1-2. (a) Ɔdi nɛ Ɔwɔico je ɔ́da lɛ ayikpo ku Ujisɔsi ɛta kéē ya a, ɛgɛnyá néē kē ta ohi lɛ a? (b) Ɔdi nɛ alɔ gáā kɛla lɛyikwu ɔ ipu ikpɛyi ɛlā nyā a?

IGBIHI ɛ̄cī ku ucɛ ku onyata nōo wɛ ihayi ku 32 Eko Ku Ukraist a, Upita, Ujemisi, mla Ujɔni nōo wɛ ayikpo ku Ujisɔsi a mɛɛbɛ ohidaago éyi. Ɛyi ɛfu olico nɛhi éyi, a jé ŋ nōo lɔfu wɛ ɛfu ku Ɛmɔn a, Ujisɔsi kwu piya ɛdɔ ɔhá ipeyi ku uwa. “Eyī kú nū gbɔɔ́ ō cɛ̄ nyaá nyaá bɛ̄ɛka ɛnɔ āa. Úwé kú nū yɔ̄ ī ceyī ŋaáŋaá bɛ̄ɛka ɔlá āa.” (Umát. 17:1-4) Oŋmɛyi ku ɛbɛ ɔɔma néē má a, ayikpo a po ɔkɔ ku Ɔwɔico yɔ i kahinii: “Ɛnyā wɛ Ɔyínɔ̄nyīlɔ kú um nōo he um ɔtū, nɛ̄ ɛlā nū kē um ɔtū fíyábɔ̄ ā á. Aá jāhɔ̄ lɛ ɔ́.” (Umát. 17:5) Ayikpo ɛta nyā mafu oŋma ɔwɛ néē lā oyeeyi ku uwa igbihaajɛ a, kē jahɔ lɛ Ujisɔsi ɔkwɔɔkwɛyi. Alɔ dɔka ō gbla ocabɔ mafu ku uwa ya.

² Ipu ikpɛyi ɛlā nɛ alɔ klɔcɛ gbɔbu lɛ ɛnyā a, alɔ nwu kóō jahɔ tu Ujisɔsi wɛ ku alɔ i gáā bēē ya aɔdā ōhī ŋ. Ipu ikpɛyi ɛlā nyā, alɔ géē kɛla lɛyikwu ɔdā ɛpa nɛ Ujisɔsi ka ku alɔ kē cika ō yɔ i ya a.

3. Oŋma ɛlā nōo yɔ ipu ɔkpá ku Umátiyu 7:13, 14 a, ɔdi nɛ alɔ cika ō ya a?

³ Jé Umátiyu 7:13, 14. Ɔdaŋ ku a leyi yɛ ɔ, a géē má ku Ujisɔsi yɔ i kɛla lɛyikwu okompinu ɛpa nōo géē bi ɔcɛ gā ɔwɛ ɛyɛɛyɛyi, éyi wɛ okompinu ‘olɔwa’ mla okompinu “opíyéké” a. Ɔwɛ ɔmɛta i yɔ ŋ. Alɔ gáā miya ɔwɛ nɛ alɔ gáā bu a abɔyi alɔ a. Ōmiya nyā kē wɛ ōmiya nōo cɛgbá fiyɛ duu nɛ alɔ gáā ya a, ohigbu ku ɔwɛ éyi foofunu gáā bi alɔ gā oyeeyi opiyoo a.

4. Ɛgɛnyá nɛ a gáā ka ku ɔwɛ ‘olɔwa’ a lɛ a?

⁴ Alɔ cika ō bi ɔdā nōo wɛ ɛyɛɛyɛyi ku ɔwɛ ɛpa nyā ipu ɔtu. Ācɛ alɛwa yɔ i yɛ ɔwɛ ‘olɔwa’ a, ohigbu ku ɔwɛ ɔɔma tɔɔtɛ ō yɛ anu. Ó wɛ ɔdā okwiiye ō jé ku ācɛ alɛwa lɛ ɔtu ku uwa ya  ekponu ō bēē yɛ ɔwɛ ɔɔma, klla gē yɛce ɛwa ku ācɛ ō bēē ya ɔdā ekponu néē gē ya ipu ɔwɛ ɔɔma a. É jé fluflu kē Ebilii wɛ ɔcɛ nōo yɔ i ceyitikwu o ya ɛɛ kóō ya ku ācɛ kóō yɛ ɔwɛ ɔɔma ŋ, ka oŋmɛyi ku ɔwɛ ɔɔma kē wɛ ikwū ŋ.​—1 Ukɔ́r. 6:9, 10; 1 Ujɔ́n. 5:19.

