na̱yóʼo va̱ása níxi̱ni̱ʼína ña̱ taxina kuxu na̱ veʼena ki̱vi̱ kán. Ña̱kán Jehová ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱yóʼo: “Ta̱ nda̱ʼví kúúra ta xu̱ʼún yóʼo kúú ña̱ xíniñúʼura ña̱ va̱ʼa kutakura” (Deut. 24:14, 15; Mat. 20:8).

10. ¿Ndáaña sákuaʼayó xíʼin ña̱ káʼa̱n Levítico 19:13?

10 Tiempo vitin su̱ví ki̱vi̱ tá ki̱vi̱ cháʼvina iin na̱ yiví na̱ káchíñu, saáchi iin yichi̱ á u̱vi̱ yichi̱ nu̱ú iin yo̱o̱ cháʼvinana. Soo ña̱ káʼa̱n Levítico 19:13 chíndeétáʼankavaña xíʼinyó tiempo vitin. Sava na̱ yiví íxandi̱va̱ʼana xíʼin na̱ káchíñu nu̱úna, saáchi loʼoní cháʼvinana. Kúnda̱a̱-inina ña̱ ndakundeéva na̱ yiví yóʼo kachíñuna nu̱úna ni loʼoní ná chaʼvinana, saáchi xíniñúʼunína chiñu yóʼo. Xa̱ʼa̱ ña̱ kéʼéna ña̱yóʼo táki̱ʼva íyo na̱ kíndo̱o xíʼin xu̱ʼún na̱ káchíñu nu̱úna saá íyona. Tá iin na̱ ndásakáʼnu Ndióxi̱ kúúmiína iin negocio ta íyo na̱ káchíñu nu̱úna, xíniñúʼu kiʼinnína kuenta xíʼin ña̱ káʼa̱n texto yóʼo. Ná kotoyó ndáaña kivi sákuaʼakayó xíʼin ña̱ káʼa̱n Levítico 19.

NÁ KUʼVI̱-INIYÓ KUNIYÓ INKANA NDA̱A̱ TÁKI̱ʼVA KÚʼVI̱-INIYÓ XÍNIYÓ MIÍYÓ

11, 12. ¿Ndáa ki̱ʼva ni̱na̱ʼa̱ ta̱ Jesús ña̱ ndáyáʼviní ña̱ va̱xi nu̱ú Levítico 19:17, 18?

11 Jehová va̱ása káʼa̱n kuitíra xíʼinyó ña̱ va̱ása xíniñúʼu ixandi̱va̱ʼayó xíʼin inkana. Saáchi nu̱ú Levítico 19:17, 18 * káʼa̱nra xíʼinyó ndáa inkaka ña̱ xíniñúʼu keʼéyó (kaʼviña). Ña̱yóʼo káchiña: “Kuʼvi̱-iniún kuniún inkana nda̱a̱ táki̱ʼva kúʼvi̱-iniún xíniún miíún”. Ña̱kán, na̱ kúni̱ sakúsi̱í-ini Ndióxi̱ ndáyáʼviní keʼéna ña̱yóʼo.

12 Ná kotoyó ndáa ki̱ʼva ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Jesús xa̱ʼa̱ ley ña̱ va̱xi nu̱ú Levítico 19:18. Iin yichi̱ iin ta̱ fariseo ni̱nda̱ka̱tu̱ʼunra ta̱ Jesús: “¿Ndáa chiñu ña̱ xáʼnda Ndióxi̱ kúú ña̱ káʼnuka nu̱ú ndiʼi Ley?”. Ta̱ Jesús ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra ña̱ ndáyáʼvika kúú ña̱ kuʼvi̱-inira kunira Jehová xíʼin ndiʼi níma̱ra, xíʼin ndiʼi ña̱ tákura, ta saátu xíʼin ndiʼi ña̱ ndákanixi̱níra. Tasaá ni̱ka̱ʼa̱nra xa̱ʼa̱ ña̱ va̱xi nu̱ú Levítico 19:18, ta ka̱chira: “Ña̱yóʼo kúú ña̱ u̱vi̱: ‘Kuʼvi̱-iniún kuniún inka na̱ yiví nda̱a̱ táki̱ʼva kúʼvi̱-iniún xíniún miíún’” (Mat. 22:35-40). Íyo ku̱a̱ʼání ki̱ʼva ña̱ na̱ʼa̱yó ña̱ kúʼvi̱-iniyó xíniyó inkana, soo Levítico 19 chíndeétáʼanña xíʼinyó kunda̱a̱-iniyó ndáaña kúú ña̱yóʼo.

