1. N’nga munaniwandele a-vi banja laulukulele Tiyago?

TIYAGO, wenuo ali balee wa Yesu aulukulele banja lelo laroromela vinjinji Yohova. * Anamabalee, Yosefe na Maria tanomdhiveliwa vinjinji Yohova thitho tanoira vyothene vyaode aliwa vomlabela. Tiyago atoraeli-iwa mundhila inango namwasa oi balee ngwafuna dha kala Mesiya, wen’ne Nlungu amlanyedhe liye. Yali ngari ilukulu wa Tiyago baliwela banja leli!

2. N’nga timyasa dhiivi dhamwiri-idhe Tiyago ira amlemezenga balee?

² Tiyago atokaana myasa dhinjinji yamwiri-a mlemeza balee. (Mat. 13:55) Mofwanafwani-edha, Yesu anoidhiwa pama malemba moi angana vyawa 12, atomdabwi-a andimuwa au Yerusalemu enao tali ofunjedha vinjinji. (Luka 2:46, 47) Vyaoneya ira Tiyago anolaba basa losema vambo-i na Yesu. Akala ndi-eeno vinooneya ira anomwidhiwa pama baleula. Nathan H. Knorr hora dhinjinji anodhiveliwa onga ira, “Unoidhiwa vinjinji vyukuza mutu wamlabanganee basa vambo-i.” * Vinooni-a ira Tiyago atoona ira “Yesu ali aulukulangave zelu na imo. Thitho Nlungu na atu tatodhowanave mdhiveliwana.” (Luka 2:52) Ee-no ninooda thuulela ira Tiyago anofuneela kala mbo-i wa anamafunjedha oroma a Yesu. Mbwenye vyevi kavyaireile.

3. N’nga Tiyago airile n’ni Yesu vyaroma liye urumiwee?

³ Vevo Yesu aira liye urumiwee vailambo yavathivano, Tiyago kaali namafunjedhee. (Juwau 7:3-5) Thitho Tiyago ali mbo-i wa abalee enale tathuulela ira liye “utokaana mi-ala.” (Marku 3:21) Thitho kavali jilijothene inothonyi-edha ira  Tiyago ali vambo-i nam’mee Maria vale Yesu vapiwa liye vaimirini yoonelavo nyarwa.—Juwau 19:25-27.

4. N’nga ninofuna nitapanye n’ni muyofunjedha yei?

⁴ Vangavirile hora Tiyago atoroma mroromela Yesu thitho atokala mbo-i waatu ale talemeziwa pingoni. Muyofunjedha yei ninofuna nitapanye vyongo vinli vile vinofuna i-yo funjedha wa Tiyago: 1) mwasee unofwanelela i-yo kala odhievi-a thitho 2) vinaire i-yo ira nikale anamafunji-a adodoliso.

5. N’nga Tiyago airile a-vi Yesu angaoneele waliye vanduli vovenyathi-iwa?

⁵ N’nga ti-elini Tiyago vyali liye nama-arela wa Yesu ororomeleya? Yesu angavenyathi-iwile, “atoneela wa Tiyago, adhaire ee-no liye oneela wa arumiwi othene.” (1 Akor. 15:7) Gumana weu watoiri-a ira Tiyago akale namafunjedha wa Yesu. Liye atokalavo vevo arumiwi vyadedi-edhela aliwa wachela zimu wochena subi la nyumba ya dhulu wu Yerusalemu. (Mayir. 1:13, 14) Vanduli vee liye atokaana ngari yolabela mugulu lotonga la hora ya arumiwi. (Mayir. 15:6, 13-22; Agal. 2:9) Thitho vahora inango ya-anafiye yawa ya 62 C.E., liye atovudheleliwa nolembela karta Makristau ozoziwa. Malangi-o a kartiyo anonikami-a malamboano, akala ninodedi-edha dhadhowa dhulu venango dhakalanga vailambo yavathi. (Tiy. 1:1) Ninga mwemo muongele Josephus, olemba limbili la muohora ya arumiwi, Tiyago atopiwa, Hananiya wang’ono wenuwo ali ndimuwa wanamavelela kuto wa Ayuda angaongile, Tiyago atopiwa. Tiyago atokalave ororomeleya fiedhela dambo lagomi-edhile liye kaana ingumi vailambo yavathivano.

