1-2. Ano an aton ginhisgotan ha nauna nga artikulo, ngan ano an aton paghihisgotan hini nga artikulo?

HA NAUNA nga artikulo, ginhisgotan naton an pipira nga sagdon ha Levitico kapitulo 19. Pananglitan, ha bersikulo 3, ginsugo ni Jehova an mga Israelita nga respetuhon an ira mga kag-anak. Ginhisgotan naton kon paonan-o naton yana maiaaplikar ito nga sagdon pinaagi ha pagbulig ha aton mga kag-anak ha ira pisikal, emosyonal, ngan espirituwal nga panginahanglan. Hito gihap nga bersikulo, ginpahinumdoman an katawohan han Dios han pagkaimportante han pagsaurog han Sabbath. Nahibaroan ta nga bisan kon diri kita sakop yana han balaud han Sabbath, maiaaplikar naton an prinsipyo hito pinaagi ha regular nga paggahin hin panahon ha espirituwal nga mga buruhaton. Kon bubuhaton naton ito, maipapakita naton nga nangangalimbasog kita nga magin baraan, sugad han iginpapabuhat ha aton han Levitico 19:2 ngan 1 Pedro 1:15.

² Hini nga artikulo, ipapadayon naton an paghisgot ha Levitico kapitulo 19. Ano an igintututdo ha aton hini nga kapitulo mahitungod ha pagpakita hin konsiderasyon hadton may mga limitasyon ha pisikal, mahitungod ha pagin tangkod ha aton negosyo, ngan mahitungod ha pagpakita hin gugma ha aton igkasi-tawo? Karuyag naton magin baraan pariho han aton baraan nga Dios, salit kitaon naton kon ano an aton mahibabaroan.

3-4. Sumala ha Levitico 19:14, paonan-o dapat trataron an mga tawo nga bungol ngan buta?

³ Basaha an Levitico 19:14. Naglalaom hi Jehova nga an iya katawohan magpapakita hin pagkabuotan hadton may mga limitasyon ha pisikal. Pananglitan, ginsugo an mga Israelita nga diri igsumpa an usa nga tawo nga bungol. Kaupod hito an pagtarhog ha  iya o pagyakan hin maraot mahitungod ha iya. Maraot gud ito nga buhat para ha usa nga bungol! Diri niya mababatian an ginyayakan mahitungod ha iya, salit diri niya madidepensahan an iya kalugaringon.

⁴ Dugang pa, nahibaroan naton ha bersikulo 14 nga ginsidngan an mga surugoon han Dios nga diri ‘magbutang hin ulang ha atubangan han tawo nga buta.’ Usa nga reperensya an nagkomento may kalabotan ha mga tawo nga may mga limitasyon ha pisikal: “Ha kadaan nga Middle East, kaurogan na nga gintatratar [hira] hin diri patas ngan ginraraugdaog.” An pipira nga tawo nga waray konsiderasyon bangin nagbubutang hin ulang ha atubangan han buta nga tawo basi pasakitan hiya o himoon hiya nga pataraw-an. Diri gud ito nagpapakita hin kalooy! Pinaagi hini nga sugo, ginbuligan ni Jehova an iya katawohan nga masabtan nga kinahanglan nira magpakita hin pagpaid hadton may mga limitasyon ha pisikal.

5. Paonan-o kita makakagpakita hin pagpaid hadton may mga limitasyon ha pisikal?

⁵ Hi Jesus nagpakita hin pagpaid hadton may mga limitasyon ha pisikal. Hinumdumi an mensahe nga iya iginpadara ngadto kan Juan Bawtista: “An mga buta nakakakita na yana, an mga piay nakakalakat na, an mga may liprosi nagin limpyo na, an mga bungol nakakabati na, [ngan] an mga patay nagkabubuhi.” Pakakita han mga tawo ha mga milagro ni Jesus, hira ngatanan “nagdayaw . . . ha Dios.” (Luc. 7:20-22; 18:43) Karuyag han mga Kristiano nga subaron hi Jesus ngan magpakita hin pagpaid hadton may mga limitasyon ha pisikal. Salit buotan kita, makonsiderasyon, ngan mapailubon ha sugad nga mga indibiduwal. Oo, waray kita tagi ni Jehova hin gahum ha paghimo hin mga milagro. Pero may pribilehiyo kita nga adton mga buta ha pisikal o ha espirituwal, masumatan naton han maopay nga sumat mahitungod han paraiso diin an ngatanan nga tawo magkakaada na perpekto nga kahimsog ha pisikal ngan ha espirituwal. (Luc. 4:18) Pinaagi hinin maopay nga sumat, damu na an nabuligan nga magdayaw ha Dios.

