Genda ha biroho

Genda ha rukarra rw'ebirumu

EKICWEKA KY’OKWEGA 49

Ebiturukwega omu Ebyabalevi ha Mulingo Tusemeriire Kutwazaamu Abandi

Ebiturukwega omu Ebyabalevi ha Mulingo Tusemeriire Kutwazaamu Abandi

“[Osemeriire kugonza] omutahi wawe nkokwoyegonza wenka.”​—LEV. 19:18.

EKIZINA 109 Tugonzangane Kuruga ha Mutima

EBITURAYEGA *

1-2. Kiki ekitwayegere omu kicweka ekyahoire, kandi kiki ekiturukugenda kubazaaho omu kicweka kinu?

OMU kicweka ekyahoire, tukabazaaho obuhabuzi oburungi kuruga omu Ebyabalevi esuura 19. Ekyokurorraho, omu rukarra 3, Yahwe akaragira Abaisaleri kuteekamu bazaire baabo ekitiinisa. Tukabazaaho omulingo kasumi kanu tusobora kuteeka omu nkora obuhabuzi obu, kurabira omu kurolerra bazaire baitu omu by’omubiri, enyehurra, hamu n’omu by’omwoyo. Omu rukarra nurwo rumu, abantu ba Ruhanga bakaijukibwa omugaso gw’okulinda Sabiiti. Tukeega ngu n’obuturaaba tutali hansi y’ekiragiro kya Sabiiti omu kasumi kanu, nitusobora kuteeka omu nkora omusingi ogurumu kuraba omu kutunga obwire buli kiro bw’okukora ekintu ekiine akakwate n’okuramya kwaitu. Obuturakora ebi, nitwija kwoleka ngu nitulengaho kuba abarukwera, nk’oku Ebyabalevi 19:2 hamu na 1 Petero 1:15 zirukuturagira.

2 Omu kicweka kinu, nitwija kugumizaamu nitubazaaho Ebyabalevi esuura 19. Esuura enu n’etwegesa ki ha kwoleka abaine obulema okufaayo, ha kuba besigwa omu nsonga za bizineesi, hamu n’okwoleka abandi okugonza? Nitugonza kuba abarukwera habwokuba Ruhanga ali arukwera, nahabweki leka turole kiki ekitusobora kwega.

KWOLEKA EMBABAZI ABAINE OBULEMA

Ebyabalevi 19:14 n’etwekambisa kutwaza tuta abafu b’amatu, hamu n’abafu b’amaiso? (Rora akacweka 3-5) *

3-4. Kusigikirra ha Ebyabalevi 19:14, abafu b’amatu hamu n’abafu b’amaiso baali basemeriire kutwazibwa bata?

3 Soma Ebyabalevi 19:14. Yahwe akaba n’agonza abantu be boleke embabazi hali abo abakaba baine obulema. Ekyokurorraho, Abaisaleri bakaba batasemeriire kukyena omufu w’amatu. Kukyena kunu kwali nikutwarramu kutiinisiriza omuntu, rundi kumubazaaho kubi. Kakyali kibi muno kutwaza omufu w’amatu omulingo ogu! Nk’oku akaba atarukusobora kuhurra akaba atarukusobora kwetonganaho.

4 Kwongerraho, omu rukarra rwa 14 nitwega ngu abaheereza ba Ruhanga bakaba batasemeriire ‘kuteeka enkonge eyokwesitaraho omu maiso g’abafu b’amaiso.’ Ekitabu kimu ekirukukwata h’abantu abaine obulema nikigamba ngu: “Omu mahanga agakaba getoroire Isaleri abantu abaine obulema batwazibwaga kubi, kandi omu mulingo ogutali gw’obwinganiza.” Obumu omuntu ow’itima yateekaga ekintu omu maiso g’omufu w’amaiso, nukwo kimuhutaaze rundi agwe nukwo amusekereze. Ekikorwa eki, tikyabaga ky’embabazi nakake! Kurabira omu kiragiro kinu, Yahwe akakonyera abantu be kukirora ngu basemeriire kwoleka embabazi hali abo abaine obulema.

