Tuʼn qxiʼ toj xnaqʼtzbʼil

Tuʼn qikʼx atz jatumel ta tajlal xnaqʼtzbʼil

XNAQʼTZBʼIL 50

Qqʼonk qwiʼ tiʼj tqʼajqʼajel twiʼ pastor

Qqʼonk qwiʼ tiʼj tqʼajqʼajel twiʼ pastor

«Ok kybʼiʼ tqʼajqʼajel nwiʼye» (JUAN 10:16).

BʼITZ 3 Aya qʼol qipumale, onil qeye ex qʼuqbʼil qkʼuʼje

AJU KʼELEL QNIKʼ TIʼJ *

1. ¿Tiquʼn tqʼama Jesús qa in che ok t-xnaqʼtzbʼen ik tzeʼn qe ẍneʼl?

OK TMOJBʼAʼN Jesús tamiwbʼil ten kyukʼil t-xnaqʼtzbʼen tukʼil tamiwbʼil jun pastor at kyukʼil t-ẍneʼl (Juan 10:14). Tbʼanel techel ajbʼen tuʼn Jesús tuʼnju in nel kynikʼ ẍneʼl tiʼj tqʼajqʼajel twiʼ pastoril kye. El tnikʼ jun xjal tiʼj jlu tej t-xiʼ pasialil toj juntl tnam. Tqʼama jlu: «Qajtoqe tuʼn kytzaj laqʼeʼ junjun ẍneʼl qtxlaje ex tuʼn kyel qgrabarine, pero mintiʼ e tzaj laqʼeʼ tuʼnju mintiʼtoq ojtzqiʼn tqʼajqʼajel qwiʼye kyuʼn. Pontzun jun kuʼxun aju in xqʼuqin kyiʼj, jun rat e ok lepeʼ ẍneʼl tiʼj tej tjaw yolin».

2, 3. a) ¿Tzeʼn in kubʼ kyyekʼin t-xnaqʼtzbʼen Jesús qa in xi kybʼiʼn tqʼajqʼajel twiʼ? b) ¿Tiʼ kʼelel qnikʼ tiʼj toj xnaqʼtzbʼil lu ex toj juntl?

2 Aju bʼaj tiʼj xjal ma qo yolin tiʼj, in tzaj tnaʼn qe aju tqʼama Jesús tuʼn tbʼant kyuʼn t-xnaqʼtzbʼen. Tqʼama jlu: «Ok kybʼiʼ tqʼajqʼajel nwiʼye» (Juan 10:16). ¿Pero tzeʼn jaku tzʼok qbʼiʼn tqʼajqʼajel twiʼ Jesús tuʼnju atz taʼ toj kyaʼj? Jun tumel tzeʼn jaku bʼant quʼn, aju qa ma chex qbʼiʼn qe t-xnaqʼtzbʼil (Mat. 7:24, 25).

3 Toj xnaqʼtzbʼil lu ex toj juntl, qo yolil kyiʼj junjun t-xnaqʼtzbʼil Jesús. Ik tzeʼn kʼelel qnikʼ tiʼj, kyaj tqʼamaʼn Jesús tuʼn miʼn kybʼant junjun tiʼchaq quʼn ex tuʼn kybʼant junjuntl tiʼ quʼn. Tnejel, qo xnaqʼtzan tiʼj kabʼe tiʼ kyaj tqʼamaʼn Jesús tuʼn miʼn tbʼant quʼn.

«MIʼN BʼAJ KYKʼUʼJE»

4. Ik tzeʼn in tzaj tqʼamaʼn Lucas 12:29, ¿tiquʼn jaku tzaj bʼaj qkʼuʼj?

4 (Kjawil uʼjit Lucas 12:29). Xi tqʼamaʼn Jesús kye t-xnaqʼtzbʼen tuʼn miʼn ttzaj bʼaj kykʼuʼj tiʼjju at tajbʼen kye. Ex in nel qnikʼ tiʼj qa tbʼanel consej jlu. Noqtzun tuʼnj, at maj kwest tuʼn t-xi qnimen. ¿Tiquʼn?

5. ¿Tiquʼn in tzaj bʼaj kykʼuʼj junjun erman?

