Tuʼn qxiʼ toj xnaqʼtzbʼil

Tuʼn qikʼx atz jatumel ta tajlal xnaqʼtzbʼil

XNAQʼTZBʼIL 51

Kukx qbʼinx tyol

Kukx qbʼinx tyol

«Atzun Nkʼwaʼle jlu kʼujlaʼnxix wuʼne, in chin tzalaje tiʼj. Kybʼinxe tyol» (MAT. 17:5).

BʼITZ 54 Atzun bʼe jlu

AJU KʼELEL QNIKʼ TIʼJ *

1, 2. a) ¿Alkye kawbʼil xi qʼoʼn kye oxe t-apóstol Jesús ex tiʼ bʼant kyuʼn? b) ¿Tiʼ kʼelel qnikʼ tiʼj toj xnaqʼtzbʼil lu?

TEJ otoqxi kubʼ ikʼset Xjan Qʼij toj abʼqʼi 32, ok tqʼoʼn apóstol Pedro, Santiago ex Juan kywitz tiʼj jun tiʼ nim toklen. Tej ateʼtoq twiʼ jun witz, bʼalo nqayin tiʼj witz Hermón, kubʼ tchʼexpun tibʼ Jesús kywitz. In tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios jlu: «O qoptzʼaj twitz ik tzaʼn tqan qʼij, atzun t-xbʼalun o saqix ik tzaʼn t-spikʼumal qʼij» (Mat. 17:1-4). Tej chʼixtoq tkubʼaj aju ok kykeʼyin, ok kybʼiʼn apóstol tqʼajqʼajel twiʼ Dios tej ttzaj tqʼamaʼn jlu: «Atzun Nkʼwaʼle jlu kʼujlaʼnxix wuʼne, in chin tzalaje tiʼj. Kybʼinxe tyol» (Mat. 17:5). Kubʼ kyyekʼin oxe apóstol lu qa ax tok xi kybʼiʼn tyol Jesús tukʼilju bʼant kyuʼn ex tbʼanel qa ma tzʼel qkanoʼn tiʼj techel kyaj kyqʼoʼn.

2 Toj xnaqʼtzbʼil ma kyaj, el qnikʼ tiʼj qa in xi qbʼiʼn tqʼajqʼajel twiʼ Jesús qa mintiʼ ma bʼant junjun tiʼ quʼn. Atzun toj xnaqʼtzbʼil lu, kʼelel qnikʼ tiʼj qa taj Jesús tuʼn kybʼant kabʼe tiʼ quʼn.

KYOKXE TTZI JA CHʼIN TOJ

3. Ik tzeʼn in tzaj tqʼamaʼn Mateo 7:13 ex 14, ¿tiʼ il tiʼj tuʼn qximen tiʼj?

3 (Kjawil uʼjit Mateo 7:13, 14). Ik tzeʼn ma jaw quʼjin, tqʼama Jesús qa at kabʼe ttzi ja ex qa teyele junjun in qox kyiʼn toj junxichaq bʼe. Oʼkx kabʼe bʼe at, jun «maʼ tuj» ex jun «chʼin tuj». Teyele junjun qe kbʼel t-ximen alkye bʼe kxel tiʼn. Nim toklen tuʼn tok qqʼoʼn qwiʼ tiʼj alkye bʼe tuʼn qbʼet toj tuʼnju jaku tzaj qʼoʼn qchwinqlal te jumajx.

4. Chikʼbʼantza tzeʼn aju bʼe matij toj.

4 Tbʼanel tuʼn tel qnikʼ tiʼj qa junxitl qe bʼe lu. Ateʼ nim xjal in kubʼ kyximen tuʼn kybʼet tuj bʼe «maʼ tuj» tuʼnju mas nya kwest in nela toj kywitz. Bʼisbʼajilxix tuʼnju in che ok lepeʼ txqantl kyiʼj. Mintiʼ in nel kynikʼ tiʼj qa taj Tajaw il tuʼn kybʼet tuj bʼe lu tuʼnju taj tuʼn kykyim (1 Cor. 6:9, 10; 1 Juan 5:19).

5. ¿Tiʼ o bʼant kyuʼn tmajen Jehová tuʼn tkanet bʼe chʼin toj kyuʼn ex tuʼn kybʼet toj?

