1. Yesu ddingʉe ndi unakpa chembø na dho ná ddikpa lo ká ngʉe addu?

YESU ddingʉe ndima kana nga kʉ chøchø ndi unakpa na nari chembø ró rø ná ke ma kana ngae chøchø ndidhó chembø na nari na. (Yoh. 10:14) Føri kʉ bbʉbbʉ kʉ ná loroji. Chembø churie ndi ró rø ná ke chu ndirigoti chembø adi ke chu rr rr. Ddikpa bbibbi ná ke njangʉe fø di lo ro b’lo. Ke pongʉeri: “Ko ngʉ bbi ná na kpa jingʉe ndima lø nja chembø ró ji ndirigoti kpa ngʉ riji ri si chøchø ndima kuso. Ro ri ro nzá singʉe kodhi ngana ri dhonalo ri nzá famu ngʉe kodho sauti ro ri. Føri goti chembø ronga b’o ná kpetsingba singʉe ndirigoti ke nzingʉe chembø ná saa na ri rangʉe thei ke ulu.”

2-3. (a) Yesu unakpa ká adi rinji ngba ndiri na ndima dhori ndima ke chu rr ni d’e? (b) I lo nǎ ndirigoti gosi nalo nǎ ká ko si loti ngba lo djo?

² Bbibbi ná ke po ná fø lo ngano ko dho nari kʉ Yesu pongʉe ndidhó chembø djo nalo, føri kʉ ke unakpa. Ke pongʉeri: “Kpa si ma chu rr.” (Yoh. 10:16) Yesu kʉ ra nǎ, ro nde ko ká ka ko rr ke chu ngbaribbai? Kodhi Bboke chu ko ka ko rr kedhó mafundisho na ko njínji kodhó maisha nǎ nari chulu.​—Mt. 7:24, 25.

³ I lo nǎ ndirigoti gosi nalo nǎ ko si lo chu Yesu ddingʉe ná nja lo djo. Ddiddi ko si rinja naribbai, Yesu ddingʉeri kodho ringani nzɨ ko nji nja ritsi, ro kodho ringani ko nji nja ritsi. Ya kwanza ko si nja nari kʉ bblo rø chembø ró ná ke ja nzɨ ko nji ná aro kʉ nalo.

4. Luka 12:29 pori naribbai, addui ká ka ndi liri ko “nanga ri d’o bbo”?

⁴ Azø Luka 12:29. Yesu jangʉeri ndi unakpa dho “nzɨ kpa bba ri d’o ndima nanga bbo” kimwili nǎ ritsi djo. Ko churi nari  kʉ Yesu bbʉngʉe ná fø shauri kʉ bbʉbbʉ ndirigoti ri kʉ nyodyu na krʉ ddoro. Ko jiri ko njinjí ri na, ro nja saa na ri ka ndi e kpakpa le njinjí ri na. Nde ká addudho?

5. Ka addudho nja nrŭ nanga ri ka ndi d’o bbo ndima dhó kimwili na ritsi djo?

⁵ Nja nrŭ nanga ri adi d’o bbo ndima dhó kimwili nǎ ritsi djo, føri kʉ nyo dhi lo ma, ru ma, didha dhi nga ma na. Njaro kpa di nǎ ná ngø nǎ bí kʉ ná nrŭ kʉ njedha ndirigoti ri kʉ kpakpa le ba njí. Njaro ri ka ndie kpakpa kpa dho kpa ba ndima dhó familia ronga ndima b’o na ná mbø. Inga kpa tsotso ngʉ kó familia nǎ ná ke dhedhe, føri dho kpa ka ndima má ngadhó mbø ro. Godhé, coronas virus liri bí kʉ ná nrŭ vi ndima dhó njí vi, føri dho nrŭ nzɨ mbø ro ba anziro ndima ngʉ riba naribbai ri. (Muh. 9:11) Njati rie fø di nalo ba ko inga rie nja d’i lo ma ba ko ri ró, ko ká ka ko dyø Yesu jangʉe nalo ngbaribbai nzɨ le ribba ri d’o le nanga bbo nari djo?