13. ¿Ndáa ki̱ʼva ke̱ʼé ta̱ José ña̱ káʼa̱n Levítico 19:18?

13 Iin ki̱ʼva ña̱ na̱ʼa̱yó ña̱ kúʼvi̱-iniyó xíniyó inkana kúú ña̱ keʼéyó ña̱ káʼa̱n Levítico 19:18, ña̱ káchi: “Kǒo keʼún ña̱ va̱ása va̱ʼa xíʼin inkana xa̱ʼa̱ ña̱ ke̱ʼéna ña̱ va̱ása va̱ʼa xíʼún, ta ni va̱ása sa̱a̱-iniún kuniún na̱ ñuu miíún”. Ndiʼiyó xíni̱yó iin na̱ yiví na̱ sáa̱-ini xíni na̱ káʼvi xíʼinna escuela, na̱ káchíñu xíʼinna á iin na̱ veʼena, ta ni xa̱a̱ ni̱ya̱ʼa ku̱a̱ʼá ku̱i̱ya̱ sáa̱kana xíʼinna. Ná ndakaʼányó xa̱ʼa̱ na̱ u̱xu̱ ñani ndáʼvi ta̱ José, na̱yóʼo ni̱sa̱a̱ní-inina xi̱ninara ña̱kán ke̱ʼéna iin ña̱ va̱ása va̱ʼa xíʼinra (Gén. 37:2-8, 25-28). Soo su̱ví nda̱a̱ táki̱ʼva ke̱ʼéna xíʼinra saá níkeʼéra xíʼinna. Tá kúú, tá ki̱xáʼara kúúmiíra iin chiñu ña̱ ndáyáʼviní, saá kúú ña̱ xi̱kuchiñu keʼéra ña̱ va̱ása va̱ʼa xíʼinna tasaá ndachaʼvina ña̱ ke̱ʼéna xíʼinra, soo ku̱ndáʼviva-inira xi̱nirana. Nu̱úka ña̱ sa̱a̱-inira kunirana ke̱ʼéra ña̱ ni̱ka̱ʼyi̱ nu̱ú Levítico 19:18 (Gén. 50:19-21).

14. ¿Nda̱chun kúnda̱a̱-iniyó ña̱ ndáyáʼviní ña̱ káʼa̱n Levítico 19:18 nda̱a̱ tiempo vitin?

14 Na̱ kúni̱ sakúsi̱í-ini Jehová xíniñúʼu kundiku̱nna yichi̱ ta̱ José ta ixakáʼnu-inina xa̱ʼa̱ inkana, nu̱úka ña̱ sa̱a̱-inina kuninana á keʼéna nda̱a̱ táki̱ʼva ke̱ʼéna xíʼinna. Ña̱yóʼo kítáʼanníña xíʼin oración ña̱ sa̱náʼa̱ ta̱ Jesús miíyó, saáchi nu̱ú ña̱yóʼo ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱ xíniñúʼu ixakáʼnu-iniyó xa̱ʼa̱ na̱ kéʼé ña̱ va̱ása va̱ʼa xíʼinyó (Mat. 6:9, 12). Ta saátu, ta̱ apóstol Pablo ta̱xira consejo yóʼo ndaʼa̱ na̱ cristiano: “Ñaniyó, tá iinna kéʼéna ña̱ va̱ása va̱ʼa xíʼinndó, va̱ása keʼéndó xíʼinna nda̱a̱ táki̱ʼva kéʼéna xíʼinndó” (Rom. 12:19). Ta ni̱ka̱ʼa̱nkara ña̱yóʼo xíʼinna: “Kǒo sandákoondó ña̱ kundeé-inindó xíʼin ña̱ kéʼé inkana xíʼinndó ta xíʼin ndiʼi níma̱ndó koo káʼnu-inindó xa̱ʼa̱na, ni íyo iin ña̱ va̱ása va̱ʼa ke̱ʼéna xíʼinndó” (Col. 3:13). Ña̱ káʼa̱n Jehová xíʼinyó keʼéyó va̱ása nása̱maña. Ta nda̱a̱ tiempo vitin xíniñúʼu kundiku̱nyó ña̱ káʼa̱n Levítico 19:18.

Va̱ása xíniñúʼu keʼéyó nu̱ú ni̱ta̱ʼnda̱ ndaʼa̱yó. Ki̱ʼva saá xíniñúʼu keʼéyó tá ke̱ʼéna iin ña̱ va̱ása va̱ʼa xíʼinyó: va̱ása xíniñúʼu ndakaniníxi̱níyó xa̱ʼa̱ ña̱ ke̱ʼéna xíʼinyó, va̱ʼaka ná ixakáʼnu-iniyó xa̱ʼa̱na ta nandósó-iniyó xa̱ʼa̱ña. (Koto párrafo 15). *

15. ¿Ndáa ejemplo chíndeétáʼan xíʼinyó kunda̱a̱-iniyó ña̱ ndáyáʼviní ixakáʼnu-iniyó xa̱ʼa̱ inkana?