6. N’nga ku-iyana uuvi ulivo vari va Tiyago na anamasongolela amareligiau amuhoriyo?

⁶Tiyago ali odhievi-a. Mwasiwa ngwan’ni ninoonga ee-no? Kathuulelani i-yana ulivo vari va viirile Tiyago angazindiele ira Yesu ngumwana wa Nlungu na vyevyo viirile anamasongolela amareligiau. Tiyago angaoni umboni o-oruni-eya oi Yesu ndi mwana Nlungu, Tiyago atodhievi-a rumela vyevi. Mbwenye vyevi kai vyairile andimuwa aanamavelela kuto Auyerusalemu. Mofwanafwani-a, aliwa katafwanela runi-a ira Yesu atomvenyathi-a Lazaro. Malo morumela ira Yesu atorumiwa na Yohova, aliwa tafuna mpa Yesu na Lazaro. (Juwau 11:53; 12:9-11) Vandulivee Yesu angavenyathi-iwile aliwa tatoesaesa bisa ira atu ta-aviidhiwe. (Mat. 28:11-15) Namwasa ogaya anamasongolela amareligiau tatomkonda Mesiya.

7. Mwasiwa ngwan’ni ninofwanela rambela gaya?

 ⁷Vinofunjedhavo i-yo: Nirambelenga gaya nokala ofunji-eya. Molandana na marenda enango anoiri-a ira rima urucheenga, gaya unoiri-a ira vikale vyorucha rumelenga malangi-o a Yohova. Afarisi tali ogaya moi tatokonda rumela umboni wooneya na metho oi Yesu anosogoleliwa na zimu ochena thitho ira ali mwana Nlungu. (Juwau 12:37-40) Vyevyo vyali vyoopi-a namwasa oi vyatoimwanani-a ira tadhafwanye ingumi yo-omala. (Mat. 23:13, 33) Ee-no pyofuneya vinjinji ira ni-iyachi madhu a Nlungu na zimwee ochena nikami-a chinja makalelwi-u, mathuulelwi-u na vyevyo vinasakula i-yo! (Tiy. 3:17) Namwasa oi Tiyago ali odhievi-a, atorumela funji-iwa na Yohova. Thitho ninga mwemo munofuna i-yo ona, mwasa odhievi-awee, liye atokala namafunji-a wa dodoliso.

8. Chini inanikami-e ira nikale anamafunji-a apama?

⁸ Tiyago kaafunjile maningi xikola. Voi anamasogolela amareligiau ahora yeniyo tam’mona ninga mwamonela aliwa rumiwi Pedru na Juwau ira “tali o-ofunjedha thitho ndi atwene baa-i.” (Mayir. 4:13) Mbwenye liye atokala namafunji-a wadodoliso ninga mwemo munoonela i-yo naleringa bukhu linoidhiweya na dhinalee. Mofwanafwana na Tiyago, i-yo thitho kanifunjile xikola vinjinji. Angalive vili ee-no, mokami-iwa na Yohova thitho mafunji-edho anokaaechana i-yo gulunimwee, i-yo thitho ninokala anamafunji-a apama. Dhoweni nitapanyeni ifwanafwani-o ya Tiyago ninga namafunji-a thitho vyevyo vinafunjedhevo i-yo wa liye.