5. Ɛgɛnyá nɛ ācɛ ōhī ceyitikwu ya kéē pi ɔwɛ “opíyéké” a klla gbɔɔ ō yɛ anu a?

⁵ Amáŋ ɔwɛ ɔhá nɛ okompinu ku nu le ‘piyeke’ a i lɛbɛɛka ɔwɛ ‘olɔwa’ ɔɔma ŋ, Ujisɔsi klla ka ka ācɛ oligii kē i piyɛ ɔwɛ ɔɔma a. Ohigbu ɔdi? Ó wɛ ɔdā olɔhi ō má ku ipu ɔgba nōo gboce ɔgba ɔɔma a, Ujisɔsi pi ācɛ o yɛce ɔ a ahɔ̄ lɛyikwu ācɛ ō mɛɛbɛ ɛkɛmgbɛ. (Umát. 7:15) Ācɛ alɛwa gē ka, ku ɔwɛ o gba ɛ̄gbā nōo yɔ icɛ a lɛwa nɛhi, ɛyinɛhi ku uwa kē i ka ku ɛlā néē gē nwu a ɔ wɛ ɛlā ɔkwɛyi a. Ɛnyā cɛ lɛ ācɛ alɛwa le gbaji, é klla yɔ i ceyitikwu o ya ɛɛ kéē dɔka ɔwɛ nōo géē bi uwa gā oyeeyi a gɛ ŋ. Amáŋ alɔ lɔfu pi ɔwɛ ɔɔma gla. Ujisɔsi kahinii: “Ɔ́dāŋ́ ka aá géē lɛyítáajɛ lɛ ɛlā kú um, aá géē wɛ ayíkpó kú um ɔkwɛ̄yi. Aá kla géē jé ɛlā ɔkwɛ̄yi ā, ɛlā ɔkwɛ̄yi ā kē í nya aá tá.” (Ujɔ́n. 8:31, 32) Ó wɛ ɔdā olɔhi ō jé ku á ya ɔdā ekponu nɛ ɛyinɛhi ku ācɛ yɔ i ya a ŋ, ikɔkɔ ɔɔma, a dɔka ɛlā ɔkwɛyi a. A gbɔɔ ō klɔcɛ ku Ɛlā ku Ɔwɔico lipu lipu o ya ɛɛ ku a nwu ɔdā nɛ ó dɔka ŋma ɛgiyi alɔ, a gbɔɔ ō jahɔ lɛ ɛlā nɛ Ujisɔsi gē nwu a. Ŋma ipu ɔdā alɛwa nɛ a nwu a, a nwu ku Ujehofa dɔka ku alɔ ta ɛlā ō nwu ku aɛ̄gbā ō gba ku ɛkɛmgbɛ, ku alɔ kē hii yɛce uwa ipu uculo amāŋ uce ō ya duuma nōo tɛɛma kwu ɛ̄gbā ō gba ku ɛkɛmgbɛ gɛ ŋ. A klla nwu kóō ya opiyabɔ ipu oyeeyi ku uwɔ o ya ɛɛ ku a ya ɔdā nōo he Ujehofa ɔtu a, i wɛ ɔdā nōo tɔɔtɛ ō ya ŋ. (Umát. 10:34-36) A jé ŋ, ó tɔɔtɛ gā uwɔ ō ya aopiyabɔ nyā ipu oyeeyi ku uwɔ ŋ. Amáŋ naana a, a gɔbu yɔ i ceyitikwu yɔ i ya opiyabɔ a, ohigbu ihɔtu nɛ a lɛ lɛ Adā uwɔ nōo yɔ ɔkpanco mla ɛgɛ nɛ a dɔka ō ya kóō gweeye a. Ó lɛ aafu ŋ, Ujehofa gē yɔ i gweeye mla uwɔ nɛhi!​—Aíit. 27:11.

