Olole evideo ziriho

Olole emyanzi erimwo

ECIGABI C’OKUYIGA 49

Bici Ecitabu ca Bene-Levi Cirhuyigirizize Lugenda oku Rhwakajirira Abandi?

Bici Ecitabu ca Bene-Levi Cirhuyigirizize Lugenda oku Rhwakajirira Abandi?

“Okazigira omulungu wawe nka oku ocîzigira wenene.”​—LEV. 19:18.

LWIMBO 109 Tupendane Sana Kutoka Ndani ya Moyo

EBI RHWAYIGA *

1-2. Bici rhwaganirire omu cigabi c’embere, na bici rhukola rhwaganirira mw’eci cigabi?

OMU cigabi c’embere, rhwaganirire amasomo gakarhurhabala gali omu citabu ca Bene-Levi cigabi ca 19. Kwa lwiganyo, nk’oku biyerekinwe omu mulongo gwa 3, Yehova alirhegesire aba Israheli oku bakakenga ababusi babo. Rhwaganirire gurhi rhwakakolesa er’ihano omu kukashibirira amalagirire g’ababusi birhu g’omubiri, g’ekandalala n’ag’ekiroho. Muli ogo mulongo, abakozi ba Nnâmahanga bakengezibwe obulagirire bw’okukazikenga Esabato. Rhwayizire oku ciru ankaba ene rhurhacihûnyirwi oku rhurhumikire irhegeko liyerekire Esabato, cikone rhwanakolesa ako kanuni omu kukaba n’akasanzi k’okujira ebintu biyerekire enterekêro rhuha Yehova. Omu kujira ntyo rhwanayerekana oku rhuli rhwacihangana okuba batagatifu, nk’oku biyerekinwe omu lwandiko lwa Bene-Levi 19:2 na 1 Petro 1:15.

2 Mw’eci cigabi, rhwagendekera rhwaganirira ecitabu ca Bene-Levi cigabi ca 19. Bici eci cigabi cakarhuyigiriza lugenda okubona bala bagwerhe bulema bulebe b’omubiri oku bali ba bulagirire, oku rhwakaba bikubagirwa okubiyerekire ebintu by’oburhimbuzi, n’okubiyerekire okuyereka abalungu birhu obuzigire? Rhulonzize rhube batagatifu nk’oku Nnâmahanga aba mutagatifu, co cirhumire rhukola rhwabona bici rhwakaciyigiriza.

RHUYEREKANE OKU RHUSHIBIRIRE BALA BAJIRA BULEMA BULEBE B’OMUBIRI

Bici olwandiko lwa Bene- Levi 19:14 lurhubwizire rhwakajirira muntu mulebe oli bihuli erhi muhurha? (Olole ecifungo ca 3-5) *

3-4. Nk’oku olwandiko lwa Bene-Levi 19:14, gurhi ebihuli n’emihurha balishinganine bakajirirwa?

3 Osome Bene-Levi 19:14. Yehova alilonzize abakozi bage bakayerekana oku bashibirire bala bagwerhe bulema bulebe b’omubiri. Kwa lwiganyo, aba Israheli barhakaheherire omuntu oli bihuli. Obo buheherere bwal’ihiziremo okurhera muntu mulebe erhi kulonza kantu kalebe kabi kamuhikire. Okujirira ebihuli ntyo kwali kubi bwenene. Arhakayumvirhe ebi bakagimuderhera, na ntyo arhagwerhe obuhashe bw’okucihalira yenene.

4 Na kandi, omu mulongo gwa 14 rhuciyigirizize oku abakozi ba Yehova barhalishinganine ‘bahire embere z’omuhurha ecisârhazo.’ Lugenda abantu bagwerhe obulema b’omubiri, citabu ciguma c’amahugûlo cidesire ntya: “Omu Proche-Orient ya mîra [abantu bagwerhe bulema bulebe bw’omubiri] bakagikolesibwa kubi erhi kujirirwa kubi.” Nkaba muntu mulebe muminya akahizire ecisarhazo embere z’omuhurha ly’alonza okumujirira kubi erhi kumushekera. Obo bwali buminya bwenene. Kugerera er’irhegeko, Yehova arhabala abakozi bage babone oku bashinganine bakayerekana obwonjo kuli bala barhagwerhe owakabaderhera.

