1-2. Re tšhutiye ying ga hlogotaba ya go fela, fote re nyoko petapeta ka ying ga hlogotaba yowa?

HLOGOTABA ya go fela, yi re tšhutisiye dilo tso re ka di berekisang mo re kene re phela tsa gore di ga Lefitiko tema 19. Mo re beyisa, ga temanyana 3 re badiye gore Jehova o yye a hlohletsela Maisrayele gore ma hlompe babelegi. Fote re bolabodiye gore lekgono re ka yi berekisa byang taba yo ba re yeletsang ka yona ya gore re gelepe babelegi ba rune ka tso ba di gayela, re ba tiyise fote re ba gelepe gore ba tiyise senghana sa bona le Modimo. Ga temanyana yone, Modimo o butsiye batho bage gore ba gopole letšatši la Sabatha. Fote le mo lekgono re sa sa latelela molawo wa Sabatha, re ka berekisa tšhiko yone ga taba ya go maka gore re be le nako ya go lebelela tso tsa Modimo. Mo re maka tsotsone, re ko ba re šupetsa gore re karakara ka matla gore re make tso Lefitiko 19:2 le 1 Petro 1:15 yi di hlayang tsa gore re hlawolege.

² Ga hlogotaba yowa, re nyoko ya mahlong re petapeta ka ditemanyana tse dingwana tso di leng ga Lefitiko tema 19. Tema yowa yi ka re tšhutisa ying ga taba go šupetsa bo ba gore ba thibele ditsebe le ba gore ba popele maahlo gore re ya ba naganela, go tshepega ga tsa bhizinisi le go šupetsa ba bangwana gore re ba nyaka ka matla? Re nyaka go hlawolega ka taba la gore Modimo le yene o hlawolegiye, byalo tla re lebeleleneng tso re ka di tšhutang.

3-4. Lefitiko 19:14 yi re di nyaka re ba tshware byang bo ba gore ba thibele ditsebe le ba gore ba popele maahlo?

³ Bala Lefitiko 19:14. Jehova o nyaka gore malata yage ma šupetse bo ba gore ba thibele ditsebe le ba gore ba popele maahlo gore ba ba kwela go baba. Mo re beyisa, Maisrayele ne ma sa  tshwanela go bolabola tsa go befa ka motho wa gore o thibele ditsebe. Go bolabola dilo tsa go befa go ka rela go tshosetsa motho kela le go mo nabelela gore a wele ke senyama. Wa tšiba ke bošidi go maka motho wa gore o thibele ditsebe tsotsone! Phela a ka sa di kwe le mo ba bolabola ka yene fote a ka sa kgone go tiyemelela.

⁴ Go tokegela gana hone, ga temanyana 14 re tšhuta gore malata ya Modimo ma sa “reye motho wa gore o popele maahlo.” Puku ye nngwana mo yi bolabola ka batho ba go sa phelega gabutši, yi re: “Ga dipoleke tsa ku botala tsa Israyele [batho ba mohlobo wonone] ga go tlala ne ba sa ba tshware gabutši fote ba ba maka lešidi.” Ka nakwenngwana motho wa gore hlogo yage yi tlele meetši, a ka fo reya motho wa gore popele maahlo go fo re a mo kwise go baba kela a tshegise batho ka yene. Lešidi le le ka! Jehova o berekisiye molawo wowa gore a gelepe batho bage ba thogo šupetsa bo ba gore a baa phelega gabutši gore ba ba kwela go baba.

