Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

EDWƐKƐ 49

Lɛvitikɔso Maa Yɛnwu Kɛzi Ɔwɔ Kɛ Yɛ Nee Awie Mɔ Di La

Lɛvitikɔso Maa Yɛnwu Kɛzi Ɔwɔ Kɛ Yɛ Nee Awie Mɔ Di La

“Ɔwɔ kɛ ɛkulo ɛ gɔnwo kɛ ɛ nwo.”​—LƐV. 19:18.

EDWƐNE 109 Bɛvi Ahonle Nu Bɛhulo Bɛ Nwo

MƆƆ YƐBAZUKOA *

1-2. Duzu a yɛzuzule nwo wɔ edwɛkɛ mɔɔ li ɛhye anyunlu la anu a, na duzu a yɛbazuzu nwo wɔ edwɛkɛ ɛhye anu a?

WƆ EDWƐKƐ mɔɔ li ɛhye anyunlu la anu, yɛzuzule folɛdulɛ bie mɔ mɔɔ wɔ Lɛvitikɔso tile 19 mɔɔ ɔbaboa yɛ la anwo. Kɛ neazo la, Gyihova hanle hilele Yizilayɛma wɔ ngyɛnu 3 ne anu kɛ bɛbu bɛ awovolɛ. Yɛzuzule kɛzi yɛbava folɛdulɛ zɔhane yɛali gyima ɛnɛ amaa yɛali yɛ awovolɛ nwonane afoa nu, nganeɛdelɛ nu nee bɛ sunsum nu ngyianlɛ nwo gyima la anwo. Wɔ ngyɛnu ko ne ala anu, bɛhakyele Nyamenle menli ne deɛmɔti ɔhyia kɛ bɛdi Ɛnwomenlelielɛ kenle ne la. Yɛzukoale kɛ yɛnle Ɛnwomenlelielɛ kenle mɛla ne abo ɛnɛ ɛdeɛ, noko yɛbahola yɛava ngyinlazo mɔɔ wɔ nuhua la yɛali gyima na yɛaye mekɛ yɛazie ahane yɛava yɛayɛ sunsum nu ninyɛne. Saa yɛyɛ zɔ a, ɛnee yɛlɛmaa yeala ali kɛ yɛlɛbɔ mɔdenle yɛayɛ nwuanzanwuanza kɛ mɔɔ Lɛvitikɔso 19:2 yɛɛ 1 Pita 1:15 ka kɛ yɛyɛ la.

2 Wɔ edwɛkɛ ɛhye anu, yɛbadoa zo yɛazuzu Lɛvitikɔso tile 19 ne anwo. Kɛzi yɛbahile kɛ yɛdwenle wuliravolɛma anwo, kɛzi yɛbali nɔhalɛ wɔ gyima anzɛɛ gualilɛ nu yɛɛ kɛzi yɛbala ɛlɔlɛ ali yɛahile awie mɔ la anwo debie boni a yɛbahola yɛazukoa yɛavi tile ɛhye anu a? Kɛmɔ Nyamenle le nwuanzanwuanza la ati yɛdayɛ noko yɛkulo kɛ yɛyɛ nwuanzanwuanza, ɔti maa yɛnlea mɔɔ yɛbahola yɛazukoa la.

DA ATIAKUNLUKƐNLƐMA ALI KILE WULIRAVOLƐMA

Subane boni a Lɛvitikɔso 19:14 ka kɛ yɛla ye ali yɛhile anzondiliravolɛ anzɛɛ anyezinliravolɛ a? (Nea ɛdendɛkpunli 3-5) *

3-4. Kɛ mɔɔ Lɛvitikɔso 19:14 kile la, kɛzi ɛnee ɔwɔ kɛ bɛ nee anzondilirama nee anyezinlirama di ɛ?

