ˈˈKlʋʋsë ˗nu ˈö Yesu ˗an ꞊draan dhaŋ˗ ˈgü ˈˈdhʋ̈ bhë, ˗wa ˗takun ˈö ˗kë yökëyoo ˗së ˈka ˈˈsɛ ˗ta yö. ˗A ˗bha ˈwɔnzuan ˗dho kwa ˗takun ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? ˈKwa kwa ˗zota ˗së ˈka ˗a ˗bha ˈwɔnzuan ˈgü, kwa ˗dho ˈtɔŋ˗ ˗gɛngbandhɛ ˗yaaga ˈwo dho kwa ˗takun kö ˈkwa kë yökëyoo ˗së ˈka, ˗an dɔ. ˈTɔŋ˗ ˗gɛngbandhɛ ˗nu bhë, ˗wo ˗dho ˗a kë ˈzü kö kwaa kwa ꞊dhegblü ˗nu kwa zuʋ̈ˈˈ kë do, ˈkwa yökë kwa ˈkwëë˗.

Yökëyoo ˗së ˗yö ö ˗de ˗sü ˈˈtɩtɩ, ˈö ꞊bhlëë ˗ya mɛn ˗nu ˈö waa˗ ˗nu ˈwo yö ˗kë ˗an ˗bha. ˈYaa˗ kë ˈzü kö mɛn ˗nu ˈˈɲan bɔ ö ˗ta. ˗Dekëtɩtɩsü suu ˈö ˈˈdhʋ̈ ꞊nën ˈö Yesu ˗ya ꞊draan ö Dë ˈˈpiʋ̈. ˈKö ˗kë ꞊dhɛ Zoova yöö dosɛnŋ ˈnën kwa dua ˈdhö ˗mü ˈkwa˗ ˗dhɛ pë ˈˈplɛ ˗Damɛn, ˗ya ˈˈpiʋ̈ ˈpö kö yö ˈˈgbɩɩ˗ ˈö ö Gbö ˗ya ˗kë ö ˈˈpiʋ̈, mɛn ˗nu ˗wa ˈwɔn dɔ. Kwa˗ ˈwɔn ˗dɔ ˈˈdhʋ̈ ˗wo ˈö˗ pö ˗a ˗bha. ˗Ya ˗pö: «˗Kwa mɛ ˗lü kë ꞊nɛ kwa ˗de ˈbin ˈdhö.» (ˈWun. 1:26) ˈDhɛ Yesu ˗wo bhë ˗a man, ˗yö ˗to mü ˈö˗ yö ꞊dhɛ Zoova ö ˗de ˗kë ˈˈtɩtɩ ꞊dedewo.​—Ps. 18:35.

Kö ˗ya nu ˈˈsɛ ˗ta, Yesu ˗yö ö ˗de ˗kë ˈˈtɩtɩ ꞊dhɛ ˗kɔ bhë ˗a ˈdhö. Mɛn ˗nu ꞊waa˗ këwɔn ˗nu ˗gɔn, pë ˈö˗ pö ˗an ˗dhɛ ˈyö ˗tɔ ˗wo ö Dë ˈtɔ bhɔ. (Mak. 10:17, 18; Zan 7:15, 16) Yesu pë ˈˈpɛpɛ ˗kë kö ˗dhikodhɛ ˗yö kë waa ö ˗bha gwëëˈˈ ˗nu wo ꞊zinŋgü. ˈYaa kun ˗an ˈsü ˗ni ˈgü ꞊dhɛ ö ˗bha yökëmɛn ˗nu ˈdhö. ˗Yö ˗an ˗sü ꞊ʒiaan ꞊dhɛ ö ˈˈtɔŋdë ˗nu ˈdhö. (Zan 15:15) ˗Dhɛkpaɔyi do ˈka ˗yö ˗an ˗gɛndhɛ ˗zu, kö ˈö ˗dekëtɩtɩsü ˗gleŋ ˗da ˗an ˗bha. (Zan 13:5, 12˗14) Kwa ˗de ˈpö kwa dua ˗mü  ˈkwa kwa yökëyoo ˗nu ˈsü ꞊bhlëësü, kö ˈkwa kwa ˗ta yö kwa ˗de ˗dhidhɛwɔn ˗nu ˗bɔ ˈˈdhiʋ̈ ˗sü ˗bha. ˈKwa kwa ˈko ˗nu ˈsü ˗së, kwa ˈti ˈwɔn ˗nu kë kwa ˗de ˈtɔ bhɔ ˗dhɔ ˗dhɛ, ˗yö kë kwa ˈˈɲaan ꞊dhɛ ˗a yö ˗dho ˈdho ˈˈdhiʋ̈.​—Wlɔ. 12:10.

