Bzimogeni bzinthu bzimwebzi

Ndokoni pa mbuto ya misolo ya nkhani

NKHANI YAKUPFUNZA 49

Kodi Bukhu la Mwambo Limbatipfunzisa Ciyani pa Nkhani ya Momwe Tingacitire Bzinthu na Anzathu?

Kodi Bukhu la Mwambo Limbatipfunzisa Ciyani pa Nkhani ya Momwe Tingacitire Bzinthu na Anzathu?

“Mbafuna mwanzako ninga momwe umbabzifunira wekha.” —MWAMBO 19:18.

NYIMBO 109 Lufoyi Lamphanvu Lakucokera mu Mtima

BZOMWE TIN’PFUNZA *

1-2. Kodi mu nkhani idamala ire tidapfunza ciyani, ndipo mu nkhani ino tin’pfunza ciyani?

MU NKHANI idamala ire, tidapfunza malango yakuthandiza yomwe yambafotokozedwa pa Mwambo kapitulo 19. Mwa ciratizo, ninga momwe tidawonera pa vesi 3, Yahova adacenjeza Ajirayeri kuti ambalemekeze abereki wawo. Ndipo tidafotokoza momwe ifepano ntsiku zino tingaphatisire basa malangoyo mwakuthandiza abereki wathu mwakuthupi, mwauzimu na momwe iwo ambabvera. Pa vesi libodzi-bodziri, wanthu wa Mulungu adakumbusidwa kufunika kwa kumbakumbukira ntsiku ya Sabudu. Ifepano tidapfunza kuti napo kuti tiri lini pantsi pa lamulo lakuteweza ntsiku ya Sabudu, tingaphatise basa nfundo imweyi mwa kumbapambula nthawe yakuti timbacite bzinthu bzauzimu. Mwakucita bzimwebzi, timbalatiza kuti tikucita ciri-centse comwe tingakwanise kuti tikhale wakucena, ninga momwe bzinembo bza Mwambo 19:2 na 1 Pedru 1:15 bzimbalewera.

2 Mu nkhani ino, tin’pitiriza kucezerana Mwambo kapitulo 19. Kodi kapitulo imweyi imbatipfunzisa ciyani pakulewa bza kulatiza kudeka mtima kuna wanthu wakupunduka, kukhala wakulungama pakucita bzinthu na winango na kulatiza lufoyi kuna anzathu? Ifepano tikufuna kukhala wakucena pakuti Mulungu ngwakucena, tenepo bwerani tiwone bzomwe tingapfunze.

KULATIZA KUDEKA MTIMA KUNA WANTHU WAKUPUNDUKA

Kodi Mwambo 19:14 akutilimbikisa kucita ciyani kuna wanthu omwe ni ankhuthu ayai azimola? (Onani ndime 3-5) *

3-4. Mwakubverana na Mwambo 19:14, kodi pinango wanthu omwe ni ankhuthu na azimola akhacitiridwa ciyani?

3 Werengani Mwambo 19:14. Yahova akhadikhirira kuti wanthu wace alatize kudeka mtima kuna wanthu wakupunduka. Mwa ciratizo, Ajirayeri akhafunika lini kutemberera munthu omwe ni nkhuthu. Kutembererako kukhaphatanidza kugopswa munthu omwe ni nkhuthu ayai kumulewa mafala yakuipa. Bzikhali bzakuipa kwene-kwene kucita bzimwebzi kuna iye! Iye angadakwanisa lini kubva bzomwe akulewedwa, ndipo angadakwanisa lini kubzikhotcerera.

