Yehowa heyi Izrayɛɛlɩ piya se sɩkɛ samaɣ kiɖeɖeɣa. Pɩsa nɛ ɛsɩnɩ-sɩ nɛ sɩkɛ kiɖeɖema lɛ, eheyi-si se: “Taawɛɛkɩ ña-samaɣ hɩɖɛ nɛ taalizi ka-calɩm. Mɛnkɛ [Yehowa].”—Lev. 19:2, 16.

Ebree taa tɔm loyaɣ ŋga pɛɖɛzaa se “taalizi” yɔ, pɛɖɛzɩ-kɛ camɩyɛ, ɛlɛ kɔ-tɔbʋʋ lɛ suwe? Yuuda mba takayaɣ nakɛyɛ tazɩ Levitiki takayaɣ taa. Kɔyɔɔdaa se: “Pɩwɛ kaɖɛ se . . . panɩɩ mayaɣ ŋga kɔ-hɔɔlʋʋ ŋgʋ kɩ-taa, mbʋ pʋyɔɔ yɔ pɩwɛ kaɖɛ se patɩlɩ mbʋ ɖeyi ɖeyi Ebree tɔm loyaɣ ŋga kawɩlɩɣ yɔ. Ye pɔtɔm se pɛɖɛzɩɣ-kɛ tɔm piye tɔm piye yɔ, kɔ-tɔbʋʋ lɛ se ‘taasɩŋ ɛ-ñʋʋ yɔɔ, taasɩŋ ɛ-cɔlɔ, taañɔtɩnɩ-ɩ.’”

Lɔŋsɩnɖaa nabɛyɛ maɣzɩɣ se nɔɔ kʋɖʋmaɣ nakɛyɛ wɛ mayaɣ 15 nɛ tɔm ndʋ tɩ-hɛkʋ taa. Mayaɣ ŋga kɔyɔɔdʋʋ se: “Itaamuli tɔm tɩŋ tɛɛ. Taala ɛjam ɛsɩmɩyɛ yɔɔ nɛ taayele ña-tɩ nɛ sɔsɔ yʋlʋsɩ ñɛ-ɛsa: Hʋʋ ñɛ-tɛtʋ taa tʋ tɔm tɩ-nɔsɩ taa.” (Lev. 19:15) Ye pɩkɛ mbʋ yɔ, paɣtʋ ndʋ tɩwɛ mayaɣ 16 taa nɛ tɩtɔŋ se ‘taalizi ɛyʋ lɛlʋ calɩm’ yɔ, tɩpɩzɩɣ nɛ tɩwɩlɩɣ se pɩtɩpɔzɩ se Izrayɛɛlɩ piya ɩla nabʋyʋ nɛ pomuli tɔm ɖɩhʋyɛ, tadɩyɛ labʋ taa, yaa hɔʋ taa; nɛ pɩtɩpɔzɩ se Izrayɛɛlɩ pɩɣa nakɛyɛ ɛtɩŋnɩ cɛtɩm nʋmɔʋ nakʋyʋ yɔɔ nɛ kehiɣ ka-maɣmaɣ kɛ-kɛzɛɣa. Pɩkɛ toovenim se pɩtɩpɔzɩ se ɖɩla lakasɩ nzɩ, ɛlɛ nʋmɔʋ kɩbaŋʋ nakʋyʋ wɛɛ nɛ ɖɩpɩzɩɣ ɖɩtɩŋnɩ kɩ-yɔɔ nɛ ɖɩnɩɩ tɔm loyaɣ ŋga kɛwɛ mayaɣ 16 taa yɔ ka-taa.