6. Ad’ra addu ma njingʉeni mutume Petro ró ddikpa saa na nari.

⁶ Ddikpa saa na, mutume Petro ma, nja kʉ ná mitume ma na ngʉe Galilaya dhi dda djó bbú nǎ bbo vʉvʉ ngʉe ná saa na, ro kpa njangʉe Yesu bbí dda djó nari. Føro Petro pongʉeri: “Bboke, njati afø rie ni ró, anziri ma si ni dhi ngana dda djó.” B’lo Yesu nzi ke ndi “si” nari goti, Petro vʉngʉe bbú nǎ ro ndirigoti ke “ngangʉe dda djó ndi bbí nari tso Yesu dhi ngana ndi ra ro.” Anja føri goti njingʉeni nalo. “Ke ngʉ nga vʉ bbo nari nja ro ke na do tangʉe. Ndirigoti ke ngangʉe dda na ndi ko nari tso, ro ke høngʉe: ‘Bboke, agø ma!’” Yesu ddangʉe ndi thó ndirigoti ke gøngʉe ke gø. Bbʉbbʉ dhé, ri ka ndi ka e ka Petro bbie dda djó njati ke lie ndi thí Yesu djo ró. Ro  Petro njangʉe bbo vʉvʉ ná saa na, ke na do tangʉe ndirigoti ke ngangʉe dda na ndi ko nari tso.​—Mt. 14:24-31.

7. Petro dhó loroji nǎ ro ká ko ka ko ba ngba somo?

⁷ Ko ka ko ba somo Petro dhó loroji nǎ ro. Bbú nǎ ro Petro vʉngʉe dda djo ná saa na, ke nzɨ ngʉ riddi nari kʉ ndi na do si ta ndirigoti ndi si ko dda na ri. Ke jingʉeri ndi rá dda djó kpø ndi si ndidhó Bboke dhi ngana ná nga djo. Ro Yesu djo ke ka ndi lie ndi thí ná nga rɨngana, ke na do tangʉe bbo vʉvʉ dzá lo dho. Njʉ ringani ko e udha na nja ko ve kpakpalo tso ddiddi Petro dho ringangʉeni ndie udha na ndiro ndi bbí dda djó d’e naribbai. Njati ko li ko thí Yova djo ndirigoti ke pi nalo djo nzá ró, kodhó udha nga ka ndie kpakpa ri ndirigoti føri ka ndi liri kodhó kiroho ngʉ aluti. Føri dho njati rie kpakpa kʉ nalo tso ro ko hwini ri ró, kodho ringani ko nonga nari kʉ Yova ma, kedhó kpakpanga ma na ka ndi kó ko tsotso ngba. Føri ká ko ka ko nji ngbaribbai?

8. Addui ká ka ndi kó ko tsotso ndiro nzɨ ko bbari kimwili nǎ ritsi d’o ko nanga bbo ró?

⁸ Do ka ndi tá ko na ko bani na ná kpakpalo djo tsina nanga ringana, kodho ringani ko li ko thí Yova djo. Anonga nari kʉ kodhi ji dhi Baba Yova pori, ndi si ko tsotso ko kimwili nǎ ritsi na njati ko li kiroho nǎ lo anziro ngba ró. (Mt. 6:32, 33) Ke adi ndi tsoni djo ná følo njinji. (Kum. 8:4, 15, 16; Zb. 37:25) Njati rie Yova adi re ma, maua ma na dhó lo tso ma gba ddi ri ró, bbʉbbʉ dhé ko nanga ro nzá lo ka ndi d’o ko ká si addu ma nyo inga ko ká si addu ma njø nari djo ri! (Mt. 6:26-30; Flp. 4:6, 7) Ddiddi jidha adi gødhi nrŭ ronga cho ndima bbʉ kimwili nǎ ritsi ndima dhi nzø dho naribbai, jidha adi kodhi ra nǎ Baba ronga cho ndi bbʉ kimwili nǎ ritsi ndidzá njí dhi kpa dho. Bbʉbbʉ dhé ko ka ko uri u nari kʉ Yova ka ndi si kodhó lo tso gba ngba!

