1, 2. (a) Etẹwẹ apọsteli Jesu tọn atọ̀n yin gbedena nado wà, podọ nawẹ yé yinuwa gbọn? (b) Etẹwẹ mí na gbadopọnna to hosọ ehe mẹ?

TO JUWAYI owhe 32 W.M. godo, apọsteli Pita, Jakọbu po Johanu po yin kunnudetọ numimọ jiawu de tọn. To osó he yiaga tlala de ji, vlavo adà Osó Hẹlmọni tọn de, Jesu yin wunmẹdiọ na to nukọn yetọn. “Nukunmẹ etọn sẹ́ di owhè, bọ awugbó etọn lẹ họ́n taidi hinhọ́n.” (Mat. 17:1-4) Jei vivọnu numimọ lọ tọn, apọsteli lẹ sè bọ Jiwheyẹwhe dọmọ: “Ehe wẹ Visunnu ṣie, mẹyiwanna lọ, mẹhe yẹn ko kẹalọyi. Mì nọ dotoaina ẹn.” (Mat. 17:5) Apọsteli atọ̀n lọ lẹ dohia gbọn aliho gbẹninọ tọn yetọn dali dọ yé dotoaina Jesu nugbonugbo. Ojlo mítọn wẹ nado hodo apajlẹ yetọn.

² To hosọ he wayi mẹ, mí ko plọn dọ todidoai na ogbè Jesu tọn zẹẹmẹdo nado doalọtena nudelẹ wiwà. To hosọ ehe mẹ, mí na dọhodo onú awe he Jesu dọ dọ mí dona wà delẹ ji.

3. Sọgbe hẹ Matiu 7:13, 14, etẹwẹ mí dona wà?

³ Hia Matiu 7:13, 14. Doayi e go dọ Jesu donù họntonu voovo awe he tọ́n do aliho voovo awe ji go, yèdọ aliho “gblagada” de po aliho “jinján” de po. Aliho atọ̀ntọ de ma tin. Mílọsu wẹ na de na míde aliho he mí na ze. Ehe wẹ nudide titengbe hugan he mí na basi to gbẹ̀mẹ, podọ enẹ ji wẹ ogbẹ̀ madopodo mítọn sinai do.

4. Nawẹ a na basi zẹẹmẹ aliho “gblagada” lọ tọn gbọn?

 ⁴ Mí dona hẹn vogbingbọn he to aliho awe ehelẹ ṣẹnṣẹn do ayiha mẹ. Mẹsusu wẹ to aliho “gblagada” lọ ji na e bọawu nado gbọn e ji wutu. E blawu dọ susu gbẹtọ lẹ tọn wẹ de nado gbọṣi aliho enẹ ji, podọ nado hodo gbẹtọgun he to e ji gbọn lọ. Yé ma yọnẹn dọ Satani Lẹgba wẹ to gbẹtọ lẹ sisẹ́ nado gbọn aliho enẹ ji, podọ dọ aliho etọn nọ dekọtọn do okú mẹ.—1 Kọl. 6:9, 10; 1 Joh. 5:19.

