1. Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ yawˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ aˬ jeˬ miˇ neh sheu cehˆ˗eu nga?

 Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ yaw kaˬ jaˆ˗eu cawˬ cawˬ˗eu jeˬ˗ahˇ, yawˇ bo˗eu yaw sahˇ hawˇ˗eu yawˇ˗euˬ yawˬ kaˬ jaˆ˗eu gʼoeˇ˗eu gaˬ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ sheu cehˆ taˬ˗euˬ meh. (Yoˇhaˬ 10:14) Toˆ˗ehˇ sheu cehˆ˗eu teu naˇ tsaˬ leˇ˗eu meh. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ yawˇ deuˬ˗aˬ yawˬ ha˗euˬ yawˇ bo yaw sahˇ˗euˬ teˇ saˇ˗ahˇ siˬ nya˗awˇ, aˬ yawꞈ neh ehˇ˗euˬ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ˗eu meh. Gaˇ ma doˆ˗iˇ˗euˬ tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ gaˇ kawˆ teu˗ahˇ ya puˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ “Nga maꞈ yawˇ tiˬ mawˇ na˗ahˇ aˇ baˇ deh mawꞈ˗eu miˇ neh nga maꞈ˗euˬ dawˬ peh laˇ ni jahˇ˗euˬ kʼawꞈ ni nga maꞈ˗euˬ teˇ saˇ˗ahˇ maˬ siˬ nya˗eu miˇ neh maˬ laˇ˗a. Ehˇ kʼawꞈ yawˇ bo˗eu yaw sahˇ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu aˬ li zaˬ tiˬ gʼaˬ kuˇ ngeh yawˇ yawˬ mawˇ na luꞈ aˬ yawꞈ˗euˬ mehˬ nah caw teh gʼeh˗euˬ meh” lehˇ ehˇ˗eu meh.

2-3. (a) Yeˬsuˇ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ Yeˬsuˇ˗euˬ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ luꞈ˗eu lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ mawˇ nya˗eu nga? (b) Aˬ dui heu kawˆ hawˇ˗eu nyaˆ taꞈ kawˆ˗ahˇ aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ ja sawˇ˗eu nga?

² Heu gaˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ gaˇ ma doˆ˗iˇ˗eu heu gʼaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ heu naˇ, Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ yawˇ nehˬ˗ehˇ sheu cehˆ taˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ bi noeˬ mawˇ laˇ˗eu meh. Yeˬsuˇ “Aˬ yawꞈ maꞈ ngaˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ tehꞈ˗a” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Yoˇhaˬ 10:16) Ehˇ kʼawꞈ Yeˬsuˇ mˬ kʼoeˇ taˆ jawˇ˗eu, aˬ dui aˬ yawꞈ˗euˬ dawˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ naˇ haˬ nya˗eu nga? Aˬ dui Yeˬsuˇ˗euˬ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ luꞈ ma lehˇ mˇ mawˇ nya˗eu tiˬ jeˬ naˇ Yeˬsuˇ neh mehˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ aˬ dui˗euˬ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ maˇ diˇ mˇ caw˗eu heu meh.—Maꞈtehˬ 7:24, 25.

³ Aˬ dui heu kawˆ hawˇ˗eu nyaˆ taꞈ kawˆ˗ahˇ Yeˬsuˇ neh mehˬ˗euˬ tiˬ jeˬ na˗ahˇ ja sawˇ ma. Yeˬsuˇ aˬ dui˗ahˇ ya mˇ˗eu jeˬ hawˇ˗eu maˬ ya mˇ˗eu jeˬ˗ahˇ mehˬ nehˬ laꞈ gaˇ ya mawˇ˗eu meh. Nymˬ˗mˇ aˬ dui aˬ dui maˬ ya mˇ˗eu gaˇ kawˆ nyiˬ kawˆ˗ahˇ jeˬ hu ja sawˇ ma.

4. Luˇkaꞈ 12:29-ahˇ haw ngeh aˬ dui aˬ jeˬ baˬ da neh nui ma shaˬ zahˬ mˇ nya˗eu nga?

⁴ Luˇkaꞈ 12:29-ahˇ gui. Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ shiˬ shaˬ  jiˇ paw loˬ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ “nui ma shaˬ zahˬ taˬ mˇ” lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. Aˬ dui Yeˬsuˇ mehˬ˗eu jeˬ naˇ aˬ myah luꞈ tsaˬ˗awˇ, nui gahˇ ahˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ siˬ nya˗eu miˇ neh mˇ caw mawꞈ˗eu ma. Ehˇ kʼawꞈ tiˬ poˆ na toˆ˗ehˇ mˇ caw˗eu teu naˇ yaw awˬ maˬ ngeuˇ˗a. Aˬ jeˬ miˇ neh?