5 Junxitl aju bʼe «chʼin tuj». Tqʼama Jesús qa nya nim xjal kkanetel kyuʼn. ¿Tiquʼn? Toj juntl versículo, tqʼama Jesús qa nim toklen tuʼn tok qxqʼuqin qibʼ kyiʼj pakbʼal nikʼal yol (Mat. 7:15). O tzʼel kynikʼ xjal tiʼj qa at nim okslabʼil ex qa nim kye in tzaj kyqʼamaʼn qa in tzaj kyxnaqʼtzaʼn axix tok. Tuʼnju ateʼ nim okslabʼil, ya mintiʼ in nok kyqʼoʼn xjal kywiʼ tiʼj Tyol Dios ex ya mintiʼ in che jyon tiʼj bʼe te chwinqlal. Pero jaku kanet kyuʼn tuʼnju tqʼama Jesús jlu: «Qa kukx ma txi kybʼiʼne nyole, axix tok che okele te nxnaqʼtzbʼene; kʼelel kynikʼe tiʼj ju yol axix tok, ex che tzoqpetele tuʼnju yol axix tok» (Juan 8:31, 32). In qo tzalaj tuʼnju mintiʼ o qo ok lepeʼ kyiʼj txqantl ex tuʼnju o jyon tiʼj axix tok. Xi tzyet tuʼn qxnaqʼtzan tiʼj Tyol Dios tuʼntzun tel qnikʼ kyiʼj tkawbʼil ex tuʼn tel qnikʼ tiʼjju kyaj t-xnaqʼtzaʼn Jesús. Jun techel, el qnikʼ tiʼj qa taj Jehová tuʼn tel qikʼun kyxnaqʼtzbʼil nya ax tok okslabʼil ex tuʼn miʼn qparticiparin kyoj junjun fiesta moqa kykostumbr xjal. Ax ikx, el qnikʼ tiʼj qa kwest tuʼn qajbʼen te Jehová ex tuʼn tkyaj qtzaqpiʼn aju nya bʼaʼn in nela toj twitz (Mat. 10:34-36). Bʼalo kwest e bʼant junjun chʼixpubʼil quʼn, pero ok tilil quʼn tuʼnju kʼujlaʼn Jehová quʼn ex qaj tuʼn ttzalaj. Nimlo in tzalaj Jehová qiʼj (Prov. 27:11).

¿TIʼ JAKU BʼANT QUʼN TUʼN KUKX QBʼET TOJ BʼE CHʼIN TOJ?

In che onin tnabʼil ex tkawbʼil Jehová qiʼj tuʼn kukx qbʼet toj bʼe chʼin toj. (Qʼonka twitza kyiʼj taqikʼ 6 a 8). *

6. Ik tzeʼn in tzaj tqʼamaʼn Salmo 119:9, 10, 45 ex 133, ¿tiʼ jaku tzʼonin qiʼj tuʼn kukx qbʼet toj bʼe chʼin toj?

6 Qa ya in qo bʼet toj bʼe chʼin toj, ¿tiʼ jaku tzʼonin qiʼj tuʼn kukx qbʼet toj? Qo yolin tiʼj jun techel. Kyoj junjun tnam, in che kubʼ qʼoʼn kʼuxbʼil kytziyele bʼe chʼin kyoj tuʼntzun miʼn kyex tzʼaq xjal moqa kar ttxaʼn xaq. Ex mintiʼ jun xjal in tzaj tqʼoj aj in che kubʼ qʼoʼn qe kʼuxbʼil lu ttzi bʼe. In che ok tkawbʼil Jehová ik tzeʼn qe kʼuxbʼil lu. ¿Tiquʼn? Tuʼnju in che onin qiʼj tuʼn kukx qbʼet toj bʼe chʼin toj (kjawil uʼjit Salmo 119:9, 10, 45, 133).

7. ¿Tiʼ kyximbʼetz kuʼxun bʼaʼn tuʼn tten tiʼj bʼe chʼin toj?