5. Vivẹnu tẹlẹ wẹ mẹdelẹ ko do nado mọ aliho “jinján” lọ, podọ nado jẹ zọnlinzin ji gbọn e ji?

⁵ To vogbingbọn mẹ na aliho “gblagada” lọ, aliho awetọ lọ yin “jinján,” podọ Jesu dọ dọ omẹ vude wẹ nọ penugo nado mọ ẹn. Etẹwutu? E jẹna ayidego dọ to wefọ he bọdego mẹ, Jesu na avase hodotọ etọn lẹ sọta yẹwhegán lalo lẹ. (Mat. 7:15) Sọgbe hẹ sọhayinanu delẹ, sinsẹ̀n fọtọ́n susu lẹ wẹ tin bọ suhugan yetọn nọ dọ dọ emi nọ plọnmẹ nugbo lọ. Gbẹtọ livi susu lẹ wẹ bẹwlu sinsẹ̀n tọn ehe ko hẹn gbọjọ kavi ko tọ́nnukunna sọmọ bọ yé ma tlẹ nọ dovivẹnu nado dín aliho he nọ planmẹ yì ogbẹ̀ mẹ lọ. Amọ́ e yọnbasi nado mọ aliho enẹ. Jesu dọmọ: “Eyin mì gbọṣi ohó ṣie mẹ, be devi ṣie wẹ mì yin nugbonugbo, mìwlẹ nasọ yọ́n nugbo lọ, nugbo lọ nasọ hẹn mì jẹ mẹdekannu.” (Joh. 8:31, 32) A jẹna pipà dọ a ma hodo gbẹtọgun lọ; kakatimọ a ko dín nugbo lọ mọ. A jẹ Ohó Jiwheyẹwhe tọn plọn ji sisosiso nado yọ́n nuhe ewọ biọ to mí si lẹ, podọ a ko dotoaina nuplọnmẹ Jesu tọn lẹ. Nususu lẹ wẹ a ko plọn, di apajlẹ a plọn dọ Jehovah nọ donukun dọ mí ni gbẹ́ nuplọnmẹ sinsẹ̀n lalo tọn lẹ dai bo doalọtena hùnwhẹ he wá sọn aṣa kosi tọn lẹ mẹ dùdù. A ko sọ plọn dọ e gán yin avùnnukundiọsọmẹnu de nado wà nuhe Jehovah biọ to mí si lẹ, bosọ gbẹ́ aṣa he e ma kẹalọyi lẹ dai. (Mat. 10:34-36) E gán ko nọma bọawuna we nado basi diọdo he jẹ lẹ. Amọ́, a ma gbọjọ na a yiwanna Otọ́ olọn mẹ tọn towe bosọ jlo na mọ nukundagbe etọn wutu. Lehe homẹ etọn dona ko hùn do go we do sọ!—Howh. 27:11.

6. Sọgbe hẹ Salmu lẹ 119:9, 10, 45 po 133 po, etẹwẹ gán gọalọna mí nado gbọṣi aliho jinján lọ ji?

⁶ Whenue mí ko jẹ zọnlinzin ji gbọn aliho jinján lọ ji, etẹwẹ gán gọalọna mí nado gbọṣi e ji? Lẹnnupọndo apajlẹ ehe ji. Oglọ́n de nọ yin bibasi sẹpọ tónu ali jinján osó ji tọn de tọn nado basi hihọ́na mọto-kùntọ de po mọto etọn po. Yanwle oglọ́n lọ tọn wẹ nado basi hihọ́na húnkùntọ lẹ, yèdọ nado gọalọna yé ma nado dọnsẹpọ tónu aliho lọ tọn kavi dasá ẹ. Húnkùntọ tẹwẹ na wule dọ oglọ́n enẹ na zọ́n bọ emi ma na vò to ali lọ ji? Nujinọtedo Jehovah tọn he to Biblu mẹ lẹ taidi oglọ́n enẹ. Yé nọ gọalọna mí nado gbọṣi aliho jinján lọ ji.—Hia Salmu lẹ 119:9, 10, 45, 133.

7. Nukun tẹwẹ jọja lẹ dona nọ yí do pọ́n aliho jinján lọ?

⁷ Jọja lẹ emi, be mì nọ mọ to whedelẹnu dọ nujinọtedo Jehovah tọn lẹ nọ glọnalinamẹ gbau wẹ ya? Nuhe Satani jlo dọ mì ni lẹn lọ niyẹn. E na ko jlo dọ mì ni nọ ze ayiha do nuhe mẹhe to zọnlinzin gbọn aliho gblagada lọ ji lẹ to wiwà lẹ ji, podọ do awuvivi he e taidi dọ yé to mimọ lẹ ji. E gán yí nuhe ogbẹ́ mìtọn lẹ nọ wà to wehọmẹ lẹ kavi nuhe mì nọ mọ to Intẹnẹt ji lẹ zan nado hẹn mì lẹndọ nudagbe lẹpo wẹ to gbigbọ mì go. Satani jlo dọ mì ni lẹndọ nujinọtedo Jehovah tọn lẹ to aliglọnna mì nado dugbẹ to gigọ́ mẹ. * Amọ́, mì nọ flin  ehe: Satani ma jlo dọ mẹhe to zọnlinzin gbọn aliho ehe ji lẹ ni yọ́n fihe aliho ehe nọ planmẹ yì. To alọ devo mẹ, Jehovah ko do dona he mì na mọ lẹ hia mì hezeheze eyin mì gbọṣi aliho ogbẹ̀ tọn lọ ji.—Salm. 37:29; Isa. 35:5, 6; 65:21-23.