5. Tiˬ deuˬ na shiˬ shaˬ jiˇ paw loˬ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ aˬ jeˬ miˇ neh noeˬ shaˬ nya˗eu nga?

 ⁵ Tiˬ gʼaˬ na dzaˬ dzaˬ dawˇ dawˇ, dm gʼaˬ dm lmˇ, jawˇ duˬ jawˇ zaˇ gaˇ kawˆ heu nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ kʼahˬ lahˇ nya˗eu meh. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ aˬ yawꞈ maꞈ iˇ shaˬ shaˬ˗eu miˇ kʼahˬ˗ahˇ jawˇ luꞈ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya˗awˇ, nymˇ jiˇ˗ahˇ mˇ cu˗eu gʼaˇ duˬ pyuˇ maˬ poˆ loꞈ nya˗eu miˇ neh kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Maˬ ngeuˇ naˇ nymˇ jiˇ˗ahˇ mˇ cu˗eu gʼaˬ shiˇ˗euˬ miˇ neh nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ pyuˇ shaˬ luꞈ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Kʼoeˇ naˇ Koˇbiˬ yaw jaw naˇ gawˇ baˬ da neh gaˇ˗ahˇ neh ya doˆ˗iˇ˗awˇ pyuˇ shaˬ laˇ˗euˬ kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. (Dawˬtsoˆ 9:11) Aˬ dui toˆ˗ehˇ gʼeh˗eu shaˬ zahˬ˗ahˇ ya puˬ ngeh maˬ ehˇ, shaˬ zahˬ nui deuˬ˗ahˇ ya puˬ ngeh maˬ ehˇ Yeˬsuˇ neh “nui maˬ shaˬ zahˬ taˬ mˇ” lehˇ ehˇ˗eu dawˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ caw nya˗eu nga?

6. Tiˬ poˆ gʼaˬ kʼehˇ Beˬtuˆluˆ aˬ jeˬ ya puˬ˗euˬ nga?

⁶ Tiˬ poˆ gʼaˬ kʼehˇ Beˬtuˆluˆ hawˇ˗eu gʼaˬ kʼehˇ nui deuˬ Gaˬliˬlehˇ lah˗ahˇ iˇ luꞈ ngeh jaˬ lehˇ lehˇ ma baw laˇ˗euˬ meh. Teu ngeh aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬsuˇ iˇ cuꞈ kʼoeˇ taˆ cah luꞈ gaˇ ya mawˇ˗euˬ meh. Beˬtuˆluˆ Yeˬsuˇ˗ahˇ “Sahˬ paˬ˗oˇ, nawˇ jeˬ maˇ˗iˬ ngaˇ iˇ cuꞈ kʼoeˇ taˆ cah˗awˇ nawˇ jawˇ gaˇ oe nya ni dawˬ biꞈ˗awˬ” lehˇ ehˇ nehˬ ngeh, Yeˬsuˇ jiˇ “oe˗awˬ tawˇ” lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. Teu ngeh Beˬtuˆluˆ lawˬ˗ahˇ neh iˇ ka˗awˇ “iˇ cuꞈ kʼoeˇ taˆ cah cah˗ehˇ Yeˬsuˇ jawˇ gaˇ iˇ˗euˬ meh.” Teu ngeh aˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ˗euˬ nga? Beˬtuˆluˆ “jaˬ lehˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ baw gaˇ aˬ yawꞈ mawˇ ngeh, guˆ˗eu nui ma ahˇ laˇ˗awˇ, iˇ cuꞈ˗ahˇ ga nuiꞈ˗iˇ˗euˬ meh. Kʼoeˇ ngeh, ‘Sahˬ paˬ˗oˇ, ngaˬ˗ahˇ ka kʼoꞈ nehˬ laꞈ˗awˬ’ lehˇ aˬ yawꞈ guˇ˗euˬ meh.” Teu ngeh Yeˬsuˇ aˬ laꞈ cawˬ ja˗awˇ Beˬtuˆluˆ˗ahˇ caw ba nehˬ˗euˬ meh. Beˬtuˆluˆ Yeˬsuˇ˗ahˇ haw tsoˆ taˬ ngeh iˇ cuꞈ kʼoeˇ taˆ cah nya˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ jaˬ lehˇ lehˇ ma˗ahˇ haw gʼeh ngeh tsawˬ guˆ˗iˇ˗awˇ iˇ cuꞈ˗ahˇ ga nuiꞈ gʼeh˗euˬ meh.—Maꞈtehˬ 14:24-31.