Maɣzɩ tɔm ndʋ pɔyɔɔdɩ mayaɣ ŋga ka-kajalaɣ hɔɔlʋʋ taa yɔ tɩ-yɔɔ nɛ ŋna. Ɛsɔ ɖʋ Izrayɛɛlɩ piya paɣtʋ se sɩtaawɛɛkɩ sɩ-samaɣ hɩɖɛ. Pɩkɛ toovenim se alɩwaatʋ ndʋ nɔɔyʋ yɔɔdʋʋ lalaa tɔm yɔ, pɩpɩzɩɣ pɩkɔnɩ tɔm ɛ nɛ wɛ pɛ-hɛkʋ taa. Ɛlɛ alɩwaatʋ ndʋ ɛwɛɛkɩɣ pa-hɩla yaa ɛlakɩ kɔlɔmɔtʋ pɔ-yɔɔ yɔ pɩwɛɛkɩɣ tɔm nɛ pɩkɩlɩ. (Adu. 10:19; Ekl. 10:12-14; 1 Tim. 5:11-15; Yak. 3:6) Ðoŋ ɖoŋ lɛ, kɔlɔmɔtʋ tʋ yɔɔdʋʋ cɛtɩm tɔm nɔɔyʋ yɔɔ se ɛwɛɛkɩ ɛ-hɩɖɛ. Kɔlɔmɔtʋ tʋ pɩzɩɣ nɛ ɛlɩzɩ cɛtɩm aseɣɖe ɛyʋ nɔɔyʋ yɔɔ, paa ɛnawa se pɩpɩzɩɣ nɛ pɩkɔnɩ ɛlɛ sɩm yɔ. Tɔzɩ se kɔlɔmɔtʋ tɩnaa lɩzɩ cɛtɩm aseɣɖe Naabɔɔtɩ yɔɔ, piyeba nɛ payaɣ-ɩ pɛɛ ɖulum nɛ ɛsɩ. (1 Aw. 21:8-13) Ye mbʋ, ɛzɩ pɔyɔɔdʋʋ Levitiki 19:16 tɛ hɔɔlʋʋ naalɛ ñɩŋgʋ taa yɔ, kɔlɔmɔtʋ tʋ pɩzɩɣ nɛ elizi ɛyʋ lɛlʋ calɩm.

Pɩtasɩ lɛ, ɛyʋ nɔɔyʋ pɩzɩɣ nɛ ɛla kɔlɔmɔtʋ lɛlʋ yɔɔ mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛpaɖɩɣ-ɩ. Pɔyɔɔdɩ 1 Yohanɛɛsɩ 3:15 taa se: “Weyi ɛpaɖɩɣ e-koobu yɔ ɛkɛ ɛyaa kʋyʋ, nɛ ɩsɩm mbʋ se ɛyaa kʋyʋ nɔɔyʋ fɛyɩnɩ wezuu maatɛŋ ɛ-taa.” Pɩwɛɣ ɖeu se ɖɩyʋsɩ se Ɛsɔ yɔɔdɩ tɔm ndʋ tɩwɛ mayaɣ 16 taa nɛ pɩtɛ lɛ, ɛsɔzɩ se: “Ña-taa ɛtaawɛɛnɩ ño-koobu.”—Lev. 19:17.

Ye mbʋ, tɔm loyaɣ ŋga kɛwɛ Levitiki 19:16 taa nɛ ɛyaa ñɩnɩɣ se panɩɩ ka-taa yɔ, katasɩɣ lɔŋ weyi ɛ-tɔm cɛyɩ siŋŋ yɔ Krɩstʋ ñɩma. Pɩpɔzʋʋ se ɖɩkpa ɖa-tɩ nɛ ɖɩtaawɛɛnɩ lɩmaɣza kɩdɛkɛda ɛyʋ lɛlʋ yɔɔ nɛ ɖɩtaala ɖɔɖɔ kɔlɔmɔtʋ ɛyʋ lɛlʋ yɔɔ. Tobi lɛ, ye ‘ɖilizi nɔɔyʋ calɩm’ pʋ-tɔbʋʋ se ye ɖɩlakɩ kɔlɔmɔtʋ ɛ-yɔɔ mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɖɩtɩsɔɔlɩ ɛ-tɔm yaa ɖɩsʋsʋʋ-ɩ yɔ, pɩpɩzɩɣ nɛ pɩwɩlɩ se ɖɩpaɖɩɣ-ɩ. Pɩtɩpɔzɩ se Krɩstʋ ñɩma ɛpaɖɩ nɔɔyʋ.—Mat. 12:36, 37.