 5 Jakulo tzaj bʼaj kykʼuʼj junjun erman kyiʼj tiʼchaq at tajbʼen kye ik tzeʼn kywa, kyxbʼalun moqa jun kyja. Bʼalo kwest tuʼn tkanet jun kyaqʼun moqa mintiʼ in kanin kypwaq tuʼn kykʼaʼchit toj kyja. Ex kyoj junjun familia, o kyim xjal in naqʼunan tuʼn tkambʼet twiʼ kywa. Ax ikx, ateʼ nim xjal o tzʼel qʼiʼn kyaqʼun moqa kwest tuʼn tkambʼet kypwaq tuʼn tpaj yabʼil COVID-19 (Ecl. 9:12). Qa in qo ok weʼ twitz jun nya bʼaʼn, ¿tiʼ jaku bʼant quʼn tuʼn t-xi qbʼiʼn consej tqʼama Jesús tuʼn miʼn ttzaj bʼaj qkʼuʼj?

Mas bʼaʼn tuʼn tok qeʼ qkʼuʼj tiʼj Jehová twitzju tuʼn ttzaj bʼaj qkʼuʼj kyiʼj tiʼchaq at tajbʼen qe. (Qʼonka twitza kyiʼj taqikʼ 6 a 8). *

6. Chikʼbʼantza tiʼ bʼaj tiʼj apóstol Pedro toj jun ambʼil.

6 Jun maj, tej in che bʼettoq t-xnaqʼtzbʼen Jesús toj bark toj mar te Galilea, tzaj jun kyqʼiqʼ jbʼal. Tej tok kykeʼyin Jesús in bʼet tibʼaj aʼ, xi tqʼamaʼn Pedro jlu te: «Tat, qa aya, qʼmantza tuʼn nxiʼye tukʼila tibʼaj aʼ». Tej t-xi tqʼamaʼn Jesús te Pedro «tzaja», «kuʼtztzun Pedro tuj barc, xi bʼet tibʼaj aʼ tuʼn tpon tukʼil Jesús. Ex tej tlonte Pedro nim kyqʼiqʼ, tzaj t-xobʼil; kyjaʼtoq t-xi mulqʼaj tuj aʼ, jaw schʼin ex tma: —Tat, chin tkloma. Jurat naj xi tnuqpiʼn Jesús tqʼabʼ, tzyettzun Pedro tuʼn». Ik tzeʼn ma jaw quʼjin, mintiʼ xi mulqʼaj Pedro toj aʼ tej tok tqʼoʼn twitz tiʼj Jesús. Pero tej tok tqʼoʼn twitz tiʼj kyqʼiqʼ jbʼal, tzaj bʼaj tkʼuʼj ex kux mulqʼaj toj aʼ (Mat. 14:24-31).

7. ¿Tiʼ xnaqʼtzbʼil in nel qiʼn tiʼjju bʼaj tiʼj Pedro?

7 Aju bʼaj tiʼj Pedro in tzaj tyekʼin jun xnaqʼtzbʼil qe. Tej tkuʼtz Pedro toj bark ex tej t-xi bʼet tibʼaj aʼ, mintiʼ kubʼ t-ximen tuʼn t-xi tkeʼyin toj juntl lugar ex tuʼn tkux mulqʼaj toj aʼ. Sino kubʼ t-ximen tuʼn tpon tukʼil Jesús, pero mintiʼ bʼant jlu tuʼn tuʼnju ok tqʼoʼn twitz tiʼj kyqʼiqʼ jbʼal. Toj ambʼil jaʼlo, mlay bʼant qbʼet tibʼaj aʼ ik tzeʼn te Pedro, pero il tiʼj tuʼn tkubʼ qyekʼin qʼuqbʼil qkʼuʼj aj qok weʼ twitz nya bʼaʼn. Qa mintiʼ ma tzʼok qeʼ qkʼuʼj tiʼj Jehová ex kyiʼj ttziybʼil, jaku qo chewix toj qokslabʼil. Noq alkyexku nya bʼaʼn in qo ok weʼ twitz, kukx qeʼk qkʼuʼj tiʼj qa kʼonil Jehová qiʼj. Pero, ¿tzeʼn jaku bʼant jlu quʼn?

8. ¿Tiʼ jaku tzʼonin qiʼj tuʼn miʼn ttzaj bʼaj qkʼuʼj kyiʼj tiʼchaq at tajbʼen qe?