˗Dekëtɩtɩmɛn ˗ya ˈwɔn ˗dɔ ꞊dhɛ «˗dhioodɔmɛn ˗nu ˗wa kë ꞊va, ˈwɔn ˗nu ˗wo ˗ɲan.» (Prov. 15:22) ˈKö ˗kë ꞊dhɛ ˈkwa ꞊gwëë yö ˈbha ˈgü ɛɛnˈˈ kwa ˗dɔ ˗a kë ˗dhɛ ˈka, kwa ˗zo ˈya ˗dho bhɔ ꞊dhɛ mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˈkwaa pë ꞊gban ˈˈpɛpɛ dɔ. Yesu yöö ꞊dede ˗ya ˗zɔn ꞊dhɛ pë ˈbha ˗nu ˗kun ˗dhö ˈö ˈyaa kun ˗an dɔ ˗ni ˈgü. (Mat. 24:36) ˗Yö ˗kun ˈwɔn ˈbha ˗nu dhɛɛˈˈ ˈkpɔ ˗ni ˈgü ö ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ˈö ˈwɔn yaa kë ˗dhii ˈdhö ˗an ˗bha bhë, ˗an ˗gɔ. (Mat. 16:13-16) ˗A ˗wɔn ˈgü, ˗a yökëyoo ˗nu ˗wa kë ˗a ˈˈpiʋ̈ ˗wo ˗kë wo ˗de ˈgü ˗së. ˗Kɔ do ˈö bhë˗ ˈka ˈkwa kwa ˗de ˗naan dɔ, ˈkwa kwa ˈˈtʋ ˈto mɛn ˈwo to ˗an ˗bha, kwa ˗dho ˗dhikodhɛ ˗da kwa ˗züzü, ˈö ˈkwa kpa kwa ˈkwëë˗ ˈkwa ‹ˈwɔn ˗nu ˗kë ˈwo ˗ɲan› kwa ˗gɔ.

˗Yö ˗dho kë ˗së kö mɛn zii ˗nu ˗wo yökë ˗ni ˈgü wo ˈkwëë˗, ˗wo ˈto Yesu ˗bha ˈwɔnzuan ˈˈpiʋ̈. ˗An dua ˗mü kö ˗an ˗zo ˗yö ˗bö ꞊dhɛ ˗zuu ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈ ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˗yö bɔ mɛn ˈˈoo ˗mɛn ˗ta ˗an ꞊zinŋgü, kö ˗yö ˈˈslö ˗zɔn ˗an ˗dhɛ. ˗Wo ˗yakwëë kë ˗ni ˈgü, ˗wa wo ꞊kwaa mɛn ˈö ˈdhö ˗a ˗zü kö ˗yö ö ˗bha dhiaŋ zë, ˗wo ˗dho ˗da ˈwɔn ˗nu ˈwo dho kë ˗së ˗zlanwokɔdhi ˗bha ˈka, ˗an ˗ʒian ˗ta.