4 Kuthimizira bzimwebzi, pa vesi 14 timbapfunza kuti atumiki wa Mulungu akhafunika lini “kuikha cinthu cakuphingiza kutsogolo kwa zimola.” Bukhu linango pakulewa bza wanthu wakupunduka lidalewa kuti: “Kale-kale, bzikuwoneka kuti [wanthu] wakupunduka ku Oriente Próximo akhaboneresedwa na kuzunzidwa.” Pinango pa nthawe imweyo wanthu wakusaya makhalidwe yabwino akhaikha cinthu kutsogolo kwa zimola thangwe ra ciya ayai thangwe ra kufuna kumusenzekesa. Bzimwebzi bzikhalatiza kusaya kudeka mtima! Mwakuphatisa basa lamulo lace, Yahova adathandiza wanthu wace kuwona kuti iwo akhafunika kulatiza ntsisi kuna wanthu wakupunduka.

5. Kodi tingalatize tani ntsisi kuna wanthu wakupunduka?

5 Jezu adalatiza ntsisi kuna wanthu wakupunduka. Kumbukirani mafala yomwe iye adatumiza kuna Juwau Batista. Iye adati: “Azimola akuwona, anyakupunduka akufamba, anyamapere akupozedwa, ankhuthu akubva, anyakufa akulamusidwa.” Pakuwona bzakudabwisa bzomwe Jezu akhacita, “wanthu wentse . . . adatumbizambo Mulungu.” (Luka 7:20-22; 18:43) Akristau ambakomedwambo kutewezera Jezu pakulatiza ntsisi kuna wanthu wakupunduka. Tenepo, ndife wakudeka mtima, wa lufoyi na wakupirira na wanthu amwewa. Inde, tikudziwa kuti Yahova alibe kutipasa mphanvu yakucita bzakudabwisa. Koma ifepano tina mwayi wakufotokozera azimola wakuthupi ayai wauzimu mafala yabwino yakulewa bza paraizo yomwe wanthu omwe an’dzakhala m’mwemo an’dzakhala na manungo yabwino na moyo wabwino wauzimu. (Luka 4:18) Mafala yabwinoya yakucitisa kale wanthu azinji kutumbiza Mulungu.

KUKHALA WAKULUNGAMA PAKUCITA MALONDA

6. Kodi mafala yakugumanika pa Mwambo kapitulo 19 yambabvekesa tani mafala yakugumanika m’Malamulo Khumi?

6 Mavesi manango ya Mwambo kapitulo 19 yambabvekesa bzomwe bzimbalewedwa m’Malamulo Khumi. Mwa ciratizo, lamulo lacisere limbandolewa kuti: “Leka kuba.” (Kufuluka 20:15) Wanthu winango angakumbuke kuti akacita ciri-centse kuti aleke kutenga cinthu comwe n’cawo lini, iwo ambakhala akubvera lamulo limweri. Tsono, iwo angakhale akuba mu njira zinango.

7. Kodi ni pa nthawe iponi pomwe nyamalonda angatazire kubvera lamulo lacisere lakulewa bza kuleka kuba?

7 Nyakucita malonda angakumbuke kuti ni mbava lini thangwe rakuti akanati kutenga kale cinthu comwe n’cace lini. Tsono tani pakulewa bza momwe ambacitira malonda yace? Ninga momwe bzidanembedwera pa Mwambo 19:35, 36, Yahova adalewa kuti: “Imwepo mun’funika lini kucita bzinthu bzakusaya kulungama pakutonga mirandu, pakupima kutalimpha kwa cinthu, kulemera kwa cinthu ayai pakupima bzinthu bzamadzi-madzi.” Nyamalonda omwe ambaphatisa basa balantsa ayai mphimo zakusaya kulungama kuti anamize makiliyenti yace, tingalewe kuti akuwabera. Nfundo zakuthimizirika za Mwambo kapitulo 19 zimbatithandiza kubvesesa bzimwebzi.

Mwakubverana na Mwambo 19:11-13, kodi Mkristau an’funika kukumbukira ciyani penu ambacita malonda? (Onani ndime 8-10) *

8. Kodi nfundo zakugumanika pa Mwambo 19:11-13 zidathandiza tani Adjuda kuphatisa basa lamulo lacisere, ndipo ifepano tingagumanembo phindu liponi?

