Are chiʼ ri Jesús kʼo pa ri kaj, xretaʼmaj utz taq bʼantajik ri kajwatajik rech kkunik kchakun kukʼ e nikʼaj chik. Y are chiʼ xkʼojiʼ pa ri uwach Ulew, xuya kan jun utz kʼutbʼal chkiwach ri e nikʼaj chik rech kechakun pa junamam. ¿Jas tobʼanik kuya ri ukʼutbʼal chqe? Are chiʼ kqanikʼoj ri ukʼutbʼal, kqil na oxibʼ pixabʼ ri kojutoʼo rech kojux utz taq achilanik y pa junamam kojchakun kukʼ ri e nikʼaj chik.

Ri winaq che retaʼm kchakun kukʼ ri e nikʼaj chik kumachʼ ribʼ, nim kril wi ri chak kkibʼan ri e nikʼaj chik y kubʼan ta nim che ribʼ chkiwach. Ri Jesús xrilo che ri uTat kumachʼ ribʼ. Paneʼ xaq xiw ri Jehová taqal che kbʼix ri Bʼanol re ronojel ri jastaq che, xuqʼalajisaj che nim ri chak xubʼan ri uKʼojol are chiʼ xtobʼan rukʼ. Kqabʼij wariʼ rumal waʼ taq tzij riʼ: «Qabʼanaʼ ri winaq jachaʼ ri oj» (Gén. 1:26). Are chiʼ ri Jehová xubʼij wariʼ, ri Jesús xrilo che kumachʼ ribʼ ri uTat (Sal. 18:35).

Xuqujeʼ ri Jesús xumachʼ ribʼ are chiʼ xkʼojiʼ pa ri uwach Ulew. Are chiʼ kyaʼ uqʼij kumal ri winaq, ri areʼ amaqʼel kunimarisaj uqʼij ri Jehová (Mar. 10:17, 18; Juan 7:15, 16). Xuqujeʼ, xubʼano che kkixiʼj ta kibʼ ri utijoxelabʼ kekʼojiʼ rukʼ, xubʼan ta resclavos chke xaneʼ xubʼij rachiʼl chke (Juan 15:15). Xuqujeʼ ne xuchʼaj ri kaqan rech xukʼut chkiwach che xuqujeʼ  e areʼ rajawaxik kkimachʼ kibʼ (Juan 13:5, 12-14). Junam rukʼ ri xubʼan ri Jesús, rajawaxik nim keqil wi ri qachiʼl y are kojchoman chrij ri utzilal chke e areʼ. Are chiʼ nim kqil qibʼ qonojel, kqachomaj taj jachin ri más kyaʼ uqʼij chqe, wariʼ kojutoʼo rech kojkun che ubʼanik kʼi jastaq (Rom. 12:10).

Ri winaq che kumachʼ ribʼ xuqujeʼ kuchʼobʼo che «ri utz kelik e areʼ kebʼanow ri kʼi yaʼl taq noʼj» (Prov. 15:22). Paneʼ kʼo nim qetaʼmabʼal o kʼi ri kojkun che ubʼanik, chnaʼtaj chqe che kʼo ta jun winaq retaʼm ronojel. Ri Jesús xuqujeʼ xuchʼobʼo che kʼo jastaq retaʼm taj (Mat. 24:36). Xuqujeʼ, xutaʼ chke ri utijoxelabʼ jas kkichomaj chrij jujun taq jastaq paneʼ xa e ajmakibʼ (Mat. 16:13-16). Rumal riʼ, ri xechakun rukʼ xkixiʼj ta kibʼ xekʼojiʼ rukʼ. Oj xuqujeʼ, we kqamachʼ qibʼ y kqachʼobʼo che kʼo kojkun ta che ubʼanik, kqatatabʼej riʼ ri kkibʼij ri e nikʼaj chik, kqabʼano che kʼo jamaril chqaxoʼl y ronojel «utz kelik».