5. Tusobora tuta kwoleka embabazi hali abo abaine obulema?

5 Yesu akooleka embabazi hali abo abaine obulema. Ijuka obutumwa yasindikiire Yohana Omubatiza, akagamba ati: “Abafu bamaiso nibarora, abaramaire nibagenda, abagege basemeziibwe, abafu bamatu nibahurra, [kandi] abafire bahumbuirwe.” Hanyuma y’okurora ebyamahano bya Yesu, abantu boona bakakugiza Ruhanga. (Luk. 7:20-22; 18:43) Abakristaayo kibasemeza kuhondera ekyokurorraho kya Yesu eky’okwoleka embabazi hali abo abaine obulema. Nahabweki twoleka embabazi, kandi tugumiisiriza abantu nkaabo. Ky’amananu ngu Yahwe tatuhaire amaani ag’okukora ebyamahano. Baitu atuhaire omugisa ogw’okugambira abafu b’amaiso omu mubiri, rundi omu by’omwoyo amakuru amarungi agarukukwata ha rugonjo orurungi nambere abantu baliba bahikiriire kandi baine enkoragana enungi na Yahwe. (Luk. 4:18) Amakuru ganu amarungi gatandikire ira kukonyera baingi kukugiza Ruhanga.

BA MWESIGWA OMU NSONGA ZA BIZINEESI

6. Ebyabalevi esuura 19 n’etukonyera eta kwetegereza kurungi Ebiragiro Ikumi?

6 Enkarra ezimu omu Ebyabalevi esuura 19 nizigalihya hali ebi ebikaba bibaziibweho omu Biragiro Ikumi. Ekyokurorraho, ekiragiro ekya munaana kikagamba omu bugufu ngu: “Otaliiba.” (Kurug. 20:15) Omuntu nasobora kutekereza ngu kakuba ayegendereza kutwara ekintu ky’omuntu ondi, naaba ayorobiire ekiragiro eki. Baitu, nasobora kuba n’aiba omu miringo endi.

7. Omusubuzi nasobora ata kucwa ekiragiro ekya munaana ekirukukwata ha kwiba?

7 Omusubuzi nasobora kutekereza ngu takaibaga habwokuba takatwaraga ekintu ekitali kye. Baitu mwesigwa obwarukuba nakora bizineesi? Omu Ebyabalevi 19:35, 36, NWT, Yahwe nagamba ati: “Mutalikozesa ebipimo ebitahikire kupima oburaiha, obulemeezi, rundi obwingi bw’ebintu. Mukozesege minzaani ezihikire, amabale gokupimisa agahikire, efa ey’ehikire na hini ey’ehikire.” Omusubuzi ayakozesaaga minzaani etahikire rundi ebipimo, kubiihabiiha abaguzi be yabaga n’abaiba. N’enkarra ezindi omu Ebyabalevi esuura 19 nizooleka ensonga egi kurungi.

Kusigikirra ha Ebyabalevi 19:11-13, Omukristaayo asemeriire kwekaguza ki ha mulingo akoramu bizineesi ze? (Rora akacweka 8-10) *

8. Ekyahandiikirwe ekiri omu Ebyabalevi 19:11-13 kikakonyera kita Abayudaaya kuteeka omu nkora omusingi oguli omu kiragiro ekya munaana, kandi naitwe nikitukonyera kukora ki?

8 Soma Ebyabalevi 19:11-13. Ebigambo eby’okubanza omu Ebyabalevi 19:11 nibigamba biti: “Mutaliiba; kunu mutaligobya.” Orukarra runu nirwoleka akakwate akali hagati y’okwiba n’emiringo ya bizineesi etali y’obwesigwa. Nahabweki omuntu ow’atali mwesigwa omu bizineesi naba ali musuma. Ekiragiro ekya munaana kikagamba ngu kwiba kibi, ebiri omu Ebyabalevi byakukonyire Abayudaaya kumanya nk’oku bakutaire omu nkora omusingi oguli omu kiragiro eki, kurabira omu kuba besigwa omu byona ebibarukukora. Kirungi kutekerezaaho omulingo Yahwe aroramu obutali bwesigwa hamu n’okwiba. Nitusobora kwekaguza: ‘Kusigikirra ha Ebyabalevi 19:11-13, haroho enyikara yoona omu bwomeezi bwange nambere nsemeriire kukora empindahinduka? Ninyetaaga kukora empindahinduka ha mulingo nkoramu buzineesi zange, rundi emirimo?’