3 Kenga Lɛvitikɔso 19:14. Gyihova kulo kɛ ye menli da atiakunlukɛnlɛma ali kile wuliravolɛma. Kɛ neazo la, ɛnee ɔnle kɛ Yizilayɛma ka munzule edwɛkɛ tia anzondiliravolɛ. Munzule edwɛkɛ ɛhye bie a le kɛ ɛbanwunlonwunla ye anzɛɛ ɛbaha ɔ nwo edwɛkɛ ɛtane. Saa awie yɛ anzondiliravolɛ zɛhae a, ɔnle debie kpalɛ fee! Ɔnrɛde mɔɔ ɛbaha la, ɔti ɔnrɛnyia adenle ɔnrɛhilehile ye edwɛkɛ ɛdeɛ ne anu.

4 Eza Nyamenle hanle hilele ye menli ne wɔ ngyɛnu 14 ne kɛ ɔnle kɛ ‘bɛfa debie bɛto anyezinliravolɛ adenle nu.’ Buluku ko hanle wuliravolɛma anwo edwɛkɛ kɛ: “Wɔ Middle East, ɛnee bɛsisi bɛ yɛɛ bɛyɛ bɛ basabasa.” Bie a atisesebɛ sonla bie bava debie ado anyenzinliravolɛ adenle nu amaa yeafofo zo yeaboda anzɛɛ amaa bɛazele ye. Atisesebɛ nyɛleɛ boni ɛne! Gyihova luale mɛla ɛhye azo boale ye menli ne maanle bɛnwunle kɛ ɔwɔ kɛ bɛse wuliravolɛma anwunvɔne.

5. Kɛ ɔkɛyɛ na yɛala anwunvɔnezelɛ ali yɛahile wuliravolɛma ɛ?

5 Gyisɛse lale anwunvɔnezelɛ ali hilele wuliravolɛma. Kakye nrɛlaleɛ mɔɔ ɔmaanle bɛvale bɛhɔmaanle Dwɔn Sɔnevolɛ ne la: “Anyenzinliravolɛma nwu debie, abuburama tia, kokobɛvolɛma te kpɔkɛ, anzondiliravolɛma te edwɛkɛ, [yɛɛ] bɛdwazo mowuamra.” Mɔɔ bɛnwunle nwanwane ninyɛne mɔɔ Gyisɛse yɛle la, ‘menli dɔɔnwo ne yele Nyamenle ayɛlɛ.’ (Luku 7:20-22; 18:43) Kilisienema kulo kɛ bɛsukoa Gyisɛse na bɛda anwunvɔnezelɛ ali bɛkile wuliravolɛma. Ɔti yɛda atiakunlukɛnlɛma ali yɛkile bɛ na yɛnyia bɛ nwo abotane. Nɔhalɛ nu, Gyihova ɛtɛmaanle yɛ tumi kɛ yɛyɛ nwanwane ninyɛne. Noko yɛnyia nwolɛ adenle kɛ yɛbaha paladaese ne mɔɔ nuhua a alesama banyia kpɔkɛdelɛ mɔɔ di munli na bɛ nee Nyamenle anyia agɔnwolɛvalɛ kpalɛ la anwo edwɛkpa ne yɛahile bɛdabɛ mɔɔ bɛnnwu debie anzɛɛ bɛ nye ɛzi sunsum nu la. (Luku 4:18) Kɛkala bɔbɔ, edwɛkpa ɛhye ɛlɛboa menli dɔɔnwo yeamaa bɛaye Nyamenle ayɛlɛ.