5. Gurhi rhwakayereka bala bajira obulema bw’omubiri obwonjo?

5 Yezu akagiyerekana obwonjo kuli bala bagwerhe obulema b’omubiri. Okengere eraporo arhumiraga Yowane Mubatiza: “Emihurha ekola eri yabona, n’ebirema bikola biri byalambagira, n’abashomyo bali bafuma, n’ebirhumva [bihuli] bikola biri byayumva, n’abafîre bali bafûka.” Enyuma z’okubona ebisomerine bya Yezu, “abantu boshi . . . barhondera bakuza Nnâmahanga.” (Lk. 7:20-22; 18:43, Mashi Bible) Abakristu banashagaluke bwenene okuyiga olwiganyo lwa Yezu lw’okuba n’entanya z’okuyumviza obwonjo bala bajira bulema bulebe b’omubiri. Co cirhuma rhujirira abantu ba ntyo aminja, rhunabashibirire, rhunanabalembere. Yehova arharhuhaga obuhashe bw’okujira ebisomerine. Ciru akaba ntyo, rhugwerhe olukengwa lw’okuganirira abantu bagwerhe obulema b’omubiri erhi bwa kiroho, omwanzi mwinja guyerekire eparadizo yayishijira abantu boshi babe n’amagala mimana n’okuba n’obwîra bwinja haguma na Yehova. (Lk. 4:18) Ogo mwanzi mwinja guli gwarhuma abantu baha Nnâmahanga obukuze.

OKUBA MWIKUBAGIRWA OMU BINTU BIYEREKIRE OBURHIMBUZI

6. Gurhi emyanzi eganirirwe omu citabu ca Bene-Levi cigabi ca 19 ehugwire kwa bulîri ebyalidesirwe omu Marhegeko Ikumi?

6 Milongo miguma na miguma y’omu citabu ca Bene-Levi cigabi ca 19 eganirire kwa bulîri ebyalidesirwe omu Marhegeko Ikumi. Kwa lwiganyo, irhegeko lya kali munani lyalidesire kone ntya: “Orhahîraga okazimba.” (Lub. 20:15) Muntu mulebe akacibwizire oku, okubona arhasagirhôla akantu karhali kage, akagiba erhi akenzire er’irhegeko. Cikoki, hali ezindi njira akazimbiremwo.

7. Gurhi omurhimbuzi akahikira aha avuna irhegeko lya kali munani lugenda okurhazimba?

7 Omurhunzi anarhanya oku arhasagizimba bulya arhasagirhôla akantu karhali kage. Cikone gurhigi byakabire lugenda emikolo yage y’oburhunzi? Nk’oku biyerekinwe omu lwandiko lwa Bene-Levi 19:35, 36, Mashi Bible, Yehova adesire ntya: “Murhakag’ijira obûngûnganya, amango muli mwajira ikorwa murhakoraga kubi, akaba ikorwa lya bugali, kandi erhi lya buli, kandi erhi lugero lwa buzirhu [mulengo]. Mukâba n’olugero lw’obuzirhu luyumanyanyize, n’obuzirhu bushinganine, n’emirengo eyunjwire.” Omurhimbuzi wakakolesize emirengo erhashinganini erhi mituntume ly’arheba abakliya bage akagiba erhi abazimbire omu njira ndebe. Okuyiga kwa bulîri ecitabu ca Bene-Levi cigabi ca 19 kuyerekine ntyo n’obwalagale.

Nk’oku biyerekinwe omu lwandiko lwa Bene-Levi 19:11-13, bici Omukristu ashinganine arhanyeko lugenda oku ajira omukolo gwage? (Olole ecifungo ca 8-10) *

8. Gurhi amahûgulo gali omu lwandiko lwa Bene-Levi 19:11-13 garhabire Abayahudi barhumikire ebyalidesirwe omw’irhegeko lya kali munani, na gurhi nirhu rhwakayunguka nalyo ene?

8 Osome Bene-Levi 19:11-13, NWT. Enderho ntanzi z’olwandiko lwa Bene-Levi 19:11 zisomirwe ntya: “Murhahîra mukazimba.” Omulongo gwa 13 guhizire olushangi egarhi k’okuzimba n’okurhaba mwikubagirwa omu by’oburhimbuzi, gudesire ntya: “Murhashinganini okupunja owinyu.” Okupunjana omu by’oburhimbuzi ko kunali nka kuzimba. Okubona irhegeko lya kali munani lyalidesire oku okuzimba kuli kubi, amahugûlo gali omu citabu ca Bene-Levi gakarhabire aba Israheli bahugûkwe gurhi bakakolesize ebyalidesirwe mw’er’irhegeko. Entanya za Yehova okubiyerekire okurhaba mwikubagirwa n’okurhazimba zanarhulerhera bunguka bunji. Rhwanacidosagya rhwenene ntya: ‘Kushimbana n’entanya ziri omu lwandiko lwa Bene-Levi 19:11-13, ka hali empindûlo nshinganine njire omu kalamo kani lugenda kantu kalebe? K’antanyize oku nshinganine njire empindûlo lugenda oku njira oburhimbuzi erhi enkomêdu zani lugenda omukolo?’