8 Qa ma tzʼok qeʼ qkʼuʼj tiʼj Jehová, kʼonil qiʼj tuʼn miʼn ttzaj bʼaj qkʼuʼj. Miʼn tzikʼ tnaʼl quʼn qa ktzajel tqʼoʼn tkyaqilju at tajbʼen qe qa ma kubʼ qqʼoʼn tnejel qajbʼebʼil te toj qanqʼibʼil (Mat. 6:32, 33). Ex mintiʼ in nikʼan Jehová yol (Deut. 8:4, 15, 16; Sal. 37:25). Qa in xqʼuqin Jehová kyiʼj pájaro ex kyiʼj bʼech, mintiʼ tuʼn ttzaj bʼaj qkʼuʼj tiʼj qwa moqa tiʼj qxbʼalun (Mat. 6:26-30; Filip. 4:6, 7). In xi kyqʼoʼn mambʼaj tkyaqilju at tajbʼen kye kykʼwal tuʼnju kʼujlaʼn qe kyuʼn. Ax jlu in bʼant tuʼn Jehová, in tzaj tqʼoʼn tkyaqilju at tajbʼen kye tmajen tuʼnju kʼujlaʼn qe tuʼn. Jaku tzʼok qeʼ qkʼuʼj tiʼj qa kukx kxqʼuqil Jehová qiʼj.

9. ¿Tiʼ xnaqʼtzbʼil jaku tzʼel tiʼna tiʼjju bʼaj tiʼj jun mejebʼleʼn?

9 Tuʼn tel qnikʼ tiʼj qa ax tok in xqʼuqin Jehová qiʼj, qo yolin tiʼjju bʼaj tiʼj jun mejebʼleʼn in najbʼen toj tkyaqil ambʼil. Jun maj, xi kybʼetin jun or toj kykar tuʼn kyikʼ qʼil kabʼe ermana in che anqʼintoq jatumel in che pon xjal klol kyibʼ tuʼntzun kyxiʼ toj chmabʼil. Tqʼama ermano jlu: «Tej tkubʼaj chmabʼil, xi qqʼamaʼne kye ermana tuʼn kyxiʼ wal qjaye. Pero yajxitl tzaj qnaʼne qa mintiʼtoq jun tiʼ jakutoq txi qqʼoʼne kye». ¿Tiʼtzun bʼant kyuʼn erman lu? In tzaj tqʼamaʼntl ermano jlu: «Tej qpone qjaye kyukʼil ermana, tkubʼtoq kabʼe bolsa wabʼj ttziʼ qjaye. Mintiʼ ok qbʼiʼne alkye kyaj qʼonte, pero xqʼuqin Jehová qiʼje». Tej tikʼ ambʼil, tzaj nya bʼaʼn tiʼj kykar ex tzaj kybʼis tuʼnju mintiʼtoq kypwaq tuʼn tkubʼ bʼinchet ex nimtoq in najbʼen kyuʼn toj pakbʼabʼil. Pero xi kyiʼn toj jun taller tuʼn tel kynikʼ tiʼj jniʼ pwaq kxel tiʼn tuʼn tbʼaj bʼinchaʼn. Akux ateʼ toj taller, pon laqʼeʼ jun xjal kyukʼil ex xi tqanin kye alkye tajaw kar. Xi ttzaqʼweʼn ermano te xjal qa a tajaw ex qa otoq tzaj nya bʼaʼn tiʼj tkar. Xi tqʼamaʼntl xjal jlu te: «Nya nim toklen. Taj nxuʼjile jun tkar ik tzeʼn jlu, ¿jteʼ taja tiʼj?». Kyaj tkʼayin ermano tkar ex kanin tpwaq tuʼn ttzaj tlaqʼoʼn juntl. Ex tqʼamatl jlu: «Kubʼ qnaʼne nim tzalajbʼil toj qʼij aju. El qnikʼe tiʼj qa nya noq kukx bʼaj jlu, sino a Jehová onin qiʼje».

10. ¿Tzeʼn in nonin Salmo 37:5 qiʼj tuʼn miʼn ttzaj bʼaj qkʼuʼj kyiʼj tiʼchaq at tajbʼen qe?

10 Qa ma chex qnimen qe t-xnaqʼtzbʼil Jesús ex qa mintiʼ in tzaj bʼaj qkʼuʼj kyiʼj tiʼchaq at tajbʼen qe, jaku tzʼok qeʼ qkʼuʼj tiʼj qa kxqʼuqil Jehová qiʼj (kjawil uʼjit Salmo 37:5; 1 Ped. 5:7). Qo ximen kyiʼj nya bʼaʼn in tzaj tqʼamaʼn  taqikʼ jweʼ. Bʼalo o tzʼajbʼen wibʼaj toj ja tuʼn Jehová moqa aju qpatrón tuʼntzun t-xqʼuqin qiʼj. ¿Yajtzun qa ya mintiʼ in bʼant taqʼunan wibʼaj toj ja moqa ya mintiʼ qaqʼun? Miʼn tzikʼ tnaʼl quʼn qa kukx kxqʼuqil Jehová qiʼj. Atzun jaʼlo, qo yolin tiʼj juntl tiʼ in tzaj tqʼamaʼn Jesús tuʼn miʼn tbʼant quʼn.