ƆWƆ KƐ YƐDI NƆHALƐ WƆ YƐ GYIMA NEE GUALILƐ NU

6. Kɛzi Lɛvitikɔso tile 19 boa yɛ maa yɛte Mɛla Bulu ne abo kpalɛ ɛ?

6 Ngyehyɛnu bie mɔ mɔɔ wɔ Lɛvitikɔso tile 19 ne anu la boa yɛ maa yɛte edwɛkɛ mɔɔ wɔ Mɛla Bulu ne anu la abo kpalɛ. Kɛ neazo la, mɛla ne mɔɔ tɔ zolɛ mɔtwɛ la ka ye sikalɛ kɛ: “Mmawua.” (Ɛzɛ. 20:15) Bie a awie baha kɛ saa yeanva debie mɔɔ ɛnle ye ɛdeɛ la a, ɛnee ɔkile kɛ ɔlɛdi mɛla zɔhane azo. Noko bie a ɔdua ndenle gyɛne zo ɔwua awie mɔ.

7. Duzu a gualilɛnli bie yɛ a ɔkile kɛ ɔnli mɛla mɔɔ tɔ zo mɔtwɛ mɔɔ fale awule nwo la azo a?

7 Wɔannea a gualilɛnli bie bava adu ɔ nloa anu kɛ ɔtɛfale debie mɔɔ ɔle awie ɛdeɛ la ɛlɛ. Na mɔɔ ɔyɛ ye wɔ ye gualilɛ nu la noko ɛ? Gyihova hanle ye wɔ Lɛvitikɔso 19:35, 36 kɛ: “Saa bɛlɛsuzu debie tendenle anzɛɛ ye ɛlomboɛ anzɛɛ debie mɔɔ le nzule la a, bɛmmawua nu. Bɛva tone, debie ɛlomboɛ ɛzuzudeɛ, debie resee ɛzuzudeɛ nee debie mɔɔ le nzule la ɛzuzudeɛ mɔɔ di munli la bɛzuzu debie.” Gualilɛnli mɔɔ ɔfa tone anzɛɛ ɛzuzudeɛ mɔɔ ɛnli munli la suzu debie amaa yeasisi menli mɔɔ batɔ ninyɛne la ɛlɛwua bɛ wɔ adenle bie azo. Ngyehyɛnu gyɛne mɔɔ wɔ Lɛvitikɔso tile 19 la noko maa edwɛkɛ ne anu da ɛkɛ.

Kɛ mɔɔ Lɛvitikɔso 19:11-13 kile la, kpuya boni a ɔwɔ kɛ Kilisienenli bie biza ɔ nwo wɔ ye gualilɛ nwo a? (Nea ɛdendɛkpunli 8-10) *

8. Kɛzi edwɛkɛ mɔɔ wɔ Lɛvitikɔso 19:11-13 la boale Dwuuma maanle bɛvale ngyinlazo mɔɔ wɔ mɛla ne mɔɔ tɔ zo mɔtwɛ anu la bɛlile gyima ɛ, na kɛzi ɔbaboa yɛ ɛ?

8 Kenga Lɛvitikɔso 19:11-13. Lɛvitikɔso 19:11 bɔ ɔ bo kɛ: “Bɛmmawua.” Ngyɛnu 13 ne ka kɛ: “Mmasisi ɛ gɔnwo.” Ɔti saa awie anli nɔhalɛ wɔ gualilɛ nu a ɔkile kɛ ɔlɛwua. Mɛla ne mɔɔ tɔ zo mɔtwɛ la hanle kɛ awule ɛnle kpalɛ, noko edwɛkɛ mɔɔ wɔ Lɛvitikɔso la boale Dwuuma maanle bɛdele kɛzi bɛbava ngyinlazo mɔɔ wɔ mɛla zɔhane anu bɛali gyima la abo. Saa yɛsuzu Gyihova adwenle mɔɔ ɔlɛ ye wɔ nzisi nee awule nwo la anwo a, ɔbaboa yɛ. Yɛbahola yɛabiza yɛ nwo kɛ: ‘Kɛ mɔɔ Lɛvitikɔso 19:11-13 kile la, asoo melɛyɛ debie bie wɔ me ɛbɛlabɔlɛ nu mɔɔ ɔhyia kɛ menea ye boɛ ɔ? Asoo ɔhyia kɛ meyɛ nzenzaleɛ wɔ me gualilɛ nu anzɛɛ kɛzi meyɛ me gyima la anu ɔ?’