6. Oŋma ɛlā nōo yɔ ipu ɔkpá ku Aíjē Kú Ɛ̄gbā 119:9, 10, 45, 133 a, ɔdi gáā ta alɔ abɔ ku alɔ yɔ ipu ɔwɛ opiyeke a?

⁶ Ɔdaŋ ku alɔ gbɔɔ ō yɛ ipu ɔwɛ opiyeke ɔɔma, ɔdi gáā ta alɔ abɔ ku alɔ yɔ ipu ɔwɛ ɔɔma a? Leyi yɛ ocabɔ nyā ɛ. Ipu éwo ōhī, ó lɛ iga ligii néē gē ya bilii ɛgiyi ɔwɛ opiyeke nōo gē yɔ ɛyi ɛfu a. É ya iga nyā o ya ɛɛ kóō gbo ācɛ ŋma ō gā ɛgiyi okonu ku ɔwɛ a ajaajɛ. Ó lɛ ɔcɛ duuma nōo géē ka ifula, amāŋ ka ku iga nyā ɔ yɔ i ce ɔ ŋma ō gā okonu ɔwɛ a, amāŋ ō nyɔ kóō gáā lɛ agbe amāŋ ō nyɔ kóō kwū ŋ! Ɔwɛ ɛgɛ nɛ Ujehofa dɔka ku alɔ bēē ya odee nōo yɔ ipu Ubáyíbu a, lɛbɛɛka iga ɔɔma a. Ó gē ta alɔ abɔ ku alɔ yɔ ipu ɔwɛ opiyeke a.​—Jé Aíjē Kú Ɛ̄gbā 119:9, 10, 45, 133.

7. Ɛgɛnyá nɛ aɛdrɔ cika ō má ɔwɛ opiyeke a lɛ a?

⁷ Aɛdrɔ ohigbu ku aa gē lɛyitaajɛ lɛ ɔwɛ nɛ Ujehofa dɔka a, ó gē ya aa ekoohi ku ɛnyā gē ci aa ŋma ō ya aɔdā nōo gē he aa ɔtu ō ya a? Ɔdā nɛ Ebilii dɔka ku a gbɛla a ya abɔɔ a. Ó géē dɔka ku a lɛ ɔtu ku uwɔ kwu aɔdā nɛ ācɛ nōo yɔ i yɛ ɔwɛ olɔwa a yɔ i ya a, ohigbu ka ó gē yɔ i ya uwɔ bɛɛka uwa yɔ i jɔɔnyɛ oyeeyi ku uwa ɔkwɔɔkwɛyi a. Ó géē dɔka ku a yɔ i gbɛla ku á yɔ i jɔɔnyɛ oyeeyi bɛɛka ayipɛ inɔkpa ku uwɔ, amāŋ ācɛ nɛ a yɔ i má ipu intanɛt a ŋ. Ebilii dɔka ku a gbɛla ku ɔwɛ ku Ujehofa yɔ i ci uwɔ ŋma ō jɔɔnyɛ oyeeyi ku uwɔ lɔɔlɔhi. * Amáŋ bla kahinii: Ebilii i dɔka ku ācɛ nōo yɔ  i yɛ ɔwɛ nyā, kéē má ɛga nɛ ɔwɛ nyā géē je uwa nyɔ i ŋmɛyi ta a ŋ. Amáŋ Ujehofa dɔka ku a jé lɛyikwu ɛnɛɛnɛ oyeeyi nōo ta ɔbu gā uwɔ, ɔdaŋ ku á nyā ŋma ɔwɛ ka oyeeyi nyā ŋ.​—Aíjē 37:29; Ayis. 35:5, 6; 65:21-23.

8. Ɔdi nɛ aɛdrɔ lɔfu nwu ŋma ocabɔ ku Olaf a?

