1. Wangakaniaki oko kihanda kyabo Yakobo?

YAKOBO, omughala wabo Yesu, mwalemberwa omo kihanda ekyabya n’obwira obuwatire n’oMungu. * Ababuti biwe, Yozefu na Maria babya banzire Yehova yo kutsibu, kandi mobakola ebyosi ebyo bangatoka erimukolera. Yakobo abya n’oghundi muyisa​—omukulu wiwe mwabya Masiya oyo walaghawa. Yakobo eribya mughuma w’oko kihanda ekyo, lwabya lusunzo lunene!

2. Ni myatsi yahi eyangalekire Yakobo iniasikya omukulu wiwe?

² Yakobo abya n’emyatsi mingyi eyangalekire inyasonda eriminya omukulu wiwe yo ndeke. (Mat. 13:55) Eky’erileberyako, omughulu Yesu abya n’emyaka 12 abya inyabiriminya Amasako wo ndeke neryo abasyakulu abasomire ab’omo Yerusalema mobasweka kutsibu. (Luka 2:46, 47) Yakobo anganabya imwakola oko mubírí w’obusapate kughuma na Yesu. Omo nzira eyo, angaminyire omughala wabo yo ndeke kutsibu. Nathan H. Knorr inyabeghere eribugha ati, “Ukaminya emyatsi mingyi oko mundu omughulu ukakola haghuma naye.” * Yakobo mwayilangirira ngoko ‘Yesu musuka, oko mubiri nʼomo menge, iniakasimawa n’oMungu nʼabandu.’ (Luka 2:52) Neryo busana n’ekyo twanganalengekania tuti Yakobo mwabya oko bigha b’erimbere-mbere ba Yesu. Aliwe ko bitabya bitya.

3. Yakobo abya n’emibere yahi omughulu Yesu atsuka omubírí wiwe w’eritulira?

³ Omughulu Yesu abya akatulira oko kihugho, Yakobo mwatabya mwigha wiwe. (Yoa. 7:3-5) Yakobo anganabya imwabya mughuma  w’oko kihanda kyabo Yesu abalengekanaya bati Yesu “abiribya musire.” (Mar. 3:21) Kandi sihali ekikanganaya ngoko Yakobo abya haghuma na mama wiwe, yo Maria, omughulu bitira Yesu y’oko muti w’amaghali.​—Yoa. 19:25-27.

4. Ni somo syahi esyo tukendikaniako?

⁴ Enyuma syaho, Yakobo mwikirirya Yesu n’eribya musyakulu w’endeko oyusikibwe omo ndeko y’eKikristo. Omo mwatsi ono tukendikania oko syosomo ibiri esyo twangigha oko Yakobo: (1) litolere itwalola embere eribya bandu abakayikehaya na (2) ngoko twangabya abakangirirya babuya.

5. Yakobo mwakolaki omughulu Yesu amuhulukira enyuma sy’erilubukibwa liwe?

⁵ Yakobo mwabya mwigha mutaleghula wa Yesu mughulu wahi? Yesu abere alubuka, “mwahulukira Yakobo, nʼenyuma syʼaho mwahulukira abakwenda bosi.” (1 Kor. 15:7) Omuhindano oyo mwabindula engebe ya Yakobo. Yakobo naye anabya haghuma n’abakwenda omughulu bahindana omo kyumba kinene omo muyi we Yerusalema bakalindirira akaghala akakakola ako balaghawa. (Emib. 1:13, 14) Enyuma syaho, Yakobo mwatsema eribya mughuma w’oko abakola omubírí w’omo kyaghanda ekikasondola eky’oko karne k’erimbere. (Emib. 15:6, 13-22; Gal. 2:9) Kandi mughulu mulebe enyuma sy’omwaka 62 M.W., mwasondolwa erihandikira aBakristo abahirirwe kw’amaghuta b’ebaruha. Ebaruha eyi ni y’endundi n’okwitwe munabwire n’omo twangabya n’eriyiketera ly’erisyabyaho kera na kera elubula kutse oko kihugho. (Yak. 1:1) Erikwamana n’omuhistoria w’oko karne k’erimbere yo Josephus, Yakobo mwitibwa oko hamuli y’oMuhereri Mukulu Muyuda yo Ananias Mulere. Yakobo mwasighala mutaleghula oko Yehova erihika aho abuyira olughendo lwiwe l’oko kihugho.