8 Werengani Mwambo 19:11-13. Mafala yakuyamba ya Mwambo 19:11 yambalewa kuti: “Lekani kuba.” Vesi 13 limbalatiza kubverana komwe kulipo pakati pa kuba na kukhala wakusaya kulungama pakucita malonda, mwakulewa kuti: “Lekani kubera mwanzanu mwakucita kumunamiza.” Tenepo, kucita bzinthu bzakusaya kulungama pakucita malonda kukundendemezeredwa na kuba. Napo kuti lamulo lacisere limbandofotokoza bza kuba, nfundo zakuthimizirika zakugumanika m’bukhu la Mwambo zikhathandiza Adjuda kubvesesa momwe akhafunikira kuphatisa basa nfundo ikulu ya lamulo limweri. Ifepano tingagumane phindu tikakumbukira momwe Yahova ambaiwonera nkhani yakukhala wakusaya kulungama na kuba. Tin’funika kubzibvunza tekha kuti: ‘Mwakubverana na nfundo za pa Mwambo 19:11-13, kodi pana cinthu pa moyo wangu comwe ciri lini bwino? Kodi nin’funika kucinja momwe nimbacitira malonda yangu ayai momwe nimbaphatira basa?’

9. Kodi lamulo lakugumanika pa Mwambo 19:13 likhakhotcerera tani anyabasa?

9 Pana nfundo pomwe inango yakulewa bza kukhala wakulungama yomwe Mkristau omwe ambacita malonda an’funika kuikumbukira. Mwambo 19:13 ambamaliza na kulewa kuti: “Munthu akakuphatira basa, kobiri yace ileke kukhala na iwepo mpaka mangwana yanzace.” Pa nkhani ya malimidwe mu nthawe ya Ajirayeri, anyabasa akhapasidwiratu kobiri zawo akamaliza kuphata basa ntsiku imweyo. Kuleka kupereka kobiri kuna nyabasa, kukhacitisa kuti iye asaye cakupasa banja lace ntsiku imweyo. Ndipopa Yahova adalewa kuti: “Iye akubonera ndipo moyo wace ukuthemba kobiriyo.”—Bzakutonga 24:14, 15; Mateu 20:8.

10. Kodi tikupfunza ciyani m’bukhu la Mwambo 19:13?

10 Nsiku zino anyabasa azinji ambapagalidwi kabodzi ayai kawiri pa mwezi, sikuti ntsiku zentse. Tsono, nfundo yakugumanika pa Mwambo 19:13 ikadapitiriza kuphata basa. Azipatrau anango ambapundiza anyabasa wawo mwa kuwapasa kobiri yakucepa kwene-kwene. Iwo ambadziwa kuti palibe bzomwe anyabasawo angacite. Ndipo ambadziwambo kuti, pakuti mabasa yakunesa, iwo an’pitiriza kuphata basalo napo kuti kobiri yomwe ambatambira njakucepa kwene-kwene. Bzomwe azipatrauwo ambacitabzo ni ‘kulamba kupereka kobiri kuna nyabasa omwe awakumbira kuti awaphatire basa.’ Mkristau omwe ambacita malonda an’funika kuikumbukira bwino nfundo imweyi. Tsapano bwerani tiwone cinthu cinango comwe tingapfunze kucokera m’bukhu la Mwambo kapitulo 19.

MBAFUNANI MWANZANU NINGA MOMWE MUMBABZIFUNIRA MWEKHA

11-12. Kodi Jezu adatsindika ciyani pomwe adalewa mafala ya pa Mwambo 19:17, 18?

