1-2. Waut hab wie en dän väajen Artikjel jeseenen, un waut woa wie nu seenen?

EN DÄN väajen Artikjel hab wie aul veschiednet jeseenen, waut wie von 3. Mose, Kapitel 19 lieren kjennen. En Varsch 3 säd Jehova biejlikj to de Israeliten, daut see äare Elren ieren sullen. Wie haben jeseenen, daut wie disen Rot nokomen kjennen, wan wie onse Elren em tieteljen un em jeisteljen halpen un dee Moot toospräakjen un treesten. En dänselwjen Varsch säd Gott, daut de Israeliten dän Sabat hoolen sullen. Wie motten daut nich, oba wie kjennen doavon lieren, daut wie ons pinkjlich Tiet nämen sellen fa jeisteljet. Wan wie daut doonen, dan wies wie, daut wie heilich sennen wellen, soo aus 3. Mose 19:2 un 1. Petrus 1:15 sajen.

² En disen Artikjel woa wie noch mea von 3. Mose, Kapitel 19 lieren. Woo halpt dit Kapitel ons, daut wie metfeelent met dee omgonen, waut behindat sent, un daut wie bie de Oabeit opprechtich sent un aundre Leew wiesen? Well wie mol seenen, waut wie doa lieren kjennen, wiels wie heilich sennen wellen, soo aus Gott heilich es.

3-4. Waut sajcht 3. Mose 19:14 doaräwa, woo de Israeliten de Doowe un de Blinje behaundlen sullen?

³ Läs 3. Mose 19:14. Jehova wull, daut de Israeliten Metjefeel hauden met dee, waut behindat wieren. Dee sullen biejlikj nich eenen Fluch äwa eenen Doowen utspräakjen. Daut bedied, daut dee nich schlajcht äwa dän räden sullen un uk nich to dän sajen, daut see dän waut aundoonen wudden. Soont wudd sea ojjerajcht jewast sennen, wiels de Doowa daut nich hieren kunn un doa nuscht to sajen kunn toom sikj veteidjen.

 ⁴ En Varsch 14 sajcht daut uk, daut de Israeliten “eenen blinjen nich eenen Kjneppel em Wajch lajen” sullen. En een Buak toom noforschen rät daut doavon, woo se ieeschtemma met Behindade omjinjen. Daut sajcht doa: “En de Jäajent von Israel deeden se dee ieeschtemma foaken utnutzen un schlajcht behaundlen.” Veleicht wieren doa schlajchte Menschen, waut eenen Blinjen waut ver de Feet läden, bloos toom dän waut aundoonen ooda sikj doaräwa domm haben. Woo onkluak soont nich es! Derch dit Jeboot lieed Jehova siene Deena, daut see Metleet haben sullen met de Behindade.

5. Woo kjenn wie soone Metjefeel wiesen, waut behindat sent?

⁵ Jesus wees dee Metjefeel, waut behindat wieren. Hee leet je Johanes dän Deepa sajen: “De blinje seenen, de lome gonen, de Lepra woaren rein, de doowe hieren, [un] de Doodes stonen opp”. Un aule Menschen, dee Jesus siene Wunda sagen, “lowden Gott” (Luk. 7:20-22; 18:43). Wie wellen Jesus nodoonen un Metjefeel met dee haben, waut behindat sent. Doawäajen sent wie leeftolich, metfeelent un jeduldich met dee. Jehova haft ons vondoag dän Dach nich de Krauft jejäft, Wunda to doonen. Oba wie kjennen deejanje, waut em jeisteljen ooda werkjlich blint sent, de goode Norecht brinjen, daut et een Paradies jäwen woat, wua aule woaren Frind met Gott sennen un wua kjeena mea krank ooda onvolkomen sennen woat (Luk. 4:18). Dise goode Norecht brinjt väl Menschen bat doa, Gott to lowen.

