AZihova aḅenhị we Izrạl moḍighi we iigbia. Kụ omhiịn mọ bidị otọl li dọl iigbia phọ, odị aḅenhị bidị mọ: “U/kị ghan ghisigh u/leenye iḅoroghom igbo awe phọ anyinha. U/meerạ ghan osophoghom aghuḍum onhọn oye. Mị aZihova.”—Lev. 19:2, 16.

Ikpo onhụ phọ “u/meerạ ghan osophoghom” kụ okạr ipẹ edi bọ siphẹ iḅẹl igẹ aHebrew phọ, kụ remạ ghan eeghe? Aḍiniin aḍinyạ aJew dị eghaạph ilọ aLeviticus eḅẹm mọ: “Apakirị phọ opọ phọ siphẹ ekpịgh phọ . . . ekpạr ri onhaghanhạn loor esi dị i/dugh olhegheri ipẹ osighẹ bọ oḍighinhom ikpo onhụ aHebrew phọ [edi bọ siphẹ phọ], remạ ghan bọ mọ ‘ka/meerạ anyụ, oogaạny, atuman.’ ”

Abuniin abudị otuughạ ilọ aBaibul ootughiạn mọ ikpo onhụ phọ ipẹ ekomọm ekpịgh phọ 15, eḅẹm bọ mọ: “U/sighẹ ghan akeel utenhe apum mem lọ nạ rasoph ooruẹn. U/sighẹ ghan akeel uwekulom ungọ oolhạ. Sophonhaan ghan elhiom ooruẹn matuman anạ.” (Lev. 19:15) Eḍighi idiphọ, pọ itọ phọ eḅẹm bọ siphẹ ekpịgh phọ 16 mọ “u/meerạ ghan osophoghom” aghuḍum onhọn oye phọ remạ ghan mọ awe phọ Enhaạn ku/ḍighi oye ikarạph mem dị rosoph iiruẹn, romuul ḍighi, obobọ odi raghaạph eghunotu ḅilhẹ mọ ku/gbạ okpẹ loor owạ imạ ilọ aloor. Etu ni inẹ mọ i/nighẹ oḍighiyogh araraạr phọ ipẹ phọ, kuolọ eten edi ni dị eegholhaan osighẹ onhaghanhạn ikpo onhụ phọ iphẹn phọ siphẹ ekpịgh phọ 16.

Ooḅeghiọn emhiighom ekpịgh phọ. Enhaạn itọ engọ we phọ odị mọ ku/kị ghisigh uleenye iḅoroghom. Olegheri mọ iḅoroghom ekpạr epu ikalaghiạn, kuolọ ikalaghiạn ketue kẹn ni ekọm iiḅaghamhị. (Prov. 10:19; Eccl. 10:12-14; 1 Tim. 5:11-15; Jems. 3:6) Iḅoroghom regbor ghan keḍighi idị ookolhobian oghaạph r’aḍiitughiạn ophuẹ onhọn oye. Oye iḅoroghom katue ni aḍighi okarạph ogbaanhaạn angọ oye, ghalhamọ iḍighi idị kekọm ootor’osooromineen engọ ghuḍum oye phọ. Tuutughiạn mọ awe iḅoroghom kụ ugbaanhaạn bọ Naboth ikarạph asiagbạ phọ, kụ ipẹ phọ ikọm dị oghiigh Naboth. (1 Ki. 21:8-13) Ii, oye iḅoroghom katue ni ameerạ asophoghom ghuḍum onhọn oye, idiphọ omhunhenhiom iyạl agạ aLeviticus 19:16 eḍeenhaan bọ.

Ḅilhẹ kẹn, oye katue ni aḅoroghom onhọn oye loor amulọgh ḍien. Siphẹ 1 Jọn 3:15, yira aạl mọ: “Torobọ oye Iọ alọgh ḍien onyọ asiya odị, pọ ookọm enu, kụ nyina elegheri ni mọ aghuḍum k’agee-pọ o/lo ghan ologhi ookọm enu.” Ḅilhẹ kẹn mem mọ Enhaạn aḅẹm bọ mọ u/meerạ ghan osophoghom aghuḍum onhọn oye siphẹ ekpịgh phọ 16, odị aḅarạm mọ “Ka/mooghọm umor anạ olhoghi eḍịm.”—Lev. 19:17.

Iduọn kụ iḍighi kụ, itọ phọ edi bọ siphẹ Leviticus 19:16 engọ ni Kristẹn igbagarạ iphụr arurụ. Ewạ mọ oghel torobọ ikarạph iitughiạn r’oḅoroghom onhọn oye. Iduọn phọ pọ, eḍighi maạr dị yira oḅoroghom oye loor eḍịm obobọ mọ iyira u/ḅeraạn, pọ eḍeenhaan mọ yira olọgh nyodị ḍien. Kụ ekpaariọm mọ aKristẹn oghel olhọgh ghan oye ḍien.—Mat. 12:36, 37.