Yökëyoo ˗së ˗yö yökë ˗ni ˈgü ö ˈˈtɛɛbɔ ˗nu ˈˈpiʋ̈, ˗yö ˗kë dhɔŋdhɔŋsü. ˗A ˗bha ˈwɔn ˈaa kë ˈya˗, ˈgo mü ˈzü ˗yö ˗wɩ ˈmɛn ˈwo to ˗an ˗bha ˗bha. Yesu ˗kpan ö Dë ˗bha ˗gɛn ˗ɲaan ˈka ꞊va kö ˗ya ˗zɔn ˗ni ˈgü ꞊dhɛ ˈwɔngümanmɛn ˗mü ö ˈka. ˗A ˈwɔnzuan ꞊nɛn: Mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗bha ˈˈdhaŋga ˗wɔn ˈgü, ga ˈnën ˗an ˗mankun ˗be. ˈˈKɛɛ Zoova ˗yö ö Gbö ˗bɔ kö ˗yö ˗an dha.​—Zan 3:16.

Yesu ˗de ˈpö ꞊yaa˗ yö ꞊dhɛ ö dua ˗mü kö ˈö ˈwɔn ˈbha ˗nu bho ˈˈgblʋʋ, ˗yö ˗wɩ ˗a ˗kë ˈˈdhʋ̈ ˗sü ˗bha. ˗A ˈwɔnzuan do ꞊nɛn: ˈˈTʋ̈ŋ ˈbha ˈka ˗yö ˗wɩ ˗a ˗bha kö ˈö Fenisi dhebɔ do ˗takun, ˈˈkɛɛ kö Zoova ˗ya ˗bɔ Izraɛdhömɛn ˗nu dosɛnŋ ˈˈpiʋ̈. (Mat. 15:22-28) ˗Ya ˗zɔn ˈzü ö ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ˗dhɛ ꞊dhɛ ö ˗bha ˈwɔn ˈaa ˈya˗, ˈyö ˗tɔ ꞊dhɛ pë ˈö ˈwaa ꞊mɔɔn˗ ˗bha, ˈyaa˗ pö ˗wa kë. ˗Dhɛ ˈö˗ ˈˈtɔŋdë ˈˈgbɩɩ˗ Piɛdhö ˗ya pö mɛn ˗nu ˈˈɲan ˈˈdhiʋ̈ ꞊dhɛ ˈyaa˗ dɔ, Yesu ˗ya ˗bhawɔn ˗to, ˈö yö ꞊va ꞊dede dɔ ˗a ˗kɔ ˈka ꞊taabha. (Dhu. 22:32; Zan 21:17; Këw. 2:14; 8:14-17; 10:44, 45) Yesu ˗bha ˈwɔnzuan ˗ya ˗zɔn ˈˈpuu ˈka ꞊dhɛ kwa dua ˗mü ˈkwa ˈˈwɩ mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗bha ˗bha, kö kwa ˗bha «˗kë dhɔngsü ˗sü bha ˗yö mɛ ꞊gban ˈˈpɛpɛ ˗zʋ ˈkun»​—Fdh. 4:5.

˗Kë ˈwɔngümanmɛn ˈka ˗sü ˗dho kwa ˗blü ˈpö ˈkwa ˗wɩ ˈwɔn ˗nu ˗bho ˈˈgblʋʋ ˗sü ˗bha, kö kwaa mɛn suu ˈˈpɛpɛ ˈkwa yökë kwa ˈkwëë˗ ˗dhikodhɛ  ˈgü. Yesu ˗kun mɛn ˈˈpɛpɛ ˈsü ˗ni ˈgü ˗së. ˗A ˗wɔn ˈgü, ꞊druɛɛ ˗ya ˈyɔɔ˗ ˗nu ˗blü ˈö ˈwo˗ pö ˗a ˗bha ꞊dhɛ ‹waa˗ ˈniisɔngkunmɛ ˗nu, ˈwɔnyaakëmɛ ˗nu ꞊në ˈwo ꞊nëng ˈkwëë˗.› (Mat. 11:19) Kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈpö ˈkwa yö ˗kë mɛn ˗nu ˈö kwaa˗ ˗nu ˈkwaa do ˗an ˈˈpiʋ̈ ꞊dhɛ Yesu ˈdhö ˗ee? Kwa ꞊dhegblü do ˈwo˗ ˗dhɛ Lui ˗yö ˗kë ˈˈpian do ˈˈpiʋ̈ ˗maankëmɛn ˈka, ˈö go mü ˈzü ˈö yö ˗kë Betɛdhö. ˗A ˗wɔn ˈgü, waa mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗wo yö ˗kë wo ˈkwëë˗ ˈˈtʋ̈ŋ ꞊va ˈˈpiʋ̈. ˗Ya ˗pö: «Mɛn ˈˈpɛpɛ ˈö yaa˗ ˗nu ˈyi yö ˗kë yi ˈkwëë˗, a n ˈgü ˗dɔ ˈˈgbɩɩ˗ kö ˈa ˗an yö ꞊dhɛ ˈkɔ ˈˈbhaŋ ˈö˗ ˗dɔ ˗a ˈka ˗gwö ˗nu ˈwaa ˗mɔn ˈˈkwöö ˗a ˈdhö. ˗Wa ˗gwö kpö ˗dhɛ ˈö ˈdhö ˗a ˗ya ˗së ˈka, ˗a ˈkɔ ˈˈbhaŋ ˗dɔ ꞊zinŋgü. A n ˈgü ˗dɔ ˈˈgbɩɩ˗ kö ˈa n ˗bha ˈwɔn ˈbha ˗nu bho ˈˈgblʋʋ, kë ˈˈdhʋ̈ kö yi ˗bha ˈkɔ ˈˈbhaŋ dɔ ꞊zinŋgü.» ˗Yö ˈwɔn yö ˗kɔ ˗së ꞊dede ˈka.