7. Aˬ dui Beˬtuˆluˆ˗ahˇ neh aˬ jeˬ ya siˬ˗eu nga?

 ⁷ Aˬ dui Beˬtuˆluˆ˗ahˇ neh aˬ jeˬ ya siˬ˗eu nga? Beˬtuˆluˆ lawˬ˗ahˇ neh iˇ ka˗awˇ iˇ cuꞈ kʼoeˇ taˆ cah ngeh jaˬ lehˇ lehˇ ma˗ahˇ guˆ˗eu baˬ da neh ga nuiꞈ˗iˇ tehꞈ˗a lehˇ maˬ shaˇ noeˬ˗euˬ paˬ. Beˬtuˆluˆ iˇ cuꞈ kʼoeˇ taˆ cah cah˗ehˇ Yeˬsuˇ jawˇ gaˇ iˇ keuˆ mawꞈ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ Yeˬsuˇ˗ahˇ aˬ myah luꞈ maˬ haw tsoˆ taˬ˗euˬ miˇ neh toˆ˗ehˇ maˬ jahˇ nya˗aˬ. Beˬtuˆluˆ iˇ cuꞈ kʼoeˇ taˆ cah nya˗eu gʼaˇ duˬ nui jah loˬ˗eu loꞈ˗ehˇ, nymˬ˗mˇ iˬ nah aˬ dui jiˇ lawˬ haw laˇ˗eu jeˬ˗ahˇ kamˬ daˬ coeˇ˗eu gʼaˇ duˬ nui jah loˬ meh. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ saˇ jaˇ dawˬ˗ahˇ aˬ myah luꞈ maˬ haw tsoˆ taˬ naˇ aˬ dui˗euˬ jah˗eu jeˬ gʼaˬ baˬ laˇ˗awˇ, noeˬ shaˬ kʼahˬ lahˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ga nuiꞈ iˇ nya˗eu meh. Teu miˇ neh aˬ dui jaˬ lehˇ lehˇ ma˗ahˇ duˇ˗eu aˬ jeˬ˗euˬ shaˬ zahˬ˗ahˇ ya puˬ˗eu maˬ kaˬ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ ya haw tsoˆ taˬ˗awˇ, aˬ yawꞈ aˬ dui˗ahˇ caw ba nehˬ nya meh lehˇ nui ma ya taˬ˗eu meh. Aˬ dui teu loꞈ˗ehˇ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ nya˗eu nga?

8. Aˬ dui˗ahˇ shiˬ shaˬ jiˇ paw loˬ˗eu jeˬ˗ahˇ aˇ dzehˬ dzeuˇ ni maˬ kʼahˬ lahˇ paˬ˗ehˇ caw ba nehˬ˗eu jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga?

⁸ Aˬ dui shaˬ zahˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ kʼahˬ lahˇ kʼahˬ lahˇ˗ehˇ jawˇ ngeh to˗aˬ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ nui ma taˬ nya dzehˬ laˇ ni ya leh jeh˗eu meh. Nui gaˬ tiˬ byah ni ahˇ˗eu mˬ taˆ Aˬda Yeˬhawˇbaˬ, aˬ dui aˬ yawꞈ˗euˬ Miˇkʼahˬ˗ahˇ jeˬ hu taˬ naˇ shiˬ shaˬ jiˇ paw loˬ˗eu jeˬ˗ahˇ biꞈ nehˬ ma lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ gaˇ taˬ ngehˇ. (Maꞈtehˬ 6:32, 33) Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ neh saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ aˬ myah luꞈ mˇ˗eu meh. (Dawˬmehˬmehˬ˗eu 8:4, 15, 16; Ja ceuˬ 37:25) Yeˬhawˇbaˬ aˇ jiˇ hawˇ˗eu aˇ yehˆ˗ahˇ ngehˬ gʼeh nehˬ naˇ, aˬ dui˗ahˇ ngehˬ˗ehˇ dzehˬ loˬ˗eu dzaˬ dzaˬ dawˇ dawˇ hawˇ˗eu dm gʼaˬ dm lmˇ maˬ biꞈ nehˬ paˬ nga loˇ? (Maꞈtehˬ 6:26-30; Piˇliˇpiˆ 4:6, 7) Aˬ da aˬ ma deuˬ zaˬ˗ahˇ gaˬ˗eu miˇ neh zaˬ deuˬ loˬ˗eu jeˬ˗ahˇ ngehˬ gʼeh nehˬ˗eu loꞈ˗ehˇ mˬ taˆ Aˬda Yeˬhawˇbaˬ jiˇ aˬ dui˗ahˇ gaˬ˗eu miˇ neh aˬ dui loˬ˗eu jeˬ˗ahˇ ngehˬ gʼeh nehˬ˗eu yaw duˬ baw meh lehˇ jah ziꞈ nya˗eu meh.

9. Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ aˇ yamˬ tiˬ byah ni mˇ˗eu mehˇ nmˇ tiˬ gu˗euˬ puˬ haw mawˇ hawˬ laꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ neh aˬ jeˬ ya siˬ˗eu nga?

⁹ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui loˬ˗eu jeˬ˗ahˇ maˇ diˇ ngehˬ gʼeh nehˬ˗eu lehˇ bi siˬ laꞈ˗eu puˬ haw mawˇ haw laꞈ˗euˬ tiˬ kawˆ˗ahˇ haw ma. Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ aˇ yamˬ tiˬ byah ni mˇ˗eu mehˇ nmˇ tiˬ gu oeˇ laˇ taˬ˗euˬ lawˬ liˬ tiˬ laˇ jaˆ˗eu meh. Aˬ yawꞈ nyaꞈ lawˬ liˬ teu laˇ˗ahˇ naˬ liˬ tiˬ laꞈ dzehˬ ni yeuꞈ˗awˇ, miˇ kʼahˬ suˬ saˬ miˇ cehˆ˗eu deuˬ˗euˬ taˆ˗ahˇ jawˇ˗eu mehˇ nmˇ zaˬ miˬ aˬ buˇ tiˬ gʼaˬ na˗ahˇ mehˬ bawˬ˗ahˇ bi oe˗eu gʼaˇ duˬ tawˬ laˬ leˇ˗euˬ meh. Kʼaˬ dzeˇ zaˬ gʼaˬ “Mehˬ bawˬ jiˇ ngeh nga nyaꞈ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ nga nyaꞈ˗euˬ iˇ kahˇ˗ahˇ hawˬ kuˇ dzaˬ˗euˬ ma. Ehˇ kʼawꞈ kuˇ gʼaˬ dzeuˇ˗euˬ gaˇ hawˇ˗eu tiˬ jeˬ˗iˬ bi dzaˬ˗eu maˬ jaˆ tawˇ heu beu lehˇ noeˬ laˇ nyaˬ” lehˇ ehˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ nyaꞈ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ˗euˬ nga? Kʼaˬ dzeˇ zaˬ gʼaˬ “Nga maꞈ iˇ kahˇ˗ahˇ gʼoꞈ keuˆ iˇ ngeh iˇ kahˇ˗euˬ mehˬ shi dzaˬ dzaˬ dawˇ dawˇ tiˬ byah ni dawˆ ahˇ taˬ˗euˬ pehˇ tahˬ nyiˬ tahˬ baꞈ taˬ taˬ gaˇ ya mawˇ˗euˬ ma. Aˬ suˇ gʼaˬ neh biꞈ nehˬ˗euˬ nmˇ nga nyaꞈ maˬ siˬ nya nya. Ehˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ nga nyaꞈ˗ahˇ maˇ diˇ ngehˬ gʼeh nehˬ ngaˇ lehˇ siˬ laˇ nya” lehˇ paˇ ehˇ˗eu meh. Aˇ nah naˇ aˬ yawꞈ nyaꞈ˗euˬ lawˬ liˬ cawˆ˗iˇ˗euˬ meh. Aˬ myah myah naˇ aˬ yawꞈ nyaꞈ lawˬ liˬ teu laˇ˗ahˇ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ ngeh zmˬ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ nyaꞈ lawˬ liˬ laˆ saˆ˗eu pyuˇ maˬ ahˇ˗a. Aˬ yawꞈ nyaꞈ lawˬ liˬ laˆ saˆ poeˬ aˇ myaˆ jiˇ˗eu nga lehˇ siˬ nya mawꞈ˗eu miˇ neh, iˇ kahˇ˗euˬ dawˬ peh jaˆ˗eu lawˬ liˬ laˆ saˆ duˬ˗ahˇ naˇ haˬ iˇ˗euˬ meh. Teu ngeh zaˬ yo aˬ li tiˬ gʼaˬ laˇ˗awˇ “Heu aˬ suˇ gʼaˬ˗euˬ lawˬ liˬ˗a?” lehˇ naˇ haˬ laˇ˗euˬ meh. Kʼaˬ dzeˇ zaˬ gʼaˬ ngaˬ˗euˬ lawˬ liˬ maˇ˗eˬ, ya laˆ saˆ˗a lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. Teu ngeh aˬ li teu gʼaˬ “Jeˬ maˬ ngeuˇ˗a. Ngaˬ˗euˬ miˬ zaˬ heu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu lawˬ liˬ geuꞈ mawꞈ˗a. Naˬ yawˬ jiˇ tsaˬ leˇ ngaˇ. Aˇ myaˆ˗ahˇ neh ahˬ de?” lehˇ naˇ haˬ˗eu meh. Mehˇ nmˇ teu gʼaˬ lawˬ liˬ teu laˇ˗ahˇ ahˬ˗euˬ meh. Teu miˇ neh aˬ yawꞈ lawˬ liˬ tiˬ laˇ zeuˇ paˇ nya˗eu pyuˇ zaˬ˗euˬ meh. Kʼaˬ dzeˇ zaˬ gʼaˬ “Ngaˬ˗ahˇ maˬ ehˇ nya gaˇ keuˆ ni laˬ kʼaˬ cehˇ nya. Teu naˇ aˬ yawˇ yawꞈ teu loꞈ˗ehˇ cehˆ tsaˬ leˇ˗euˬ maˬ ngeuˇ˗a. Yeˬhawˇbaˬ neh nga nyaꞈ˗ahˇ caw ba nehˬ laꞈ˗euˬ jeˬ pyeuꞈ meh” lehˇ ehˇ˗eu meh.

