1, 2. 1) ¿Tlake timomachtijkej ipan tlamachtili 48? 2) ¿Tlake tikitasej ipan ni tlamachtili?

IPAN tlamachtili 48, tikitakej se keski tlamantli tlen Levítico capítulo 19 katli tlauel techpaleuia. Se neskayotl, ipan versículo 3 Jehová kiniljuik israeleuanij monekiyaya kintlepanitasej inintatauaj. Uan tikitakej tlen kintlajtolmakakej nojua techpaleuia kema tikinpaleuiaj totatauaj ma kipiakaj tlen moneki, tikinyolchikauaj uan nojkia tikinpaleuiaj nojua kuali ma tlaneltokakaj. Ipan nopa versículo Jehová nojkia kinilnamikilik israeleuanij ma kipatiitakaj tonali sábado. Uan maske ayokmo timoyakanaj ika nopa tlanauatili, tijyekojkej tlauel ipati kema nochipa tijkauaj tonali uan tijchiuaj se keski tlamantli tlen kiueyichiua Jehová. Kema kiampa tijchiuaj, tijnextiaj tijchiuaj kampeka tiitstosej titlatsejtseloltikej kej kiijtoua Levítico 19:2 uan 1 Pedro 1:15.

² Ipan ni tlamachtili nojua moixtomas tlen Levítico 19. ¿Tlake techmachtia ni capítulo kema moneki tijnextisej tikinikneliaj katli mokokouaj, amo titlachtekisej kema titlanamakaj uan tikiniknelisej sekinok? Ma tikitakaj tlake uelis tijyekosej pampa nochi tijnekij tiitstosej titlatsejtseloltikej kej Jehová.

3, 4. Kej kiijtoua Levítico 19:14, ¿kenijkatsa monekiyaya kinitasej katli amo tlakakiyayaj uan katli amo tlachiayayaj?

³ (Xijpoua Levítico 19:14). Jehová kinekiyaya itekipanojkauaj ma kiniknelikaj katli kipixtoyaj se kokolistli. Se neskayotl, kiniljuik israeleuanij ma kitlepanitakaj se katli amo tlakaki uan amo kema ma kitlaijiljuikaj o ma kitelchiuakaj. Tlaj se akajya kiampa kichiuaskia, Jehová tlauel  amo kuali kiitaskia pampa amo ueliskia momanauis.

⁴ Nojkia, ipan versículo 14 Jehová kiniljuik israeleuanij amo ma kitlalikaj “se tlamantli kampa nejnemi se popoyotsi para axmotepotlamis”. Se amochtli katli kamanalti tlen katli kipixtokej se kokolistli kiijtoua: “Tlen uejkajki eliyaya Oriente Medio, maseualmej tlauel kinchiualtiyayaj ma tekitikaj uan amo kinpatiitayayaj”. Uelis se akajya kitlaliyaya se tlamantli pampa kinekiyaya ma uetsi katli amo tlachia o san pampa kinekiyaya kiuetskilis. ¡Tlauel amo kuali tlen kichiuayayaj! Ika nopa tlanauatili tlen eltok ipan Levítico 19:14, Jehová kinpaleuik israeleuanij ma kiitakaj monekiyaya kiniknelisej katli mokokouayayaj.

5. ¿Kenijkatsa uelis tikintlasojtlasej katli kipiaj se kokolistli?

⁵ Jesús kintlasojtlak katli kipixtoyaj se kokolistli. Ma tikilnamikikaj tlen kiiljuik Juan teAtsonpoliuiltijketl: “Tlen itstoyaj popoyotsitsij, ama tlachiaj. Uan tlen itstoyaj metskuachotikej, ama nejnemij kuali. Inijuantij tlen palaniyaya inintlakayo ika nopa kokolistli tlen itoka lepra mochikajtokej, uan inijuantij tlen axtlakakiyayaj, ama tlakakijya. Tlakamej tlen miktoyaj moyolkuitokejya” (Luc. 7:20-22; 18:43). Tojuantij tijchiuaj kej Jesús, uan yeka tikintlasojtlaj katli kipiaj se kokolistli, kuali tikinnojnotsaj uan tijnextiaj tijpiaj toyolo. Uan maske Jehová amo kichijtok ma tikinchikauakaj katli kipiaj se kokolistli, kena tijpiaj se ueyi tlateochiualistli: uelis tikiniljuisej katli amo tlachiaj uan katli itstokej kej popoyotsitsij pampa nojua ayamo tlaneltokaj, Jehová nechka kichiuas se xochimili kampa maseualmej ayokmo kipiasej kokolistli uan tlauel kuali tlaneltokasej (Luc. 4:18). Uan ya kinpaleuijtok sekinok nojkia ma kiueyichiuakaj Jehová.