˗Kɔ ˗mɛɛn ˈkwa dho ˗a ˗zɔn ˗a ˈka ꞊dhɛ ˈwɔngümanmɛn ˗mü kwa ˈka kwa ˗bha ˗zlanwokɔdhi ˈgü? Kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa˗ ˗zɔn ˈˈdhʋ̈ kwa ˗bha ˗zlanwopömɛn ˗nu kpö ˈgü. ˗Zlanwopömɛn ˈbha ˗nu ˈwo kwa ˈˈpiʋ̈, yö ꞊va ˗an ˗kɔ ˈka ˗an ˗bha ˈkɔdhi ˈgü, ɛɛnˈˈ ˈzü kwaa˗ ˗nu kwa ˗kwɛ ˈyaa do. Kwa ˗zlanwopö ˗ni ˈˈgü, kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa kwa ˈˈta ˈsü ˗kɔ ˗bɛ ˗an ˗bha ˗bha. Ɛɛnˈˈ ˈzü kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa ˗zlanwopö ˗kɔ ˈbha ˈö ˗an ˗dhɛ ˗së ˗a ˗kë, kö ˗an zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗yö dhi.

Yökëyoo ˗së ˗yö «˗kɔwomɛ [ˈö ˗wɩ pë nu mɛn ˗nu ˗dhɛ ˗sü ˗bha]» ˗a ˈka. (1 Tim. 6:18) ˈDhɛ kun yökë ˗ni ˈgü ö Dë ˈˈsuee, Yesu ˗ya ˗yö ꞊dhɛ ˈyaa kun yökë ˗kɔ ˈbha ˗bin ˗ni ˈgü ö ˗gɔ. ˈDhɛ Zoova kun «dhaŋ˗ ˈgü ˗pë ˗nu ˗yökë ˗ni ˈgü,» Yesu «˗kun ˗a ˈˈsuee», ˈö ˗gleŋ sü ˗a ˗bha. (Prov. 8:27) ꞊Taabha, Yesu ˗yö pë ˗nu ˈö ˗an ꞊draan ö Dë ˈˈpiʋ̈, ˗a ˗zɔn ö ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ˗dhɛ zuʋ̈gblüdhi ˈka. (Zan 15:15) Kwa dua ˗mü ˈkwa˗ kë ˈpö ꞊dhɛ Zoova waa Yesu ˗an ˈdhö. Pë ˗nu ˈö ˈkwa ˗an dɔ ˗kwa ˗an ˗zɔn kwa yökëyoo ˗nu ˗dhɛ. Yökëyoo ˗së ˈyaa pë ˗nu ˈö ˗an dɔ ˗an ˈto ö ˗de ˗gɔ kë ˈˈdhʋ̈ kö mɛn ˗nu ˗bhawɔn yö ö ˗bha ˗kplawo. ˗Yö pë ˗sɛŋbɔ ˗nu ˈö ˗an ꞊draan bhë ˗an ˗zɔn mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗dhɛ.

Kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈpö ˈkwa ˈˈgblüsë ˗kë kwa yökëyoo ˗nu ˈka ˗an ꞊faanmën ˗sü ˈka. Mɛn ˈbha ꞊yaa˗ yö ꞊dhɛ kwa kwa ˈgü dɔ ˗ni ˈgü ˈˈgbɩɩ˗ kö ˈkwa ö ˗takun, ˗ya kwa ˈˈnuɛ bho, ˈyaa kë kwa ˗dhɛ ˗së ˗ee? Yesu ˗yö ˈˈtʋ̈ŋ ˗sü, ˈö ˈwɔn ˗së ˈö˗ yökëyoo ˗nu kun ˗a kë ˗ni ˈgü, ˗a ꞊blɛɛ ˗an ˗dhɛ. (Mat. 25:19-23; Dhu. 10:17˗20) ˗Ya ˗pö ˗an ˗dhɛ ˗ʒiaanwo ꞊dhɛ ˈwɔn ˗nu ˈö ˗an ˗kë, ˗wo ˗dho «˗a ˈˈdhiʋ̈ ˗ziö ˗ta kë.» (Zan 14:12) Gbeŋ ˗totaabhasü ˈö˗ ˗kë kö ˗yö ꞊kun ga bhë ˗a ˈgü, ˗ya ˗pö ö ˗bha bɔmɛn ˗nu ˗dhɛ: «Ka ˗zë ka ꞊në ˈka to n ꞊keng˗ ˈö ˈkwa ˗ziö ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˈˈpɛpɛ ˈö ˗wɔ n ˗ta ˗a ꞊gban ˈgü.» (Dhu. 22:28) ˗Wo suu ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗kɔ ˈö pa˗ ˈka ˗an zuʋ̈ˈˈ ˈka, ˈö ˗an ˗blü ˈwɔn ˗nu kë ˗sü ˗bha, ˗kwa kwa ˗zota ˗a ˈgü. Kwa ˗de ˈpö ˈkwa ˈˈtʋ̈ŋ ˈsü ˈkwa kwa yökëyoo ˗nu ˈˈnuɛ bho, ˗an zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗dho dhi, ˈö ˈwo yökë ˈzü ˈgbɛ.

Kwa ꞊dhegblü do ˈwo˗ ˗dhɛ Kayode ˗ya ˗pö: «˗Kë yökëyoo ˗së ˈka ˗sü ˈyaa ˗gban ˗kë ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈ ˗sü ˗bha. Yökëyoo ˗së ˗ya ˗kë ˈö ˗a ˗züzümɛn ˗nu ˗kë zuʋ̈gblüdhi ˈgü, ˈö yökësü ˈyaa ꞊gbɔɔn ˗an ˗ta.» Yökëyoo suu ˈö ˈˈdhʋ̈ ˈyö ˈü˗ ˈka ˗ee? Ü ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈü ü ꞊dhegblü ˗nu dhɛɛˈˈ kpɔ kö ˗kɔ ˈü˗ ˈka yö ˈˈdhiʋ̈ ˗wa blɛɛˈˈ ü ˗dhɛ. ꞊Ya kë ꞊dhɛ yö ˗kë ü ˈˈpiʋ̈ ˗sü ˗yö ˗an ˗dhɛ ˗së ꞊dhɛ ˗kɔ do ˈö yö ˗kë Yesu ˈˈpiʋ̈ ˗sü ˗kë ˗a ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ˗dhɛ ˗së ˗a ˈka bhë ˗a ˈdhö, kö ˈbha˗ kë ꞊dhɛ bɔmɛn Pɔdhö ˈdhö. ˗Ya ˗pö: «Kwa ˈplɛ [˗]kwa ˈdho kwa ˈkuë˗ ka ˗bha ꞊zuögludhi ˈgbloo ˈpiö.»​—2 Ko. 1:24, NTBL.