6. Paonan-o nabulig an Levitico kapitulo 19 nga mas masabtan pa naton hin maopay an Napulo nga Sugo?

⁶ Ginbubuligan kita han pipira nga bersikulo han Levitico kapitulo 19 nga masabtan pa hin mas maopay an ginsisiring han Napulo nga Sugo. Pananglitan, an ikawalo nga sugo nasiring: “Ayaw  pangawat.” (Ex. 20:15) Bangin maghunahuna an usa nga ginsusunod niya ito nga sugo kon diri hiya nagkukuha hin bisan ano nga diri iya. Pero bangin makapangawat hiya ha iba nga paagi.

7. Ha ano nga paagi mahimo matalapas han usa nga negosyante an ikawalo nga sugo mahitungod ha pangawat?

⁷ An usa nga negosyante bangin maghunahuna nga diri hiya nangangawat tungod kay diri man hiya nagkukuha hin bisan ano nga diri iya. Pero kumusta man an iya mga ginbubuhat ha iya pagnegosyo? Sugad han nakarekord ha Levitico 19:35, 36, hi Jehova nagsiring: “Ayaw kamo paggamit hin diri eksakto nga mga suruklan ha pagsukol han kahilaba, kabug-aton, o kadamuon. Sadang niyo gamiton an eksakto nga mga timbangan, eksakto nga mga panimbang, eksakto nga taraksan han diri likido, ngan eksakto nga taraksan han likido.” An usa nga negosyante nga nagamit hin diri eksakto nga mga timbangan o mga isurukol basi limbongan an iya mga kustomer, ha pagkamatuod, nangangawat na hiya ha ira. Ito liwat an iginpapatin-aw han iba pa nga mga bersikulo han Levitico kapitulo 19.

8. Paonan-o an mga detalye ha Levitico 19:11-13 nakabulig ha mga Judio nga maiaplikar an prinsipyo han ikawalo nga sugo, ngan paonan-o kita makakapahimulos hito?

⁸ Basaha an Levitico 19:11-13. Ini an mababasa ha tinikangan han Levitico 19:11: “Ayaw kamo pangawat.” Iginpapakita han bersikulo 13 nga konektado an pangawat ha diri tangkod nga mga buhat ha pagnegosyo, ito nasiring: “Ayaw panlimbong ha imo igkasi-tawo.” Salit an malimbong nga mga buhat ha pagnegosyo konektado ha pangawat ngan panulis. Bisan kon an ikawalo nga sugo nag-uunabi han balaud mahitungod ha pangawat, an mga detalye ha Levitico mabulig ha mga Judio nga masabtan kon paonan-o nira maiaaplikar an prinsipyo hito nga balaud. Makakapahimulos kita kon papamalandungon naton an panhunahuna ni Jehova mahitungod ha pagin diri tangkod ngan pangawat. Mahimo naton pakianhan an aton kalugaringon: ‘Uyon ha Levitico 19:11-13, may-ada ba ako kinahanglan himoon nga mga pagbag-o ha akon kinabuhi, labi na ha akon mga ginbubuhat ha akon negosyo o ha akon trabaho?’

9. Paonan-o naproteksyonan han balaud ha Levitico 19:13 an mga trabahador?

⁹ May usa pa nga aspekto diin kinahanglan magin tangkod an usa nga Kristiano nga may negosyo. An kataposan nga bahin han Levitico 19:13 nasiring: “Ayaw paglangana ha bug-os nga gab-i tubtob ha kaaga an suhol han usa nga trabahador.” Ha Israel, kadam-an han mga tawo an nagtatrabaho ha uma, ngan an suhol han mga trabahador kinahanglan ihatag ha kada katatapos han adlaw. Kon diri baydan an usa nga trabahador ha kataposan han adlaw, waray hiya kwarta nga magagamit ha pagpakaon ha iya pamilya hito nga adlaw. Hi Jehova nagsiring: “Nagkukuri hiya ngan an iya kinabuhi nadepende ha iginsusuhol ha iya.”—Deut. 24:14, 15; Mat. 20:8.

10. Ano nga leksyon an aton mahibabaroan ha Levitico 19:13?

¹⁰ Yana, damu nga trabahador an ginsusweldohan hin binulan o hin kinsenas, diri kada adlaw. Pero an prinsipyo ha Levitico 19:13 aplikado pa gihapon yana. Gintatratar hin diri makatadungan han pipira nga agaron an ira mga trabahador pinaagi ha paghatag ha ira hin mas gutiay nga sweldo kay ha kon ano an angayan ha ira. Maaram hira nga kinahanglan gud hini nga mga trabahador an trabaho salit padayon hira nga magtatrabaho bisan kon gutiay an sweldo. Hito nga paagi, sugad hin ira ‘ginlalangan an suhol han usa nga trabahador.’ Sigurado nga siseryosohon han usa nga Kristiano nga may negosyo ini nga sagdon. Yana kitaon naton kon ano pa an aton mahibabaroan ha Levitico kapitulo 19.