9. Kɛzi mɛla mɔɔ wɔ Lɛvitikɔso 19:13 la bɔ gyimayɛvoma anwo bane ɛ?

9 Saa Kilisienenli bie fa awie gyima nu a, nɔhalɛlilɛ nwo edwɛkɛ bie wɔ ɛkɛ mɔɔ ɔwɔ kɛ ɔsuzu nwo a. Lɛvitikɔso 19:13 dwula edwɛkɛ ne kɛ: “Mmafa ɛkpanli ahatualɛ ɛsie too aleɛ kye zolɛ.” Wɔ Yizilayɛ, ɛnee menli ne dɔɔnwo yɛ ɛbɔ nu gyima, na bɛkpɔne biala a bɛtua gyimayɛvoma mɔɔ bɛbɔ bɛ ɛkpa la kakɛ. Saa wɔandua gyimayɛvoma zɛhae kakɛ kenle ko zɔhane ala a, ɔkile kɛ ɔnrɛnyia ezukoa mɔɔ ɔbava yeanlea ye abusua ne kenle ko zɔhane la. Gyihova hilehilele nu kɛ: “Ɔ nwo ɛhyele ye yɛɛ ye ngoane gyi ye ahatualɛ ne azo.”​—Dit. 24:14, 15; Mat. 20:8.

10. Duzu a yɛsukoa yɛfi Lɛvitikɔso 19:13 anu a?

10 Ɛnɛ, bɛtua gyimayɛvoma dɔɔnwo kakɛ ko anzɛɛ fane nwiɔ siane biala, bɛndua ye kenle ko biala. Noko ngyinlazo mɔɔ wɔ Lɛvitikɔso 19:13 la tɛyɛ gyima. Gyimamenlema bie mɔ sisi bɛ gyimayɛvoma na ahatualɛ mɔɔ bɛfa bɛmaa bɛ la ɛndwu mɔɔ ɔwɔ kɛ bɛfa bɛmaa bɛ la fee. Bɛze kɛ gyimayɛvoma ɛhye mɔ anwo ɛhyele bɛ kpalɛ na bie a bɛbahɔ zo bɛayɛ gyima bɛamaa bɛ ɔnva nwo kɛ ahatualɛ mɔɔ bɛfa bɛmaa bɛ la le ngyikyi la. Wɔ adenle bie azo, gyimamenle ɛhye mɔ ɛlɛfa ‘ɛkpanli ahatualɛ azie.’ Ɔwɔ kɛ Kilisienenli biala mɔɔ bava awie mɔ gyima nu la fa edwɛkɛ ɛhye anyebolo zo. Akee maa yɛnlea debie fofolɛ mɔɔ yɛbahola yɛazukoa yɛavi Lɛvitikɔso 19 ne anu la.

KULO Ɛ GƆNWO KƐ ƐDAWƆ Ɛ NWO

11-12. Mɔɔ Gyisɛse hwenle adwenle hɔle edwɛkɛ mɔɔ wɔ Lɛvitikɔso 19:17, 18 azo la, duzu a ɛnee ɔlɛsi zo a?

11 Nyamenle ɛngulo kɛ yɛbayɛ ninyɛne mɔɔ bagyegye awie mɔ la, noko eza ɔkulo kɛ yɛyɛ ninyɛne dɔɔnwo yɛboka nwo. Yɛkola yɛnwu ɛhye wɔ Lɛvitikɔso 19:17, 18. (Kenga.) Gyihova hanle ye wienyi kɛ: “Ɔwɔ kɛ ɛkulo ɛ gɔnwo kɛ ɛ nwo.” Saa Kilisienenli bie kulo kɛ ɔsɔ Nyamenle anye a, ɔwɔ kɛ ɔyɛ ɛhye.