10. Ja ceuˬ 37:5 aˬ dui˗ahˇ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ loˬ˗eu jeˬ˗ahˇ aˇ dzehˬ maˬ bi kʼahˬ lahˇ dzeuˇ ni aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗eu nga?

¹⁰ Aˬ dui muiˬ˗eu yawˇ bo yaw sahˇ gʼaˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ˗awˇ, dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ loˬ˗eu jeˬ˗ahˇ aˇ dzehˬ dzeuˇ ni maˬ kʼahˬ lahˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ ngehˬ gʼeh nehˬ˗eu yaw duˬ baw meh  lehˇ jah ziꞈ nya˗eu meh. (Ja ceuˬ 37:5-ahˇ gui; 1 Beˬtuˆluˆ 5:7)  Aˇ deuˆ 5˗ahˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ nymˇ sahˇ aˬ da gʼaˬ˗ahˇ, maˬ ngeuˇ naˇ baw leˬ tiˬ gʼaˬ gʼaˬ˗ahˇ zmˬ˗awˇ, aˬ yawꞈ nah yawꞈ aˬ dui loˬ˗eu jeˬ jaˆ nya ni ngehˬ gʼeh nehˬ luꞈ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Nymˇ sahˇ aˬ da gʼaˬ aˬ dui˗ahˇ maˬ paˇ ngehˬ gʼeh nehˬ nya ngeh maˬ ngeuˇ naˇ aˬ dui gaˇ˗ahˇ neh ya doˆ˗iˇ ngeh Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ tiˬ paw dzeˇ dzaˬ˗ahˇ neh ngehˬ gʼeh nehˬ˗eu yaw duˬ baw meh lehˇ jah ziꞈ nya˗eu meh. Nymˬ˗mˇ aˬ dui muiˬ˗eu yawˇ bo yaw sahˇ gʼaˬ neh aˬ dui˗ahˇ taˬ mˇ lehˇ ehˇ˗eu dzaˇ˗i tiˬ jeˬ˗ahˇ paˇ haw ma.

11. Maꞈtehˬ 7:1, 2-ahˇ haw ngeh Yeˬsuˇ aˬ dui˗ahˇ aˬ jeˬ taˬ jahˇ lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ nga? Aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh teu˗ahˇ mˇ caw˗eu maˬ awˬ˗eu nga?

¹¹ Maꞈtehˬ 7:1, 2-ahˇ gui. Yeˬsuˇ aˬ dui maˬ byah kuꞈ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ˗eu miˇ neh aˬ cawˬ˗euˬ yaw lehˬ˗ahˇ poˆ meh lehˇ siˬ nya˗eu meh. Teu miˇ neh Yeˬsuˇ “Aˬ cawˬ˗ahˇ yaw lehˬ taˬ poˆ” lehˇ ehˇ˗eu meh. Aˬ dui mehˇ nmˇ deuˬ˗euˬ yaw lehˬ˗ahˇ maˬ poˆ˗eu gʼaˇ duˬ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh leh jeh kʼawꞈ, maˬ byah kuꞈ˗eu miˇ neh aˬ myah luꞈ toˆ˗ehˇ jahˇ˗eu lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ yaw awˬ maˬ ngeuˇ˗a. Teu miˇ neh aˬ dui yawˬ ha mehˇ nmˇ deuˬ˗euˬ maˬ muiˬ paw dzeˇ dzaˬ˗ahˇ ngehˬ luꞈ nya lehˇ siˬ laˇ shaw˗euˬ naˇ aˬ jeˬ jahˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga? Aˬ dui Yeˬsuˇ˗euˬ ehˇ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ˗awˇ, aˬ cawˬ˗euˬ yaw lehˬ˗ahˇ maˬ poˆ ni kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh ya leh jeh˗eu meh.