6. Yakobo syabya asosire abakulu b’ebisomo b’oko mughulu wiwe omo nzira yahi?

⁶ Yakobo abya mundu oyukayikehaya. Ekyangaleka itwabugha tutya niki? Tulebaye eritendisosana eriri omo kati-kati k’emigendere n’emikolere ya Yakobo akalangira ebyo Yesu akola n’ey’abakulu b’ebisomo bangyi. Omughulu Yakobo alangira emyatsi y’ekwenene eyikakanganaya ngoko Yesu ni Mughala w’oMungu, omwiyikehya mwaligha. Aliwe, abahereri bakulu b’omo Yerusalema ko batakola batya. Eky’erileberyako, sibabya n’ekyangalekire ibaghana erikirirya ngoko Yesu alubukaya Lazaro erilua omo baholi. Omo mwanya w’eriligha ngoko Yesu atumawa na Yehova, mobasondekania erita Yesu na Lazaro. (Yoa. 11:53; 12:9-11) Yesu iyuwene-wene abere  alubuka, mobasonda eribisa abandu b’ekwenene eyo. (Mat. 28:11-15) Erighundu ry’abakulu b’ebisomo abo moryaleka ibaghana erikirirya Masiya.

7. Busanaki litolere itwayihighula oko miyiheko?

⁷ Esomo: Uyighighule oko miyiheko, kandi utsemere eribya ukakangiriribwa na Yehova. Ngoko obukoni bwanganatsandya emiki y’omutima w’omundu n’erikakiryawo eribya akakuna omusasi wo ndeke, erighundu naryo ryanganatsandya omutima wetu w’ekisosekanio n’erikakiryawo erikwama obusondoli bwa Yehova. Abafarisayo babya n’emiyiheko eyikalire neryo moyaleka ibaghana erikirirya ebiminyisyo ebyakanganaya ngoko akaghala akakakola ka Yehova ko kakasondola Yesu kandi ngoko ni Mughala w’oMungu. (Yoa. 12:37-40) Emiyiheko yabo yabya hatari okw’ibo kundi moyabakakirya erisyabana engebe y’erikota. (Mat. 23:13, 33) Ni mwatsi w’omughaso munene okw’itwe erilola embere eriligha tuti eKinywa ky’oMungu n’akaghala kiwe akakakola bibindule emibere yetu kandi bibye bikakuna amalengekania wetu n’eriyisogha lyetu! (Yak. 3:17) Kundi Yakobo abya akayikehya, mwaligha erikangiriribwa na Yehova. Kandi, ngoko tukendilangira, busana n’eriyikehya liwe mwabya mukangirirya mubuya.

8. Niki kyo kikendituwatikya eribya bakangirirya babuya?

⁸ Yakobo syabya asomire akalasi kanene. Ahate eritika-tika, abasondoli b’ebisomo b’oko mughulu wiwe banganabya ibabya bakamulangira ngoko banabya bakalangira omukwenda Petero na Yoane​—nga “bandu batakangiriribawa, isi banyimanyima.” (Emib 4:13) Aliwe Yakobo mwigha eribya mukangirirya mubuya, ngoko tukalangirakyo omughulu tukasoma ekitabu ekikahulawa omo rina liwe. Nga Yakobo, twanganabya isitusomire kanene. Nomo bine bitya, erilabira obuwatikya bw’akaghala akakakola ka Yehova n’eribegheribwa libuya eryo tukabana omo ndondeka yiwe, netu kutya twanganabya bakangirirya babuya. Tulebaye eky’erileberyako ekyo Yakobo atusighira omo mubírí wiwe w’omukangirirya n’erilebya ebyo twangigha.

9. Wangakaniaki oko nzira ya Yakobo y’erikangirirya?

⁹ Yakobo mwatakolesya ebinywa ebikala-kalire kutse amakangirirya awakala-kalire. Ekyo mokyaleka, abahulikiriri biwe ibaminya ekyo batolere erikola kandi ngoko bangakolakyo. Eky’erileberyako, lebaya enzira eyolobire eyo Yakobo akangirirayamo ngoko litolere aBakristo ibabya  ibanayiteghekire erikolerwa omo eritatunganene butsira eribika ekinigha. Mwahandika ati: “Mulebaye, tukaganza abayiyinaya mo bandu bʼobutseme. Mwabiriowa engulu yʼeriyiyinia lya Yobu, kandi mwabirilangira ebyo Yehova asala amukolera. Kusangwa Yehova ni wʼeriganyira kutsibu, kandi akaganyira abandu.” (Yak. 5:11) Wanamalangira ngoko esyosomo esyo Yakobo abya akakangirirya abaghala babo iniakalusaya sy’omo Biblia. Mwakolesya Ekinywa ky’oMungu eriwatikya abahulikiriri biwe balangire ngoko obuli kiro Yehova akahemba abataleghula okwiye, nga Yobu. Yakobo mwakangirirya esomo eyo omw’ikolesya ebinywa ebyolobire n’eby’ekwenene. Omo nzira eyo, mwatabya akakuna abandu bamuhire k’obulengekania, aliwe bahire obulengekania bwabo b’oko Yehova.