12 Gyisɛse zile zo kɛ mɛla mɔɔ wɔ Lɛvitikɔso 19:18 la anwo hyia kpalɛ. Kenle ko bie, Falasiinli bie bizale Gyisɛse kɛ: “Mɛla ne anu boni a le kpole kpalɛ a?” Gyisɛse buale ye kɛ “mɛla kpole kpalɛ nee mɔɔ limoa” la a le kɛ ɛbava wɔ ahonle muala, wɔ ɛkɛla muala nee wɔ adwenle muala wɔahulo Gyihova. Akee Gyisɛse hwenle adwenle hɔle edwɛkɛ mɔɔ wɔ Lɛvitikɔso 19:18 la azo, na ɔhanle kɛ: “Mɔɔ tɔ zo nwiɔ mɔɔ le kɛ ɔdaye la a le ɛhye: ‘Kulo ɛ gɔnwo kɛ ɛ nwo.’” (Mat. 22:35-40) Yɛlɛ ndenle dɔɔnwo mɔɔ yɛbahola yɛalua zo yɛahulo awie mɔ a, noko eza yɛbahola yɛazukoa kɛzi yɛbayɛ ye la bie mɔ yɛavi Lɛvitikɔso 19 ne anu.

13. Saa yɛsuzu Dwosefi edwɛkɛ mɔɔ wɔ Baebolo ne anu la anwo a, kɛzi ɔbamaa yɛade Lɛvitikɔso 19:18 ne abo kpalɛ ɛ?

13 Adenle ko mɔɔ yɛdua zo yɛda ɛlɔlɛ ali yɛkile awie mɔ la a le kɛ yɛbava folɛdulɛ mɔɔ wɔ Lɛvitikɔso 19:18 la yɛali gyima. Ɔse: “Mmadi nzenralɛ anzɛɛ mmafa . . . edwɛkɛ ɛsie wɔ nu.” Yɛ nuhua dɔɔnwo ze menli mɔɔ bɛva bɛ gɔnwo gyimayɛvo, bɛ gɔnwo mɔɔ bɛ nee ye kɔ sukulu anzɛɛ bɛ busuanli bie anwo edwɛkɛ bɛzie bɛ nu wɔ ɛvolɛ dɔɔnwo bɔbɔ anu la! Kakye kɛ Dwosefi amediema mrenyia bulu ne vale ɔ nwo edwɛkɛ ziele bɛ nu na awieleɛ bɔkɔɔ ne ɔmaanle bɛyɛle debie mɔɔ ɔkile kɛ bɛkpɔ ye la. (Gyn. 37:2-8, 25-28) Noko Dwosefi ɛdeɛ yeanyɛ bɛ zɔ! Mekɛ mɔɔ ɔnyianle tumi la anrɛɛ ɔbahola yeali ɔ mediema ne mɔ nzenralɛ, noko ɔzele bɛ anwunvɔne. Dwosefi anva bɛ nwo edwɛkɛ anzie ye nu. Emomu, mɔɔ ɔyɛle la nee edwɛkɛ mɔɔ wɔ Lɛvitikɔso 19:18 la le ko.​—Gyn. 50:19-21.