9. Ekiragiro ekiri omu Ebyabalevi 19:13 kyakonyeraga kita abakozi?

9 Haroho ensonga endi erukukwata ha bwesigwa Omukristaayo arukukozesa abantu abandi ey’asemeriire kutekerezaaho. Ebyabalevi 19:13 nirugamba ruti: “Empera eyomukozi aguliriirwe etaliikara naiwe ekiro okukiisa obuire.” Omu Isaleri, abantu abarukukira obwingi bakoraga omu misiri. Kandi abantu ababaga bapangisiibwe babaga basemeriire kusasurwa rwebagyo obubabaga nibainuka. Omukozi obuyabaga atasaswirwe kiro eki yabaga ataine sente ez’okuliisa eka ye. Yahwe akasoborra ati: “Ali omu bwetaago, kandi empeera ye niyo eyemerizeeho obwomeezi bwe.”​—Bir. 24:14, 15, NWT; Mat. 20:8.

10. Isomo ki eritukwega kuruga omu Ebyabalevi 19:13?

10 Omu kasumi kanu abakozi abarukukira obwingi basasurwa omurundi gumu rundi ebiri omu kwezi, hatali buli kiro. Baitu omusingi ogurukusangwa omu Ebyabalevi 19:13 nigutugasira n’omu kasumi kanu. Abarukugaba emirimo abamu batwaza abakozi baabo omu mulingo ogutali gw’obwinganiza, kurabira omu kubasasura sente ntaito muno kukira ezibasemeriire kutunga. Bakimanyire ngu abakozi baabo bali omu bwetaago, kandi nibaija kugumizaamu nibabakorra n’obukiraaba ngu nibabasasura sente ntaito. Omu mulingo ogu, abarukugaba emirimo abo baba baikaire n’empeera ey’omukozi apangisiibwe. Omukristaayo ow’aine abakozi, asemeriire kukigumya ngu abakozi be n’abatwaza omu mulingo ogw’obwinganiza. Hati leka turole ekintu ekindi ekitusobora kwega kuruga omu Ebyabalevi esuura 19.

GONZA ABANDI NK’OKU ORUKWEGONZA WENKA

11-12. Kiki Yesu ekiyagumize obuyajuliize Ebyabalevi 19:17, 18?

11 Ruhanga tarukutunihira kugarukira ha kwerinda kukora kubi abantu abandi. Kinu nitukirorra omu Ebyabalevi 19:17, 18. (Soma.) Yahwe akasoborra kurungi ati: “[Osemeriire kugonza] omutahi wawe nkokwoyegonza wenka.” Omukristaayo asemeriire kukikora obwaraaba n’agonza kusemeza Ruhanga.

12 Yesu akooleka ngu ekiragiro ekiri omu Ebyabalevi 19:18 kikuru muno. Kiro kimu Omufalisaayo akakaguza Yesu ati: “Ekiragiro ekikuru omu biragiro kiraha?” Yesu akamugarukamu ngu ‘ekiragiro ekikuru ekirukubanza’ nikyo kugonza Yahwe n’omutima gwawe gwona, n’obwomeezi bwawe bwona, hamu n’amagezi gaawe goona. Hanyuma Yesu akajuliza Ebyabalevi 19:18, nagamba ati: “Nekyakabiri ekirukisisana neki nikyo kinu, gonza mutahi wawe nkokwoyegonza wenka.” (Mat. 22:35-40) Haroho emiringo nyingi eitusobora kwolekamu abandi okugonza, nitusobora kwega emu haliyo kuruga omu Ebyabalevi esuura 19.

13. Ekyokurorraho kya Yusufu nikitukonyera kita kwetegereza kurungi Ebyabalevi 19:18?

13 Omulingo gumu tusobora kwolekamu bataahi baitu okugonza nugwo ogw’okuteeka omu nkora obuhabuzi obuturukusanga omu Ebyabalevi 19:18. Nirugamba ruti: “Otalihora enzigu, kunu otalibamu obwiko omu mutima gwawe.” Baingi omuliitwe tumanyire abantu abaayahuliire enzigu abakozi bataahi baabo, abeegi bagenzi baabo, rundi abanyabuzaale, obwire obumu kumara n’emyaka! Ijuka ngu bagenzi ba Yusufu ikumi bakamwahurra enzigu, ha kumalirra ey’abaletiire kumukora kubi. (Kub. 37:2-8, 25-28) Baitu Yusufu atabatwaze kubi! Nobukiraba ngu akaba atungire obusobozi kandi nasobora kuhoora enzigu, akooleka bagenzi be embabazi. Yusufu ataahule obwiko omu mutima gwe. Oihireho ebiyakozere nibiikiraniza n’obuhabuzi obuli omu Ebyabalevi 19:18.​—Kub. 50:19-21.