«MIʼN CHE YOLINE KYIʼJ KYUKʼILE»

Mlay ten nya bʼaʼn qximbʼetz kyiʼj txqantl qa ma tzʼok qqʼoʼn qwitz kyiʼj tbʼanel kymod. (Qʼonka twitza kyiʼj taqikʼ 11, 14 a 16). *

11. Ik tzeʼn in tzaj tqʼamaʼn Mateo 7:1 ex 2, ¿tiʼ tqʼama Jesús tuʼn miʼn tbʼant quʼn ex tiquʼn at maj kwest tuʼn tbʼant jlu quʼn?

11 (Kjawil uʼjit Mateo 7:1, 2). Ojtzqiʼn tuʼn Jesús qa aj il qoʼ ex qa in nok qqʼoʼn qwitz tiʼj kypaltil txqantl. Tuʼntzunju tqʼama jlu: «Miʼn che yoline kyiʼj kyukʼile». Maske qaj tuʼn miʼn tok qqʼoʼn qwitz tiʼj kypaltil txqantl, kwest tuʼn tbʼant jlu quʼn. Qa in bʼaj jlu qiʼj, ¿tiʼ jaku bʼant quʼn? Bʼaʼn tuʼn t-xi qbʼiʼn aju tqʼama Jesús ex miʼn qo yolin nya bʼaʼn kyiʼj txqantl.

12, 13. ¿Tzeʼn in nonin techel in kubʼ tqʼoʼn Jehová qwitz tuʼn miʼn qyolin nya bʼaʼn kyiʼj txqantl?

12 Qa ma qo ximen tiʼj techel in kubʼ tqʼoʼn Jehová qwitz, jaku tzʼonin qiʼj. Mintiʼ in nok tqʼoʼn Jehová twitz tiʼj nya bʼaʼn in bʼant quʼn, sino oʼkx tiʼjju bʼaʼn. Atzun jlu bʼant tuʼn tukʼil David maske el txalpaj. Jun techel, yaẍin David tukʼil Bat-Seba ex xi tqʼamaʼn tuʼn tkubʼ bʼyoʼn tchmil (2 Sam. 11:2-4, 14, 15, 24). Tuʼn jlu tzaj nya bʼaʼn tiʼj ex kyiʼj toj tja, axpe ikx kyiʼj junjuntl t-xuʼjil (2 Sam. 12:10, 11). Toj juntl maj, mintiʼ ok qeʼ tkʼuʼj tiʼj Jehová ex xi tqʼamaʼn tuʼn tjaw qʼiʼn kyajlal kysoldad aj Israel, aju mintiʼ tzaj qʼamaʼn te tuʼn tbʼant tuʼn. Bʼalo ok qeʼ tkʼuʼj kyiʼj tsoldad tuʼnju jaw tnimsan tibʼ. ¿Tiʼtzun tzaj tuʼnju bʼant jlu tuʼn David? E kyim 70,000 aj Israel tuʼn jun yabʼil (2 Sam. 24:1-4, 10-15).

13 Noqwit o anqʼin toj ambʼil aju, ¿tiʼwtlo kubʼ qximen tiʼj David? ¿Tenwtlo nya bʼaʼn qximbʼetz tiʼj ex kubʼwitlo qximen qa nya il tiʼj tuʼn tkubʼ najsaʼn til tuʼn Jehová? Pero mintiʼ kubʼ t-ximen Jehová jlu. Sino ok tqʼoʼn twitz tiʼj qa ax tok otoq tzʼajtz tiʼj tanmi David ex qa kukx in najbʼen te. Tuʼntzunju kubʼ tnajsaʼn til. El tnikʼ Jehová tiʼj qa kʼujlaʼntoq tuʼn David ex tajtoq tuʼn t-xi tbʼinchaʼn aju bʼaʼn. Nimxix tzalajbʼil in kubʼ qnaʼn aj tel qnikʼ tiʼj qa in nok tqʼoʼn Jehová twitz kyiʼj tiʼchaq tbʼanel in bʼant quʼn (1 Rey. 9:4; 1 Crón. 29:10, 17).

