Go na content

Go na table of contents

STUDIE-ARTIKEL 49

Lefitikus e leri wi fa wi musu libi nanga tra sma

Lefitikus e leri wi fa wi musu libi nanga tra sma

„Un musu lobi tra sma leki fa unu lobi unsrefi.”​—LEF. 19:18.

SINGI 109 Lobi makandra nanga un heri ati

SAN WI O LERI *

1-2. San wi luku na ini a fosi artikel èn san wi o luku na ini na artikel disi?

NA INI a fosi artikel, wi luku wan tu moi sani di wi kan leri fu Lefitikus kapitel 19. Fu eksempre, vers 3 e taki dati Yehovah ben taigi den Israelsma fu lespeki den papa nanga mama. Wi e gi yesi na a rai disi te wi e yepi wi papa nanga mama nanga san den abi fanowdu, te wi e gi den deki-ati nanga trowstu èn te wi e yepi den fu tan krosibei na Gado. Na ini a srefi vers dati, Gado taigi en pipel o prenspari a ben de fu hori a Sabat. Wi si taki aladi wi no abi fu hori a Sabat moro, toku wi musu poti ten na wan sei ibri dei gi na anbegi fu wi. Te wi e du dati, dan wi e sori taki wi wani meki muiti fu de santa, soleki fa a skrifi na Lefitikus 19:2 nanga 1 Petrus 1:15.

2 Na ini na artikel disi, wi o luku ete wan tu sani di wi kan leri fu Lefitikus kapitel 19. Wi o si fa wi kan sori switifasi gi sma di breni, dofu noso malengri. Wi o si tu fa wi kan de eerlijk te wi e du bisnis nanga sma èn fa wi kan sori lobi gi tra sma. Wi wani de santa neleki fa Gado de santa, sobun, meki wi go luku san wi kan leri.

FA WI KAN SORI SWITIFASI GI SMA DI BRENI, DOFU NOSO MALENGRI

San Lefitikus 19:14 e taki fu a fasi fa wi musu libi nanga dofusma noso brenisma? (Luku paragraaf 3-5) *

3-4. Fa den Israelsma ben musu libi nanga dofusma èn nanga brenisma, soleki fa Lefitikus 19:14 e sori?

3 Leisi Lefitikus 19:14. Yehovah ben wani taki en pipel sori switifasi gi sma di breni, dofu noso malengri. Fu eksempre, den Israelsma no ben mag kosi wan dofuman. Dati wani taki dati den no ben mag taigi en taki den o du en wan ogri noso taki wan ogri o miti en. A no ben de wan bun sani kwetikweti fu du disi nanga wan dofusma, fu di a no ben man yere san sma e taki fu en. Sobun, a no ben o man opo taki gi en srefi.

4 Wan tra sani di wi e leri na vers 14 na taki Gado futuboi ’no ben musu poti wan sani na fesi wan breniman fu meki a fadon’. Wan buku e taki disi fu sma di ben breni, dofu noso malengri: „Na den Owstusei kondre fu fositen sma ben e du ogri nanga den sortu sma disi noso den ben e fon den.” Kande wan sma di no abi firi gi trawan ben e poti wan sani na fesi wan breniman fu meki a kisi mankeri noso fu lafu en te a ben o fadon. Na wan ogri-ati sani trutru! Sobun, nanga a wet disi Yehovah ben wani leri en pipel taki den ben musu sori switifasi gi sma di breni, dofu noso malengri.

5. Fa wi kan sori sari-ati gi sma di breni, dofu noso malengri?

5 Yesus ben sori sari-ati gi sma di ben breni, dofu noso malengri. Denki a boskopu di a seni gi Yohanes a Dopuman: „Den breni sma e si, den malengri sma e waka, den gwasiman e kon krin, den dofu sma e yere, [èn] den dede sma e kisi wan opobaka.” Baka di sma si ala den wondru di Yesus du, den „bigin prèise Gado” (Luk. 7:20-22; 18:43). Fu di Kresten wani de leki Yesus, meki den e sori sari-ati gi sma di breni, dofu noso malengri. Dati meki wi e sori switifasi gi den sortu sma disi èn wi e hori den firi fu den na prakseri. Wi abi pasensi nanga den tu. A tru taki Yehovah no gi wi a makti fu du wondru, ma wi kisi a grani fu go na den sma di breni trutru nanga den sma di breni na yeyefasi fu di den no sabi a tru leri. Wi e fruteri den a bun nyunsu taki wan paradijs o kon pe libisma o kon gosontu baka èn den o tron bunbun mati fu Gado (Luk. 4:18). A bun nyunsu disi e meki taki nownow kaba furu sma e prèise Gado.