14. Duzu a kile kɛ ngyinlazo mɔɔ wɔ Lɛvitikɔso 19:18 la tɛyɛ gyima a?

14 Ɔwɔ kɛ Kilisienema mɔɔ bɛkulo kɛ bɛyɛ mɔɔ sɔ Nyamenle anye la sukoa Dwosefi. Yeanva ɔ mediema ne mɔ anwo edwɛkɛ yeanzie ye nu anzɛɛ yeanli bɛ nzenralɛ, emomu ɔvale bɛ ɛtane ɔhyɛle bɛ. Eza ɔ nee asɔneyɛlɛ nwo neazo ne yia, ɔluakɛ Gyisɛse hanle kɛ yɛva menli mɔɔ ɛvo yɛ la ɛtane yɛhyɛ bɛ. (Mat. 6:9, 12) Zɔhane ala a ɛzoanvolɛ Pɔɔlo dule ɔ mediema Kilisienema folɛ kɛ, “Alɔvolɛ, bɛmmadi bɛ nwo nzenralɛ” a. (Wlo. 12:19) Eza ɔmaanle bɛ anwosesebɛ kɛ: “Saa bɛ nuhua bie lɛ edwɛkɛ tia ɔ gɔnwo bɔbɔ a, bɛhɔ zo bɛnyia abotane bɛmaa bɛ nwo na bɛva bɛhyɛ bɛ nwo bɔkɔɔ.” (Kɔl. 3:13) Gyihova ngyinlazo ne mɔ ɛngakyi. Ngyinlazo mɔɔ wɔ mɛla mɔɔ wɔ Lɛvitikɔso 19:18 anu la tɛyɛ gyima ɛnɛ.

Kɛ mɔɔ ɔnle kpalɛ kɛ yɛbahɔ zo yɛadindi yɛ hanlɛ nu la, zɔhane ala a ɔnle kpalɛ kɛ yɛbahɔ zo yɛadwenle nvonleɛ mɔɔ awie ɛva ɛyɛ yɛ la anwo a. Ɔwɔ kɛ yɛbɔ mɔdenle yɛye yɛ adwenle yɛfi zo (Nea ɛdendɛkpunli 15) *

15. Ndonwo boni a baboa yɛ yeamaa yɛade deɛmɔti ɔwɔ kɛ yɛfa ɛtane yɛkyɛ na yɛye yɛ adwenle yɛfi zo la abo kpalɛ a?

15 Maa yɛyɛ ndonwo bie. Yɛbahola yɛava debie bie mɔɔ awie ɛyɛ yɛ yemaa yeyɛ yɛ nyane la yɛatoto hanlɛ nwo. Hanlɛ ne bie le ekyi yɛɛ bie noko le kpole. Kɛ neazo la, saa yɛlɛto aleɛ a, bie a dadeɛ bapɛ yɛ sa ekyi. Ɔbahola yeayɛ yɛ nyane kpalɛ noko ɔnrɛhyɛ na yeahɔ. Aleɛ kahye la anzɛɛ ɔkali kenle kɛyɛ nsa la bie bɔbɔ a yɛnrɛhakye ɛleka mɔɔ dadeɛ ne pɛle la. Zɔhane ala a nvonleɛ bie mɔ le ngyikyi a. Kɛ neazo la, bie a yɛ gɔnwo bie baha edwɛkɛ anzɛɛ bayɛ debie mɔɔ yeandwenle nwo la yeamaa yeagyegye yɛ noko yɛbahola yɛava yɛahyɛ ye ndɛndɛ. Noko saa dadeɛ ne pɛle yɛ kpole a, bie a ɔwɔ kɛ dɔketa kpomgba na ɔkyekye ɔmaa yɛ. Saa yɛkɔ zo yɛtindi hanlɛ ne anu a, ɛnee yɛlɛboda yɛ nwo. Mɔɔ yɛ alɔbɔlɛ la a le kɛ bie a awie mɔɔ bɛvo ye kpole la bahola ayɛ deɛ ko ne ala bie. Bie a ɔbahɔ zo yeadwenledwenle ɛtane mɔɔ ahenle vale yɛle ye nee kɛzi ɔmaanle ɔlile nyane la anwo. Noko kɛ mɔ bɛka la, ɛfa nrɛzenra nwo ɛya a ɛkondɔ wɔ hanlɛ, ɛbaboda ɛ nwo ala. Ɔti nea kɛzi ɔle kpalɛ kɛ yɛbali folɛdulɛ mɔɔ wɔ Lɛvitikɔso 19:18 la azo a!