14. ¿Tiʼ o tzʼonin kyiʼj junjun erman tuʼn miʼn tok kyqʼoʼn kywitz tiʼj kypaltil txqantl?

14 Qa in tzaj qʼaqʼan tkʼuʼj Jehová qiʼj maske aj il qoʼ, ax ikx qe jaku tzaj qʼaqʼan qkʼuʼj kyiʼj txqantl ex jaku tzʼok qqʼoʼn qwitz kyiʼj tiʼchaq tbʼanel in bʼant kyuʼn. Nya kwest tuʼn tok qqʼoʼn qwitz tiʼj kypaltil txqantl ex tuʼn qyolin nya bʼaʼn kyiʼj. Pero aju xjal taj tuʼn tel tkanoʼn tiʼj Jehová, in tzalaj aj tten kyukʼil txqantl maske ojtzqiʼn qe kypaltil tuʼn. Nya bʼaʼn keʼyin jun diamante qa naʼmxtoq tbʼaj bʼinchaʼn, pero aju xjal at tnabʼil in nel tnikʼ tiʼj qa nim twiʼ aj tbʼaj bʼinchaʼn. Ik tzeʼn in bʼant tuʼn Jehová ex Jesús, miʼn tzʼok qqʼoʼn qwitz tiʼj kypaltil txqantl, sino mas bʼaʼn tuʼn tok qqʼoʼn qwitz tiʼj tbʼanel kymod.

15. Qa ma qo ximen tiʼj kyanqʼibʼil txqantl, ¿tzeʼn jaku tzʼonin qiʼj tuʼn miʼn qyolin nya bʼaʼn kyiʼj?

15 Qa ma tzʼok qqʼoʼn qwitz tiʼj tbʼanel kymod txqantl, jaku tzʼonin qiʼj tuʼn miʼn qyolin nya bʼaʼn kyiʼj. Pero, ¿tiʼ mas jaku tzʼonin qiʼj? Jaku tzʼonin qiʼj qa ma qo ximen tiʼj kyanqʼibʼil. Jun maj, ok tqʼoʼn Jesús twitz tiʼj qa kux tqʼoʼn jun mebʼa xuʼj kabʼe tal centav toj kʼubʼil pwaq toj templo. Maske ikju, mintiʼ xi tqanin te xuʼj tiquʼn mintiʼ kux tqʼoʼn mas pwaq. Sino ok tqʼoʼn twitz tiʼjju bʼant tuʼn ex ximen tiʼj tanqʼibʼil, tuʼntzunju, yolin bʼaʼn tiʼjju otoq bʼant tuʼn (Luc. 21:1-4).

16. ¿Tiʼ xnaqʼtzbʼil jaku tzʼel tiʼna tiʼjju bʼaj tiʼj Verónica?

16 Aju bʼaj tiʼj Verónica in tzaj tyekʼin qe qa nim toklen tuʼn qximen tiʼjju in bʼaj toj kyanqʼibʼil txqantl. Toj kʼloj okslal jatumel in nok tchmon tibʼ, in nanqʼin jun ermana tjunalx tukʼil tal. In tzaj tqʼamaʼn Verónica jlu: «Tuʼnju mintiʼ in nok tilil kyuʼn toj kyajbʼebʼil te Jehová, ten nya bʼaʼn nximbʼetze kyiʼj. Pero pon jun qʼij, o pakbʼane junx tukʼil ermana. Tzaj tqʼamaʼn weye tkyaqil nya bʼaʼn in nok weʼ twitz tuʼnju at jun yabʼil tiʼj t-ximbʼetz tal. Ok tilil tuʼn ermana tuʼn tkanet twiʼ twa ex tuʼn tten jun tbʼanel tamiwbʼil tukʼil Jehová. Ex tuʼnju at yabʼil tiʼj tal, at maj atz ok tchmon tibʼ toj juntl kʼloj okslal». In tzaj tqʼamaʼntl Verónica jlu: «Mintiʼ kubʼ nximane qa kwest tanqʼibʼil ermana. Atzun jaʼlo in nok nqʼoʼne toklen ex kʼujlaʼn wuʼne tuʼnju in nok tilil tuʼn tuʼn tajbʼen te Jehová».