6. ¿Kenijkatsa techpaleuia Levítico capítulo 19 tijkuamachilisej nopa Matlaktli Tlanauatili?

⁶ Se keski versículos tlen Levítico capítulo 19, techpaleuia tijkuamachilisej tlen  kiijtouayaya nopa Matlaktli Tlanauatili. Se neskayotl, nopa chikueyi tlanauatili san kiijtouayaya: “Amo xitlachtekikaj” (Éx. 20:15). Uelis se akajya moiljuis tlaj amo kikuis tlen seyok iaxka uajka kichiua tlen kiijtoua nopa tlanauatili. Nopa amo nelia pampa sekij nojkia tlachtekij maske amo kikuij tlen seyok iaxka.

7. ¿Kenijkatsa se tlanamakaketl uelis kiixpanos tlen kiijtoua nopa chikueyi tlanauatili?

⁷ Se katli tlanamaka uelis kiijtos amo kema tlachtektok. Ma timoiljuikaj, ¿nelia amo kema tlachteki kema tlanamaka? Ipan Levítico 19:35, 36, Jehová kiijtok: “Kema [...] inkiyejyekouaj se tlenijki ika ietika o ika imiaka, moneki nochi nopa tlayejyekoli elis senkistok xitlauak. San xijtekiuikaj tlayejyekoli, tetinij, barras uan kualitros tlen senkistok xitlauak para intlayejyekosej”. Kema se tlanamakaketl amo kuali tlatamachiuayaya, uajka kintlachtekiliyaya katli kintlanamakiltiyaya. Uan ni nojua techpaleuis tijkuamachilisej tlaj tikitasej sekinok versículos tlen Levítico capítulo 19.

8. ¿Kenijkatsa kinpaleuiyaya judíos nopa chikueyi tlanauatili tlen eltok ipan Levítico 19:11-13, uan kenijkatsa techpaleuia?

⁸ (Xijpoua Levítico 19:11-13). Kampa peua Levítico 19:11 kiijtoua: “Amo xitlaxtekikaj”. Kema se akajya tlachteki eli sanse kej kema se akajya amo kuali tlatamachiua, kiampa kiijtoua versículo 13: “Axaka xijtlaijiyouiltikaj, niyon amo xitetlaxtekilikaj”. Yeka, kema se akajya amo tlanamaka kej kinamiki o amo kuali kichiua iteki, uajka tlachteki. Maske nopa chikueyi tlanauatili kiijtouayaya amo ma tlachtekikaj, tlen nojua kiijtouayaya Levítico kinpaleuik judíos ma kikuamachilikaj kanke nojkia amo kinamikiyaya tlachtekisej. Tlauel ipati timoyoliljuisej Jehová amo kipaktia ma titlachtekikaj uan kuali ma tijchiuakaj se tekitl. Yeka, ma timotlatsintokikaj: “Kej kiijtoua Levítico 19:11-13, ¿uelis monekis nijpatlas se keski tlamantli kej nitlanamaka o kej nitekiti?”.

9. ¿Kenijkatsa kinpaleuiyaya katli miltekitiyayaj nopa tlanauatili tlen Levítico 19:13?

⁹ Onka seyok tlamantli tlen kipaleuia se toikni katli tlanamaka uan kiampa amo tetlachtekilis. Kampa tlami Levítico 19:13 kiijtoua: “Intla se tekitiketl tekiti ipan mochaj, amo xijchia hasta seyok tonali para tijmakas itlaxtlauil”. Miakej israeleuanij tekitiyayaj milaj. Inijuantij monekiyaya mojmostla kintlaxtlauisej pampa kema se akajya amo kitlaxtlauiyayaj, uajka amo kipiayaya tomij tlen ika kinpanoltis ichampoyouaj. Jehová kiijtok: “Yajaya teikneltsi uan kimonekilia nopa tomij para ika mopanoltis” (Deut. 24:14, 15; Mat. 20:8).

10. ¿Tlake tijyekouaj tlen Levítico 19:13?