5. Re ka ba šupetsa ka mokgo mang bo ba gore ba thibele ditsebe le ba gore ba popele maahlo gore re ba kwela go baba?

⁵ Jeso o šupetsiye bo ba gore ba thibele ditsebe le ba gore ba popele maahlo gore o ba kwela go baba. Gopola molayetsa wo a yyeng a wo romela Johane wa go Kolobetsa, wa gore: “Ba go popela maahlo ba šele baa bona, digole di ya sepela, ba go ba le bolwele bya go jega dinama byo ba reng ke lephera baa yalafiwa, ba go sa kwe ba šele baa kwa, [le] bo ba hlokofeleng baa tsusiwa.” Ka nthago ga mo ba bonne mehlolo yo Jeso a yi makiyeng, “batho ka mokana ga bona … ba thanaka Modimo.” (Luk. 7:20-22; 18:43) Makreste maa di nyaka go kopisela Jeso ga taba ya go šupetsa bo ba gore ba thibele ditsebe le ba gore ba popele maahlo gore ba ba kwela go baba. Byalo re liketsa ka matla gore re ba šupetse gore re ya ba naganela fote re ba lefisela pelo. Phela Jehova aa re neya matšhika ya go maka mehlolo. Mara re jabolela taba ya gore re thulegele ke lešuba la go tšhomayelela bo ba gore ba popele maahlo tsa mannete le ba gore ba popele maahlo ga tso tsa Modimo re ba botsa ditaba tsa go bafala ka pharadeyisi ya gore ga yona batho ka mokana ga bona ba ko ba ba sa hlupe ke selo. (Luk. 4:18) Ditaba tso tsa go bafala di tšhofiye ba go tlala gore ba thanake Modimo.

6. Taba yo yi leng ga Lefitiko tema 19 yi yatlala tso di leng ga Lesome la Melawo ka mokgo mang?

⁶ Ditemanyana tso di leng ga Lefitiko tema 19 di yi yatlala gabutši taba yo yi leng ga Lesome la Melawo. Mo re beyisa, molawo wo wo leng ga mabala, wo re: “O sa yetswi.” (Ek. 20:15) Ye mongwana a ka fo tipotsa gore solanka a sa tseye selo sa gore a yi sage, di ra gore o theetsela molawo wone. Mara o ka kraya a yetswa ka mekgwa ye mengwana.

7. Motho wa go rekisa a ka wo tshela ka mokgo mang molawo wo wo leng ga mabala wa go bolabola ka go yetswa?

⁷ Motho wa go rekisa a ka kakola magetla a re a sanka a yetswa sa motho ye mongwana. Mara o yi sipidisa byang bhizinisi yage? Ga Lefitiko 19:35, 36, Jehova o yitseri: “Le sa make bošakašakane ga tso le metang ka tsona le ga sekala so le kalang ka sona. Mo le kala tsa meetši le tsa gore a yi meetši, di nyaka le lekanise gabutši.” Mo motho wa go rekisa a berekisa sekala kela sa go meta sa gore o se khendlannye, ke setšha a yetswela bo a ba rekiselang. Di nyoko re yelela gabutši mo re ya mahlong ka Lefitiko tema 19.

8. Molawo wo wo leng ga mabala ga Lefitiko 19:11-13 wo gelepiye Majuda ka mokgo mang fote rune wo re berekela byang?

⁸ Bala Lefitiko 19:11-13. Mantsu ya mabulakgoro ga Lefitiko 19:11 ma re: “O sa yetswi.” Temanyana 13 yi panisa go yetswa le taba ya go sa tshepege ga tsa bhizinisi, mo yi re: “O sa make motho ye mongwana bošakašakane.” Byalo, mo motho a maka botsotsi ga tsa bhizinisi, wa yetswa. Molawo wo wo leng ga mabala wo šihlela taba ya gore go yetswa a gwa loka, byalo tso di leng ga Lefitiko ke mo di gelepa Majuda gore ma kwisise gore molawo wowa ma ka wo berekisa byang. Mo re ka sa takisi maahlo gore Jehova o yi tseya byang taba ya go sa tshepege le ya go yetswa, tsotsone di nyoko re berekela. Re ka tiputsisa gore: ‘Ga tso Lefitiko 19:11-13 yi di hlayang, ayitsano go na le mo di nyakang ke potolla? Ayitsano di nyaka ke tšhentšha ka mokgo ke makang bhizinisi le ba bangwana kela ka mokgo ke berekang?’