7 Aya kuʼxun, ¿atpe maj in kubʼ t-ximana qa in nel kyiʼn tkawbʼil Jehová ambʼil teya tuʼn ttzalaja? Atzun jlu taj Satanás tuʼn tkubʼ t-ximana. Taj tuʼn tok tqʼoʼna twitza kyiʼj qeju in che bʼet toj bʼe matij toj ex taj tuʼn tkubʼ t-ximana qa in che tzalaj. Ax ikx, taj tuʼn tkubʼ t-ximana qa mintiʼ in tzalaja ik tzeʼn kye tukʼila toj tja xnaqʼtzbʼil moqa ik tzeʼn kye xjal toj Internet, ex qa in nel kyiʼn tkawbʼil Jehová ambʼil teya tuʼn ttzalaja. * Pero bʼaʼn tuʼn ttzaj tnaʼna qa nya taj Satanás tuʼn tel kynikʼ xjal tiʼj tiʼ jaku bʼaj kyiʼj qa ma che bʼet toj bʼe matij toj. Atzunte Jehová, o tzaj tyekʼin teya tiʼ kbʼajel qa kukx ma bʼeta toj bʼe te chwinqlal (Sal. 37:29; Is. 35:5, 6; 65:21-23).

8. ¿Tiʼ xnaqʼtzbʼil jaku tzʼel kyiʼn kuʼxun tiʼjju bʼaj tiʼj Olaf?

8 Ximana tiʼj tiʼ xnaqʼtzbʼil jaku tzʼel tiʼna tiʼjju bʼaj tiʼj jun ermano Olaf tbʼi. * Ok tilil kyuʼn tukʼil toj tja xnaqʼtzbʼil tuʼn tyaẍin. Tej t-xi tqʼamaʼn kye tukʼil toj tja xnaqʼtzbʼil qa in che ok lepeʼ testigos de Jehová tiʼjju in tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios, ok tilil kyuʼn txin tuʼn tkubʼ tiʼj kyuʼn ex tuʼn kykubʼ kuẍeʼ tukʼil. Pero mintiʼ kubʼ tiʼj kyuʼn tukʼil ex nya oʼkx jlu ok weʼ twitz. Tqʼama Olaf jlu: «Tzaj kyqʼamaʼn maestro weye tuʼn nxnaqʼtzane toj universidad tuʼnju mas in nok qʼoʼn qoklen kyuʼn xjal. Ax ikx, tzaj kyqʼamaʼn weye qa mlaytoq chin tzalaje qa mintiʼ ma bʼant jlu wuʼne». ¿Tiʼ onin tiʼj Olaf tuʼn miʼn tkubʼ tkʼuʼj kyuʼn txqantl? Tqʼamatl jlu: «Xi njyoʼne qe tbʼanel wamiwe toj kʼloj okslal. E ok ik tzeʼn qe toj njaye. Ax ikx, ok nqʼoʼne toklen nxnaqʼtzbʼile tiʼj Tyol Dios. Qa mas in chin ximantoqe tiʼj jun xnaqʼtzbʼil, mastoq in nok qeʼ nkʼuʼje tiʼj axix tok ex onin jlu wiʼje tuʼn kukx wajbʼene te Jehová».

9. ¿Tiʼ il tiʼj tuʼn tbʼant quʼn qa qaj tuʼn kukx qbʼet toj bʼe chʼin toj?

9 Nya taj Satanás tuʼn qbʼet toj bʼe chʼin toj, sino taj tuʼn qbʼet toj bʼe matij toj ik tzeʼn in bʼant kyuʼn txqantl. Pero qa ma bʼant jlu quʼn, jaku qo kyim ex mlay ten qchwinqlal te jumajx (Mat. 7:13). Kukx jaku qo bʼet toj bʼe chʼin toj qa ma tzʼel qnikʼ tiʼj qa in xqʼuqin qiʼj ex qa in xi qbʼiʼn qe tyol Jesús. Atzun jaʼlo, qo xnaqʼtzan tiʼj juntl tiʼ tqʼama Jesús tuʼn tbʼant quʼn.

«TXIʼYA TUKʼIL TERMANIYA TUʼN TBʼANT TTENA TUKʼIL»

10. Ik tzeʼn in tzaj tqʼamaʼn Mateo 5:23 ex 24, ¿tiʼ tqʼama Jesús tuʼn tbʼant quʼn?

10 (Kjawil uʼjit Mateo 5:23, 24). Kyoj versículo lu, yolin Jesús tiʼj jun ambʼil nim toklen toj kywitz aj Judiy. Qo ximen tiʼj qa at jun aj Judiy toj tja Dios ex ya chʼix txi tqʼoʼn jun txkup te chojbʼil. Pero qa in tzaj tnaʼn qa otoq tzaj jun nya bʼaʼn t-xol tukʼil jun xjal, iltoq tiʼj tuʼn tkyaj tqʼoʼn oyaj toj tja Dios ex tuʼn t-xiʼ yolil tukʼil xjal. Mas nimtoq toklen tuʼn tbʼant jlu tuʼn twitzju tuʼn t-xi tqʼoʼn chojbʼil. Tqʼama Jesús jlu: «Nej txiʼya tukʼil termaniya tuʼn tbʼant ttena tukʼil».