15 Ná ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱ iin ejemplo: Tá kéʼéna iin ña̱ va̱ása va̱ʼa xíʼinyó, táki̱ʼva íyo na̱ sátukue̱ʼe̱na saá íyoyó, sava yichi̱ loʼova túkue̱ʼe̱yó soo sava yichi̱ ku̱a̱ʼáva túkue̱ʼe̱yó. Tá kúú, tá xúnayó iin tutu sana táʼnda̱ loʼo nduku ndaʼa̱yó ta kíʼvi̱vaña, soo tá yáʼa ki̱vi̱ ndáʼavaña ta nándósó-iniyó xa̱ʼa̱ña. Ki̱ʼva saá ndóʼoyó tá iin na̱ migoyó ni̱ka̱ʼa̱nna á ke̱ʼéna iin ña̱ va̱ása níkutóoyó á ña̱ sa̱xóʼvi̱ miíyó, ta sana va̱ása ixayo̱ʼvi̱víña xíʼinyó ña̱ ixakáʼnu-iniyó xa̱ʼa̱na. Ta tá ku̱a̱ʼá ni̱ta̱ʼnda̱ ndaʼa̱yó sana xíniñúʼu ndaku̱ku na̱ doctor ña̱yóʼo, ta ndakasina nu̱úña xíʼin ti̱ko̱to̱. Soo tá ná keʼéníyó nu̱ú ni̱ta̱ʼnda̱ ndaʼa̱yó, satúkue̱ʼe̱kavayóña. Ki̱ʼva saá kéʼé iin na̱ sáa̱ní xíʼin na̱ ke̱ʼé ña̱ va̱ása va̱ʼa xíʼinna. Saáchi tá ná ndakaniníxi̱nína xa̱ʼa̱ ña̱ ke̱ʼéna xíʼinna á ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nna xíʼinna, saá kúú ña̱ sáxo̱ʼvi̱na miína. Ña̱kán va̱ʼaníka kúú ña̱ kundiku̱nyó ña̱ káʼa̱n consejo ña̱ va̱xi nu̱ú Levítico 19:18.

16. Nda̱a̱ táki̱ʼva káchi Levítico 19:33, 34, ¿ndáa ki̱ʼva xi̱niñúʼu keʼé na̱ ñuu Israel xíʼin na̱ ke̱e inka ñuu, ta ndáaña sákuaʼayó xíʼin ña̱yóʼo?

16 Tá ni̱ka̱ʼa̱n Jehová xíʼin na̱ ñuu Israel ña̱ xíniñúʼu kuʼvi̱-inina kunina inkana, va̱ása níka̱ʼa̱nra xíʼinna ña̱ xíniñúʼu kuʼvi̱ kuití inina kunina na̱ ñuu miína. Chi saátu ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna ña̱ kuʼvi̱-inina kunina na̱ ke̱e inka ñuu na̱ xi̱ndoo yatin xíʼinna. Tasaá íyo ña̱ káʼa̱n Levítico 19:33, 34 * (kaʼviña). Nda̱a̱ táki̱ʼva xi̱keʼéna xíʼin na̱ ñuu miína saá xi̱niñúʼu keʼéna xíʼin na̱yóʼo, ta kuʼvi̱-inina kuninana nda̱a̱ táki̱ʼva kúʼvi̱-inina xínina miína. Tá kúú, xi̱taxina ña̱ ná ndakaya na̱ ke̱e inka ñuu á na̱ nda̱ʼví ña̱ʼa ña̱ xi̱kindo̱o nu̱ú xi̱chiʼina (Lev. 19:9, 10). Ta saátu miíyó tiempo vitin xíniñúʼu kuʼvi̱-iniyó kuniyó na̱ inka ñuu (Luc. 10:30-37). ¿Ndáa ki̱ʼva keʼéyó ña̱yóʼo? Tiempo vitin ku̱a̱ʼání na̱ yiví sándakoona ñuuna ta ku̱a̱ʼa̱nna inka país, ta savana ndóona yatin nu̱ú ndóoyó. Ña̱kán ndáyáʼviní ixato̱ʼóyó na̱yóʼo.