11 Mulungu ambakomedwa na momwe timbacitira bzinthu na anzathu napo kuti timbacita lini cinthu comwe cingadzonge mwanzathu. Tingawone bzimwebzi pa Mwambo 19:17, 18. (Werengani.) Onani bzomwe lamulo lakubveka bwinoli likulewa: “Mbafuna mwanzako ninga momwe umbabzifunira wekha.” Kucita bzimwebzi n’kwakufunika kwene-kwene kuna Mkristau omwe akufuna kuti Mulungu akomedwe naye.

12 Onani momwe Jezu adatsindikira kufunika kwa lamulo lakugumanika pa Mwambo 19:18. Pa nthawe inango Mfarizeu adabvunza Jezu kuti: “Kodi ndiponi lamulo likulu pa Malamulo yentse?” Jezu adamutawira kuti “lamulo likulu na lakuyamba” ni kufuna Yahova na mtima wathu wentse, moyo wathu wentse na nzeru zathu zentse. Patsogolo pace Jezu adalewa mafala ya pa Mwambo 19:18, yakuti: “Laciwiri lakundendemerana na limweri, ndakuti: ‘Umbafune mwanzako ninga momwe umbabzifunira wekha.’” (Mateu 22:35-40) Pana njira zizinji zakulatizira lufoyi kuna anzathu, tsono bwerani tiwone zinango mwa njirazo mwakuphatisa basa Mwambo kapitulo 19.

13. Kodi nkhani ya m’Bibliya yakulewa bza Zuze ikubverana tani na nfundo yomwe idanembedwa pa Mwambo 19:18?

13 Njira ibodzi yakulatizira lufoyi kuna anzathu ndiyo kuphatisa basa mafala ya pa Mwambo 19:18. Pamwepa pambalewa kuti: “Leka kumbabwezera cakuipa ayai kumbakoyera cakumtima wana wa mtundu wako.” Azinji wa ifepano tidawona kale munthu omwe adamala magole mazinji akukoyera cakumtima mwanzace waku basa, mwanzace wa ku xikola, wadzinza wace, ayai munthu wa m’banja mwace! Kumbukirani kuti abale wace khumi wa Zuze akhambamukoyera cakumtima, ndipo bzimwebzi bzidacitisa kuti iwo acite cinthu cakuipa kwene-kwene. (Ciyambo 37:2-8, 25-28) Koma Zuze adacita nawo bzinthu mu njira yakusiyana! Pomwe iye akhatonga, alibe kuwabwezera bzinthu bzakuipa bzomwe iwo adamucitira, koma adawabvera ntsisi. Zuze alibe kukoya cakumtima. Koma iye adacita bzinthu mwakubverana na malango yomwe yadanembedwa patsogolo pace pa Mwambo 19:18.—Ciyambo 50:19-21.

14. Kodi n’ciyani comwe cikulatiza kuti nfundo zakugumanika pa Mwambo 19:18 zikadaphata basa ntsiku zino?

14 Kulekerera abale wace komwe Zuze adacita mwa kuleka kuwakoyera cakumtima, kumbalatiza bzomwe Akristau an’funika kucita kuti Mulungu akomedwe nawo. Bzimwebzi bzikubveranambo na mpembo wa ciratizo wa Jezu, pomwe adatilimbikisa kumbalekerera omwe ambatiphonyera. (Mateu 6:9, 12) Ndipo mwakubverana na bzimwebzi, mpostolo Paulo adauza abale wace wacikristau kuti: “Abale wangu wakufunidwa, lekani kubwezera cakuipa.” (Aroma 12:19) Ndipo iye adawalimbikisambo kuti: “Pitirizani kupirirana na kulekererana na mtima wentse, napo penu munayo mathangwe yakukhalira wakukalipa.” (Akolose 3:13) Nfundo za makhalidwe yabwino za Yahova zimbacinja lini. Nfundo za lamulo limweri lomwe lidanembedwa pa Mwambo 19:18 zikadaphata basa ntsiku zino.