9. Ddikpa dza dhi nrŭ ró njingʉeni nalo nǎ ro ká ni ka ni ba ngba somo?

⁹ Akonja ngbaribbai ma Yova ka ndi gba kodhó kimwili nǎ lo tso ngba nari dho ná ddikpa loroji. Krʉ saa ró njínji Yova dho ná ddikpa dza dhi nrŭ ngʉ adi ra ndima dhó mutokari kokò na saa ddi djolu, ndiro ndima rá le-vei wakimbizi kʉ ná nrŭ ko njudha dho d’e. Fø le-djo pori i: “Njudha goti, ko nzingʉe le-vei nyo dho, ro ko rangʉe ri utso d’i nari kʉ kpa dho ko bbʉ ná nyo ro nga kʉ ri.” Nde fø dza dhi nrŭ ká ka ndima njie ri ngba? Le-djo pori ki: “Abba ko singʉe ná saa na, ko singʉe aro kʉ ná saki ro kodhó dzaitso ró ndi nǎ nyo na. Ko nzá chungʉe ri li ná le ro ri. Yova ddingʉe nga ko djo ddi.” Karnga goti kpadhó mutokari sangʉeni sa. Kpa ngʉe mutokari dzá lazima na lod’radha dhi njí dho, ro ri kpa thɨ na ná mbø ro nga ngʉe ri. Kpa mbangʉe mutokari garage na ndiro ndima chu ri le thɨ na ná mbø ká kʉ ngbabbø ma nari d’e. Ro ddikpa ke singʉe ke dhi ngana ndirigoti ke dhungʉeri: “Føri ká kʉ ie dhó mutokari?” Le-djo pongʉeri, ri kʉ ndidhó ri ndirigoti ri dhó lo jiri le thɨ ri thɨ. Ke ngʉngʉe logoti: “Føri nga kʉ che ri. Ro mabbá le afø di ná mutokari ne ndirigoti ri kʉ le ji ná rangi nganga. Ni ká ka ni jiri ni dzí ri nanga mbø thɨ ró?” Le-djo dzingʉe ndidhó mutokari nanga fø ke na ndirigoti fø mbø na ke dzingʉe nja ri ki. Ke pongʉeri: “Fø dyí ko nanga jingʉeni bbo pli. Ko chungʉeri nari kʉ føri nga kʉ che dhé njingʉeni nalo ri. Føri ngʉe Yova ko ko tsotso ná chu.”

10. Zaburi 37:5 ká ko li kpakpa ngbaribbai ndiro nzɨ ko nanga kimwili nǎ ritsi di d’o ró?

¹⁰ Njati ko di bblo rø miya ró ná ke dhó lo rr ndirigoti ko nanga lo di d’o bbo nzá kimwili nǎ ritsi djo ró, ko ka ko uri u nari kʉ Yova si kodhó lo tso gba ni. (Azø Zaburi 37:5; 1 Pe. 5:7) Anja paragrafu 5 nǎ le poe nalo.  Yova ka ndi liri ko tsotso koni familia nǎ dza ba chulu inga njí dhi ddikpa bbonga chulu ndiro ko ba kodhó krʉ ddoro nga dhi mahitaji d’e. Njati rie nzɨ ri ka familia nǎ dza ba dho ndi gba ndibbá nrŭ dhó lo tso inga rie vi ko vi kodhó njí ri ró, ko ka ko uri nari kʉ Yova si kodhó lo tso gba ni nja kʉ ná chu nǎ. Fø lo riji ko uu. Kpadjo akonja bblo rø miya ró ná ke jangʉe ko dho nzɨ ko nji ná nja lo.

11. Matayo 7:1, 2 nǎ ká Yesu pori ko bbá ngba lo tso, ndirigoti føri ká ka ndie kpakpa addu dzá lo dho?

¹¹ Azø Matayo 7:1, 2. Yesu chungʉeri nrŭ nzá kaka ri, ná føri dho bí ina nrŭ adi nja nrŭ dhó kosa dhé nja. Føri dho ke pongʉeri: “Anibba nrŭ djo ni lo d’i nari tso.” Ko ka ko nji kpakpanga ndiro nzɨ ko di lod’i kolai Wakristo djo ró. Ro ko krʉ kʉ nzá kaka ná nrŭ. Njati ko ra ri utso d’i nja saa na ko lod’i nrŭ djo ró, ká ringani ko njiri ngba? Arr Yesu ndirigoti anji krʉ ni ka ni njí nalo ndiro nzɨ ni di lod’i nja nrŭ djo ró.

12-13. Pi Daudi ró Yova njingʉe nalo djo ko ngaddi nari ká ka ndi kó ko tsotso ngbaribbai ndiro ko bbá nja nrŭ djo ko lod’i nari tso d’e?