Wariʼ más nim na ubʼanik chke ri kʼamal taq bʼe che kkaj kkesaj uwach ri umachʼachʼem ri Jesús are chiʼ kechakun kukʼ ri e kachiʼl. Rajawaxik knaʼtaj chke che ri ruxlabʼixel ri Dios kkunik kutoʼ apachike kʼamal bʼe rech kubʼij jun jastaq che keʼutoʼ konojel che uchaʼik utz jastaq. We kʼo ta jun kubʼan nim che ribʼ are chiʼ kkimulij kibʼ, konojel kekunik kkibʼij ri kkichomaj y ri kkichaʼ ubʼanik keʼutoʼ konojel ri e kʼo pa ri congregación.

Are chiʼ jun winaq kukoj utz chomanik o chʼuchʼuj kukʼ ri e nikʼaj chik, kqabʼij jun utz achiʼl che. Xaq xiw ta kraj kbʼan ri kubʼij ri areʼ y kuya ta uwiʼ ri kubʼano. Qastzij riʼ che ri Jesús kʼi mul xrilo che ri uTat kukoj utz chomanik. Jun kʼutbʼal, ri Jehová xutaq loq rech xolutojoʼ ri kimak ri e winaq che e yaʼom kan pa ri kamikal (Juan 3:16).

Ri Jesús amaqʼel ta xraj che kbʼan ri kubʼij areʼ. Chnaʼtaj chqe ri xubʼan che utoʼik jun ixoq re ri tinamit Fenicia paneʼ xaq xiw xtaq lo che kitoʼik ri israelitas (Mat. 15:22-28). Xuqujeʼ xukoj utz chomanik kukʼ ri utijoxelabʼ rumal che xeʼutaq ta che ubʼanik jastaq che kekun ta che ubʼanik. Paneʼ ri Pedro, ri utzalaj rachiʼl, xubʼij chkiwach ri e winaq che kʼo ta ubʼanik rukʼ ri Jesús, xkuy umak rumal ri Jesús y are chiʼ xqʼax ri tiempo xyaʼ nimaʼq taq eqelen che rumal (Luc. 22:32; Juan 21:17; Hech. 2:14; 8:14-17; 10:44, 45). Ri ukʼutbʼal ri Jesús qas kuqʼalajisaj che rajawaxik kqakoj ta qachuqʼabʼ chke ri e nikʼaj chik rech kkibʼan ri kqachomaj  oj, we kqabʼan wariʼ konojel kketaʼmaj che kqakoj utz chomanik (Filip. 4:5).

We kqakoj utz chomanik, kqaj riʼ kojchakun kukʼ jalajoj kiwach winaq. Konojel ri winaq xkixiʼj ta kibʼ xeqebʼ rukʼ ri Jesús, rumal laʼ ri e ukʼulel xkibʼij che utz ta ri xubʼano rumal che kerachilaj e toqil taq alkabʼal (impuestos) y ajmakibʼ che xkitatabʼej ri xutzijoj chke (Mat. 11:19). ¿La kojkunik kqesaj uwach ri Jesús rech kojchakun kukʼ e nikʼaj chi winaq paneʼ jalan ri kkichomaj y ri kibʼantajik? Jun qachalal, Louis ubʼiʼ, che xux na solinel re circuito y xpatanin na pa Betel y chakunaq kukʼ e kʼi qachalal che jalajoj uwach ri kibʼantajik, kubʼij: «Ri kinchomaj chkij ri e qachalal, are che chkijujunal ri e jupuq taq qachalal kejunamataj rukʼ jun pared che kojom jalajoj uwach abʼaj che ubʼanik. Are chiʼ utz kqabʼan kan che unukʼik ri abʼaj chupam ri pared, sibʼalaj utz kkaʼyik. Xuqujeʼ nukojom nuchuqʼabʼ rech kinkʼex jujun taq jastaq che kʼo ubʼanik rukʼ ri nubʼantajik, jeriʼ kinchakun pa jamaril kukʼ ri e nikʼaj chik y utz kel ri chak kqabʼano». ¡Sibʼalaj utz ri uchomanik ri qachalal!