¿In nokpe tilil quʼn tuʼn tkubʼ qin qibʼ ik tzeʼn te Jacob ex tuʼn kukx tten mujbʼabʼil qxol? (Qʼonka twitza tiʼj taqikʼ 11 ex 12). *

11. ¿Tiʼ bʼant tuʼn Jacob tuʼn tkyaj bʼant tiʼj nya bʼaʼn tzaj kyxol tukʼil Esaú?

11 Tuʼn tel qnikʼ tiʼj tzeʼn jaku txi qbʼinchaʼn tiʼj jun nya bʼaʼn tukʼil juntl xjal, qo xnaqʼtzan tiʼjju bʼant tuʼn Jacob. Tej otoq tzikʼ 20 abʼqʼi in nanqʼin Jacob toj juntl tnam, ajbʼen jun anjel tuʼn Jehová tuʼn ttzaj tqʼamaʼn te tuʼn tmeltzʼaj toj ttnam (Gén. 31:11, 13, 38). Noqtzun tuʼnj, otoq kubʼ t-ximen Esaú, aju ttzik, tuʼn tkubʼ tbʼyoʼn (Gén. 27:41). «Tzajtzun nimxix t-xobʼil Jacob» tej t-ximen tiʼj qa atxtoq tqʼoj Esaú tiʼj (Gén. 32:7). Pero, ¿tiʼ bʼant tuʼn tuʼn tkyaj nya bʼaʼn toj ttxolil? Tnejel, naʼn Dios te Jehová. Tkabʼin, xi tsamaʼn jun oyaj te ttzik (Gén. 32:9-15). Ex toxin, ok tqʼoʼn Jacob toklen Esaú tej tok kykeʼyin kywitz. Nya oʼkx jun maj kubʼ ẍmejeʼ Jacob twitz Esaú, sino wuq maj. Kubʼ tin tibʼ ex kyaj bʼant tiʼj nya bʼaʼn tzaj kyxol tukʼil ttzik (Gén. 33:3, 4).

12. ¿Tiʼ xnaqʼtzbʼil jaku tzʼel qiʼn tiʼj techel kyaj tqʼoʼn Jacob?

12 Jaku tzʼel qiʼn jun xnaqʼtzbʼil tiʼjju bʼant tuʼn Jacob tej naʼmxtoq txiʼ yolil tukʼil Esaú ex tej tpon tukʼil. Tnejel, kubʼ tin tibʼ ex xi tqanin te Jehová tuʼn tonin tiʼj. Yajxitl, xi tbʼinchaʼn aju xi tqanin toj tnaʼj Dios tej t-xi tsamaʼn jun oyaj te ttzik tuʼntzun ttzalaj aj tok kykeʼyin kywitz. Ex tej tpon tukʼil Esaú, mintiʼ e yolin tiʼj alkye at til. Sino tajtoq tuʼn tkyaj bʼant tiʼj nya bʼaʼn. ¿Tzeʼn jaku tzʼel qkanoʼn techel kyaj tqʼoʼn Jacob?

¿TZEʼN JAKU KYAJ BʼANT TIʼJ JUN NYA BʼAʼN QUʼN KYUKʼIL TXQANTL?

13, 14. ¿Tiʼ il tiʼj tuʼn tbʼant quʼn qa o tzʼok qbʼinchaʼn jun nya bʼaʼn tiʼj jun erman?

13 Qa qaj tuʼn kukx qbʼet toj bʼe te chwinqlal, nim toklen tuʼn tten mujbʼabʼil qxol kyukʼil erman (Rom. 12:18). Qa ma tzʼel qnikʼ tiʼj qa o tzʼok qbʼinchaʼn jun nya bʼaʼn tiʼj jun erman, ¿tiʼ jaku bʼant quʼn? Jaku tzʼel qkanoʼn tiʼj techel kyaj tqʼoʼn Jacob ex qqaninx onbʼil te Jehová tuʼn tonin qiʼj tuʼn tten mujbʼabʼil qxol tukʼil erman.