¹² Ko ka ko ba faida njati ko di ngaddi Yova dhó loroji djo ró. Ke adi nrŭ dhó bblo lo nja. Akoddinga Yova njingʉe nalo djo Pi Daudi njingʉe bbobbo chenga ná saa na. Loroji na, ke njingʉe uzinifu Bath-sheba na ndirigoti ke hwingʉe lebbá ke hwi. (2 Sa. 11:2-4, 14, 15, 24) Pi Daudi njingʉe ná fø chenga dzá lo dho, ke ma, kebbá familia nǎ nrŭ ma na bangʉe nzadha. (2 Sa. 12:10, 11) Ddikpa saa na, Daudi dhongʉeri ndi nzá li ndi thí Yova djó ri ke ngʉ Waizraeli bbá bbasødda nanga zø ná saa na, føri kʉ nzá Yova pongʉe ke nji nalo. Njaro Daudi njingʉe fø lo dhonalo kʉ, ke na nodha tsungʉe ke ngʉ ndidhó bbasødda nja bí ndirigoti ke lingʉe ndi thí kpa ka ndima b’o ndi ronga nari djó nari dho. Fø lo ká bbʉngʉe ngba matokeo? Chøchø 70 000 kʉ ná Waizraeli chengʉeni peste dhi dhe dho!​—2 Sa. 24:1-4, 10-15.

¹³ Njati rie Waizraeli bbá ni e di fø saa na ri ró, ni ká ka ni njae Daudi ngbaribbai? Ni ká ka ni ddieri Yova ka ndi njie ke zø nzá? Ro Yova nzá ddingʉe ri fø ri. Yova lingʉe ndi thí Daudi e chí ngʉ tøni ndidhó maisha nǎ ná ke ndirigoti ke lengʉeni le nari djo. Føri dzá lo dho Yova njingʉe Daudi nji ná fø bbobbo chenga zø nji. Yova chungʉeri nari kʉ Daudi jingʉe ndi bbo ndirigoti ke jingʉeri ndi njí bblo kʉ nalo dhé. Ko adi hwè ba bbo dhonalo, Yova adi kodhó bblo kʉ ná sifa nja ndirigoti kodhó bblo kʉ ná nyi nja naridho.​—1 Fa. 9:4; 1 Ny. 29:10, 17.

14. Addui ká ka ndi kó Mukristo tsotso ndibbá nja nrŭ djo ndi lod’i nari tso d’e?

¹⁴ Yova nzɨ adi rine ko nji lo kaka nari bbai ri, føri dzá lo dho, kodho ma nzá ddi ringani ko di rine nja nrŭ nji lo kaka naribbai ri ndirigoti kodho ringani ko di nja nrŭ dhó bblo lo nja. Bí ina ko adi nrŭ dhó chelo dhé nja ndirigoti ko adi loti che kpa djo. Ni mai ri kʉ fø, dhidhi kiroho nǎ ná le ka ndi nja nja nrŭ dhó uzaifu ngba ro le ka ndi njinjí bblo dhé nja nrŭ na. Nzá le d’e diama ronga thɨ ró ri ka ndi njani ngana ma na kʉ naribbai, ro nyodyu dhi ke churi chu, ri ka ndi si d’ani bbo ndirigoti ri na mana ka ndi sie bbo ri ronga le thɨ b’lo ró. Ddiddi Yova ma, Yesu ma na bbai, kodho nzá ringani ko di nrŭ dhó uzaifu dhé nja ri, ro ko di nrŭ dhó bblo kʉ ná sifa ma nja ddi.

15. Ká addudho nja nrŭ dhó hali djo ko ngaddi nari ka ndi kó ko tsotso nzɨ ko d’ilo kpa djo ró?

¹⁵ Nja nrŭ dhó bblo lo ko nja nari djolu pli, addui ká ka ndi kó ko tsotso ndiro nzɨ ko di loti d’idhé kpa djo ró? Addinga ngbaribbai ma  kpadhó maisha kʉ nari djo. Akonja i loroji. Ddikpa cha hekalu na Yesu njangʉe mahitaji na kʉ ná ddikpa mujani sanduku na ndi aro kʉ ná mbø kpa lɨ ro. Ro ke nzá dhungʉeri: “Fø le ká li mbø bbo nzá addudho?” Le bbʉngʉe ná mbø djo Yesu ka ndi lie ndi thí nari ringana, ke njangʉe addu ma cho le ndi bbʉ ri nari ndirigoti ledhó maisha ká kʉ ngbaribbai ma nari ndirigoti ke mangʉe le mǎ le njingʉe ná fø lo dho.​—Lu. 21:1-4.