12-13. Yeˬhawˇbaˬ neh Daˬbiˇ˗ahˇ mˇ nehˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗eu heu naˇ aˬ dui˗ahˇ aˬ cawˬ˗ahˇ yaw lehˬ maˬ poˆ ni aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗eu nga?

¹² Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ neh mˇ nehˬ laꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗eu heu neh gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ za nya˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗euˬ muiˬ˗eu jeˬ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ haw˗eu meh. Gaˇ kawˆ teu˗ahˇ sahˬ paˬ Daˬbiˇ huiˬ˗eu iˬ baˇ mˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ mˇ nehˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ haw ngeh siˬ laˇ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Daˬbiˇ Baˬsheˬba nehˬ˗ehˇ dehꞈ bahˬ dehꞈ muˆ˗awˇ, Baˬsheˬba˗euˬ kʼaˬ dzeˇ zaˬ˗ahˇ jiˇ sehꞈ˗euˬ meh. (2 Saˬmeuˬlaˆ 11:2-4, 14, 15, 24) Teu miˇ neh Daˬbiˇ aˬ yawꞈ tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ miˬ zaˬ nui deuˬ hawˇ˗eu nymˇ jiˇ tiˬ jiˇ jiˇ lah ni shaˬ zahˬ ya puˬ˗euˬ meh. (2 Saˬmeuˬlaˆ 12:10, 11) Dzaˇ˗i tiˬ poˆ jiˇ Daˬbiˇ yehˇ guiˇ maꞈ aˇ myaˆ ni jawˇ˗eu nga lehˇ jaˇ laˇ bi gʼoˆ˗euˬ meh. Heu naˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ tiˬ byah tiˬ loꞈ nui ma maˬ taˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Aˬ yawꞈ huiˬ dui dui˗eu guiˇ maꞈ˗ahˇ nui ma taˬ˗eu maˬ ngeuˇ naˇ nui ma huiˬ˗eu miˇ neh teu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗euˬ kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Aˬ yawꞈ teu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗euˬ miˇ neh yaw jaw naˇ gawˇ keuˆ le˗awˇ, Iˇsaˬleˬlaˆ 70,000 gʼaˬ ehˇ gʼaˬ ni shiˇ˗euˬ meh.—2 Saˬmeuˬlaˆ 24:1-4, 10-15.

¹³ Teu ngeh yamˬ˗ahˇ nawˇ Iˇsaˬleˬlaˆ miˇ kʼahˬ˗ahˇ jawˇ law nmˇ Daˬbiˇ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ haw paˬ nga? Nawˇ Daˬbiˇ Miˬyehˇ˗euˬ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu jeˬ maˬ za geuˇ nga lehˇ noeˬ ma laˬ? Yeˬhawˇbaˬ toˆ˗ehˇ maˬ noeˬ˗a. Yeˬhawˇbaˬ Daˬbiˇ neh saˇ jaˇ ziꞈ laꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ haw˗awˇ, aˬ yawꞈ maˇ diˇ noeˬ poˆ noeˬ paˇ˗euˬ gaˇ ya mawˇ˗euˬ miˇ neh huiˬ˗eu iˬ baˇ mˇ˗euˬ kʼawꞈ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ˗euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ Daˬbiˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ gaˬ dui dui˗awˇ, yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ mˇ mawꞈ meh lehˇ siˬ nya˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗euˬ muiˬ˗eu jeˬ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ haw˗eu miˇ neh, aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ huiˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh.—1 Sahˬpaˬ 9:4; 1 Laˬsaˬbaˬ 29:10, 17.

14. Ka li zaˬ deuˬ˗ahˇ aˬ cawˬ˗euˬ yaw lehˬ˗ahˇ maˬ poˆ ni caw ba nehˬ˗eu jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga?