8. Etẹwẹ jọja lẹ gán plọn sọn apajlẹ Olaf tọn mẹ?

⁸ Lẹnnupọndo nuhe mí gán plọn sọn numimọ mẹmẹsunnu jọja de he nọ yin Olaf * tọn mẹ ji. Klasigbẹ́ etọn lẹ gbidikọna ẹn nado doalọ to walọ mawé mẹ. Whenue e basi zẹẹmẹ dọ Kunnudetọ Jehovah tọn de wẹ emi yin bo nọ nọgbẹ̀ sọgbe hẹ nujinọtedo walọ dagbe tọn Biblu tọn he yiaga lẹ, klasigbẹ́ etọn yọnnu delẹ tlẹ sọ dovivẹnu dogọ nado diọlinlẹnna ẹn na e nido do kọndopọ zanhẹmẹ tọn hẹ yé. Amọ́, Olaf tẹdo nuhe sọgbe go po nujikudo po. Podọ ehe ma yin kọgbidinamẹ dopo gee he e pehẹ. Olaf dọmọ: “Mẹplọntọ ṣie lẹ tẹnpọn nado diọlinlẹnna mi na mado doafọna wepinplọn daho na enẹ na zọ́n bọ mẹlẹ na nọ na mi sisi. Yé dọna mi dọ eyin n’ma wàmọ,  n’ma na do kọdetọn dagbe to gbẹ̀mẹ.” Etẹwẹ gọalọna Olaf ma nado joawuna kọgbidinamẹ enẹ? E dọmọ: “N’jihọntọn pẹkipẹki hẹ mẹhe to agun ṣie mẹ lẹ. Yé lẹzun hagbẹ whẹndo ṣie tọn lẹ nkọ. N’sọ jẹ Biblu plọn ji sisosiso. Dile n’to Biblu plọn sisosiso, n’wá kudeji dogọ dọ nugbo lọ die. Taidi kọdetọn de, n’basi dide nado yí baptẹm.”

9. Etẹwẹ yin bibiọ to mẹhe jlo na gbọṣi aliho jinján lọ ji lẹ si?

⁹ Satani na ko jlo dọ a ni tlọ́n ali he nọ planmẹ yì ogbẹ̀ mẹ lọ ji. E jlo dọ a ni gọna suhugan gbẹtọvi lẹ tọn to aliho gblagada “he nọ planmẹ yì vasudo” lọ ji. (Mat. 7:13) Amọ́, mí na gbọṣi aliho jinján lọ ji eyin mí zindonukọn nado nọ dotoaina Jesu bosọ nọ pọ́n aliho enẹ hlan taidi hihọ́ de. Todin, mì gbọ mí ni dọhodo nudevo he Jesu dọ mí dona wà ji.

10. Sọgbe hẹ Matiu 5:23, 24, etẹwẹ Jesu dọ dọ mí dona wà?

¹⁰ Hia Matiu 5:23, 24. Jesu basi zẹẹmẹ ojlẹ de he yin nujọnu taun na sinsẹ̀n-basitọ Ju he to todoiana ẹn lẹ tọn. Mí ni dọ dọ mẹde wá tẹmpli mẹ bo wleawufo nado ze kanlin avọ́sinsan tọn de jo na yẹwhenọ de. Eyin mẹlọ flin to ojlẹ enẹ mẹ dọ mẹmẹsunnu emitọn tindo nude sọta emi, ewọ dona jo avọ́sinsan lọ do bo “tọ́nyi.” Etẹwutu? Etẹwẹ gán sọ yin nujọnu hugan avọ́sinsan de bibasi hlan Jehovah? Jesu basi zẹẹmẹ to aliho he họnwun mẹ dọmọ: “Yì dín jijọho hẹ mẹmẹsunnu towe whẹ́.”