WI MUSU DE EERLIJK TE WI E DU BISNIS NANGA TRA SMA

6. Fa Lefitikus kapitel 19 e yepi wi fu frustan den Tin Komando moro bun?

6 Son vers fu Lefitikus kapitel 19 e taki moro fini fu wan tu wet di kari na ini den Tin Komando. Fu eksempre, a di fu aiti komando e taki nomo: „Un no musu fufuru” (Eks. 20:15). Kande wan sma ben o denki taki solanga a no teki wan sani di no de fu en, dan a gi yesi na a wet disi. Ma toku a kan taki so wan sma e fufuru. Fa so?

7. Sortu sani di wan bisnisman du ben kan sori taki a trangayesi a di fu aiti komando?

7 Kande wan bisnisman taki dati noiti a no teki wan sani di no de fu en. Ma fa a de te a ben e du bisnis? A ben de eerlijk ala ten? Yehovah ben taki na Lefitikus 19:35, 36: „Un no musu bedrigi trawan te unu e koti krutu, èn te unu e wegi sani noso te unu e marki sani. Den wegi nanga den wegiston fu unu musu de soifri. Den bigi baki nanga den pikin emre di unu e gebroiki fu marki sani musu de soifri.” Te wan bisnisman ben e gebroiki wegi di no soifri noso baki di no ben e marki sani bun, dan yu kan taki dati a ben e fufuru sma. Tra vers na Lefitikus kapitel 19 e sori dati tu.

Soleki fa Lefitikus 19:11-13 e sori, dan san wan Kresten kan aksi ensrefi te a e du bisnis nanga tra sma? (Luku paragraaf 8-10) *

8. Fa Lefitikus 19:11-13 ben e yepi den Dyu fu gi yesi na a di fu aiti komando èn san wi kan leri fu disi?

8 Leisi Lefitikus 19:11-13. A fosi pisi fu Lefitikus 19:11 e taki: „Un no musu fufuru.” Vers 13 e taki: „Un no musu bedrigi wan trawan.” Sobun, te wan sma no ben e du bisnis na wan eerlijk fasi, dan a ben e fufuru. Aladi a di fu aiti komando ben e taki nomo dati den Dyu no ben musu fufuru, den tekst na Lefitikus ben o yepi den fu si moro krin fa den ben kan gi yesi na a wet disi. Wi kan leri furu te wi e luku fa Yehovah e denki fu sma di no de eerlijk èn di e fufuru. Wi kan aksi wisrefi: ’Te mi e leisi Lefitikus 19:11-13, dan wan sani de na ini mi libi di mi musu du moro bun? Mi musu kenki a fasi fa mi e du mi bisnis noso mi wroko?’

9. Fa a wet na Lefitikus 19:13 ben e horibaka gi wrokoman?

9 Ete wan fasi de fa wan Kresten kan sori taki a de eerlijk te a e du bisnis. A lasti pisi fu Lefitikus 19:13 e taki: „Te un musu pai wan wrokoman fu a wroko di a du, dan un no musu hori en moni a heri neti teleki mamanten.” Na ini Israel fu owruten furu sma ben de gronman èn te den ben e yuru wan sma fu wroko a gron gi den, dan den ben musu pai en na a kaba fu ibri wrokodei. Ma efu den no ben o pai a wrokoman, dan a dei dati a no ben o abi moni fu sorgu en osofamiri. Yehovah taki fu so wan wrokoman: „A e fruwakti fu kisi a moni èn a abi en tranga fanowdu.”​—Deut. 24:14, 15; Mat. 20:8.

10. San wi kan leri fu Lefitikus 19:13?

10 Na ini a ten disi, furu wrokoman e kisi a moni fu den wán noso tu tron wan mun. Den no e kisi en ibri dei. Ma te now ete a rai na Lefitikus 19:13 bun. Son basi no e pai den wrokoman fu den a moni di den musu kisi. Den sabi taki awinsi a moni no furu, den wrokoman disi o tan wroko gi den, fu di a no makelek gi den kande fu feni wan tra wroko. Sobun, yu kan taki dati den basi disi e hori a moni fu den wrokoman di den yuru. Wan Kresten di abi wan bisnis no ben o du a sani disi, ma a ben o pai den wrokoman fu en a moni di den musu kisi. Meki wi go luku now san moro wi kan leri fu Lefitikus kapitel 19.

LOBI TRA SMA LEKI FA UNU LOBI UNSREFI

11-12. San Yesus ben wani sori di a taki san skrifi na Lefitikus 19:17, 18?