9. N’nga munaonge a-vi na vile vyafunji-a Tiyago?

⁹Tiyago kaa-indi-edha basa madhu odabwi-a venango onga mwasa mundhila yorucha uvwa. Ee-no atu ale tamvuruwana, tatoidhiwa vyafwanela aliwa irana thitho mwemo mwairele aliwa. Mofwanafwani-a, kathuulelani mwemo mwafunji-edha liye mo-orucha likundo loi Makristau tanofwanela kala okozeya rucheya namwasa wa vyongo vyo-olongoma vo-olokotedha atu enango vyarimani. Tiyago atolemba ira: “Atu enao anovilela anoitaniwa ira mboraela. Mwatovwa vyovilela vya Yobu thitho mwatoona vyevyo Yohova vyam’va-idhe liye noona ira Yohova ngwaudhivela ulukulu na tangaranga.” (Tiy. 5:11) Kaonani ira liye anofunji-a mo-indi-edha basa malemba.  Liye ano-indi-edha basa Madhu a Nlungu vokami-a atu ale tam’vuruwana idhiwa ira Yohova hora dhothene, unovelela yotuva waatu ale anokala ororomeleya wa liye mofwanafwana na Yobu. Tiyago anofunji-a likundu leli vo-indi-edha basa madhu o-orucha uvwa thitho o-orucha a-arela. Voirana vyevyi liye atokami-a atu ira tathuulelenga vinjinji vyoonga Yohova a-kala vya liye.

10. N’nga ninamsazi-edhe a-vi Tiyago nafunji-anga?

¹⁰Vyevyo vinofunjedhavo i-yo: Milanyu inolaleela i-yo ikalenga yo-orucha uvwa thitho nifunji-enga vo-ndi-edha basa Madhu a Nlungu. Ifunelo yi-u kikalenga yodabwi-a atu na vyevyo viidhi i-yo, mbwenye ikalenga akami-a atu idhiwa vyevyo viidhi Yohova thitho mwemo munaasamalela liye. (Aroma 11:33) Ninooda kwakwaneli-edha ifunelo yi-u akala hora dhothene vyevyo vinoonga i-yo vinokumela malembani. Mwaifwanafwani-o, malo mowandela namafunjedha Bibilya vyevyo vyaire i-yo na-akale aliwa, naakami-enga thuulela vifwanafwani-o vya Bibilyani thitho wvechecha mwemo munothuulela Yohova na mwemo munovwela liye. Naira e-no ninooda akami-a ira tafunechechenga msangalali-a Yohova a-kala i-yo.

11. N’nga Makristau amuhora ya Tiyago tagumanana nyarwa dhoi a-vi, n’nga liye aava-idhe malangi-o oi a-vi? (Tiyago 5:13-15)

¹¹Tiyago anovelela malangi-o mo-ovira kundu. Movwelana na kartalee, pyooneelatu ira Tiyago anoidhiwa nyarwa dhedho dhagumanana makristau afwee thitho anowava-a malangi-o apama enao taakami-e. Mofwanafwani-a, Makristau enango tanodembuwa a-rela malangi-o. (Tiy. 1:22) Atu enango tasakulecha atu ofuma. (Tiy. 2:1-3) Thitho vatokala atu enango enao tarucheya tonga maongelwiwa venango nionge ira lumi liwa. (Tiy. 3:8-10) Makristau enala tatokaana nyarwa dhilukulu mbwenye Tiyago atororomela ira aliwa anooda chinja. Liye atovelela malangi-o moriya rima thitho mo-ovira kundu noa limbi-a makristau enao tagumanana nyarwa ira tavepenga andimuwa avapingoni ira taakami-e.—Muleri Tiyago 5:13-15.