11. Basi zẹẹmẹ vivẹnu he Jakọbu do nado basi jijọho hẹ Esau lẹ tọn.

¹¹ Mí gán plọn onú titengbe de gando jijọho dindin go eyin mí lẹnnupọndo nujijọ de ji to gbẹzan tọgbo Jakọbu tọn mẹ. To whenue Jakọbu ko tlọ́n otò etọn mẹ na nudi owhe 20 godo, Jiwheyẹwhe degbena ẹn gbọn angẹli de gblamẹ nado lẹkọwa whé. (Jen. 31:11, 13, 38) Amọ́, nuhahun de tin. Mẹdaho etọn Esau jlo nado hù i. (Jen. 27:41) Jakọbu “dibu tlala bo jẹflumẹ” na nọvisunnu etọn gbẹ́ hẹn ẹn do homẹ wutu. (Jen. 32:7) Etẹwẹ Jakọbu wà nado basi jijọho hẹ nọvisunnu etọn? Jẹnukọn whẹ́, e hodẹ̀ vẹkuvẹku hlan Jehovah gando whẹho lọ go. Enẹgodo, e do nunina he yì nukunkẹ de hlan Esau. (Jen. 32:9-15) To godo mẹ, to whenue nọvisunnu he do gbemanọpọ lọ lẹ wá mọ yede nukun sọ nukun, Jakọbu ze afọdide tintan lọ nado do gbégbò hia Esau. E dẹ́ do odò to Esau nukọn e ma yin whladopo kavi whla awe, amọ́ whla ṣinawe! Po nuyiwa he do whiwhẹ gọna sisi hia enẹ po wẹ Jakọbu basi jijọho hẹ nọvisunnu etọn.—Jen. 33:3, 4.

12. Etẹwẹ mí plọn sọn apajlẹ Jakọbu tọn mẹ?

¹² Mí gán plọn nude sọn aliho he mẹ Jakọbu dọnsẹpọ nọvisunnu etọn Esau nado basi jijọho hẹ ẹ te mẹ. Jakọbu yí whiwhẹ do biọ alọgọ Jehovah tọn. Enẹgodo, e yinuwa sọgbe hẹ odẹ̀ etọn bo wà nuhe go e pé lẹpo nado basi jijọho hẹ nọvisunnu etọn. Whenue nọvisunnu lọ lẹ wá pé, Jakọbu ma dọnnu hẹ Esau gando mẹhe sin owhẹ̀ whẹ́n po mẹhe sin owhẹ̀ ma whẹ́n po go. Yanwle Jakọbu tọn wẹ nado basi jijọho hẹ nọvisunnu etọn. Nawẹ mí gán hodo apajlẹ Jakọbu tọn gbọn?

13, 14. Etẹwẹ mí dona wà eyin mí gbleawuna yisenọ hatọ de?

¹³ Míwu mẹhe to zọnlinzin gbọn aliho ogbẹ̀ tọn lọ ji lẹ nọ jlo na nọ nọ̀ jijọho mẹ hẹ mẹmẹsunnu mítọn lẹ. (Lom. 12:18) Nawẹ mí dona yinuwa gbọn eyin mí doayi e go dọ mí gbleawuna yisenọ hatọ de? Taidi Jakọbu, mí dona hodẹ̀ vẹkuvẹku hlan Jehovah. Mí gán biọ dọ e ni dona vivẹnudido mítọn lẹ nado duale mẹmẹsunnu mítọn tọn.

 ¹⁴ Mí sọ dona yí whenu nado gbeje míde pọ́n. Mí gán kàn kanbiọ delẹ sè míde taidi: ‘Be n’nọ wleawufo nado hò goyiyi do apadopo bo yí whiwhẹ do vẹvẹ bosọ basi jijọho ya? Nawẹ e na ṣí na Jehovah po Jesu po eyin n’ze afọdide tintan lọ nado basi jijọho hẹ mẹmẹsunnu kavi mẹmẹyọnnu ṣie?’ Gblọndo mítọn lẹ gán whàn mí nado dotoaina Jesu bo yí whiwhẹ do dọnsẹpọ yisenọ hatọ mítọn nado basi jijọho hẹ ẹ. Mí gán hodo apajlẹ Jakọbu tọn to adà ehe mẹ.

15. Nawẹ nunọwhinnusẹ́n he to Efesunu lẹ 4:2, 3 mẹ yiyizan gán gọalọna mí nado basi jijọho hẹ mẹmẹsunnu mítọn gbọn?

¹⁵ Mí ni dọ dọ Jakọbu yinuwa po goyiyi po to whenue e pannukọn nọvisunnu etọn! Kọdetọn lọ gán ko gbọnvo taun. Eyin mí dọnsẹpọ mẹmẹsunnu mítọn nado didẹ gbemanọpọ de, mí dona nọ wàmọ po whiwhẹ po. (Hia Efesunu lẹ 4:2, 3.) Howhinwhẹn lẹ 18:19 dọmọ: “E vẹawu nado gbọwhẹ hẹ nọvisunnu he yè ṣinuwa do de hú nado yí tòdaho gángán de, nudindọn delẹ sọ tin he nọ taidi dòtin figángán de tọn lẹ.” Mẹmẹsunnu he yè ṣinuwado de taidi “figángán” enẹ, amọ́ eyin mí vẹvẹ, enẹ gán gọalọna ẹn nado desọn ojlo mẹ bo basi jijọho hẹ mí.