⁸ Leyi yɛ ɔdā nɛ alɔ lɔfu nwu ŋma ɔ̄kā ku ɔyinɛ nɔnyilɔ éyi nōo lé ku Olaf a. * Ayipɛ inɔkpa ku nu ceyitikwu kéē kwu ɔ abɔfu kóō nyɔ i ce ikpo ɔnyā. Eko nɛ ó gáā lɛ ɔ tu uwa eyī peee ku Ācɛ Ocijali Ku Ujehofa gē yɛce íne ku Ɔwɔico nōo yɔ ipu Ubáyíbu a, ayipɛ acɛnya ōhī nōo yɔ ipu class ku nu a gbɔɔ ō ceyitikwu kéē kwu ɔ ba ɔ fiyɛ kóō ce ikpo uwa. Amáŋ Olaf hayi kpaakpa ō ya ɔdā ɔkwɛyi a. Ó wɛ unwalu ɛgɛnyā foofunu nɛ Olaf má a nóó. Olaf kahinii: “Itica ku um ceyitikwu kóō ya ku um gā inɔkpa nɛhi, ohigbu ka ó ku ɔɔma géē ya ku ācɛ kéē lɛ ojilima ce um fiyɛ. É da um ku ɔdaŋ ku ń gā inɔkpa nɛhi ŋ, ku ń gáā lɛ uklɔ olɔhi amāŋ lɛ eeye ipu oyeeyi ku um ŋ.” Ɔdi ta Olaf abɔ kóō ta ojama ɛgɛnyā a? Ó kahinii: “N lɛ ayinɛ alɔ nōo yɔ ipu ujɔ a piya aɔya ku um. É gáā lɛbɛɛka apɔlɛ ku um a. N klla gbɔɔ ō ya  oklɔcɛ ku Ubáyíbu fiyɛ. Abɔ um yɔ i ya oklɔcɛ ku Ubáyíbu tōōtɔ̄ɔ̄ a, ó gáā gbɔɔ ō ta um eyī peee fiyɛ ku ɛlā nɛ um yɔ i nwu a anu wɛ ɛlā ɔkwɛyi a. Ohigbu ɛnyā, n gáā lɛ ɔtu ku um ya ekponu ō gba Ujehofa ɛ̄gbā.”

9. Ɔdi nɛ ācɛ nōo yɔ ɔwɛ opiyeke a cɛgbá ō ya, o ya ɛɛ kéē hii nya ŋma ɔwɛ ɔɔma ŋ ma?

⁹ Ebilii géē dɔka ku a nya ŋma ɔwɛ ka oyeeyi a. Ó dɔka ku a ya ɔdā nɛ ɛyinɛhi ku ācɛ yɔ i ya, ku a klla yɛ ipu ɔwɛ olɔwa “nōo yɛ ga ipú ifi ā.” (Umát. 7:13) Amáŋ, alɔ géē yɔ ipu ɔwɛ opiyeke ɔɔma ɔdaŋ ku alɔ gɔbu yɔ i jahɔ tu Ujisɔsi, klla yɔ i má ɔwɛ a ka ó wɛ ɔdā nōo gē gbo alɔ. Babanya, alɔ leyi yɛ ɔdā ɔhá nɛ Ujisɔsi ka ku alɔ cika ō ya a.

10. Oŋma ɛlā nōo yɔ ipu ɔkpá ku Umátiyu 5:23, 24 a, ɔdi nɛ Ujisɔsi ka ku alɔ cika ō ya a?

¹⁰ Jé Umátiyu 5:23, 24. Ipu ɛga ku Ubáyíbu ɔɔma, Ujisɔsi yɔ i kɛla lɛyikwu ɔdā ō ya éyi nōo cɛgbá nɛɛnɛhi lɛ ācɛ Ujiyu nōo yɔ i jahɔ lɛ ɔ a. Leyi yɛ ɔ ku ɔcɛ éyi yɔ ipu agbliihɔ a, ó kē dɔka ō je ɛ́bɛ́ nōo dɔka ō bi le gwɛɛya a lɛ ɔcogwɛɛya a. Amáŋ ɔdaŋ ku ɛpleeko ɔɔma ɔcɛ a gáā le bla ku ɔyinɛ nu bi ɔdā éyi lɛyikwu ɔ, ó cika ō habɔ iyo ɛya ku nu ɔɔma ta abɔɔ cɛɛ ó ‘nyɛ bōōbū.’ Ɔdiya ɛɛ nōó cika ō ya lɛ a? Ohigbu ka ó lɛ odee nōo cɛgbá nɛɛnɛhi nōó cika ō ya, gbɔbu ɛɛ kōó gwɛɛya ɔɔma lɛ Ujehofa. Ujisɔsi lɛ ɔdā ɔɔma ka peee kahinii: “Nyɔ̄ bōōbū í lɛ ɛbɔ́ yá mɛ́mla ɔyínɛ́ uwɔ.”

11. Ɔdi mla ɔdi nɛ Ujekɔpu ya, o ya ɛɛ kóō ya ɛbɔ mla Isɔ a?