9. Bulanzi buhi irhegeko liri omu olwandiko lwa Bene-Levi 19:13 lyalihânyire?

9 Hali ecindi cigabi c’obwikubagirwa Omukristu oli wajira oburhimbuzi ashinganine arhanyeko. Olwandiko lwa Bene-Levi 19:13, NWT, lushwinjire ntya: “Orhaberanaga omushahara gw’omukozi obudufu boshi kuhika sezi.” Omu mango g’aba Israheli, abakozi bakagikolera ensaranga balishinganine balipwe oku buzinda bwa ngasi mulegerege g’omukolo gwabo. Okuberana omushahara g’oyo munyakazi kwali kwarhuma arhacibona ensaranga zahikiriza amalagirire g’omulala gwage muli olo lusiku. Yehova ahugûla oku oyo mukozi: “Ali omu bulagirire n’akalamo kage kayegemire ogo mushahara gwage.”​—Lush. 24:14, 15, NWT; Mt. 20:8.

10. Isomo lihi rhwakaciyigiriza kugerera olwandiko lwa Bene-Levi 19:13?

10 Ene bakozi banji banakalipwa liguma erhi kabirhi omu mwezi, ci arhali ngasi lusiku. Ciru ankaba ntyo, akanuni kali omu lwandiko lwa Bene-Levi 19:13 kaciri ka bulagirire. Ba bose baguma na baguma banalonze okulyalyanya abakozi babo omu kubalipa mushahara musungunu bwenene kulusha oku bishinganine. Bayishi oku abo bakozi banagendekera babakolera ciru bakabaha mushahara musungunu bwenene. Omu njira nguma, abo ba bose banaba ‘nkababerine omushahara gw’omukozi.’ Omukristu oli wajirisa omukolo, ashinganine alole erhi ali akamasa abakozi bage okushinganine. Rhulolage bindi bici rhwakaciyigiriza kugerera ecitabu ca Bene-Levi cigabi ca 19.

OKAZIGIRA OMULUNGU WAWE NKA OKU OCÎZIGIRA WENENE

11-12. Bici Yezu asegize erhi agalukira enderho ziri omu lwandiko lwa Bene-Levi 19:17, 18?

11 Nnâmahanga arhuhûnyire rhujirire abalungu birhu bintu binji ahanyuma n’okuyaka okubajirira amabi. Rhwanabona ntyo omu lwandiko lwa Bene-Levi 19:17, 18. (Osome.) Olole irhegeko liyumvikine liyerekinwe omo: “Okazigira omulungu wawe nka oku ocîzigira wenene.” Omukristu ashinganine ajire ntyo erhi akaba alonzize okushagalusa Nnâmahanga.

12 Olole gurhi Yezu asegize obulagirire bw’okurhumikira irhegeko liri omu lwandiko lwa Bene-Levi 19:18. Mufarizeyi muguma adosa Yezu ntya: “Irhegeko lihi liri likulu omu Marhegeko goshi?” Yezu amushuza erhi: ‘Irhegeko likulu na lirhanzi’ kuli kuzigira Yehova n’omurhima gwirhu goshi, obugumaguma bwirhu boshi, n’obukengere bwirhu boshi. Buzinda Yezu agalukira enderho ziri omu lwandiko lwa Bene-Levi 19:18, aderha ntya: “Erya kabiri nalyo lishushine n’eryo: Okâzigira owinyu nk’oku ocizigira wenene.” (Mt. 22:35-40) Hali njira nyinji rhwakayerekamwo abalungu birhu obuzigire, rhwanayiga njira nguma na nguma z’azo kugerera ecitabu ca Bene-Levi cigabi ca 19.

13. Gurhi omwanzi guli omu Bibliya guganirire Yozefu guhugwîre akantu k’obulagirire kaganirirwe omu lwandiko lwa Bene-Levi 19:18?