16. Kɛ mɔɔ Lɛvitikɔso 19:33, 34 kile la, kɛzi ɛnee ɔwɔ kɛ bɛ nee nyɛvolɛ mɔɔ wɔ Yizilayɛ la di ɛ, na duzu a yɛbahola yɛazukoa yɛavi nu a?

16 Mɔɔ Gyihova hanle hilele Yizilayɛma kɛ bɛhulo bɛ gɔnwo mɔ la, ɛnee ɔngile kɛ ɔwɔ kɛ bɛkulo bɛdabɛ mɔɔ bɛ nee bɛ nwonane le ko anzɛɛ bɛvi maanle ko anu ala la. Ɛnee eza ɔwɔ kɛ bɛkulo nyɛvolɛ mɔɔ bɛ nee bɛ de la. Edwɛkɛ zɔhane mɔɔ nuhua la ɛkɛ ne la a wɔ Lɛvitikɔso 19:33, 34 la. (Kenga.) Ɛnee ɔwɔ kɛ Yizilayɛma bu ɛyɛvolɛ kɛ “ekulomeni” na “bɛkulo ye” kɛ bɛ nwo. Kɛ neazo la, ɛnee ɔwɔ kɛ Yizilayɛma maa nyɛvolɛ nee ehyianvolɛma mɔɔ de bɛ avinli la kola sesa bɛ ma bo zo. (Lɛv. 19:9, 10) Ngyinlazo mɔɔ wɔ nyɛvolɛ mɔɔ ɔwɔ kɛ bɛkulo bɛ anu la fale Kilisienema anwo ɛnɛ. (Luku 10:30-37) Wɔ adenle boni azo? Ɛnɛ, menli mgbe dɔɔnwo ɛdu ɛhɔdɛnla maanle gyɛne nu, na ɔbayɛ kɛ bie mɔ de bikye wɔ. Ɔwɔ kɛ yɛdi mrenyia, mraalɛ nee ngakula ɛhye mɔ eni na yɛbu bɛ.

GYIMA MƆƆ LƐVITIKƆSO TILE 19 ANGA NWOLƐ EDWƐKƐ LA

17-18. (a) Duzu a Lɛvitikɔso 19:2 nee 1 Pita 1:15 maa yɛ anwosesebɛ kɛ yɛyɛ a? (b) Gyima mɔɔ anwo hyia la boni a ɛzoanvolɛ Pita maanle yɛ anwosesebɛ kɛ yɛyɛ a?

17 Edwɛkɛ mɔɔ wɔ Lɛvitikɔso 19:2 nee 1 Pita 1:15 la maa Nyamenle menli anwosesebɛ kɛ bɛyɛ nwuanzanwuanza. Ngyehyɛnu gyɛne dɔɔnwo mɔɔ wɔ Lɛvitikɔso tile 19 la boa yɛ maa yɛnwu mɔɔ yɛyɛ a Gyihova balie yɛ ado nu la. Yɛzuzu ngyehyɛnu ngakyile mɔɔ ɔmaa yɛnwu ninyɛne mɔɔ ɔwɔ kɛ yɛyɛ nee mɔɔ ɔnle kɛ yɛyɛ la bie mɔ anwo. * Kilisiene Giliki Ngɛlɛlera ne noko maa ɔda ali kɛ Gyihova kulo kɛ yɛkɔ zo yɛfa ngyinlazo ɛhye mɔ yɛbɔ yɛ ɛbɛla. Noko ɛzoanvolɛ Pita hanle debie gyɛne anwo edwɛkɛ bokale nwo.