11-12. Ano an ginpabug-atan ni Jesus han ginkotar niya an Levitico 19:17, 18?

¹¹ Naglalaom an Dios nga an aton bubuhaton labaw pa kay ha basta la nga maglikay ha pagbuhat  hin maraot ha aton igkasi-tawo. Ito an aton mahibabaroan ha Levitico 19:17, 18. (Basaha.) Tagda inin klaro nga sugo: “Higugmaa an imo igkasi-tawo sugad ha imo kalugaringon.” Kinahanglan buhaton ito han usa nga Kristiano kon karuyag niya nga mapalipay an Dios.

¹² Tagda kon paonan-o ginpabug-atan ni Jesus an pagkaimportante han sugo nga nakarekord ha Levitico 19:18. Makausa, may Pariseo nga nagpakiana kan Jesus: “Ano an pinakaimportante nga sugo ha Balaud?” Hi Jesus binaton nga “an pinakaimportante ngan siyahan nga sugo” amo an paghigugma kan Jehova ha aton bug-os nga kasingkasing, bug-os nga kalag, ngan bug-os nga hunahunaa. Katapos, ginkotar ni Jesus an Levitico 19:18, nga nasiring: “An ikaduha, nga puropariho hini, amo ini: ‘Higugmaa an imo igkasi-tawo sugad ha imo kalugaringon.’” (Mat. 22:35-40) Damu an paagi nga maipapakita naton an gugma ha aton igkasi-tawo. Mahibabaroan naton an pipira hito ha Levitico kapitulo 19.

13. Paonan-o iginpapakita han rekord han Biblia mahitungod kan Jose an punto ha Levitico 19:18?

¹³ Usa nga paagi nga maipapakita naton an gugma ha aton igkasi-tawo amo an pag-aplikar han sagdon nga mababasa ha Levitico 19:18. Ito nasiring: “Ayaw pagbulos ngan ayaw liwat pagdumot.” Kadam-an ha aton an may kakilala nga nagdudumot ha usa niya nga katrabaho, kaeskwela, paryente, o kapamilya—ha sulod pa ngani hin mga tuig! Hinumdumi nga an napulo nga kabugtoan ni Jose ha tatay nagtipig hin pagdumot ha iya, nga nag-aghat ha ira ha urhi nga makabuhat hin maraot tungod han ira kangalas. (Gen. 37:2-8, 25-28) Pero kabaliktaran an ginbuhat ni Jose ha ira! Han may hitaas na hiya nga posisyon ngan may higayon na unta hiya nga makabulos ha iya kabugtoan, waray hiya bumulos. Lugod, nagpakita hiya hin kalooy. Waray magtipig hin pagdumot hi Jose. Lugod, ginios hiya uyon ha sagdon nga iginrekord ha urhi ha Levitico 19:18.—Gen. 50:19-21.

14. Ano an nagpapakita nga an mga prinsipyo ha Levitico 19:18 aplikado pa gihapon yana?

¹⁴ An mga Kristiano nga naruruyag nga mapalipay an Dios kinahanglan magsubad kan Jose, nga nagpasaylo han iya kabugtoan imbes nga magtipig hin pagdumot o bumulos ha ira. Uyon liwat ito ha modelo nga pag-ampo, kay gin-aghat kita ni Jesus nga pasayloon an mga nakakasala ha aton. (Mat. 6:9, 12) Sugad man, hi apostol Pablo nagsagdon ha iya mga igkasi-Kristiano: “Mga hinigugma, ayaw kamo pagbulos.” (Roma 12:19)  Gin-aghat liwat niya hira: “Padayon nga magpailob ha usa kag usa ngan hura nga magpasaylo ha usa kag usa bisan kon may hinungdan an bisan hin-o nga magreklamo kontra ha iba.” (Col. 3:13) An mga prinsipyo ni Jehova diri nagbabag-o. An mga prinsipyo ha Levitico 19:18 aplikado pa gihapon yana.