¹¹ Alɔ lɔfu nwu ɛlā ocɛgbá nɛhi lɛyikwu ō ya ɛbɔ, ŋma lɛ ō leyi yɛ ɔdā nōo ya ipu oyeeyi ku Ujekɔpu a. Igbihi nɛ Ujekɔpu nyɛ ŋma ajɛ néē ma ɔ odee bɛɛka ihayi ofu (20) a, Ɔwɔico lɛ ɔ́da je lɛ ɔ o bu ipu alelekwu otɛhɔ ku nu kóō cigbihi gā ajɛ ɔɔma kpɔ. (Ohút. 31:11, 13, 38) Amáŋ ó lɛ unwalu éyi nōo yɔ. Ɔyinɛ nu Isɔ nōo lé lɛ ɔ a dɔka ō je ɔ ŋmo ɔ. (Ohút. 27:41) Ujekɔpu “gbɔɔ́ ō yúúfi nɛ̄hi, klla kwú ɔtū í plicō” ku á jé ŋ ɔyinɛ nu yɔ i cɔnu mla ɔ kpɔ. (Ohút. 32:7) Ɔdi nɛ Ujekɔpu ya o ya ɛɛ kóō ya ɛbɔ mɛmla ɔyinɛ nu a? Aflɛyi, ó gbɔɔkɔ lɛ Ujehofa lɔfu lɔfu lɛyikwu ɛlā a. Oŋma ɔɔma, ó nwula abɔ tu ɛhi alɛwa gē lɛ ɔyinɛ nu Isɔ. (Ohút. 32:9-15) Amoomɛ, eko nɛ ó gáā lɛ Isɔ má a, Ujekɔpu mafu ka ó lɛ ojilima ce ɔ. Ó tukpɛɛ lɛ Isɔ ó wɛ igbo éyi ŋ, ó wɛ ɛpa ŋ, amāŋ igbo ahaapa! Ujekɔpu bi uce kóō tu iyi ɔcɛ waajɛ mla ojilima le ya ɛbɔ mɛmla ɔyinɛ nu Isɔ.​—Ohút. 33:3, 4.

12. Ɔdi nɛ alɔ nwu ŋma ocabɔ mafu ku Ujekɔpu a?

¹² Ó lɛ ɔdā éyi nɛ alɔ nwu oŋma ɛgɛ nɛ Ujekɔpu tutu ō nyɔ i tu ɔyinɛ nu, mɛmla ɛgɛ nɛ ó ya ɛlā mla ɔ a. Ujekɔpu tu iyi nu waajɛ gbɔɔkɔ lɛ Ujehofa kóō ta ɔ abɔ. Oŋma ɔɔma, ó mafu ku ɔdā nɛ ó gbɔɔkɔ lɛyikwu ɔ a ŋma ɔtu ku nu ɔkwɔɔkwɛyi, ŋma lɛ ō ceyitikwu ya ɔfu ku nu o ya ɛɛ kóō nyɔ i ya ɛbɔ mla ɔyinɛ nu. Eko nɛ ayinɛ ɛpa a gáā má iyi uwa a, Ujekɔpu i ya kóō gbɔɔ ō taafu mla Isɔ lɛyikwu ɔcɛ nōo ya lɔhi mla ɔcɛ nōo ya bɔbi a ŋ. Ɔdā nɛ Ujekɔpu bi ɔtu foofunu a wɛ ō ya ɛbɔ mla ɔyinɛ nu. Ɛgɛnyá nɛ alɔ gáā gbla ocabɔ mafu ku Ujekɔpu ya a?

13-14. Ɔdi nɛ alɔ cika ō ya, ɔdaŋ ku alɔ ya ɔyinɛ alɔ cɔnu a?

¹³ Ɔdaŋ ku alɔ dɔka ō gɔbu yɔ i yɛ ipu ɔwɛ ka oyeeyi a, alɔ cika ō ceyitikwu ya ku alɔ yɔ ɛbɔ mla ayinɛ alɔ. (Uróm 12:18) Ɔdi nɛ alɔ cika ō ya, ɔdaŋ ku alɔ gáā le má ku alɔ lɛ ɔyinɛ alɔ éyi ya cɔnu ɛ ma? Bɛɛka Ujekɔpu a, alɔ kóō gbɔɔkɔ lɛ Ujehofa ŋma ɔtu. Alɔ lɔfu ba ɔ kóō ta alɔ abɔ ku alɔ ya ɛbɔ mla ayinɛ alɔ.