18 Bie a yɛbazonle Gyihova na yɛayɛ kpalɛ yɛamaa awie mɔ dahuu, noko Pita maanle Kilisienema titili anwosesebɛ kɛ bɛyɛ debie ko mɔɔ anwo hyia kpalɛ la. Kolaa na Pita amaa yɛ anwosesebɛ kɛ yɛyɛ nwuanzanwuanza wɔ yɛ nyɛleɛ muala anu la, ɔhanle kɛ: “Bɛziezie bɛ adwenle bɛmaa gyima kpole.” (1 Pita 1:13, 15) Duzu gyima a ɛnee ɔlɛka nwolɛ edwɛkɛ a? Pita hanle kɛ Kelaese amediema mɔɔ bɛkpokpa bɛ la baha “Ahenle mɔɔ vɛlɛle bɛ la ‘nyɛleɛ kpalɛ’ ne ahile.” (1 Pita 2:9) Nɔhalɛ nu, ɛnɛ, Kilisienema amuala lɛ nwolɛ adenle kpole kɛ bɛbayɛ gyima ɛhye mɔɔ anwo hyia mɔɔ boa menli tɛla gyima gyɛne biala la bie. Ɔle nwolɛ adenle titili kɛ Nyamenle menli ne mɔɔ bɛle nwuanzanwuanza la babɔ mɔdenle ayɛ edwɛkɛhanlɛ nee ngilehilelɛ gyima ne bie dahuu! (Maake 13:10) Saa yɛyɛ biala mɔɔ yɛbahola la yɛfa ngyinlazo mɔɔ wɔ Lɛvitikɔso tile 19 la yɛdi gyima a, ɛnee yɛlɛmaa yeala ali kɛ yɛkulo Nyamenle nee yɛ gɔnwo. Yɛɛ yɛmaa bɛnwu kɛ yɛkulo kɛ ‘yɛyɛ nwuanzanwuanza’ wɔ yɛ nyɛleɛ muala anu.

EDWƐNE 111 Deɛmɔti Yɛ Nye Die La

^ ɛden. 5 Kilisienema ɛnle Mosisi Mɛla ne abo, noko Mɛla ne ka ninyɛne dɔɔnwo mɔɔ ɔwɔ kɛ yɛyɛ anzɛɛ ɔnle kɛ yɛyɛ la. Saa yɛsukoa Mɛla ɛhye mɔ anwo debie a, ɔbaboa yɛ yeamaa yɛahulo awie mɔ na yɛayɛ mɔɔ sɔ Nyamenle anye la. Edwɛkɛ ɛhye kilehile ɛzukoalɛdeɛ bie mɔ mɔɔ wɔ Lɛvitikɔso tile 19 nee kɛzi ɔbaboa yɛ la anu.

^ ɛden. 17 Ngyehyɛnu mɔɔ bɛanga nwolɛ edwɛkɛ wɔ edwɛkɛ ɛhye anu la fale mɔguazolilɛ, awie mɔ duma ɛzɛkyelɛ, mogya ɛlilɛ, sunsum ɛtane nyɛleɛ, menli mɔɔ ka kenle bie edwɛkɛ yɛɛ adwɔmane ɛbɛla nwo.​—Lɛv. 19:15, 16, 26-29, 31.​—Nea “Kpuya Mɔɔ Vi Kengavolɛma Ɛkɛ” mɔɔ wɔ magazine ɛhye anu la.

^ ɛden. 52 NVONINLI NWO EDWƐKƐ: Dasevolɛ bie ɛlɛboa adiema nrenyia bie mɔɔ ɔle mumule la yeamaa yeaha ye edwɛkɛ yeahile dɔketa.

^ ɛden. 54 NVONINLI NWO EDWƐKƐ: Adiema nrenyia bie mɔɔ ɔfa menli gyima nu ɔmaa bɛpenti sua la ɛlɛfa gyimayɛvo bie ahatualɛ amaa ye.

^ ɛden. 56 NVONINLI NWO EDWƐKƐ: Saa adiema raalɛ bie asa pɛ ekyi a, ɔ rɛle bahola avi ye ndɛndɛ. Noko saa ɔboda kpole a, asoo ɔbakpa kɛ ɔbu ɔ nye yeagua ɔdaye noko azo ɔ?