Pakuti mpsakufunika kuleka kumbaphata-phata pa cironda kuti tileke kubva kuwawa, mpsakufunikambo kuleka kumbandokumbukira bzinthu bzakuipa bzomwe wanthu adaticitira. Tin’funika kucita ciri-centse kuti tibziyebwe (Onani ndime 15) *

15. Kodi kuleka kumbakumbukira bzomwe taphonyeredwa tingakundendemezere na ciyani?

15 Onani ciratizo ici: Kuwawidwa mu mtima kungandendemezeredwe na bzironda. Bzironda bzinango bzimbakhala bzing’ono; pomwe bzinango bzimbakhala bzikulu. Mwa ciratizo, pomwe tikufungula envelope, tsamba lomwe liri mkati lingaticeke pa cala cathu. Tingabve kuwawa, koma kuwawako kungalekeze mwakamfulumize. Pambuyo pa ntsiku ibodzi ayai ntsiku ziwiri tingakumbukire lini mbuto yomwe tidabzicekayo. Mwakundendemerana na bzimwebzi, bzinthu bzinango bzomwe wanthu angatiphonyere bzingakhale bzing’ono. Mwa ciratizo, xamwali wathu angalewe ayai kucita cinthu mwakusaya kukumbuka bwino ndipo bzimwebzi bzingatiwawe, koma timbamulekerera mwakusaya kunesa. Tsono tikakhala na cironda cikulu, dotolo angafunike kusona cirondaco acicimanga na kalagadula. Ifepano tikambakhalira kuphata-phata pa cirondapo tingabve kuwawa kwene-kwene. Bzakupasa ntsisi mpsakuti munthu omwe waphonyeredwa cinthu cikulu angacitembo bzibodzi-bodzibzi. Iye angandokhalire kumbakumbukira bzinthu bzakuipa bzomwe adacitiridwa na momwe bzimwebzo bzikumuwawira. Tsono omwe ambakoya cakumtima ambabzipweteka okha. Ndipopa mpsabwino kwene-kwene kubvera malango yakugumanika pa Mwambo 19:18!

16. Mwakubverana na Mwambo 19:33, 34, kodi Ajirayeri akhacita tani bzinthu na wanthu wa madziko manango, ndipo ifepano tingapfunze ciyani na bzimwebzi?

16 Pomwe Yahova adauza Ajirayeri kuti ambafune anzawo, iye akhathandauza lini kuti iwo akhafunika kumbandofuna wanthu wa mtundu wawo okha ayai wa dziko lawo okha basi. Iwo adauzidwambo kuti ambafune wanthu wa madziko manango omwe akhakhala pakati pawo. Bzimwebzi bzidanembedwa mwakubveka bwino pa Mwambo 19:33, 34. (Werengani.) Munthu wa dziko linango akhafunika kucitiridwa bzinthu “ninga Mjirayeri,” ndipo Ajirayeri akhafunika “kumufuna” ninga momwe akhafunirana okha-okha. Mwa ciratizo, Ajirayeri akhafunika kulekerera kuti wanthu wa madziko manango na anyakusauka wa dziko lawo aphalasire m’minda yawo. (Mwambo 19:9, 10) Nfundo yakufuna wanthu wa m’madziko manango ikuphatambo basa kuna Akristau ntsiku zino. (Luka 10:30-37) Mwa njira iponi? Pana wanthu azinji kwene-kwene omwe adacoka m’madziko yawo ndipo ambakhala m’madziko manango, ndipo pinango winango ambakhala pafupi na imwepo. Tenepo, mpsakufunika kwa ifepano kucitira bzinthu amuna, akazi na wana amwewa mu njira yakulatiza kuti timbawafuna na kuwalemekeza.

BZINTHU BZINANGO BZOMWE TINGAPFUNZE NA MWAMBO KAPITULO 19

17-18. (a) Kodi Mwambo 19:2 na 1 Pedru 1:15 an’funika kutilimbikisa kucita ciyani? (b) Kodi mpostolo Pedru adatilimbikisa kucita basa liponi lakufunika?