¹⁰ Ipan ni tonali, miakej katli tekitij amo kintlaxtlauiaj mojmostla, sekij kintlaxtlauiaj ompa ipan se metstli o itlamia. Levítico 19:13 nojua techpaleuia ipan ni tonali. Se keskij katli kintekimakaj sekinok amo kintlaxtlauiaj kej kinamiki katli nopaya tekitij. Inijuantij moiljuiaj amo kenijki tlaj kiampa kichiuasej pampa katli tekitij amo kipiaj seyok tekitl. Kema kiampa kichiuaj, eliskia kejuak kintlachtekiliaj katli nopaya tekitij. Tlaj se toikni kintlaneui sekinok ma tekitikaj iuaya, moneki kuali kiitas kenijkatsa kintlaxtlauis. Nojua ma tikitakaj tlake tijyekouaj tlen ni capítulo 19.

11, 12. ¿Tlake kipankixtik Jesús kema kiijtok Levítico 19:17, 18?

¹¹ Jehová nochipa techiljuia amo ma tikinchiuilikaj tlen amo kuali sekinok, kej  kiijtoua ipan Levítico 19:17, 18 (xijpoua). Nopaya kiijtoua: “Moneki xikikneli seyok keja ta moselti timoiknelia”. Uan nochi Cristo itokilijkauaj tijchiuaj pampa tijnekij tijueyichiuasej Jehová.

¹² Ma tikitakaj kenijkatsa Jesús kinextik tlauel ipati nopa tlanauatili tlen Levítico 19:18. Se tonali se fariseo kitlatsintoki: “¿Tlachke Tlanauatili [...] achi más moneki tijchiuasej?”. Jesús kinankilik: “Xikikneli toTeko Dios ika nochi moyolo, uan ika nochi moalma, uan ika nochi motlalnamikilis. Nopa Tlanauatili tlen más ueyi uan tlen más moneki tijchiuasej”. Uan teipa kiijtok tlen eltok ipan Levítico 19:18: “Uan nopa ompa Tlanauatili no iuikal elisneki: ‘Xikinikneli sekinok keja timoiknelia moselti’” (Mat. 22:35-40). Onka sekinok tlamantli kampa uelis tijnextisej tikinikneliaj sekinok, ipan Levítico capítulo 19 techpaleuis tijmatisej kenijkatsa tijchiuasej.

13. ¿Kenijkatsa José kichijki tlen kiijtoua Levítico 19:18?

¹³ Nojkia, uelis tijnextisej tikinikneliaj sekinok tlaj tijchiuaj tlen kiijtoua Levítico 19:18: “Axkema xijkuepili seyok israelita tlen mitschiuilijtok tlen axkuali, niyon amo ximoyoliljui ajachika tlen mitschiuilijtok”. Uelis tikixmatij se akajya katli amo kiilkaua tlen kichiuilik se katli iuaya tekiti, iuaya momachtia o se tlen ichampoyouaj, maske uelis ya panok miak xiuitl. Ma tikilnamikikaj nopa matlaktli itepotsikniuaj José tlauel moyolkokojtoyaj, uan yeka kichiuilijkej tlen amo kuali (Gén. 37:2-8, 25-28). Maske kiampa kichijkej, José amo momakuepki, uan kema kipixki tlanauatili ya kintlasojtlak, kiilkajki tlen kichiuilijkej uan kichijki kej kiijtoua Levítico 19:18, tlen teipa kiijkuilojkej (Gén. 50:19-21).

14. ¿Kenke tikijtouaj Levítico 19:18 nojua techpaleuia ipan ni tonali?

¹⁴ Tlaj tijnekij tijyolpakiltisej Jehová, moneki tijchiuasej kej José, titetlapojpoljuisej uan tikilkauasej tlen techchiuiliaj. Ni eli sanse ika nopa tlamaijtoli tlen Jesús kiijtok: “Xitechtlapojpoljui totlajtlakoljuaj, keja tojuantij nojkia tikintlapojpoljuiaj tlen techixpanoj” (Mat. 6:9, 12).  Apóstol Pablo nojkia kiampa kiijtok: “Amo kema ximomakuepakaj ika tlen inmechchiuilijtokej” (Rom. 12:19). Uan nojkia kiijtok: “Xijpiakaj inmoyolo ika tlen inmechchiuiliaj tlen axkuali uan xikintlapojpoljuikaj” (Col. 3:13). ToTeotsij itlanauatiljuaj amo kema mopatla, yeka nama nojua techpaleuia tlen kiijtoua Levítico 19:18.

15. ¿Ika tlake neskayotl tijkuamachiliaj moneki titetlapojpoljuisej uan tikilkauasej tlen techchiuiliaj?