14 Ax ikx, bʼaʼn tuʼn tel qpaʼn ambʼil tuʼn qximen tiʼjju in bʼant quʼn. Jun techel, jaku kubʼ qxjelin jlu: «¿In nokpe tilil wuʼne tuʼn tkubʼ win wibʼe ex tuʼn t-xi nqanine najsam te erman tuʼntzun kukx tten mujbʼabʼil qxole? ¿Tiʼtzulo in kubʼ tnaʼn Jehová ex Jesús qa in nok tilil wuʼne tuʼn tten mujbʼabʼil nxole tukʼil jun ermano moqa ermana?». Aj qximen tiʼj tzaqʼwebʼil kyiʼj xjel lu, jaku tzʼonin qiʼj tuʼn t-xi qbʼiʼn qe tyol Jesús ex tuʼn miʼn tnaʼj mujbʼabʼil qxol. Jaku tzʼonin techel kyaj tqʼoʼn Jacob qiʼj tuʼn tbʼant jlu quʼn.

15. ¿Tzeʼn in nonin nabʼil tkuʼx toj Efesios 4:2 ex 3 qiʼj tuʼn t-xi qbʼinchaʼn tiʼj jun nya bʼaʼn tukʼil jun erman?

15 ¿Tiʼwtlo bʼaj noqwit mintiʼ kubʼ tin tibʼ Jacob tej tyolin tukʼil ttzik? Tzajwitlo nya bʼaʼn kyxol. Tuʼn jlu, in nel qnikʼ tiʼj qa nim toklen tuʼn tkubʼ qin qibʼ aj qyolin tukʼil jun erman tuʼntzun tkyaj nya bʼaʼn toj ttxolil (kjawil uʼjit Efesios 4:2, 3). In tzaj tqʼamaʼn Proverbios 18:19 jlu: «Ok tetz tqʼoj jun xjal tukʼil terman, mas kyuw tuʼn tten kymojbʼabʼl kyibʼ juntl maj twitzju tuʼn tkubʼ tiʼj jun tnam tok muro tiʼj. Ex aju qʼoj tkubʼ kyxol ik tten ik tzaʼn tlamel tnam lamoʼn wen, mi jun bʼaʼn tokx tuj». Qa ma txi qqanin najsam te erman, jakulo tzʼonin tuʼn tkyaj nya bʼaʼn toj ttxolil.

16. ¿Tiʼ bʼaʼn tuʼn qximen tiʼj ex tiquʼn?

16 Ax ikx, nim toklen tuʼn qximen tiʼj alkye qyol kxel qqʼamaʼn te erman ex tzeʼn kxel qqʼamaʼn te. Aj tel qnikʼ tiʼjju kxel qqʼamaʼn, bʼaʼn tuʼn qxiʼ yolil tukʼil tuʼntzun kukx tten mujbʼabʼil qxol. Bʼalo jaku tzaj tqʼamaʼn erman junjun tyol nya toj tumel qe. Pero miʼn tzaj qqʼoj tuʼn jlu ex miʼn kubʼ qximen qa mintiʼ qil, porke qa ma bʼant jlu quʼn, mlayx kyaj nya bʼaʼn toj ttxolil. Bʼaʼn tuʼn ttzaj qnaʼn qa mas nim toklen tuʼn tten mujbʼabʼil qxol tukʼil erman twitzju tuʼn tel qnikʼ tiʼj alkye at til (1 Cor. 6:7).

17. ¿Tiʼ xnaqʼtzbʼil jaku tzʼel tiʼna tiʼjju bʼaj tiʼj Gilbert?

17 Qo yolin tiʼjju bʼant tuʼn ermano Gilbert tuʼn kukx tten mujbʼabʼil t-xol tukʼil tmyal. Tqʼama ermano jlu: «Tzaj nya bʼaʼn qxole tukʼil nmyale. Toj mas te kabʼe abʼqʼi, ok tilil wuʼne tuʼn nyoline toj tumel tukʼil tuʼntzun kukx tten mujbʼabʼil qxole». ¿Tiʼ mas bʼant tuʼn ermano? Tqʼamatl jlu: «Naʼmxtoq nyoline tukʼil nmyale, in chin naʼntoqe Dios ex in kubʼtoq nximane tuʼn miʼn ttzaj nqʼoje qa ma tzaj tqʼamaʼn jun tyol nya toj tumel weye. Iltoq tiʼj tuʼn tkubʼ nnajsaʼne til. El nnikʼe tiʼj qa mas nim toklen tuʼn tten mujbʼabʼil qxole twitzju tuʼn tel qnikʼe tiʼj alkye at til». ¿Tiʼtzun bʼaj yajxitl? In tzaj tqʼamaʼntl Gilbert jlu: «Nimxix tzalajbʼil in kubʼ nnaʼne tuʼnju at mujbʼabʼil qxole tukʼil nmeʼjele».