 ¹⁴ Alɔ klla cika ō lɛ eko taajɛ o ya ɛɛ ku alɔ leyi yɛ ɔdā nɛ alɔ abɔyi alɔ gē ya a. Alɔ lɔfu da iyi alɔ aɔka ɛgɛnyā kahinii: ‘N le tutu ō ka ku ami ya bɔbi a, tu iyi um waajɛ ku um ta ŋŋma o ya ɛɛ ku um ya ɛbɔ? Ɛgɛnyá nɛ ɔtu gáā ya Ujehofa mla Ujisɔsi lɛ, ɔdaŋ ku um fu ikpo aflɛyi o ya ku um nyɔ i ya ɛbɔ mla ɔyinɛ a?’ Ohi nɛ alɔ gáā ta lɛyikwu aɔka nyā a, lɔfu lɛ abɔ kwu alɔ ɔtu ku alɔ jahɔ tu Ujisɔsi klla tu iyi alɔ waajɛ ō nyɔ i tu ɔyinɛ alɔ, o ya ɛɛ ku alɔ ya ɛbɔ mla ɔ. Ɔdaŋ ku alɔ ya lɛ a, alɔ géē lɔfu yɛce ocabɔ ku Ujekɔpu.

15. Ɛgɛnyá nōo yuklɔ mla ukɔ́ nōo yɔ ipu ɔkpá ku Ācɛ Ɛ́fēsɔsi 4:2, 3, gáā ta alɔ abɔ ku alɔ ya ɛbɔ mla ayinɛ alɔ a?

¹⁵ Gbɛla lɛyikwu ɔdā nōo gē yɛ i ya, ɔdaŋ ku eko nɛ Ujekɔpu nyɔ i ta Isɔ a, ó gbɔɔ ō taafu mla ɔ lɛyikwu ɔcɛ nōo ya bɔbi mla ɔcɛ nōó ya bɔbi ŋ ma! Ōjila ku uwa ɔɔma gē yɛ i ŋmɛyi ɔwɛ obɔbi. Ɔdaŋ ku alɔ dɔka ō nyɔ i ta ɔyinɛ alɔ ku alɔ ya ɛbɔ mla ɔ, alɔ cika ō tu iyi alɔ waajɛ. (Jé Ācɛ Ɛ́fēsɔsi 4:2, 3.) Aíita 18:19 kahinii: “Tá ɔyínɛ́ uwɔ abɔ̄, cɛ́ɛ́ ó géē gbō uwɔ bɛ̄ɛka, ɔdɔ olɔfú nōo yɛ igelī nɛ̄hi jīla tá ā. Amáŋ ikpɛ́lā ō yá mla anú, géē hɛ́ uwɔ ŋmá ɛgiyí nū bɛ̄ɛka odūngwɔ̄wɛ kú ɔwɛ nɛ̄hi kú igelī nɛ̄ ɔdɔ kú nū lɔfú nɛ̄hi ā.” Ɔdaŋ ku alɔ tu ɔcɛ ɔɔma ŋŋma, ó lɔfu ta ɔ abɔ kóō le tutu ō ya ɛbɔ mla alɔ.

16. Ɔdā ɔhá nyá nɛ alɔ cika ō gbɛla lɛyikwu ɔ a, ɔdiya nɛ alɔ kē cika ō ya lɛ a?

¹⁶ Alɔ klla cika ō gbɛla lɔɔlɔhi lɛyikwu ɔdā nɛ alɔ géē ka lɛ ɔyinɛ alɔ, mla ɛgɛ nɛ alɔ géē ka ɔ a. Ɔdaŋ ku alɔ le tutu ɛ, alɔ kóō nyɔ i ta ɔcɛ nɛ alɔ ya ɔ cɔnu a, o ya ɛɛ ku alɔ ceyitikwu ta ɔ abɔ ku alɔ ɛplɛɛpa kóō lɛ ɛma olɔhi kpɔ. A jé ŋ eko aflɛyi a, ó lɔfu kɛla nōo géē biya uwɔ ɔtu. Ó lɔfu tɔɔtɛ lɛ alɔ ō cɔnu, amāŋ ō da ɔ ku alɔ lɛ ɔdā olɔhi nōo ya ɛɛ nɛ alɔ ya ɔdā nɛ alɔ ya a, amáŋ ō ya ɛgɔɔma géē cɛ ku ɛbɔ kóō yɔ ɔtahɛ ku aa ɛplɛɛpa gla a? Ehee. Bla kóō ya ku ɛbɔ kóō yɔ ɔtahɛ ku awɔ mla ɔyinɛ uwɔ a, anu cɛgbá fiyɛ ō dɔka ɔcɛ nōo ya bɔbi amāŋ ɔcɛ nōo ya lɔhi a.​—1 Ukɔ́r. 6:7.