¹⁴ Yeˬhawˇbaˬ tsawˇ haˬ zaˬ deuˬ jawˇ gaˇ neh byah kuꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ noeˬ tmˬ˗eu loꞈ˗ehˇ, aˬ dui jiˇ aˬ cawˬ jawˇ gaˇ neh byah kuꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ noeˬ tmˬ ni aˬ cawˬ˗euˬ yaw muiˬ jeˬ˗ahˇ haw paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. Aˬ myah myah naˇ aˬ dui aˬ cawˬ˗euˬ gʼaˬ baˬ˗eu jeˬ˗ahˇ haw˗awˇ, maˬ muiˬ paw dzeˇ dzaˬ˗ahˇ ehˇ˗eu heu naˇ yaw awˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ dzaw geuꞈ˗eu deuˬ naˇ, aˬ cawˬ˗euˬ gʼaˬ baˬ˗eu jeˬ˗ahˇ siˬ nya kʼawꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ daˆ leꞈ nya˗eu meh. Maˬ jeˬ˗euˬ kʼaˬ lo sehˇ haw ngeh maˬ muiˬ kʼawꞈ, kʼaˬ lo sehˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ siˬ nya˗eu deuˬ naˇ, laꞈ nyiˇ paw tehꞈ˗ehˇ maˬ haw˗a. Jeˬ naˇ aˇ naˆ ni muiˬ˗awˇ, aˇ naˆ ni poeˬ˗eu kʼaˬ lo sehˇ pyeuꞈ nga lehˇ haw˗eu meh. Teu gaˇ duˇ ni aˬ dui jiˇ Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ loꞈ˗ehˇ aˬ cawˬ˗euˬ gʼaˬ baˬ˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ ngeuˇ˗eu, aˬ cawˬ˗euˬ yaw muiˬ jeˬ˗ahˇ ya haw˗eu meh.

15. Aˬ dui˗ahˇ aˬ cawˬ˗euˬ yaw lehˬ˗ahˇ maˬ poˆ ni caw ba nehˬ nya˗eu jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga?

 ¹⁵ Aˬ dui˗ahˇ aˬ cawˬ˗euˬ yaw lehˬ˗ahˇ maˬ poˆ ni caw ba nehˬ˗eu dzaˇ˗i tiˬ jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga? Aˬ cawˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ˗ahˇ noeˬ keuˆ nehˬ˗eu heu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ tiˬ hmˬ˗ahˇ haw ma. Tiˬ nah Yeˬsuˇ uˬ duˬ tahˬ nymˇ nymˇ ma˗ahˇ jawˇ luꞈ ngeh, iˇ shaˬ shaˬ˗eu miˬ coeˬ miˬ ma tiˬ gʼaˬ aˇ poeˬ cuiˆ dui dui˗eu pyuˇ maˇ byaˆ nyiˬ byaˆ pyuˇ bahˬ keuˆ˗ahˇ dawˆ ahˇ luꞈ gaˇ ya mawˇ˗euˬ meh. Yeˬsuˇ “Aˬ yawˬ aˬ jeˬ miˇ neh teu myaˆ tehꞈ˗ehˇ dawˆ˗eu nga?” lehˇ maˬ ehˇ˗a. Yeˬsuˇ miˬ coeˬ miˬ ma teu gʼaˬ neh dawˆ ahˇ˗euˬ pyuˇ˗ahˇ maˬ haw ni aˬ yawꞈ˗euˬ nui ma hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ dehꞈ ziˇ˗ahˇ noeˬ keuˆ nehˬ˗awˇ, aˬ yawꞈ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh mˇ˗euˬ gaˇ ja ceuˬ nehˬ˗euˬ meh.—Luˇkaꞈ 21:1-4.

16. Aˬ dui Gʼoeˬloˇniˬkaꞈ˗euˬ puˬ haw mawˇ haw laꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ neh aˬ jeˬ ya siˬ˗eu nga?

¹⁶ Aˬ dui aˬ cawˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ˗ahˇ gʼoˆ shaw nehˬ˗eu aˇ naˆ ni aˇ yeˇ huiˬ˗eu lehˇ Gʼoeˬloˇniˬkaꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ haw ngeh siˬ laˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ˗euˬ aˇ muˇ˗ahˇ zaˬ˗ahˇ tiˬ gʼaˬ tehꞈ˗ehˇ cu luꞈ˗eu mehˇ nmˇ aˬ ma tiˬ gʼaˬ jawˇ˗eu meh. Gʼoeˬloˇniˬkaꞈ ehˇ˗eu “Ngaˇ aˬ yawꞈ nyaꞈ ma zaˬ aˬ myah luꞈ mehˬ bawˬ˗ahˇ maˬ oe˗eu uˬ taꞈ, tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ˗ahˇ jiˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ oe˗eu miˇ neh, dahˬ beh ngeh maˬ muiˬ nga lehˇ haw˗euˬ ma. Ehˇ kʼawꞈ tiˬ nah ngaˇ mehˇ nmˇ aˬ ma teu gʼaˬ nehˬ˗ehˇ ya tsaꞈ gaˬ˗iˇ ngeh, aˬ yawꞈ aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ li iˇ nmꞈ yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ byah˗eu miˇ neh ya puˬ˗eu shaˬ zahˬ gaˇ kawˆ dzawˇ nehˬ laꞈ˗eu meh. Aˬ yawꞈ aˬ yawꞈ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ li gʼaˇ duˬ nui jah paw loˬ˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, shiˬ shaˬ jiˇ paw loˬ˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh leh jeh˗awˇ mˇ luꞈ˗eu meh. Tiˬ poˆ na aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ li jawˇ saˇ maˬ doˆ˗eu miˇ neh, aˇ muˇ yawˬ muˇ yawˬ˗ahˇ ya bawˬ dzaˬ˗iˇ˗eu jiˇ baw˗eu meh. Ngaˇ aˬ yawꞈ teu naˆ naˆ˗ehˇ shaˬ luꞈ˗eu lehˇ maˬ siˬ nya˗aˬ.  Nymˬ˗mˇ ngaˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ gaˬ dzehˬ laˇ˗awˇ, aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh mˇ luꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw dzehˬ laˇ nya.”