10. Ni nzira yahi nguma eyo twangakwamamo emibere ya Yakobo omughulu tukakangiriraya?

¹⁰ Esomo: Ubye ukakolesya ebinywa eby’olobire, kandi ukangiriraye ebikalua omo Kinywa ky’oMungu. Siritolere ekyo takakwamirira ikyabya eriswekya abandi omw’ibakangania ko twasi bingyi, aliwe litolere ibasweka twabibawatikya eriminya ngoko Yehova asi myatsi mingyi kulenga kandi ngoko akabawatikaya kutsibu. (Rom. 11:33) Twanganahikira ekyo omwibya tukakangania kangyi-kangyi ngoko ebyo tukabugha ebyosi bikalua omo Masako. Eky’erileberyako, omo mwanya w’eribwira abigha betu b’eBiblia ebyo twangakolire omo mwanya wabo, litolere itwawatikyabo erilengekania oko eby’erileberyako by’omo Biblia n’erilangira amalengekania wa Yehova kandi ng’akayowa ati. Nikwa bakendikolesya ebyo bakigha kundi banzire eritsemesya Yehova, butsira itwe.

11. Ni magumuki awo aBakristo balebe b’oko mughulu wa Yakobo babya bakalwa nagho, kandi ni rihano ryahi eryo ahabo? (Yakobo 5:13-15)

¹¹ Yakobo abya n’amalengekania awahehere. Omo baruha yiwe, kikalangirika ngoko Yakobo abya asi amaligho awo aBakristo balikyabo babya bakalwa nagho, kandi mwahabo obusondoli obwakanganaya ndeke-ndeke ngoko bangakinda amaligho ayo. Eky’erileberyako, aBakristo balebe sibabya bangu erikolesya amahano. (Yak. 1:22) Abandi babya bakasolola abera. (Yak. 2:1-3) N’abandi nabo kyabya kibakalireko eriteya olulimi lwabo. (Yak. 3:8-10) Abakristo abo babya n’amagumu awakalire, aliwe Yakobo abya ikirirye ngoko bakendisyabinduka. Mwaleta amahano wiwe n’olwanzo lunene aliwe omo nzira eyowikire ndeke n’erisaba ababya balaghire oko buwatikya bw’eritoka eribindula emighenere yabo ati bayasabe obuwatikya obo b’oko basyakulu b’endeko.​—Soma Abanya Roma 5:13-15.

12. Twangatoka tuti erilola embere itune n’amalengekania awuwene omughulu tukawatikaya abigha betu b’eBiblia?

¹² Esomo: ubye n’amalengekania awahehere, aliwe ulolaye embere omw’ilengekania oko bandi ko ndeke. Kyanganakala oko bangyi abo tukigha nabo eBiblia erikolesya amahano awali omo Biblia. (Yak. 4:1-4) Kyanganabasaba mughulu mulebe erileka emitsye eyituwene n’erikulya emibere y’eKikristo. Nga Yakobo, litolere itwabya n’obutubaha eribwira abigha betu aho batolere eryuwania. Kandi litolere itwabya n’amalengekania awuwene, itunayiketere ngoko Yehova akasyaleta okw’iye kw’abandu abakayikehaya kandi akasyahabo akaghala k’eribindula amaisa wabo.​—Yak. 4:10.

13. Ngoko tukasoma omo Yakobo 3:2, Yakobo mwalighaki?

¹³ Yakobo abya n’amalengekania awuwene okwiye iyuwene-wene. Yakobo mwatalengekania ati ni w’omughaso kulenga abandi Bakristo kusangwa abya mughala wabo Yesu kutse busana n’emibírí minene eyo abya nayo. Mwahula abandi Bakristo balikyabo mo “Balikyetu banze.” (Yak. 1:16, 19; 2:5) Mwatasondekania ati abandi balengekanaye ng’abya ahika-hikene. Omo  mwanya w’ekyo naye mwayihira omo binywa bino: “Itwe bosi tukatala omo bingi.”​—Soma Yakobo 3:2.