11 Gado taigi wi taki wi no musu du ogri nanga tra sma, ma a no dati nomo a taki. Luku san Lefitikus 19:17, 18 e taki. (Leisi en.) Yehovah taigi en pipel krin: „Un musu lobi tra sma leki fa unu lobi unsrefi.” Efu wan Kresten wani taki Gado e prisiri nanga en, dan a prenspari taki a e du a sani disi.

12 Luku fa Yesus ben sori o prenspari a de fu du san skrifi na Lefitikus 19:18. Wan leisi wan Fariseiman aksi Yesus: „San na a moro bigi komando na ini a Wèt?” Yesus piki en taki „a fosi èn a moro bigi komando” na fu lobi Yehovah nanga wi heri ati, nanga wi heri libi èn nanga wi heri frustan. Baka dati Yesus taki san skrifi na Lefitikus 19:18: „A di fu tu komando de leki a wan disi èn dati na: ’Yu musu lobi tra sma leki fa yu lobi yusrefi’” (Mat. 22:35-40). Furu fasi de fa wi kan sori lobi gi tra sma, ma wan tu fu den wi kan si na Lefitikus kapitel 19.

13. Fa a Bijbel tori fu Yosef e yepi wi fu frustan Lefitikus 19:18?

13 Wan fasi fa wi kan sori lobi gi tra sma na te wi e du san skrifi na Lefitikus 19:18. A tekst disi e taki: ’Un no musu pai ogri fu ogri èn un no musu hori sma na ati.’ Wi sabi taki son leisi sma e hori trawan na ati, kande wan sma na den wrokope, wan skoropikin, noso wan famiriman, èn kande den e du dati omeni yari kaba. Yu sabi ete di den afubrada fu Yosef ben hori en na ati? Te fu kaba a sani disi meki taki den du ogri nanga en (Gen. 37:2-8, 25-28). Toku Yosef no du ogri baka nanga den. Di a kisi furu makti, a ben kan teki wraak na tapu den brada fu en, ma a no du dati. Yosef sori sari-ati gi den. A no hori den na ati, ma a du san skrifi bakaten na Lefitikus 19:18.​—Gen. 50:19-21.

14. Fa wi sabi taki den rai na Lefitikus 19:18 bun ete gi a ten disi?

14 A fasi fa Yosef gi den brada fu en pardon fu di a no hori den na ati, na wan bun eksempre gi Kresten di wani taki Gado e prisiri nanga den. Na ini a begi di Yesus leri den bakaman fu en a sori tu taki wi musu gi pardon na sma di du wan sondu teige wi (Mat. 6:9, 12). Na wan srefi sortu sani na apostel Paulus taigi den Kresten. A taki: „No pai wan sma gi na ogri di a du nanga yu” (Rom. 12:19). A taigi den tu: „Tan frudrage makandra èn gi makandra pardon nanga un heri ati, srefi te wan sma feni taki wan trawan du wan hati sani nanga en” (Kol. 3:13). A fasi fa Yehovah e si sani no kenki. A rai na Lefitikus 19:18 e kruderi nanga san skrifi na ini a Wet, èn a bun ete gi a ten disi.

Neleki fa a no bun fu tan fasifasi wan soro, na so a no bun tu fu tan denki fu sani di sma du nanga wi. Wi musu pruberi fu frigiti den (Luku paragraaf 15) *

15. Sortu eksempre wi kan gebroiki fu sori taki wi no musu hori sma na ati?

15 Luku wan eksempre. Te wan sma hati a firi fu wan trawan, dan wi kan agersi dati nanga wan soro. Yu abi pikin soro èn yu abi bigiwan. Kon meki wi taki dati wan sma e koti gruntu. A kan taki a e misi èn a e koti en finga eife. Aladi a pikin soro dati kan hati, a no e teki langa fu kon betre. Baka wan tu dei a no sabi moro srefi pe a koti ben de. Na so a de tu te wan sma du wan sani nanga wi. Son leisi na wan pikin sani a sma du. Kande wan mati taki noso du wan sani nanga wi di hati wi. Aladi wi e firi en, wi man gi en pardon. Ma fa a de efu wan sma kisi wan bigi koti? Kande wan datra musu luku a soro èn a musu tai en. Efu a sma e tan fasifasi noso dikidiki a soro, a o tan hati en èn a soro no o kon betre. A sari fu taki, dati na wan srefi sortu sani sma e du son leisi te trawan hati den firi. Kande den e tan denki nomo fa den e firi èn fa trawan hati den. Te wan sma e tan hori trawan na ati, dan sani e kon moro ogri. A moro bun fu teki a rai di skrifi na Lefitikus 19:18.

16. Soleki fa Lefitikus 19:33, 34 e sori, dan fa sma na ini Israel ben musu libi nanga trakondre sma èn san wi kan leri fu dati?