12. N’nga ninaire a-vi ira nikaena mathuulelo ofwanelela nakami-anga atu ale ninaafunjedhana i-yo Bibilya?

¹²Vyevyo Vinofunjedhavo i-yo: Nivelelenga malangi-o mo-ovira kundu thitho naaonenga atu enango mofwanelela. Pyooneya ira atu enao anowafunjedhana i-yo Bibilya vinooda kala vyoarucha a-rela malangi-oee. (Tiy. 4:1-4) Venango vanooda vira hora injinji ira ta-iyachi makalelo othakala noroma kaana makalelo Aukristau. Mofwanafwana na Tiyago, ninofwanela kala olimba rima ira niode m’mwandela namafunjedha Bibilya va vyevyo vinofwanela liye chinja. Ninofwanela kaana mathuulelo ofwanelela nororomela ira Yohova unodha akokela wa liye atu ale ali odhiyevi-a thitho unodha ava-a kopolo nowakami-a chinja vyongo vaingumiiwa.—Tiy. 4:10.

13. Movwelana na lemba la Tiyago 3:2, n’nga Tiyago azindiele n’ni?

¹³Tiyago anoviona mofwanelela. Tiyago kaaviona ira ngofuneya vinjinji kwaranyedha abali naarongolee namwasa wa banja lelo laulukulele liye thitho urumiwi wava-iwile liye. Liye anowaitana makristau afwee ira “abalanga odhiveliwiwa.” (Tiy. 1:16, 19; 2:5) Kairi-a atu enango thuulela ira liye kanodawi-a yongo. Malo mwavyevyo liye atovithangani-amo vevo vaongile liye ira: “I-yo othene hora dhinjinji ninodawecha.”—Muleri Tiyago 3:2, na madhu achindo.

14. Mwasiwa ngwan’ni ninofwanela rumela vyevyo vidawi-idhe i-yo?

¹⁴Vyevyo vinofunjedhavo i-yo: Nithuulelengani ira i-yo othene nili odawa. Kaninofwanela thuulela ira ninoakwaranya mwandhila  inango atu ale anoafunjedhana i-yo Bibilya. Mwasiwa ngwan’ni? Namwasa oi akala ninoairi-a anamafunjedhi-u Bibilya ona ira kaninodawi-a yongo ili yothene, anoroma thuulela ira katinaode a-rela malangi-o a Nlungu. Mbwenye akala mooma rima ninom’mwandela ira kai hora dhothene vevo vinokala aliwa vyokweya ira ni-arele malangi-o amalemba, thitho m’mwandela mwemo Yohova munikami-edhe liye chinja ingumi-u, vinomkami-a ona ira na liyene thitho unooda mlabela Yohova.

15. N’nga munaonge a-vi vifwanafwani-o vyevyo Tiyago vya-indi-edha liye basa? (Tiyago 3:2-6, 10-12)

¹⁵Tiyago ano-indi-edha basa vifwanafwani-o vyo-inda rima. Pyo-okaikela ira zimu ochena wanomkami-a, mbwenye vinooneya ira liye atofunjedha mwemo munafunji-edhe liye mwadodoliso voona vifwanafwani-o vyevyo balee Yesu vya-indi-edhecha liye basa. Vifwanafwani-o vyevyo Tiyago vya-indi-edhe liye basa mukartalee pyo-orucha uvwa thitho makundwee mbovweya pama.—Muleri Tiyago 3:2-6, 10-12.

16. Mwasiwa ngwan’ni ninofwanela i-ndi-edha basa vifwanafwani-o vyo-inda rima?

¹⁶Vyevyo vinofunjedhavo i-yo: Ni-indi-edhenga basa vifwanafwani-o vyo-inda rima. Mwa-indi-edhanga basa pama vifwanafwani-o munooda kami-a alimbo uvuruwanani ira taonenga mathuuleloni mwiwa vyevyo vinofunjedha aliwavyo. Vyevyo vinoona atu mathuuleloni mwiwa vinoakami-a ira tathuulelenga mo-orucha makundo aimbarimbari a Bibilyani. Yesu ali wa dodoliso vo-indi-edha basa vifwanafwani-o thitho balee Tiyago atotukulela ifwanafwani-o yee. Dhoweni nioneni ifwanafwani-o imbo-i yeyo Tiyago ya-indi-edhecha liye basa thitho mwasiwa unaongela i-yo ira yali yapama vinjinji.