17. Yaˬkoˆ 2:8-ahˇ aˬ dui˗ahˇ aˬ jeˬ jahˇ lehˇ ehˇ˗eu nga? Aˬ dui teu˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ nya˗eu nga?

¹⁷ Aˬ dui yawˬ ha˗aˬ, mehˇ nmˇ deuˬ˗euˬ yaw lehˬ˗ahˇ poˆ˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ nya lehˇ ya siˬ ngeh, aˬ jeˬ ya jahˇ˗eu nga? Aˬ dui mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ ya gaˬ meh lehˇ taˬ ngehˇ. (Yaˬkoˆ 2:8-ahˇ gui.) Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ aˬ cawˬ˗ahˇ yaw lehˬ maˬ bi poˆ ni caw ba nehˬ laꞈ lehˇ guiˬ lahˬ yaw kʼaˆ˗ehˇ ya shaˇ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ aˬ dui yawˬ ha neh guiˬ lahˬ shaˇ˗euˬ loꞈ˗ehˇ, aˬ dui˗euˬ nui ma˗ahˇ maˬ laˇ˗eu mehˇ nmˇ teu gʼaˬ˗ahˇ yawˬ ha jawˇ paw neh jeˬ hu dahˬ beh˗awˇ ya ngehˬ cawˬ˗eu meh. Toˆ˗ehˇ jahˇ naˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ siˬ nya dzehˬ laˇ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ aˬ dui aˬ yawꞈ˗ahˇ cawˬ˗awˇ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ tsaꞈ gaˬ˗iˇ nya˗eu uˬ taꞈ, hawˬ jiˇ kuˇ dzaˬ nya˗eu meh. Aˬ dui aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ngehˬ˗ehˇ siˬ nya laˇ naˇ ngehˬ˗ehˇ aˬ yawꞈ˗euˬ yaw muiˬ jeˬ˗ahˇ haw nya dzehˬ laˇ˗eu meh. Teu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ˗ahˇ dzaw geuꞈ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Kʼoeˇ naˇ aˬ dui toˆ˗ehˇ jahˇ˗eu teu naˇ, muiˬ˗eu yawˇ bo˗eu yaw sahˇ gʼaˬ neh aˬ cawˬ˗ahˇ yaw lehˬ taˬ poˆ lehˇ ehˇ˗eu dawˬ˗ahˇ mˇ caw˗eu jeˬ jiˇ pyeuꞈ meh.

18. Aˬ dui muiˬ˗eu yawˇ bo˗eu yaw sahˇ˗euˬ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ luꞈ˗eu lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ mawˇ nya˗eu nga?

¹⁸ Yawˇ deuˬ yawˇ bo˗eu yaw sahˇ˗euˬ teˇ saˇ˗ahˇ naˇ haˬ˗eu loꞈ˗ehˇ, Yeˬsuˇ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ jiˇ Yeˬsuˇ˗euˬ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ˗eu meh. Aˬ dui shiˬ shaˬ jiˇ paw loˬ˗eu jeˬ˗ahˇ aˇ dzehˬ dzeuˇ ni maˬ kʼahˬ lahˇ˗eu uˬ taꞈ, aˬ cawˬ˗ahˇ yaw lehˬ maˬ poˆ ni kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh leh jeh naˇ, Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ aˬ dui˗ahˇ guiˬ lahˬ biꞈ˗eu yaw duˬ baw meh. Aˬ dui ‘cuiˆ˗eu yawˇ yawˇ maꞈ’ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu maˬ kaˬ, ‘yawˇ nui deuˬ’ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu maˬ kaˬ, muiˬ˗eu yawˇ bo˗eu yaw sahˇ˗euˬ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ˗awˇ, mˇ caw daˆ leꞈ kaˇ˗euˇ. (Luˇkaꞈ 12:32; Yoˇhaˬ 10:11, 14, 16) Aˬ dui nyaˆ taꞈ kawˆ˗ahˇ Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ mˇ lehˇ ehˇ˗eu gaˇ kawˆ nyiˬ kawˆ˗ahˇ ja sawˇ ma.