¹⁵ Kema techyolkokouaj eli kej kema timotsontekij: kemantika tlauel techkokoua uan kemantika amo. Se neskayotl, uelis kema titlakualchiuaj uan tijuejuelouaj se tlenijki timomakpiltsontekij se kentsi. Maske uelis tlauel techkokos, kema pano se keski tonali ayokmo techkokoua uan tikilkauaj kampa timotsontejkej. Nojkia kiampa pano kema se touampo kiijtoua o kichiua se tlamantli tlen techyolkokoua, kemantika amo ouij tijmatij tijtlapojpoljuisej. Nama ma timoiljuikaj tlake pano kema timotsontekij achi uejkatla, uelis se tepajtijketl monekis kiijtsomas uan kiuijkomas. Uan tlaj nochipa tikixkuitikisaj, uelis nojua tlauel tijkokosej. Kiampa kipano se katli tlauel moyolkokojtok. Tlaj amo kiilkaua tlen kichiuilijkej, uajka kichiuas nojua tlauel ma moyolkokojto uan nopa tlauel kitlanauis. Yeka, tlauel techpaleuia tlen techtlajtolmaka Levítico 19:18.

16. Kej kiijtoua Levítico 19:33, 34, ¿kenijkatsa monekiyaya kinitasej sejkoyok euanij uan tlake tijyekouaj?

¹⁶ Kema Jehová kinnauatik israeleuanij ma kiniknelikaj sekinok, amo san kiniljuik ma kiniknelikaj katli elij kej inijuantij o katli euaj ipan ininaltepe. Nojkia kiniljuik ma kiniknelikaj katli euayayaj ipan seyok altepetl uan itstoyaj ininuaya. Kiampa kiijtoua Levítico 19:33, 34 (xijpoua). Monekiyaya kinitasej “keja se nopona ejketl” uan kiniknelisej kej inijuantij moikneliyayaj. Se neskayotl, monekiyaya kinkauasej inijuantij uan teikneltsitsij ma kisentilikaj tlen kikauayayaj pixkanij (Lev. 19:9, 10). Cristo itokilijkauaj nojkia moneki tijchiuasej tlen kiijtoua ni tlanauatili (Luc. 10:30-37). ¿Kenijkatsa? Kampa ueli asij tlakamej, siuamej uan konemej katli sejkanok euaj. Yeka, tlaj kampa tiitstokej nojkia asij, moneki tikintlepanitasej uan tikintlasojtlasej.

17, 18. 1) ¿Tlake techtlajtolmaka Levítico 19:2 uan 1 Pedro 1:15? 2) ¿Tlake tekitl tlen tlauel ipati kiijtok Pedro moneki tijchiuasej?

¹⁷ Ipan Levítico 19:2 uan 1 Pedro 1:15 kiijtoua moneki tiitstosej titlatsejtseloltikej. Ipan Levítico capítulo 19 nojua kipia sekinok versículos katli techpaleuia tijmatisej kenijkatsa tijyolpakiltisej Jehová. Tikitstokej se keski versículos kampa kinextia tlake moneki tijchiuasej uan tlake amo tijchiuasej. * Uan kej tikitstokej, ipan Escrituras Griegas Cristianas kinextia nopa tlanauatili nojua techpaleuia ipan ni tonali. Uan Pedro nojua kiijtoua sekinok tlamantli.

¹⁸ Nochi tojuantij tijchiuaj miak tekitl ipan toTeotsij itlanechikol uan tikinpaleuiaj sekinok. Maske kiampa tijchiuaj, kema Pedro ayamo kiijtojtoya moneki tiitstosej titlatsejtseloltikej, ya kiijtok: “Xijmokuitlauikaj inmotlalnamikilis para inmoyoliljuisej tlen xitlauak” (1 Ped. 1:13, 15). ¿Tlake kinejki kiijtos? Katli yasej iluikak kiniljuiskiaj sekinok tlen “iueyitilis” Jehová (1 Ped. 2:9). Ipan ni tonali nojkia tijpiaj se ueyi tlateochiualistli tlen nojkia kinpaleuia sekinok. Nochipa titlajtolmoyauaj uan titlamachtiaj ika pakilistli (Mar. 13:10). Yeka, ma tijchiuakaj kampeka tijchiuasej tlen kiijtoua Levítico 19. Kiampa tijnextisej tikikneliaj Jehová uan maseualmej, uan tijnekij tiitstosej titlatsejtseloltikej ipan nochi tlen tijchiuaj.