16. Etẹ go wẹ mí dona payi, podọ etẹwutu?

¹⁶ Mí sọ dona payi nuhe mí na dọna mẹmẹsunnu mítọn po lehe mí na dọ ẹ do po go. Whenue mí jlo na dọho hẹ mẹhe mí gbleawuna lọ, mí dona dọnsẹpọ ẹ po yanwle lọ po nado de awugble depope he e do sẹ̀ sọn ahun etọn mẹ. To tintan whenu, e gán dọ nudelẹ he ma yọ́n sè na mí. E bọawu nado gblehomẹ kavi nado yiavùnlọna míde, amọ́ be mọwiwà na zọ́n bọ whẹho lọ na yin dididẹ to jijọho mẹ ya? Paali. Flindọ jijọho bibasi hẹ mẹmẹsunnu mítọn yin nujọnu hugan nado do mẹhe sin owhẹ̀ whẹ́n po mẹhe sin owhẹ̀ ma whẹ́n po hia.—1 Kọl. 6:7.

17. Etẹwẹ a gán plọn sọn apajlẹ Gilbert tọn mẹ?

¹⁷ Mẹmẹsunnu de he nọ yin Gilbert dovivẹnu sinsinyẹn nado yin jijọho-dintọ. E dọmọ: “N’tindo nuhahun susu hẹ viyọnnu ṣie. Na owhe awe linlán, n’dovivẹnu susu na mí nido do hodọdopọ ahundopo tọn to jijọho mẹ nado jla haṣinṣan mítọn do.” Nudevo tẹwẹ Gilbert wà? E dọmọ: “Whẹpo n’nado dọho hẹ ẹ, n’nọ hodẹ̀ bo nọ wleawu to apọ̀nmẹ gando ohó agọ̀ depope he e gán dọ go. N’dona wleawufo nado johodo. N’ko plọn nado nọ yí guwhẹ̀, podọ n’mọnukunnujẹemẹ  dọ azọngban ṣie wẹ nado yidogọna jijọho.” Etẹwẹ yin kọdetọn lọ? Gilbert dọ dọ: “To egbehe, n’do jijọho ahun mẹ tọn na haṣinṣan dagbe he n’do hẹ hagbẹ whẹndo tọn ṣie lẹpo wutu.”

18, 19. Eyin mí ko gbleawuna mẹde, etẹwẹ mí dona magbe nado wà, podọ etẹwutu?

¹⁸ Enẹwutu, etẹwẹ dona yin gbemima towe eyin a doayi e go dọ emi ko gbleawuna Klistiani hatọ de? Hodo ayinamẹ Jesu tọn nado nọ basi jijọho. Nọ dọhona Jehovah gando whẹho lọ go bo nọ ganjẹ gbigbọ wiwe etọn go na e nido gọalọna we nado yin jijọho-dintọ. Eyin a wàmọ, a na do ayajẹ, podọ enẹ nasọ yin kunnudenu dogọ dọ a nọ dotoaina Jesu.—Mat. 5:9.

¹⁹ Mí nọ yọ́n pinpẹn etọn dọ Jehovah nọ na mí anademẹ owanyinọ gbọn “ota agun lọ tọn,” Jesu Klisti gblamẹ. (Efe. 5:23) Mì gbọ mí ni magbe nado “nọ dotoaina ẹn” dile apọsteli Pita, Jakọbu po Johanu po wà do. (Mat. 17:5) Mí ko plọn lehe mí gán nọ wàmọ do, gbọn jijọho bibasi hẹ Klistiani hatọ de he mí gbleawuna dali. Eyin mí nọ wàmọ bo nọ gbọṣi aliho jinján he planmẹ yì ogbẹ̀ mẹ lọ ji, mí na mọ dona susu lẹ todin podọ ayajẹ madopodo to sọgodo.