14. Habwaki tusemeriire kworobera emisingi erukusangwa omu Ebyabalevi 19:18?

14 Abakristaayo abarukugonza kusemeza Ruhanga basemeriire kwegera hali Yusufu ayaganyire bagenzi be omu kiikaro ky’okuhoora enzigu. Kinu nikyo na Yesu yagambire omu saara ya Mukama waitu, obuyagambire ati tusemeriire kuganyira abatusobeza. (Mat. 6:9, 12) N’omukwenda Paulo akatererra Abakristaayo bagenzi be ati: “Mutehorra inywenka enzigu, inywe abarukugonzebwa.” (Bar. 12:19) Kandi akabekambisa ati: “Mugumizeemu nimugumiisirizangana kandi nimuganyirangana omuntu wena n’obwaraaba aine ensonga hali mutaahi we.” (Bak. 3:13, NWT) Emisingi ya Yahwe tehinduka. Tusemeriire kugumizaamu nitworobera emisingi erukusangwa omu Ebyabalevi 19:18.

Nk’oku kitali kirungi kwikara n’okwatakwata ekihooya, tikiri kirungi kwikara notekerezaaho ebintu eby’akubihiize. Tusemeriire kulengaho kubyebwa (Rora akacweka 15) *

15. Kyokurorraho ki ekisobora kutukonyera kwetegereza habwaki tusemeriire kuganyira kandi tukeebwa?

15 Tekerezaaho ekyokurorraho. Omuntu obwatusaaliza nitusobora kukirengesaniza n’ekihooya. Ebihooya ebimu bikooto, kandi ebindi bitaito. Ekyokurorraho, obworukuba nosarasara enyaanya n’obutunguru, nosobora kwesaraho kake ha kyara kyawe. Nosobora kusalirwa muno, baitu omu kasumi kake oleka kusaalirwa kandi okira. Hanyuma y’ekiro kimu rundi bibiri, nitusobora n’okulemwa kwijuka nambere twayesazire. Omu mulingo nugwo gumu, ensobi ezimu ziba ntaito. Ekyokurorraho, munywani waitu n’asobora kubaza rundi kukora ekintu ekitali ky’embabazi kikatusaaliza, baitu twanguha kumuganyira. Baitu obuturukuba twine ekihooya eky’amaani dakitaali nasobora kukisona kandi n’okukisiba na bandeji. Kakuba twikara nitukwatakwata ekihooya eki, nikisobora kutakira rundi n’okutanira kimu. Eky’obusaasi, omuntu nasobora kukora ekintu nikyo kimu obwarukuba asaaliziibwe muno. Nasobora kwikara n’atekerezaaho ekibamukozere, hamu n’obusaasi obw’amaani obuyatungire. Baitu abo abaahura enzigu bamalirra besaaliize bonka. Nahabweki kirungi muno kuhondera obuhabuzi oburukusangwa omu Ebyabalevi 19:18!

16. Kusigikirra ha Ebyabalevi 19:33, 34, Yahwe akaba n’agonza Abaisaleri batwaze bata abanyaihanga, kandi eki nikitwegesa ki?

16 Yahwe obuyaragiire Abaisaleri kwoleka bataahi baabo okugonza, akaba atarukumanyisa ngu bagonze Abaisaleri bagenzi baabo bonka. Akabaragira n’okugonza abanyaihanga abaikaraga nabo. Obu nubwo obutumwa obuturukusanga omu Ebyabalevi 19:33, 34. (Soma.) Omunyaihanga akaba asemeriire kutwazibwa “nkenzarwa,” kandi Abaisaleri baali basemeriire ‘kumugonza’ nk’oku begonza bonka. Ekyokurorraho, omu biragiro, Abaisaleri baali basemeriire kwikiriza abanyaihanga hamu n’abanaku kugasirwa omu ntekaniza ey’okusorooza ebiragara h’amagesa. (Lev. 19:9, 10) Omusingi ogw’okugonza abanyaihanga nigukwataho n’Abakristaayo omu kasumi kanu. (Luk. 10:30-37) Omu mulingo ki? Haroho obukaikuru n’obukaikuru obw’abantu abafurukire bagenda omuhanga agandi, kandi obundi abamu nibaikara omu kiikaro kyanyu. Mali kikuru kutwaza abantu banu omu mulingo ogw’ekitiinisa.