¿Jas kqabʼano rech kqakoj utz chomanik kukʼ ri e qachalal? Jun kʼutbʼal, weneʼ pa ri jupuq ri oj yaʼom wi rech kqatzijoj ri utzij ri Dios keriqitaj jalajoj kiwach taq qachalal, jalajoj kijunabʼ, e kʼo e kʼulanik o e kʼulan taj. Are chiʼ keqachilaj che utzijoxik ri utzij ri Dios, ¿la kojkunik junam kojchakun rukʼ jun qachalal nim chi ujunabʼ o rukʼ jun akʼal? O ¿la kojkunik kojchoman chrij ri más utz kkil e areʼ che utzijoxik ri utzij ri Dios? Weneʼ ri predicación pública, chuchiʼ taq ja o jun chi ubʼanik.

Ri e utz taq achiʼl pa ri chak qas kkibʼan ri pixabʼ che kʼo waral: «Makibʼij chi kech ri kʼo kukʼ, chkijachaʼ chke ri nikʼaj chik» (1 Tim. 6:18). Are chiʼ ri Jesús xchakun rukʼ ri uTat, xrilo che ri Jehová qas kraj kukʼut ri retaʼm. Are chiʼ ri Jehová «xujeqebʼaʼ ri nikʼaj saq pa kiwiʼ ri ujaʼil ri nimalaj plo», ri Jesús «chilaʼ [...] kʼo wi» y xretaʼmaj kʼi jastaq (Prov. 8:27). Are chiʼ ri Jesús xpe pa ri uwach Ulew, qas xraj xukʼut chkiwach ri utijoxelabʼ ri xretaʼmaj rukʼ ri uTat (Juan 15:15). Oj xuqujeʼ kqaj kqesaj uwach ri Jehová, rumal laʼ qas kqaj kqakʼut chkiwach ri e nikʼaj chik ri qetaʼm. Utz taj che jun qachalal kraj taj kukʼut ri retaʼm xa rumal che kraj ktaqan pa kiwiʼ ri e nikʼaj chik.

Xuqujeʼ are chiʼ kqaya kichuqʼabʼ ri e qachalal kqakʼutu che qas kqaj kqaya ri kʼo qukʼ. ¿La mat qastzij che sibʼalaj kojkikotik are chiʼ jun qachalal kril ri chuqʼabʼ kqakojo y rukʼ ronojel ranimaʼ kumaltyoxij ri kqabʼano? Ri Jesús xuya utiempo che ubʼixik chke ri utijoxelabʼ ri utz taq jastaq xkibʼano (chajunamisaj rukʼ Mateo 25:19-23; Luc. 10:17-20). Xuqujeʼ xubʼij chke che are chiʼ kqʼax ri tiempo kkibʼan «nimaʼq taq jastaq» chuwach ri xubʼan areʼ (Juan 14:12). Y pa ri kʼisbʼal chaqʼabʼ re ri ukʼaslemal xubʼij utz taq jastaq chke ri utijoxelabʼ. Xubʼij wariʼ: «Ix kʼu riʼ ri xixkʼojiʼ wukʼ pa taq ri nuriqoj kʼax» (Luc. 22:28). Qastzij riʼ che ri e tzij riʼ xuya kichuqʼabʼ ri utijoxelabʼ y más xkaj xkibʼan ri xeʼutaq che ubʼanik. We oj xuqujeʼ kqakoj qatiempo che uyaʼik kichuqʼabʼ ri e qachalal, qastzij riʼ che sibʼalaj kekikotik y kkaj kechakun más.

Jun qachalal ubʼiʼ Kayode kubʼij: «Rajawaxik ta na che at jun tzʼaqatalaj winaq rech katux jun utz achiʼl, are kʼu katkunik kaya kikotemal chke ri e nikʼaj chik y kʼax ta kkiriq che ubʼanik ri kichak». ¿La je abʼanik at? ¿Chataʼ chke ri e nikʼaj chi qachalal we kkichomaj che at jun utzalaj kachiʼl? ¿La utz kkinaʼo kekʼojiʼ awukʼ junam rukʼ ri xkinaʼ ri utijoxelabʼ ri Jesús are chiʼ xekʼojiʼ rukʼ? We je abʼanik, katkun riʼ kabʼij ri xubʼij ri apóstol Pablo: «Xaneʼ kixqatoʼ rech kʼo ikikotemal» (2 Cor. 1:24).