IIN CHIÑU ÑA̱ NDÁYÁʼVINÍ ÑA̱ VA̱ÁSA KÁʼA̱N LEVÍTICO 19 XA̱ʼA̱

17, 18. a) ¿Ndáaña káʼa̱n Levítico 19:2 xíʼin 1 Pedro 1:15 xíʼinyó keʼéyó? b) ¿Ndáa chiñu ña̱ ndáyáʼviní kúú ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ apóstol Pedro xíʼinyó keʼéyó?

17 Levítico 19:2 ta saátu 1 Pedro 1:15 káʼa̱nña xíʼinyó ña̱ xíniñúʼu yi̱i̱ kooyó. Ta nu̱ú Levítico 19 va̱xi inkaka versículo ña̱ chíndeétáʼan xíʼinyó kunda̱a̱-iniyó ndáaña xíniñúʼu keʼéyó ña̱ va̱ʼa sákusi̱íyó-ini Jehová. Xa̱a̱ ka̱ʼviyó sava versículo ña̱ náʼa̱ ndáa ña̱ʼa kúú ña̱ xíniñúʼu keʼéyó, ta ndáa ña̱ʼa kúú ña̱ va̱ása xíniñúʼu keʼéyó. * Ta versículo ña̱ ka̱ʼviyó nu̱ú ña̱ Escrituras Griegas Cristianas, ni̱na̱ʼa̱ña nu̱úyó ña̱ saátu tiempo vitin xíniñúʼu kundiku̱nyó consejo ña̱ va̱xi nu̱ú Levítico 19. Soo ta̱ apóstol Pedro ni̱ka̱ʼa̱nra xa̱ʼa̱ inkaka ña̱ xíniñúʼu keʼéyó.

18 Miíyó na̱ ndásakáʼnu Ndióxi̱ xa̱a̱ síín síín chiñu kéʼéyó nu̱úra, ta ku̱a̱ʼání ña̱ kéʼéyó ña̱ va̱ʼa chindeétáʼanyó xíʼin inkana. Soo ta̱ apóstol Pedro ni̱ka̱ʼa̱nra xa̱ʼa̱ iin ña̱ ndáyáʼviní xíniñúʼu keʼéyó. Tá kúma̱níka ka̱ʼa̱nra xíʼinyó ña̱ xíniñúʼu yi̱i̱ kooyó, ña̱yóʼo ni̱ka̱ʼa̱nra: “Koo tu̱ʼvandó ña̱ ndeéní kachíñundó” (1 Ped. 1:13, 15). ¿Ndáa chiñu kúú ña̱yóʼo? Ta̱yóʼo ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱ na̱ ku̱ʼu̱n chí ndiví, natúʼunna iníísaá nu̱ú ñuʼú xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ʼaní-ini Ndióxi̱ (1 Ped. 2:9). Ta tiempo vitin ndiʼi miíyó na̱ ndásakáʼnu Ndióxi̱ kéʼéyó chiñu ña̱ ndáyáʼviní yóʼo, ta va̱ʼaní chíndeétáʼanña xíʼin na̱ yiví. Ña̱kán iin chiñu ña̱ ndáyáʼviní kúú ña̱ kúúmiíyó, saáchi xíʼin ña̱ si̱í-ini nátúʼunyó xíʼin na̱ yiví xa̱ʼa̱ Ndióxi̱ ta sánáʼa̱yóna (Mar. 13:10). Ná chika̱a̱yó ndee̱ ña̱ kundiku̱nyó consejo ña̱ va̱xi nu̱ú Levítico 19. Tasaá na̱ʼa̱yó ña̱ kúʼvi̱-iniyó xíniyó Ndióxi̱, ta saátu ña̱ kúʼvi̱-iniyó xínitáʼanyó, ta kúni̱yó yi̱i̱ koo ndiʼi ña̱ kéʼéyó.

YAA 111 Ná kusi̱í-iniyó

^ párr. 5 Miíyó va̱ása ndíku̱nkayó ley ña̱ ta̱xi Jehová ndaʼa̱ ta̱ Moisés, soo ña̱yóʼo sánáʼa̱ña miíyó xa̱ʼa̱ ku̱a̱ʼání ña̱ xíniñúʼu keʼéyó ta saátu inkaka ña̱ va̱ása xíniñúʼu keʼéyó. Tá ná kaʼviyó ña̱yóʼo, chindeétáʼanña xíʼinyó ña̱ kuʼvi̱-iniyó kuniyó inkana, ta sakúsi̱íyó-ini Ndióxi̱. Nu̱ú artículo yóʼo, ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱ sava ña̱ sákuaʼayó xíʼin ña̱ káʼa̱n Levítico capítulo 19, ta saátu sakúaʼayó ndáa ki̱ʼva saxínuyó ña̱ káʼa̱nña.