OMULIMO OMUKURU OGUTARUKUBAZIBWAHO OMU EBYABALEVI ESUURA 19

17-18. (a) Ekyahandiikirwe ekiri omu Ebyabalevi 19:2 hamu na 1 Petero 1:15 nibitwekambisa kukora ki? (b) Mulimo ki omukuru omukwenda Petero y’atwekambisize kukora?

17 Ekyahandiikirwe ekya Ebyabalevi 19:2 hamu na 1 Petero 1:15 byona nibitererra abantu ba Ruhanga kuba abarukwera. N’enkarra ezindi nyingi kuruga omu Ebyabalevi esuura 19 nizisobora kutukonyera kumanya eky’okukora kusobora kuba bantu abarukusiimwa Yahwe. Tubalizeeho enkarra ezimu ezirukwoleka ebintu ebirungi ebitusemeriire kukora kandi n’ebintu ebibi ebitusemeriire kwetantara. * N’Ebyahandiikirwe eby’Oruyonaani nibyoleka ngu Yahwe n’agonza tuhondere emisingi enu omu bwomeezi bwaitu. Baitu omukwenda Petero n’ayongeraho ekintu ekindi.

18 Nitusobora kuba nituramya Yahwe butoosa kandi nitukorra abantu abandi ebirungi, baitu haroho ekintu kimu ekikuru Petero ekiyatereriire Abakristaayo kukora. Petero obwakaba atakatwekambisize kufooka abarukwera omu ngeso zaitu zoona, akabanza kutugambira ati: “Mutekanize ebitekerezo byanyu okukora omulimo ogw’amaani.” (1 Pet. 1:13, 15, NWT) Omulimo ogu niguha? Petero akagamba ngu bagenzi ba Kristo abaseserweho amagita baali nibagenda “[kurangirra] oburungi bwogu ayabesere.” (1 Pet. 2:9) Kandi Abakristaayo boona kasumi kanu, baine omugisa ogw’okukora omulimo ogu ogurukukirrrayo kimu obukuru, kandi ogurukukonyera abantu kukira emirimo endi yoona. Nk’abantu ba Ruhanga abarukwera, twine omugisa ogw’embaganiza ogw’okutebeza butoosa, kandi n’okwekamba omu kwegesa! (Mar. 13:10) Obutukora kyona ekiturukusobora kuteeka omu nkora emisingi erukusangwa omu Ebyabalevi esuura eya 19, twoleka ngu nitugonza Ruhanga hamu n’abantu abandi. Kandi twoleka ngu nitugonza ‘kuba abarukwera’ omu ngeso zaitu zoona.

EKIZINA 111 Ebituletera Okusemererwa

^ kac. 5 Abakristaayo tibali hansi y’Ebiragiro bya Musa, baitu Ebiragiro ebi nibibazaaho ebintu bingi ebibasemeriire kukora rundi kwetantara kukora. Kubyegaho nikisobora kutukonyera kwoleka abandi okugonza, kandi n’okusemeza Ruhanga. Ekicweka kinu nikiija kutukonyera kwetegereza omulingo tusobora kugasirwa omu masomo agamu agali omu Ebyabalevi esuura 19.

^ kac. 17 Enkarra ezitutabalizeeho omu kicweka kinu hamu n’ekyahoire nizibazaaho kusoroora, kuhangirra abandi, kulya esagama, oburogo, kuragura, hamu n’obusihani.​—Lev. 19:15, 16, 26-29, 31.​—Rora “Ebikaguzo Kuruga omu Basomi Baitu” omu kicweka kinu.

^ kac. 52 KUSOBORRA EBISISANI: Ow’oruganda n’akonyera ow’oruganda ondi ow’afiire amatu kubaza na dakitaali.

^ kac. 54 KUSOBORRA EBISISANI: Ow’oruganda ow’aine bizineesi ey’okusiiga erangi n’asasura omukozi we omusaara.

^ kac. 56 KUSOBORRA EBISISANI: Munyaanya itwe n’asobora kwanguha kwebwa akahooya akataito. Aracwamu n’okwebwa ekihooya ekikooto?