9. Molawo wo wo leng ga Lefitiko 19:13 ne wo tšhireletsa ka mokgo mang?

⁹ Go na le se sengwana sa go yelana le taba ya go tshepega sa gore di nyaka Mokreste wa gore o na le dibhizinisi a se tseyele hlogong. Lefitiko 19:13 yi re: “Le sa go dikelele o sa patela sebereki mogolo wa sona.” Ku Israyele ba go tlala ne ba bereka mašomong, byalo bo ba hirang ne di nyaka ba patele dibereki tšatši lolone. Mo ba ka ngangarela tšheleta ya sebereki sone ba sa se patele, se ka sa kgone go krayela ba mutši wa sona tsa go ja tsa tšatši lolone. Jehova o yitseri: “Mogolo wone wa wo hloka gore a thogo phela.”—Dot. 24:14, 15; Mat. 20:8.

10. King so re ka se tšhutang ga Lefitiko 19:13?

¹⁰ Matšatši yawa, bo ba thewogelang ba ba golela gateya kela gabedi ka kgwedi, go seng ka moka matšatši. Mara tšhiko yo yi leng ga Lefitiko 19:13 yi sa na yi bereka le lekgono. Ba bangwana bo ba hirang ba hlalefetsa dibereki ka go di patela tšheleta ye nyana ka matla. Baa di tšiba tsa gore di ka makega gore dibereki tsone a go na mo di ka yang, di nyoko fo ya mahlong di bereka ka taba la gore di tšhaba go teya ke tlala. Batho bo ba makang ka mokgonone mo ba hiriye dibereki ba ‘ngangarela mogolo sebereki.’ Mokreste wa gore o na le dibhizinisi o nyoko maka so a ka se kgonang gore a tseyele taba yowa hlogong. Tla re boneneng gore king tse dingwana tso re ka di tšhutang ga Lefitiko tema 19.

11-12. Mo Jeso a hlaya tso di leng ga Lefitiko 19:17, 18 ne a šihlela taba yifeng?

¹¹ Modimo aa fo re botsa gore re sa kwisi ba bangwana go baba mara o nyaka re ba tshwara gabutši ka matla. Tsotsone re di bona gabutši ga Lefitiko 19:17, 18. (Bala.) Jehova mo a yi  beya o yitseri: “O nyake ba bangwana ka mokgo o tinyakang ka gona.” Mo nkare Mokreste wa di nyaka go jabodisa Modimo o nyoko maka ka mokgonone.

¹² Lebelela gore Jeso o šihlele ka mokgo mang molawo wo wo leng ga Lefitiko 19:18. Lefaraseyi le lengwana le yye la butsisa Jeso gore: “Molawo wo mogolo ga Molawo wa Moše ke wofeng?” Jeso o fetodiye ka gore, ‘Molawo wo mogologolo le wa mathomo’ ke wa gore ga Jehova re mo nyake ka pelo ya rune ka mokana ga yona, ka borune bya go felegelela le ka monagano wa rune ka mokana ga wona. Ke mokane Jeso a hlaya tso di leng ga Lefitiko 19:18, a re: “Molawo wa bobedi wa go tshwana nawo ke wowa: ‘O nyake moyagelane wago ka mokgo o tinyakang ka gona.’” (Mat. 22:35-40) Di tlele tso re ka di makang go šupetsa gore ga moyagelane re mo nyaka ka matla mara tse dingwana re ka di tšhuta ga Lefitiko tema 19.

13. Tso di makegiyeng ga taba ya Josefa ya ka Bhayibeleng, di re gelepa ka mokgo mang gore re kwisise tso di leng ga Lefitiko 19:18?