16 Di Yehovah taigi den Israelsma fu lobi tra sma, a no taki dati na sma fu den eigi ras noso den eigi kondre nomo den musu lobi. Den ben musu lobi den trakondre sma tu di ben e libi na den mindri. Wi kan si disi te wi e leisi Lefitikus 19:33, 34. (Leisi en.) Den Israelsma ben musu si wan trakondre sma ’leki den eigi kondreman’ èn den ben musu „lobi en” leki fa den ben lobi densrefi. Fu eksempre, te nyanyan ben tan abra na den gron fu den Israelsma, dan boiti den pôtiwan, den ben musu gi trakondre sma na okasi tu fu go piki a nyanyan dati (Lef. 19:9, 10). Na ini a ten disi, Kresten kisi a srefi rai: Den musu lobi trakondre sma (Lukas 10:30-37). Fa den kan du dati? Milyunmilyun sma e froisi go na tra kondre èn kande wan tu fu den e libi na ini yu birti. A prenspari fu sori lespeki gi den man, uma nanga pikin disi.

WI KAN LERI MORO SANI FU LEFITIKUS KAPTEL 19

17-18. (a) Sortu deki-ati Lefitikus 19:2 nanga 1 Petrus 1:15 e gi wi? (b) Sortu prenspari wroko na apostel Petrus e gi wi deki-ati fu du?

17 Na Lefitikus 19:2 nanga 1 Petrus 1:15 a pipel fu Gado e kisi a rai fu de santa. Furu tra vers de na Lefitikus kapitel 19 di kan yepi wi fu si san wi kan du fu meki Yehovah prisiri nanga wi. Wi taki fu den vers di e sori san na wan tu fu den sani di wi musu du noso di wi no musu du. * Den Kresten Griki Buku fu Bijbel e sori taki Yehovah wani tu taki wi gi yesi na den rai disi. Ma na apostel Petrus e taki ete wan sani.

18 Kande wi e du furu na ini a diniwroko èn wi e du furu bun gi trawan, ma ete wan prenspari sani de di Petrus e taki fu en. Fosi a gi wi deki-ati fu kon santa na ini ala san wi e du, a taki tu: „Sreka un frustan fu wroko tranga” (1 Petr. 1:13, 15). Fu sortu wroko a e taki dya? Na 1 Petrus 2:9, Petrus e taki dati den salfu brada fu Krestes ben o „’fruteri na ala sei fu den kefalek moi fasi’” fu Yehovah, „a sma di kari” den. Ma a no den wawan musu du a prenspari wroko disi. Ala Kresten na ini a ten disi kisi a grani fu preiki. A wroko disi na a moro bun sani di wi kan du gi tra sma. Wi leki a santa pipel fu Gado abi a spesrutu grani fu tan du a preikiwroko fayafaya èn fu gi sma leri (Mark. 13:10). Te wi e meki muiti fu teki a rai di skrifi na Lefitikus kapitel 19, dan wi e sori taki wi lobi Gado èn wi lobi tra sma tu. Na so wi e sori taki wi wani „kon santa” na ini ala san wi e du.

SINGI 111 Den sani di e meki wi prisiri

^ paragraaf 5 Kresten no abi fu hori a Wet fu Moses, ma a Wet disi e taki fu furu sani di wi musu du noso di wi no musu du. Te wi sabi san na den sani dati, dan a kan yepi wi fu sori lobi gi trawan èn fu du sani di e meki taki Gado e prisiri. Na ini na artikel disi wi o luku san wi kan leri fu den sani di Lefitikus kapitel 19 e taki fu en.

^ paragraaf 17 Tra vers di no kari na ini den artikel disi e sori taki wi no musu desko sma, wi no musu taki ogri-ati lei fu trawan, wi no musu nyan brudu, wi no musu du afkodrei, wi no musu suku marki fu kon sabi san o pasa èn wi no musu du hurudu.​—Lef. 19:15, 16, 26-29, 31.​—Luku „Aksi fu leisiman” na ini a Waktitoren disi.

^ paragraaf 52 SAN WI E SI TAPU A PRENKI: Wan Kotoigi e yepi wan dofu brada fu taki nanga wan datra.

^ paragraaf 54 SAN WI E SI TAPU A PRENKI: Wan brada di abi wan ferfi bisnis e pai wan wrokoman a moni di a musu kisi.

^ paragraaf 56 SAN WI E SI TAPU DEN PRENKI: Wan sisa kisi wan pikin koti, ma a frigiti srefi taki wan sani koti en. Ma san a o du te a kisi wan moro bigi koti?