18, 19. Qa o tzʼok qbʼinchaʼn jun nya bʼaʼn tiʼj jun erman, ¿tiʼ il tiʼj tuʼn tbʼant quʼn ex tiquʼn?

18 Ik tzeʼn ma tzʼel qnikʼ tiʼj, ¿tiʼ il tiʼj tuʼn tbʼant quʼn qa ma tzʼok qbʼinchaʼn jun nya bʼaʼn tiʼj jun erman? Nim toklen tuʼn t-xi qbʼiʼn qe tyol Jesús tuʼn kukx tten mujbʼabʼil qxol. Qqaninx onbʼil te Jehová tuʼntzun tkyaj nya bʼaʼn toj ttxolil. Qa ma bʼant jlu quʼn, kbʼel qnaʼn tzalajbʼil ex kbʼel qyekʼin qa in xi qnimen qe tyol Jesús (Mat. 5:9).

19 In xi qqʼoʼn nimxix chjonte te Jehová tuʼnju in najbʼen Jesús tuʼn tuʼn ttzaj tyekʼin qbʼe (Efes. 5:23). Ik tzeʼn bʼant tuʼn Pedro, Santiago ex Juan, bʼaʼn tuʼn kukx txi qnimen qe tyol Jesús (Mat. 17:5). Ma tzʼel qnikʼ tiʼj qa jaku bʼant jlu quʼn qa ma tzʼok tilil quʼn tuʼn tten mujbʼabʼil qxol kyukʼil erman o tzʼok qbʼinchaʼn nya bʼaʼn kyiʼj. Qa kukx ma qo bʼet toj bʼe chʼin toj, tzul qkʼamoʼn nim kʼiwlabʼil jaʼlo ex toj ambʼil tzul.

BʼITZ 130 Qnajsanku qil qxolx

^ taqik' 5 In tzaj tqʼamaʼn Jesús qe tuʼn qbʼet toj bʼe chʼin toj ex tuʼn qjyon tiʼj mujbʼabʼil kyukʼil erman qa o tzaj jun nya bʼaʼn qxol. ¿Alkyeqe nya bʼaʼn jaku qo ok weʼ twitz aj t-xi qbʼinchaʼn aju tzaj tqʼamaʼn Jesús qe ex tzeʼn jaku qo ex twitz?

^ taqik' 7 Bʼaʼn tuʼn tok tqʼoʼn twitza tiʼj folleto Tzaqʼwebʼil tiʼj 10 kyxjel qe kuʼxin. Ex bʼaʼn tuʼn tjaw tuʼjina xnaqʼtzbʼil qaq aju tok tbʼi: «¿Tiʼ jaku bʼant wuʼne tuʼn miʼn tkubʼ nbʼinchaʼne aju in tzaj kyqʼamaʼn txqantl?». Ax ikx, bʼaʼn tuʼn tok tkeʼyina video Tenx tipumala tuʼn miʼn tkubʼ tbʼinchaʼna aju in tzaj kyqʼamaʼn txqantl, aju tkubʼ toj «Pizarrón at tilbʼilal twitz» toj www.pr418.com (txiʼya toj QE XNAQʼTZBʼIL TOJ TYOL DIOS > KYE KUʼXUN).

^ taqik' 8 Ma che kubʼ chʼixpet junjun bʼibʼaj.

^ taqik' 56 TQANIL KYIʼJ TILBʼILAL: Qa kukx ma qo bʼet toj bʼe chʼin toj ex qa ma chex qbʼiʼn tkawbʼil Jehová, kʼonil qiʼj tuʼn tel qikʼun pornografía, yaẍbʼil ex aju kyximbʼetz txqantl qa nim toklen tuʼn qxnaqʼtzan toj universidad.

^ taqik' 58 TQANIL KYIʼJ TILBʼILAL: Kubʼ ẍmejeʼ Jacob nimku maj twitz Esaú tuʼntzun kukx tten mujbʼabʼil kyxol.