^ párr. 3 Levítico 19:14: “Va̱ása chika̱ún chiʼña iin na̱ sóʼó, ta ni va̱ása chindúʼún iin ña̱ʼa ña̱ kivi sandákava iin na̱ kúáa, ixato̱ʼún Ndióxi̱ún. Yi̱ʼi̱ kúú Jehová”.

^ párr. 8 Levítico 19:11-13: “Va̱ása ixakuíʼnandó, ta va̱ása sandáʼvi táʼanndó. 12 Va̱ása chinaʼándó xa̱ʼa̱ ki̱víi̱ ña̱ va̱ʼa ka̱ʼa̱nndó ña̱ vatá, chi saá kúú ña̱ va̱ása ixato̱ʼóndó ki̱vi̱ Ndióxi̱ndó. Yi̱ʼi̱ kúú Jehová. 13 Va̱ása sandáʼviún na̱ táʼún, ta va̱ása ixakuíʼnaún ña̱ʼana. Tá ki̱xaa̱ ki̱vi̱ ña̱ chaʼviún ta̱ káchíñu nu̱ún, va̱ása kundatún ña̱ ya̱ʼa inka ki̱vi̱ tasaá chaʼviúnra”.

^ párr. 11 Levítico 19:17, 18: “Va̱ása sa̱a̱-iniún kuniún na̱ táʼún. Ka̱ʼa̱n xíʼinna xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ása va̱ʼa kéʼéna, tasaá va̱ása kuumiíún ku̱a̱chi xíʼinna xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ása va̱ʼa ke̱ʼéna. 18 Kǒo keʼún ña̱ va̱ása va̱ʼa xíʼin inkana xa̱ʼa̱ ña̱ ke̱ʼéna ña̱ va̱ása va̱ʼa xíʼún, ta ni va̱ása sa̱a̱-iniún kuniún na̱ ñuu miíún, ta kuʼvi̱-iniún kuniún inkana nda̱a̱ táki̱ʼva kúʼvi̱-iniún xíniún miíún. Yi̱ʼi̱ kúú Jehová”.

^ párr. 16 Levítico 19:33, 34: “Tá íyo na̱ inka ñuu xíʼinndó va̱ása ixandi̱va̱ʼandó xíʼinna. 34 Nda̱a̱ táki̱ʼva kéʼéndó xíʼin na̱ ñuu miíndó saá keʼéndó xíʼinna, kuʼvi̱-inindó kunindóna nda̱a̱ táki̱ʼva kúʼvi̱-inindó xínitáʼanndó, saáchi xa̱a̱ xi̱ndoondó Egipto, iin ñuu ña̱ va̱ása níxi̱yo ñuundó. Yi̱ʼi̱ kúú Jehová Ndióxi̱ndó”.

^ párr. 17 Íyo inkaka versículo ña̱ va̱ása va̱xi nu̱ú artículo yóʼo. Tá kúú, ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ása ndaka̱xinyó na̱ yiví, ña̱ va̱ása ka̱ʼa̱nyó ña̱ vatá xa̱ʼa̱ inkana, ña̱ va̱ása kuniñúʼuyó ni̱i̱, ña̱ va̱ása keʼéyó ña̱ tási, ña̱ va̱ása ku̱ʼu̱nyó nu̱ú na̱ xíto tuni̱, ta saátu ña̱ va̱ása keʼéyó ña̱ kini (Lev.19:15, 16, 26-29, 31) (koto táʼví ña̱ naní “Pregunta ña̱ kéʼé na̱ káʼvi tutu yóʼo” ña̱ va̱xi nu̱ú revista yóʼo).

^ párr. 56 ÑA̱ KÁʼA̱N XA̱ʼA̱ NA̱ʼNÁ: Iin ta̱ hermano chíndeétáʼanra xíʼin iin ta̱ hermano ta̱ va̱ása kívi kuniso̱ʼo ña̱ va̱ʼa ka̱ʼa̱nra xa̱ʼa̱ra xíʼin ta̱ doctor.

^ párr. 58 ÑA̱ KÁʼA̱N XA̱ʼA̱ NA̱ʼNÁ: Iin ta̱ hermano cháʼvira iin ta̱ káchíñu nu̱úra.

^ párr. 60 ÑA̱ KÁʼA̱N XA̱ʼA̱ NA̱ʼNÁ: Iin ñá hermana kamaní na̱ndósó-iniñá xa̱ʼa̱ ña̱ ni̱ta̱ʼnda̱ ndaʼa̱ñá. ¿Á saá keʼéñá tá ku̱a̱ʼáka ná ta̱ʼnda̱ ndaʼa̱ñá?