16. Veronica dhó lo nǎ ro ká ni ka ni ba ngba somo?

¹⁶ Ko ka ko nja nja nrŭ dhó hali djo ko lo chu nari dzá b’longa le-ve Veronica dhó lo djo ko lo chu nari chulu. Le ngʉe nǎ ná kutaniko nǎ ngʉe ddiro ngʉ adi ná ddikpa le ma, ndidzá kpetsingba ma na. Veronica pori: “Ma dho ri ngʉ adi njani nzɨ kpa si njudha dhi ngana ndirigoti nzɨ kpa lod’ra krʉ saa ró naribbai. Føri dzá lodho ma nga ngʉe bblo kʉ ná ngaddidha na kpa djo ri. Ro ko rangʉe lod’ra le na ro, le tungʉe ndidzá fø kpetsingba ró dhe dzá lodho ndi adi bani na ná kpakpalo nanga madho. Le ngʉ adi krʉ kʉ nalo nji ndiro ndi gba ndima dhó kimwili nǎ lo tso ma, kiroho nǎ lo tso ma na d’e. Ledzá kpetsingba dhó afya nga ngʉe bblo ri nari dho, nja saa na le ngʉ adi ra njudha dho d’i kutaniko na.” Veronica vengʉe ripo i: “Ma nzá chungʉe fø le dho maisha ká ngʉe kpakpa føri bbai ma nari ro ri. I ddoro ma adi fø le nja mana na ndirigoti ma adi heshima bbʉ bbo le dho Yova dzá njí kana le nji ná njí krʉ dho.”

17. Yakobo 2:8 ká ngba shauri bbʉ kodho ndirigoti føri na ká ko ka ko njinjí ngbaribbai?

 ¹⁷ Kodho ká ringani ko njiri ngba njati ko rá ri utso d’i ko adi lod’i kolai Mukristo djo ró? Kodho ringani ko no nga nari kʉ, ringani ko ji ko djoi ji. (Azø Yakobo 2:8.) Kodho ringani ko di nganzɨ bi ina Yova tso, ko ddoniddo ke ró ndiro ke kó ko tsotso ko bbá nja nrŭ djo ko lod’i nari tso d’e. Ko ka ko nji kpakpanga ndiro ko njiri sala nǎ ko nzɨri naribbai ndiro ko di loti bblo d’idhé djo ko e loti ná le na d’e. Føri ka ndi liri ko chú fø le bblo. Ko ka ko nzɨri ko rá lo ro ma d’ra le ma na inga ko ka ko nzɨ le ro nyo dho ma. Bblo ko riji ko chu kodhi djona ná føri na ko ka ko dyø Yova ma, Yesu ma na kedhó bblo lo ko ne ko nja nari chulu. Føri chulu ko ridho ko ngarr bblo rø miya ró ná ke dhó yadha dho, føri kʉ ko bba nja nrŭ djo ko lo d’i nari tso.

18. Ko ká ka ko dhori ngbaribbai ko ngarr ni bblo rø miya ró ná ke dho?

¹⁸ Ddiddi chembø adi ndi ró rø ná ke chu rr naribbai, Yesu unakpa ma adi ke chu rr føi. Njati ko di kpakpanga nji ndiro ko bbá kimwili na ritsi ko nanga d’o ndirigoti ko bbá nja nrŭ djo ko lod’i nari tso ngba ró, Yova ma, Yesu ma na ka ndima lé kodhó kpakpanga ronga le. Njati ko e “nga kʉ bí ná miya” ma inga “nja chembø” ma ró, ko ka ko rá anzi bblo rø miya ró ná ke chu ko rr nari na. (Lu. 12:32; Yoh. 10:11, 14, 16) Gosi nalo nǎ, ko si Yesu pongʉe ndi unakpa dho ringani kpa njí ná aro (2) kʉ nalo nja.