6. Woo halpt 3. Mose, Kapitel 19 ons, de Tieen Jebooten noch bäta to vestonen?

⁶ Eenje Varzhen en 3. Mose, Kapitel 19 halpen ons, daut to vestonen, waut et en de Tieen Jebooten sajcht. En daut achte Jeboot säd daut biejlikj: “Stält nich” (2. Mo. 20:15). Eena kunn leicht denkjen, daut eena dit Jeboot nokjemt, wan eena sikj kjeenmol waut nemt, waut aundre äat es. Oba eena wudd uk opp eene aundre Wajch stälen kjennen.

7. Derch waut kunn een Haundelsmaun daut achte Jeboot äwaträden un stälen?

 ⁷ Een Haundelsmaun pucht veleicht doamet, daut hee noch kjeenmol waut jenomen haft, waut am nich jehieet. Oba wia dee werkjlich emma opprechtich biem Haundel driewen? En 3. Mose 19:35-36 säd Jehova: “Jie sellen nich ojjerajcht haundlen, met däm Motstock, met daut Jewicht un de Motdinja, wan jie waut aufmäten. June Wichtschol, un de Jewichta sellen stemmen, un jie sellen rajchte Motstakja un Motschoopen haben.” Wan een Haundelsmaun de Kunden biem waut wäajen ooda mäten unjagonen deed, dan wia daut biejlikj soo, aus wan hee dee bestälen deed. Daut kjenn wie seenen, wan wie ons 3. Mose, Kapitel 19 noch dolla unjastonen.

8. Woo holp 3. Mose 19:11-13 de Juden, daut achte Jeboot to befoljen, un waut kjenn wie doavon lieren?

⁸ Läs 3. Mose 19:11-13. Aum Aunfank von 3. Mose 19:11 sajcht daut: “Jie sellen nich stälen”. Un doa woat uk jewäsen, daut onopprechtich sennen bie de Oabeit biejlikj soo es aus stälen, wiels daut sajcht doa wieda: “Jie sellen . . . nich eena met däm aundren faulschen Haundel driewen.” En daut achte Jeboot säd daut, daut stälen orrajcht wia. Oba de Eenselheiten en 3. Mose weesen de Juden, woo see dit Jeboot nokomen kunnen un en aules opprechtich sennen. Wie kjennen doa väl von lieren, wan wie doaräwa nodenkjen, woo Jehova äwa Onopprechtichkjeit un stälen denkjt. Wie wudden kjennen äwalajen: “Wan ekj äwa 3. Mose 19:11-13 nodenkj, woa ekj dan en, daut ekj mie en jewesse Stekjen noch endren mott, biejlikj bie de Oabeit?”

9. Woo holp daut Jeboot en 3. Mose 19:13 de Oabeida?

⁹ Woo kjennen Christen opprechtich sennen, wan dee sikj Oabeida aunnämen? En 3. Mose 19:13 sajcht daut: “Dienen Doages Oabeida sien Loon saust du nich äwa Nacht bie die hoolen.” En Israel schauften de mieeschte Menschen oppem Foarm un de Oabeida kjrieejen jieda Dach no de Oabeit betolt. Wan de Wieet eenen Oabeida eenen Dach nich betold, haud dän siene Famielje woomäajlich nuscht to äten. Doawäajen säd Jehova: “Hee es oam un räakjent doamet” (5. Mo. 24:14-15; Mat. 20:8).

10. Waut kjenn wie von 3. Mose 19:13 lieren?

¹⁰ Vondoag dän Dach kjrieen väl Oabeida eent ooda twee Mol de Moonat betolt un nich jieda Dach. Oba de Gruntsauz en 3. Mose 19:13 es noch emma jeltich. Eenje Wieets nutzen de Oabeida ut un betolen dee väl too billich. Dee weeten, daut de Oabeida meist goanich eene aundre Mäajlichkjeit haben, aus bie an to schaufen. Daut es biejlikj soo, aus wan see de Oabeida äaren Loon bie sikj hoolen wudden. Een Christ, waut sikj Oabeida aunnemt, mott oppaussen, daut hee dee jerajcht behaundelt. Well wie mol seenen, waut wie sest noch von 3. Mose, Kapitel 19 lieren kjennen.

11-12. Waut muak Jesus dietlich, aus hee von 3. Mose 19:17-18 räd?