17. Mwasiwa ngawan’ni ifwanafwani-o inofwanyeya va Tiyago 1:22-25 njo-inda rima vinjinji?

¹⁷ Muleri Tiyago 1:22-25. Ifwanafwani-o ya Tiyago yoonga vya supeyo njo-inda rima vamyasa dhinango. Muifwanafwani-o yeyi liye afuna ira afunji-e linkundu lofuneya vinjinji loi, ira niganyali na Madhu a Nlungu ninofwanela irana vyongo vinjinji a-kala leri baa-i. Ninofwanela iranga vyongo movwelana na vyevyo vinaleri i-yo vyo. Tiyago ato-indi-edha basa ifwanafwani-o ya mutu oviing’anela vasupeyoni yeyo atu tamvuruwana katarucheile mvwechecha. N’nga likundu laifwanafwani-oyi toi a-vi? Likundo lee toi vinokala vyopupwa akala mutu unoviing’anela  vasupeyoni ona venango vofuneya ira asakaedhevo mbwenye liye a-sakaedhavo. Mofwanafwana na vyevyo, vinooda kala pupwa akala nitoleri Madhu a Nlungu noona ira ninofwanela chinja makalelwi-u venango vyevyo vilemeele i-yo mbwenye airavo yongo.

18. N’nga pivyongo viraru viivi vyevyo vinofwanela i-yo irana irani-indi edhenga basa vifwanafwani-o?

¹⁸ Mwa-indi-edhanga basa vifwanafwani-o Munomsazi-dha Tiyago voira vyongo viraruvi: 1) Muonechechenga ira ifwanafwani-o yinyu inovwelana na likundo lelo linoonga nyo. 2) Mu-indi-edhenga basa ifwanafwani-o yoi alimbo uvuruwanani ta-arucheye ivwechecha. 3) Muongenga likundo lamwiifwanafwani-o movweya pama. Akala vinouruchani thuulelani vifwanafwani-o vyofwanelela vyoi muvi-indi-edhe basa, musakasakenga mu Watch Tower Publications Index. Vamuru oi “Vifwanafwani-o,” munooda fwanya vifwanafwani-o vinjinji muvifwanafwani-o vyevyo munaode nyovi-ndi-edhe basa. Mbwenye muthuulelenga ira vifwanafwani-o vili ninga mikoro thitho vinokami-a ira likundo linyu livweenga pama. E-no mu-indi-edhenga basa vifwanafwani-o vamakundo ofuneya enao anofunanyo funji-ana. Pyaimbarimbari ira ifunelo yi-u ilukulu voulukuli-a dodoliso li-u lofunji-a kajinairi-a atu enango ira tathuulelenga vinjinji vya i-yo mbwenye kukami-a atu anjinji mwemo munaodela i-yo ira takale wiikundu yosangalala ya banja la Yohova.

19. N’nga ninathonyi-edhe a-vi ira ninoadhiveliwana abali naarongoli-u?

¹⁹ Pyaimbarimbari ira kaninakaenavo ngari ninga Tiyago wenuo aulukulele mubanja lelo ndimuwee ali ochena, mbwenye nitokaana ngari yomlabela Yohova mubanja lukulu vambo-i naabali naarongoli-u. Ninothonyi-edha ira ninoadhiveliwana nairanga vyongo vambo-i naaliwa, vofunjedha waaliwa thitho laba basa lolaleela vambo-i naaliwa nofunji-a. Nadhilimbi-edhanga sazi-edha ifwanafwani-o ya Tiyago vamwasa wa mwemo munaonela i-yo vyongo, vyoira vi-u thitho moda unofunji-a i-yo, Yohova unolemeziwa thitho ninokami-a atu amirima yapama ira takale vauxamwali na Babi-u wadhulu wenuo uli waudhivela.