¹³ Mokgwa wo re ka šupetsang gore ga moyagelane re mo nyaka ka matla ke mo re berekisa tso re di krayang ga Lefitiko 19:18. Ya gore: “Le sa busetse mo ba le sinyela kela la tshwarana ka pelo.” Ba go tlala ba rune re tšiba batho ba gore ba tsere mengwagangwaga ba kwatele bo ba berekang nabo, bo ba kenang nabo sekolo, mašaga kela ba mitši ya bona! O sa lebale gore bobhuti ba Josefa ke mo ba mo tshwere ka pelo la go šinya ba mo maka tsa go befa. (Gen. 37:2-8, 25-28) Mara Josefa yene o yye a ba tshwara byang! Mo a šele a le ga mayemo ya go lawola ne a ka busetsa ga tso bobhuti bage ba mo makiyeng tsona mara o f’lo ba kwela go baba. Josefa a sanka a ba tshwara ka pelo. Mara, o makiye tso di hlayang ke Lefitiko 19:18.—Gen. 50:19-21.

14. King so se šupetsang gore ditšhiko tso di leng ga Lefitiko 19:18 di sa le ka mokgonola?

¹⁴ Mo Josefa a kgeta go sa busetse ga tso bobhuti bage ba mo makiyeng tsona mara a fo ba tshwarela, o šupetsiye tso Makreste ma ka di makang gore ma thogo jabodisa Modimo. Fote tso a di makiyeng di yelana le tso Jeso a di hlayyeng nakwela a beyisela malata yage gore ma rapele ka mokgo mang, o re hlohletsele gore re tshwarele bo ba re sinyelang. (Mat. 6:9, 12) Pawulo wa lepostola le yene o yye a yeletsa  magagabo ka gore: “Lune magageru ya ke ma nyakang ka matla, mo ba le sinyela le sa busetse.” (Marom. 12:19) Fote o ba hlohletsele ka gore: “Ariyeneng mahlong le lefiselana dipelo fote le tshwarelana le sa kokole le mo go ka fo ba go na le so se ka makang gore ye mongwana a kokole.” (Makol. 3:13) Ditšhiko tsa Jehova a di tšhentšhatšhentšhi. Ditšhiko tsa molawo wo wo leng ga Lefitiko 19:18 di sa le ka mokgonola.

15. Re ka go beyisa ka mokgo mang go fo fitisa taba mo ba re kwisiye go baba?

¹⁵ Lebelela mošupetso ke wowa. Go kwisiwa go baba re ka go tshwanisa le go ba le sethogo. Dithogo tse dingwana ke tse dinyana, tse dingwana ke tse dikgolo. Mo re beyisa, o ka fo re o sa re o bula emvolopo lephephe la go sega senwana sowa. Tsotsone di ka fo ba di sasamela mara di ka sa tseyi nako. Ka nthago ga letšatši kela ka mabedi, di ka makega gore o sa sa gopola gore ne di go kwaletsiye kaye. Tse dingwana tso di ka kwisang motho go baba ke tse dinyana. Mo re beyisa, monghana wa rune a ka bolabola kela a maka selo a sa thomisa ka go nagana ke mokane a re kwisa go baba, mara o ka kraya di le lula go mo tshwarela. Mara mo nkare sethogo sone ke se segolo di nyaka togotela a se ruka a boye a se bhandiše. Mo nkare re dulela go se manolla dikgopa kela go se gwayagwaya, se nyoko fo gula se sa fole. Sa go babisa pelo ke gore, o ka kraya ye mongwana wa gore ba mo kwisiye go baba a maka ka mokgonone. A ka fo dulela go nagana ka taba ya gore o kwile go baba go segela kaye. Mara bo ba tshwarang ba bangwana ka pelo ba tikwisa go baba ka bo bona beng. Mo re ka theetsela mantsu ya ma leng ga Lefitiko 19:18, re ka khutsa tsa go tlala!

16. Lefitiko 19:33, 34, yi re ne di nyaka Maisrayele ba ba tshwara byang bo ba go tšwa mafaseng ya ka tawong fote rune re tšhuta ying ga taba yone?