13 Njira nguma rhwakayerekanamwo oku rhuzigire abalungu birhu kuli kukolesa ihano liri omu lwandiko lwa Bene-Levi 19:18. Lidesire ntya: “Orhahîra okucîhôla nisi erhi okabîkira abantu b’omu lubaga lwinyu akarhinda.” Banji ba muli rhwe bamanyire kanga kalebe muntu mulebe abikiraga akarhinda owabo munyakazi erhi owabo mwanafunzi, erhi mubusi wage, erhi mwene wabo w’omu mulala; kasanzi ka myaka minji! Okengere oku bene wabo Yozefu bamubikiraga akarhinda n’oko kwayishirhuma bajira ecijiro cibi bwenene. (Murh. 37:2-8, 25-28) Cikone Yozefu abajirira lubero n’oko bamujiriraga! Omu mango ahâbagwa obukulu akahashirig’icihôla kuli abo bene wabo cikone arhajiraga ntyo, abayeresa obwonjo. Yozefu arhabikaga karhinda. Lubero n’oko, akolesa ihano lipatine n’ebidesirwe omu lwandiko lwa Bene-Levi 19:18.​—Murh. 50:19-21.

14. Bici biyerekine oku amakanuni gali omu lwandiko lwa Bene-Levi 19:18 gaciri g’okuli kuhika ene?

14 Yozefu ahirireho Abakristu balonzize okushagalusa Nnâmahanga olwiganyo lw’okubabalira, okurhakabikirana akarhinda, n’okurhacihôla. Kandi, oko kulinganine n’ebiri omw’isala ly’olwiganyo, Yezu aderha oku rhukababalira abarhugokize. (Mt. 6:9, 12) Ko n’oko, entumwa Paolo yahanûla ababo Bakristu ntya: “Murhakag’icihôla mwenene, bira bani.” (Rm. 12:19) Kandi abaha omurhima erhi: “Mukalemberana munababalirane akaba hali owagayisize owabo.” (Kl. 3:13) Amakanuni ga Yehova garhakashanja. Amakanuni gali omw’irhegeko liri omu lwandiko lwa Bene-Levi 19:18 gaciri g’okuli kuhika ene.

Nka kula kurhaba kwinja okuja kwayaga ecihulu, kurhanaba kwinja okugendekera kwarhanya oku rhugosa rhusungunu-ngunu barhujirire. Rhunalonze okurhacigakengera (Olole ecifungo ca 15) *

15. Lwiganyo luhi lwakarhurhabala rhuhugûkwe bulya gurhi rhushinganine okubabalira n’okuyibagira ebi barhujiriraga?

15 Rhuganirire olu lwiganyo. Entanya z’okulumisa omurhima zanashushanyizibwa n’ebihulu. Bihulu biguma na biguma biba bisungunu-ngunu n’ebindi biba binenene. Kwa lwiganyo, erhi rhufungula amaruba g’eanvelope eriko eskoce, yanarhutwa hisungunu oku luhu. Cikone enyuma za lusiku luguma erhi ibirhi, rhwanaba nkaba rhurhaciri rhwakengera aha eyo skoce yarhutwaga. Ko n’oko hali orhugosa rhuba rhusungunu-ngunu. Kwa lwiganyo, omwîra wirhu anajira erhi kuderha akantu karhuvunyire omurhima, cikone rhuba babidu okubabalira duba-duba. Cikoki erhi akaba ecihulu ciri cinene bwenene, byanahûna munganga acihange n’okucihirako ebandaje. Cikone erhi rhwakagendekera rhwayaga erhi kuhuma kuli eco cihulu rhwanacibicilerhera amalumwa rhwenene. Eby’okugayisa, kuli kubona oku omuntu anajira akantu kashushine n’ako amango bamugayisize bwenene. Anagendekera arhanya kw’ebyo bihulu by’ekandalala na kunganaci bamugayisize. Cikone abantu babikira ababo akarhinda banakacilumisa omurhima bonene. Kuli kwa bulagirire bwenene okurhumikira ihano liri omu lwandiko lwa Bene-Levi 19:18!

16. Nk’oku biyerekinwe omu lwandiko lwa Bene-Levi 19:33, 34, gurhi ebigolo byalilamire haguma n’aba Israheli byakagishibirirwa, na bici rhwakaciyigiriza kugerera oko?

16 Erhi Yehova arhegeka aba Israheli oku bakazigira abalungu babo, arhababwiraga oku bakazigira abantu b’omu bûko bwabo bone erhi b’omw’ishanja lyabo lyone. Ababwira oku bakazigira n’ecigolo ciri egarhi kabo. Ogo mwanzi guyumvikine guli omu lwandiko lwa Bene-Levi 19:33, 34, Mashi Bible. (Osome.) Ecigolo calishinganine cikajirirwa “nk’oku omwanaburhwa anajirwa,” n’aba Israheli balishinganine ‘basîme’ eco cigolo nk’oku bacisîma bonene. Kwa lwiganyo, aba Israheli baliyemerire ecigolo cilamire emwabo n’abakenyi boshi oku bakayungusire n’omupango g’okukundeza gwalihizirweho. (Lev. 19:9, 10) Akanuni kayerekire okuyereka ebigolo obuzigire kaciri kakolesibwa oku Bakristu ene. (Lk. 10:30-37) Gurhi bajiramwo ntyo? Omw’igulu muli emiliyoni y’ababunga, nkaba hali ciru n’abalamire hofi n’ahamwinyu. Kuli kwa bulagirire rhujirire abo balume, abakazi, n’abana n’obukenge.