17. Ɔdi nɛ a lɔfu nwu ŋma ocabɔ mafu ku Gilbert a?

¹⁷ Ɔyinɛ alɔ nɔnyilɔ Gilbert ceyitikwu lɔfu lɔfu o ya ɛɛ kóō wɛ ɔcɛ o ya ɛbɔ. Ó kahinii: “N lɛ unwalu alɛwa mla ɔcɛ éyi ipu apɔlɛ ku um nōo kwu um ajaajɛ a. N ceyitikwu ku alɔ kɛla a gwo klla yɔ ɛbɔ fiyɛ ihayi ɛpa, o ya ɛɛ ku alɔ lɛ ɛma olɔhi kpɔ.” Ɔdā ɔhá nyá nɛ Gilbert ya kpɔ a? “Eko duuma gbɔbu ɛɛ ku um nyɔ gáā kɛla mla ɔcɛ apɔlɛ ku um nyā, n gē gbɔɔkɔ klla  gē ta iyi um ɛlá kwu ɔdā nōo ya ɛɛ nɛ ń cika ō cɔnu, ɔdaŋ ka ó ka ɔdā nōo kwu um iyē a ŋ ma. N cika ō le tutu ō je yɛhi. N nwu ku ń cika ō ceyitikwu ya ku um mafu ku ami kpaakpa a, ku uklɔ nɛ um kē lɛ ō ya wɛ ō ceyitikwu ku um ya ɛbɔ ŋ.” Ɔdi wɛ oŋmɛyi ku nu a? Gilbert kahinii: “N lɛ ɛbɔ ku ɔtu, ohigbu ɛma olɔhi nɛ um lɛ mla ɛjɛɛji ācɛ nōo yɔ ipu apɔlɛ ku um a.”

18-19. Ɔdaŋ ku a lɛ ɔcɛ ya cɔnu ɛ, ɔdi nɛ a cika ō lɛ ɔtu ku uwɔ ya ekponu ō ya a, ɔdiya ɛɛ nɛ a kē cika ō ya lɛ a?

¹⁸ Ó lɛ a, ɔdi nɛ a cika ō lɛ ɔtu ku uwɔ ya ekponu ō ya, eko duuma nɛ a gáā le má ku a ya ɔyinɛ uwɔ ipu ujɔ ɔdā icɔnu a? Yɛce ɔwɛ nɛ Ujisɔsi mafu lɛ alɔ lɛyikwu ō ya ɛbɔ a. Kɛla lɛ Ujehofa lɛyikwu ɛlā a, ku a klla gbolo ce Alelekwu Ihɔ ku nu kóō ta uwɔ abɔ ō wɛ ɔcɛ o ya ɛbɔ. Ɔdaŋ ku a ya lɛ a, a géē lɛ eeye, a klla géē yɔ i mafu ku a wɛ ɔcɛ nōo gē jahɔ tu Ujisɔsi.​—Umát. 5:9.

¹⁹ Alɔ gweeye nɛɛnɛhi ku Ujehofa gē ma ɔwɛ fu lɛ alɔ ipu ihɔtu, o bu ipu ‘otrɛyi ku ujɔ’ nōo wɛ Ujisɔsi Ukraist a. (Āfi. 5:23) Alɔ lɛ ɔtu ya ekponu ō “jāhɔ̄ lɛ ɔ́” ɛgɛ nɛ Upita, Ujemisi, mla Ujɔni nōo wɛ ayikpo ku Ujisɔsi ya a. (Umát. 17:5) Alɔ leyi yɛ ɛgɛ nɛ alɔ géē ya ɛnyā, ŋma lɛ ō ya ɛbɔ mla ayinɛ alɔ ipu ujɔ nɛ alɔ ya uwa cɔnu a ɛ. Ɔdaŋ ku alɔ gē ya lɛ a nɛ alɔ i kē nya ŋma ɔwɛ ka oyeeyi a ŋ, alɔ géē lɛ ɔdā alɛwa nōo géē yɔ i cɛ lɛ alɔ gweeye babanya, alɔ klla géē lɛ eeye piyoo ɛcɔbu.