17 Mwambo 19:2 na 1 Pedru 1:15 akulimbikisa wanthu wa Mulungu kukhala wakucena. Mavesi manango mazinji ya Mwambo kapitulo 19 yangatithandize kuwona bzomwe tingacite kuti Yahova akomedwe nafe. Tandocezerana mavesi yomwe yakulatiza bzinthu bzinango bzabwino bzomwe tin’funika kucita na bzinthu bzakuipa bzomwe tin’funika kutcenkha. * Bzinembo Bzacigerego Bzacikristau bzimbalatiza kuti Yahova akufuna kuti ifepano tiphatise basa nfundo zimwezi pa moyo wathu ntsiku zino. Ndipo mpostolo Pedru adathimizira cinthu cinango pomwe.

18 Napo kuti tingacite bzinthu bzizinji bzauzimu na kucita mabasa mazinji yabwino, Pedru adafotokoza cinthu cibodzi cakufunika kwene-kwene. Pakufotokoza kufunika kwa kukhala wakucena m’bzicito bzathu bzentse, Pedru adatilimbikisa kuti: “Konzekeresani makumbukidwe yanu kuti muphate basa.” (1 Pedru 1:13, 15) Kodi basa limweri likuphatanidza ciyani? Pedru adalewa kuti abale wakudzozedwa wa Kristu akhafunika “[kudziwisa] kuli-kwentse bza kudeka mtima kwa Mulungu.” (1 Pedru 2:9) Napo bziri tenepo, Akristau wentse ntsiku zino ana mwayi wakucita basa limweri, lomwe ndakufunika kwene-kwene pa mabasa yentse yabwino. Ni mwayi ukulu kwene-kwene kuna wanthu wakucena kuphata basa lakupalizira na kupfunzisa wanthu nthawe zentse! (Marko 13:10) Tikacita nyongo yakuphatisa basa nfundo zakugumanika pa Mwambo kapitulo 19, timbalatiza kuti timbafuna Mulungu wathu na anzathu. Ndipo timbalatizambo kuti tikufuna “kukhala wakucena” m’bzicito bzathu bzentse.

NYIMBO 111 Bzomwe Bzimbatikondwesa

^ ndi. 5 Akristau ali lini pantsi pa Lamulo la Mozeji, koma Lamulo limweri limbafotokoza bzinthu bzizinji bzomwe tin’funika kucita na bzomwe tin’funika kutcenkha. Kupfunza bzinthu bzimwebzi kungatithandize kulatiza lufoyi kuna anzathu ndipo Mulungu an’dzakomedwa nafe. Nkhani ino, ikufotokoza momwe tingagumanire phindu na nfundo zakugumanika m’bukhu la Mwambo kapitulo 19.

^ ndi. 17 Mavesi yomwe yalibe kufotokozedwa mu nkhani ino yambafotokoza bza kulatiza tsankhulo, kucita magunkha, kudya mulopa, kucita bzamizimu, kucita bzakuvimira-vimira na kucita upombo.—Mwambo 19:15, 16, 26-29, 31.—Onani “Mibvunzo Yakucokera kwa Anyakuwerenga” ya mu revista ino.

^ ndi. 52 BZOMWE BZIKUCITIKA PA CITHUNZI-THUNZI: Mboni ya Yahova ikuthandiza munthu omwe ni nkhuthu kulewalewa na dotolo.

^ ndi. 54 BZOMWE BZIKUCITIKA PA CITHUNZI-THUNZI: M’bale omwe ana empreza ya kupintali akupagali nyabasa wace.

^ ndi. 56 BZOMWE BZIKUCITIKA PA CITHUNZI-THUNZI: Mpfumakazi ingayebwe mwakusaya kunesa mbuto yomwe ikhadabziceka. Kodi iye an’dzacitambo bzibodzi-bodzi akaphonyeredwa bzinthu bzikulu?