¹¹ Gott well, daut wie mea doonen, aus bloos aundre nich schoden. Daut kjenn wie en 3. Mose 19:17-18 läsen (läs). Jehova sajcht gaunz dietlich: “Du saust dienen Noba soo goot sennen aus die selfst”. Wan wie Gott jefaulen wellen, dan mott wie daut nokomen.

¹² Jesus muak dietlich, woo wichtich daut Jeboot en 3. Mose 19:18 wia. Opp eene Sauz kjeem een Maun no Jesus un  fruach am: “Woont es daut jratste Jeboot em Jesaz?” Jesus säd, daut “daut jratste un ieeschte Jeboot” wia, Jehova met ons gaunzet Hoat un gaunze Seel un gaunzen Senn to leewen. Dan wadahold Jesus de Wieed von 3. Mose 19:18 un säd: “Daut tweede Jeboot es met dit jlikj: ‘Du saust dienen Noba jrod soo goot sennen aus die selfst’” (Mat. 22:35-40). Wie kjennen aundre opp veschiedne Wäaj Leew wiesen un en 3. Mose, Kapitel 19 kjenn wie mea doaräwa lieren.

13. Wuarom es Josef siene Jeschicht een goodet Biespel fa daut, waut lota en 3. Mose 19:18 oppjeschräwen wort?

¹³ Wie kjennen aundre biejlikj Leew wiesen, wan wie dän Rot en 3. Mose 19:18 nokomen. Doa sajcht daut: “Du saust nich Rach eewen, ooda irjent waut jäajen diene Metmenschen haben.” De mieeschte von ons kjanen wäm, waut sikj äwa eenen Oabeitspoatna, eenen Schoolpoatna, wäm von daut Frintschoft ooda de Famielje oajad un dän dan veleicht joarenlank doll bleef. Josef siene tieen Haulfbreeda oajaden sikj äwa Josef un met de Tiet hausten see am soo sea, daut see waut sea schlajchtet deeden (1. Mo. 37:2-8, 25-28). Oba Josef wia gaunz aundasch! Aus hee de Macht äwa an haud, wees hee an Metleet enne Städ sikj auftorajchnen. Hee bleef siene Breeda nich doll. Enne Städ daut deed hee krakjt daut, waut lota en 3. Mose 19:18 oppjeschräwen wort (1. Mo. 50:19-21).

14. Waut wiest, daut wie noch emma väl von 3. Mose 19:18 lieren kjennen?

¹⁴ Wan wie Gott jefaulen wellen, dan mott wie Josef nodoonen, waut siene Breeda vejeef, enne Städ dee doll to bliewen ooda sikj aun dee auftorajchnen. Daut paust uk met daut “Unser-Vater”-Jebäd toop, wua Jesus säd, daut wie deejanje vejäwen sullen, waut sikj aun ons veschulcht hauden (Mat. 6:9, 12). Un de Apostel Paulus säd to siene Gloowesbreeda: “Doot niemols Rach eewen, leewe Frind” (Reem. 12:19). Hee säd uk: “Vedroacht eena dän aundren, un vejäft junt unjarenaunda, wan wäa eene Kloag jäajen dän aundren haft” (Kol. 3:13). Jehova siene Gruntsauzen  haben sikj nich jeendat. Doawäajen kjenn wie vondoag dän Dach noch emma väl von 3. Mose 19:18 lieren.