15. Ano nga ilustrasyon an nabulig ha aton nga masabtan kon kay ano nga kinahanglan naton magpasaylo?

¹⁵ Tagda ini nga ilustrasyon. An mga kasakit nga aton inaabat maipapariho ha mga samad. An iba, guti la; an iba naman, dagku. Pananglitan, kon nag-aabri kita hin sobre, bangin masamad hin gutiay an aton tudlo tungod han papel. Masakit gud ito, pero posible nga diri ito mag-iha ngan mag-opay dayon. Paglabay hin usa o duha ka adlaw bangin diri na ngani naton mahinumdoman kon diin dapit an nasamad. Ha pariho nga paagi, an pipira nga butang nga nakasakit ha aton diri gud daku. Pananglitan, an usa naton nga sangkay bangin may maiyakan o mabuhat nga nakakasakit ha aton, pero napapasaylo dayon naton hiya. Pero kon mas daku an aton samad, bangin kinahanglan ito tahion han doktor ngan butangan hin bendahe. Kon aton pagbibinantaron an aton samad, bangin diri ito mag-opay ngan maggrabe la lugod. Makasurubo, bangin sugad hito an ginbubuhat han usa nga tawo kon nasakitan gud hiya. Bangin paghinunahunaon niya an iya duro nga kasina ngan inaabat nga kasakit tungod han ginbuhat ha iya. Pero adton nagtitipig hin pagdumot, ginpapasakitan la lugod nira an ira kalugaringon. Mas maopay gud kon sundon naton an sagdon ha Levitico 19:18!

16. Sumala ha Levitico 19:33, 34, paonan-o dapat trataron an dayo nga mga residente ha Israel, ngan ano an aton mahibabaroan tikang hito?

¹⁶ Han ginsugo ni Jehova an mga Israelita nga higugmaon an ira igkasi-tawo, diri niya iginpapasabot nga an ira la kapariho hin lahi o nasyonalidad an kinahanglan nira higugmaon. Ginsugo liwat hira nga higugmaon an mga dayo nga naukoy kaupod nira. Ito an klaro nga mensahe ha Levitico 19:33, 34. (Basaha.) An usa nga dayo kinahanglan trataron sugad nga “igkasi-tuminungnong,” ngan kinahanglan “higugmaon” hiya han mga Israelita sugad han ira paghigugma ha ira kalugaringon. Pananglitan, kinahanglan pariho tugotan han mga Israelita an dayo nga mga residente ngan an pobre nga manguha hin mga nahisalin ha ira mga uma. (Lev. 19:9, 10) An prinsipyo mahitungod ha paghigugma ha mga dayo aplikado liwat ha mga Kristiano yana. (Luc. 10:30-37) Paonan-o? Minilyon nga mga tawo an binalhin ha iba nga mga nasud ngan posible nga an pipira ha ira naukoy hirani ha iyo. Importante gud nga trataron naton nga may dignidad ngan respeto ini nga kalalakin-an, kababayin-an, ngan kabataan.

17-18. (a) Ano an iginpapabuhat ha aton han Levitico 19:2 ngan 1 Pedro 1:15? (b) Ano nga importante nga buruhaton an igin-aghat ha aton ni apostol Pedro?

¹⁷ An Levitico 19:2 ngan 1 Pedro 1:15 nag-aaghat ha katawohan han Dios nga magin baraan. Damu pa nga bersikulo ha Levitico kapitulo 19 an makakabulig ha aton nga makita kon ano an mahimo naton buhaton basi makarawat an pag-uyon ni Jehova. Ginhisgotan naton an pipira nga bersikulo nga nagsusumat han pipira nga mag-opay nga butang nga angay naton buhaton ngan han pipira nga magraot nga butang nga angay naton likyan. * Iginpapakita han Kristiano Griego nga Kasuratan nga karuyag la gihapon ni Jehova nga iaplikar naton ha aton kinabuhi ini nga mga prinsipyo. Pero may ginsiring pa hi apostol Pedro.

¹⁸ Bangin nakikigbahin kita ha iba-iba nga espirituwal nga buruhaton ngan nagbubuhat kita hin damu nga mag-opay nga butang. Pero may ginpabug-atan hi Pedro nga usa pa nga importante gud nga buruhaton. Antes mag-aghat hi Pedro ha aton nga magin baraan ha ngatanan naton nga panggawi, hiya nagsiring: “Iandam an iyo hunahuna para ha buruhaton.” (1 Ped. 1:13, 15) Ano ito nga buruhaton? Hi Pedro nagsiring nga an dinihogan nga kabugtoan han Kristo ‘“magpapasamwak ha bisan diin han pagkaharangdon” han Dios nga nagtawag’ ha ira. (1 Ped. 2:9) Ngani, an ngatanan nga Kristiano yana may pribilehiyo nga buhaton inin pinakaimportante nga buruhaton nga mas nakakabulig gud ha mga tawo kay ha iba nga buruhaton. May espesyal gud kita nga pribilehiyo sugad nga baraan nga katawohan nga makigbahin hin regular ngan madasigon hinin pagsangyaw ngan pagtutdo nga buruhaton! (Mar. 13:10) Kon nangangalimbasog gud kita nga iaplikar an mga prinsipyo ha Levitico kapitulo 19, ginpapamatud-an naton nga hinigugma naton an aton Dios ngan an aton igkasi-tawo. Ngan iginpapakita naton nga karuyag naton “magin baraan” ha ngatanan naton nga panggawi.