17. ¿Alkye kawbʼil in kanet quʼn toj Santiago 2:8 ex tzeʼn jaku japun twiʼ quʼn?

17 ¿Tiʼ jaku bʼant quʼn qa ma tzʼel qnikʼ tiʼj qa at nya bʼaʼn qximbʼetz tiʼj jun erman? Bʼaʼn tuʼn ttzaj qnaʼn qa nim toklen tuʼn kyok qkʼujlaʼn qe erman (kjawil uʼjit Santiago 2:8). Ax ikx nim toklen tuʼn qnaʼn Dios ex tuʼn t-xi qqanin te Jehová tuʼn tonin qiʼj tuʼn miʼn tten nya bʼaʼn qximbʼetz. Ex jaku txi qbʼinchaʼn aju otoq txi qqanin toj qnaʼj Dios aj qyolin tukʼil erman. Aj tbʼant jlu quʼn, jakulo tzʼok qojtzqiʼn erman. Ax ikx, jaku txi qqʼoʼn txokbʼil tiʼj tuʼn tpakbʼan qukʼil moqa tuʼn twan qukʼil. Akux in nok qojtzqiʼn erman, bʼaʼn tuʼn tok qqʼoʼn qwitz kyiʼj tbʼanel tmod ik tzeʼn te Jehová ex Jesús. Qa ma bʼant jlu quʼn, kbʼel qyekʼin qa in xi qnimen aju tqʼama Jesús tuʼn miʼn qyolin nya bʼaʼn kyiʼj txqantl.

18. ¿Tzeʼn in kubʼ qyekʼin qa in xi qbʼiʼn tqʼajqʼajel twiʼ tbʼanel pastor?

18 Ik tzeʼn kye ẍneʼl in kybʼiʼn tqʼajqʼajel twiʼ pastor, ax ikx kye t-xnaqʼtzbʼen Jesús in xi kybʼiʼn tqʼajqʼajel twiʼ. Qa ma tzʼok tilil quʼn tuʼn miʼn ttzaj bʼaj qkʼuʼj tiʼjju at tajbʼen qe ex tuʼn miʼn qyolin kyiʼj txqantl, qo tzajel kʼiwlaʼn tuʼn Jehová ex Jesús. Tuʼntzunju, kukx qbʼinx tqʼajqʼajel twiʼ tbʼanel pastor ex noq alkyexku qʼuqbʼil qkʼuʼj at (Luc. 12:32; Juan 10:11, 14, 16). Toj juntl xnaqʼtzbʼil, qo yolil kyiʼj kabʼe tiʼ tqʼama Jesús tuʼn tbʼant kyuʼn t-xnaqʼtzbʼen.

BʼITZ 101 Qo ajbʼen junx te Dios

^ taqik' 5 Tej tqʼama Jesús qa kxel kybʼiʼn t-ẍneʼl tqʼajqʼajel twiʼ, tajtoq tuʼn ttzaj tqʼamaʼn qa kxel kynimen t-xnaqʼtzbʼen qe tyol. Toj xnaqʼtzbʼil lu, kʼelel qnikʼ tiʼj kabʼe tiʼ tqʼama Jesús. Tnejel, qo yolil tiʼj tuʼn miʼn ttzaj bʼaj qkʼuʼj tiʼjju at tajbʼen qe ex tkabʼin tuʼn miʼn qyolin nya bʼaʼn kyiʼj txqantl. Ax ikx, kʼelel qnikʼ tiʼj tzeʼn jaku kubʼ qqʼoʼn toj xnaqʼtzbʼil qe consej tqʼama Jesús.

^ taqik' 51 TQANIL KYIʼJ TILBʼILAL: Mintiʼ taqʼun jun ermano, noq tal chʼin tpwaq at tuʼn tkʼaʼchit tfamilia ex il tiʼj tuʼn tkanet juntl tja. Qa mintiʼ ma tzʼok t-xqʼuqin tibʼ, jaku tzaj bʼaj tkʼuʼj ex tuʼn jlu ya mlay tzʼok tqʼoʼn twiʼ tiʼj tajbʼebʼil te Jehová.

^ taqik' 53 TQANIL KYIʼJ TILBʼILAL: Yaj in pon jun ermano toj chmabʼil. Pero in kubʼ tyekʼin qa ateʼ tbʼanel tmod tuʼnju in pakbʼan, in nonin tiʼj jun xjal ma tijen ex in nonin tuʼn tsaqset Ja te Chmabʼil.