15. Waut fa een Jlikjnis wiest, daut wie aundre vejäwen sellen un nich doll bliewen?

¹⁵ Wan wie ons beleidicht feelen ooda ons oajren motten, dan es daut biejlikj soo aus eene Wund. Daut jeft kjlandre un jratre Wunden. Wan wie eenen Breef opmoaken, dan kjenn wie ons leicht een bät aum Finja schnieden. Daut deit wee, oba jeweenlich heelt daut boolt wada. Un eent ooda twee Doag lota denkj wie veleicht nich mol mea doaraun. Biejlikj soo sent eenje Sachen, waut aundre ons aundoonen, veleicht goanich soo schlemm. Een Frint sajcht ooda deit woomäajlich waut, waut ons een bät weedeit, oba wie kjennen dän daut leicht togood hoolen. Oba wan wie eene jratre Wund haben, dan mott een Dokta daut veleicht tooneien un berollen. Wan wie emma wada aun dise Wund rompulen ooda rompoakren wudden, dan wudd wie ons bloos selfst schoden. Eena, waut sea beleidicht es, wudd leicht kjennen uk soowaut doonen. Veleicht denkjt dee dän Tiet äwa doaräwa no, woo wee am daut deit un woo sea de aundra am toojesat haft. Oba dee, waut doll bliewen, schoden sikj bloos selfst. Wudd daut nich väl bäta sennen, no dän Rot en 3. Mose 19:18 to horchen?

16. Woo sullen de Israeliten no 3. Mose 19:33-34 no de Utlenda behaundlen, un waut lia wie von daut?

¹⁶ Aus Jehova to de Israeliten säd, daut see aundre leewen sullen, meend hee uk, daut see soone leewen sullen, waut von eene aundre Rauss ooda een aundret Volkj wieren. Daut kjenn wie en 3. Mose 19:33-34 seenen (läs). De Israeliten sullen de Utlenda soo behaundlen aus eenen von an un dee “goot sennen soo aus . . . [sikj] selfst”. Biejlikj sullen dee de Utlenda, waut mank an wonden, un de Oame de Frieheit jäwen, opp äare Stapen notoläsen (3. Mo. 19:9-10). De Gruntsauz, daut wie de Utlenda leewen sellen, es uk fa Christen jeltich (Luk. 10:30-37). Woo kjenn wie daut doonen? Millionende Menschen sent no een aundret Launt jetrocken un veleicht kjanst du uk soone. Daut es sea wichtich, daut wie dise Mana, Frues un Kjinja leeftolich un met Respakjt behaundlen.

17-18. (a) Waut kjenn wie von 3. Mose 19:2 un 1. Petrus 1:15 lieren? (b) Bie waut fa een wichtjet Woakj kjenn wie metmoaken, wua de Apostel Petrus von rät?

¹⁷ En 3. Mose 19:2 un en 1. Petrus 1:15 sajcht daut, daut Gott siene Deena heilich sennen sellen. Un väl aundre Varzhen en 3. Mose, Kapitel 19 wiesen ons, waut wie doonen kjennen, om Jehova to jefaulen. En dise Varzhen hab wie eenjet jeseenen, waut wie doonen sellen, un aundret, waut wie nich doonen sellen. * En de Christelje Griechische Schreften kjenn wie seenen, daut Jehova haben well, daut wie ons uk vondoag dän Dach no dise Gruntsauzen rechten. Oba de Apostel Petrus rät noch von waut aundret, waut wie doonen sellen.

¹⁸ Secha deen wie Jehova flietich un doonen aundre goots. Oba Petrus rät von noch waut, waut wie doonen sellen. Ea hee säd, daut wie en aul onse Wäaj heilich sennen sullen, säd hee: “Doot jun Festaunt ennschtale” (1. Pet. 1:13, NTR; 1:15). Fa waut fa een Woakj sell wie ons Vestaunt enstalen? Petrus sajcht, daut Christus siene jesaulwde Breeda aulawäajen bekauntmoaken sellen, “woo wundavoll dee es, dee . . . [an] utem diestren rut jerat” haft (1. Pet.2:9). Vondoag dän Dach kjennen aule, waut Jehova deenen, bie dit wichtje Woakj metmoaken, waut de Menschen daut mieeschte halpt. Es daut nich eene groote Iea, daut wie heilich sennen kjennen un aundre pinkjlich un flietich de goode Norecht prädjen un lieren kjennen? (Mar. 13:10). Wan wie flietich daut nokomen, waut wie en 3. Mose, Kapitel 19 jelieet haben, dan bewies wie, daut wie Gott un onsen Näakjsten leewen. Un wie bewiesen uk, daut wie en aul onse Wäaj “heilich sennen” wellen.