EBINDI BIRHAGANIRIRWI OMU CITABU CA BENE-LEVI CIGABI CA 19

17-18. (a) Bici olwandiko lwa Bene-Levi 19:2 n’olwa 1 Petro 1:15 lurhuhire omurhima oku rhukajira? (b) Mukolo guhi gwa bulagirire entumwa Petro yarhuhire omurhima oku rhukajira?

17 Olwandiko lwa Bene-Levi 19:2 n’olwa 1 Petro 1:15 lubwizire abakozi ba Nnâmahanga oku babe batagatifu. Milongo minji y’omu citabu ca Bene-Levi cigabi ca 19 yanarhurhabala rhubone ebi rhushinganine rhujire lyo rhuyemererwa na Yehova. Rhwaganirire emilongo eyerekine bintu biguma na biguma rhwakakajira n’ebintu rhushinganine rhuyake. * Amandiko g’Ecigiriki g’Ecikristu gayerekine obulagirire bw’okukolesa ago makanuni omu kalamo kirhu. Cikone entumwa Petro yayushwire akandi kantu.

18 Ciru ankaba rhwanacihâna omu mikolo minja y’ekiroho ya ngasi lubero, hali akandi kantu k’obulagirire Petro asegize. Embere arhuhe omurhima oku rhushinganine rhube batagatifu, Petro acibir’irhubwira ntya: “Musêze obwenge bwinyu oku mukolo.” (1 Pt. 1:13, 15, NWT) Bici ogo mukolo guhiziremo? Petro adesire oku bene wabo Kristu bashîge amavurha, Nnâmahanga acishozirebo mpu lyo ‘balumîza omwanzi gw’emikolo minja ya Nnâmahanga wabahamagalaga.’ (1 Pt. 2:9, Mashi Bible) Abakristu boshi bagwerhe olukengwa lw’okujira oku mukolo g’obulagirire bwenene, gurhabala abantu kulusha eyindi mikolo yoshi. Rhugwerhe olukengwa lwago-lwago rhwe nka bakozi batagatifu ba Nnâmahanga l’okujira omukolo g’okuhubiri n’okuyigiriza abandi omwanzi mwinja n’obushiru! (Mk. 13:10) Erhi rhujira okwirhu koshi lyo rhukolesa amakanuni gali omu citabu ca Bene-Levi cigabi ca 19, rhunayerekane n’obwalagale oku rhuzigire Nnâmahanga n’omulungu wirhu. Na kandi rhunayerekane oku rhulonzize ‘rhube batagatifu’ omu lugendo lwirhu loshi.

LWIMBO 111 Mambo Yenye Kufanya Tukuwe na Furaha

^ kip. 5 Abakristu barhaba idako l’Irhegeko lya Musa, cikone er’Irhegeko lirimo bintu binji rhwakajira erhi ebi rhwakayaka okujira. Okuyiga okubiyerekire ebyo bintu kwanarhurhabala rhuyereke abandi obuzigire n’okushagalusa Nnâmahanga. Eci cigabi caganirira gurhi rhwakayunguka na masomo maguma na maguma gali omu citabu ca Bene-Levi cigabi ca 19.

^ kip. 17 Eyindi milongo erhaganirirwi mw’eci cigabi eganirire okurhayerekana akobôlo, okushobeka abandi, okulya omuko, okujira eby’obukurungu, okuleba ebyajirikana, n’okujira obugonyi.​—Lev. 19:15, 16, 26-29, 31.​—Olole “Amadoso g’Abantu Basoma Ebitabu birhu” gali mw’eyi gazeti.

^ kip. 52 AMAHUGÛLO G’ENFOTO: Mwene wirhu muguma ali arhabala mwene wirhu orhayumva erhi bihuli ly’aganiza doktere.

^ kip. 54 AMAHUGÛLO G’ENFOTO: Mwene wirhu oba bose w’e antreprize y’okushiga irangi ali aha omunyakazi omushahara gwage.

^ kip. 56 AMAHUGÛLO G’ENFOTO: Mwali wirhu anaba mubidu okubabalira amagosa masungu-ngunu. K’ahikira okujira ntyo okubiyerekire okubabalira igosa linene?