¹⁶ Mo Jehova a neya Maisrayele molawo wa gore ma šupetse gore ma nyaka batho ba bangwana ka matla, ke mo a sa rele gore tsotsone ma di make ga Maisrayele fela. O ba butsiye gore ba nyake le bo ba gore ba tšwa mafaseng ya ka tawong. Wone ke molayetsa wa go kwagala wa gore wo krayega ga Lefitiko 19:33, 34. (Bala.) Motho wa gore o tšwa mafaseng ya ka tawong di nyaka ba mo tshware go tshwana le “batho ba gana hone” fote ne di nyaka gore Maisrayele ma “mo nyake” ka mokgo ma tinyakang. Mo re beyisa, Maisrayele ne di nyaka gore ma lisetse ye wa go tšwa mafaseng ya ka tawong a hlokotše go fo tshwana le ba bangwana ba go tihlupegela. (Lef. 19:9, 10) Tšhiko ya go yelana le taba ya go tshwara batho ba go tšwa mafaseng ya ka tawong  gabutši, yi sa na yi bereka le ga Makreste lekgono. (Luk. 10:30-37) Byang mara? Ba tlele ba gore ba rurele ga dinaga tse dingwana fote ba bangwana ba bona ba dula thina nago. Byalo di nyaka banna bowa, basadi le bana re ba tshware ka serithi fote re ba hlompe.

17-18. (a) Ga Lefitiko 19:2 le ga Petro wa Mathomo 1:15 ba re hlohletsela gore re make ying? (b) Petro wa lepostola o re hlohletsela gore re make mmereko wofeng wo mogolo?

¹⁷ Ga Lefitiko 19:2 le ga Petro wa Mathomo 1:15 batho ba Modimo ba ba hlohletsela gore ba hlawolege. Ditemanyana tse dingwana ga Lefitiko tema 19 di ka re gelepa gore re tšibe gore re ka maka byang gore Jehova a re yamogele. Re petapetiye ka ditemanyana tso di ka re gelepang gore re tšibe tso re tshwaneleng go di maka le tso di nyakang re kganela kgole natso. * Mangwalo ya Segerika le wona ma šupetsa gore Jehova o nyaka re berekisa ditšhiko tsowa mo re kene re phela. Mara Petro wa lepostola o tokegele ka se sengwana.

¹⁸ Re ka fo ba re tshwaraganne ka mebereko ya go tlala ga tso tsa Modimo fote re makela ba bangwana tsa gabutši mara Petro o yye a hlohletsela Makreste gore ma make selo ka ssoši sa gore ke se segolo ka matla. Mo Petro a soko bane a re hlohletsela gore di nyaka re hlawolege ga dilo ka mokana ga tsona tso re di makang o yitseri: “Le di tšibeneng gore le nyoko ba le mmereko wo mogolo ka matla.” (1 Pet. 1:13, 15) Mmereko wone ke wofeng? Petro o yitseri ga bobhuti ba Kreste ba gore ba tlotsiwwe “le sabalatse dilo tsa gabutši tsa gore Modimo o tšibega ka tsona.” (1 Pet. 2:9) Gabutšibutši, Makreste ka mokana ga wona lekgono ma jabolela go maka mmereko wo wo mogolo wa gore wo tšhentšha maphelo ya batho ba go tlala. Ye lune, phela go dula re maka mmereko wowa wa go tšhomayela le go tšhutisa ka matšato re le batho ba gore ba hlawolegiye go ro ba mong yona bhasela! (Mar. 13:10) Mo re maka so re ka se kgonang gore re berekise ditšhiko tso di leng ga Lefitiko tema 19, re ko ba re šupetsa gore Modimo le bayagelane ba rune re ba nyaka ka matla. Fote re šupetsa gore re yi tseyela gedimo taba ya gore “di nyaka re hlawolege” ga dilo ka mokana ga tsona tso re di makang.