14. Busanaki litolere itwabya tayari eriligha amakosa wetu?

¹⁴ Esomo: Twibuke ngoko itwe bosi tukakola amalolo. Situtolere erilengekania nga tulengire oko lulengo lulebe abo tukakangiriraya. Busanaki? Twamabileka omw’igha wetu inialengekania ati sitwekola amakosa, omwigha wetu inianganabunika mutima kundi inianganalengekania ati syangatoka n’ahake erikwama ebyalayiro by’oMungu. Aliwe omughulu tukaligha kwenene ngoko mokitabya kyolo okw’itwe mughulu wosi erikwama esyokanuni sy’eBiblia n’erimubwira ngoko Yehova atuwatikaya eribindula amaisa wetu, itukendiwatikya omwigha wetu erilangira ngoko naye anganakolera Yehova.

15. Wangabugha utiki oko bisosekanio ebyo Yakobo akolesaya? (Yakobo 3:2-6, 10-12)?

¹⁵ Yakobo mwakolesya ebisosekanio ebyatula oko mutima. Ahate eritika-tika akaghala akakakola ak’oMungu ko kabya kakamuwatikya, aliwe naye kutya mwigha bingyi okw’ikangirirya omw’ikolesya ebisosekanio ebyo mughala wabo mukulu, yo Yesu, akolesaya. Ebisosekanio ebyo Yakobo akolesaya omo baruha yiwe byolobire, n’esyosomo syowikire ndeke-ndeke.​—Soma Yakobo 3:2-6, 10-12.

16. Busanaki litolere itwakolesya ebisosekanio ebikatula oko mutima?

¹⁶ Esomo: Ukolesaye ebisosekanio ebikatula oko mutima. Omughulu ukakolesaya ebisosekanio ebitolere, abandu bakowa enzumwa eyo wanzire ibaminya, kandi nibya banganalangirayo. Ukadesa esyopitsa sy’omo bulengekania bw’abandu. Esyopitsa esyo sikawatikaya abahulikiriri baghu eryibuka esyokwenene ngulu-ngulu sy’eBiblia. Yesu abya n’obwenge bunene bw’erikolesya ebisosekanio ebikatula oko mutima, na mughala wabo yo Yakobo mwakwama eky’erileberyako kiwe. Tulebaye ekighuma ky’oko bisosekanio bya Yakobo n’erilebya nga kikatula oko mutima busanaki.

17. Busanaki ekisosekanio ekiri omo Yakobo 1:22-25 kikatula oko mutima?

¹⁷ Soma Yakobo 1:22-25. Ekisosekanio kya Yakobo eky’ekiyo kikatula oko mutima busana n’esyonzumwa nyingyi. Abya akakangirirya enzumwa y’embaghane, akasond’ibugha ati, eribana endundi y’omo Kinywa ky’oMungu, litolere itwakola bingyi kulenga erisomakyo lisa; litolere itwakolesya ebyo tukasoma. Yakobo mwasombola ekisosokanio ekyo abahulikiriri  biwe bangowire luba—eky’omundu oyukayisamalira omo kiyo. Abya akakangirirya esomo yahi? Bwangabya bukiru oko mundu oyulyayisamalira omo kiyo, inyalangira ekosa eyanganakokotya, neryo inyatakola omwatsi mulebe. Kutya, bwangabya bukiru erisoma eKinywa ky’oMungu, itwalangira omwatsi mulebe owo litolere eribindula owatulebirye kutse emitsye yetu, neryo itutakola kindu.

18. Ni bindu bisatu byahi ebyo tutolere erikola omughulu tukakolesaya ekisosekanio?

¹⁸ Omughulu ukakolesaya ekisosekanio, wanganakwama eky’erileberyako kya Yakobo omwikola ebindu bisatu bino: (1) Utsuke walebya ekisosekanio nga kinahambene n’omwatsi owo mukakanayako. (2) Ukolesaye ekisosekanio ekyo abahulikiriri baghu bakendyowa luba. (3) Ukanganaye ndeke ngoko ekisosekanio ekyo kyangakolesibwa. Kyamabya ikikukalireko eribana ebisosekanio ebitolere, ulebaye omo Index des publications de la Société Watch Tower. Ahali omwatsi muke “illustrations,” ukendibanaho eby’erileberyako bingyi ebyo wangakolesya. Nikwa, wibuke ngoko ebisosekanio biri ng’emikrofone​—bikendileka esomo eyo ukakangiriraya iyowika. Neryo ulete ebisosekanio oko myatsi mikulu-mikulu misa eyo wanzire erikangirirya. Kwenene, enzumwa yetu ngulu ly’eryanza eryuwania esyonzira syetu sy’erikangirirya, si ryeriyikangania ko tuli b’omughaso, aliwe eriwatikya abangyi kutsibu eribya baghuma b’oko kihanda kya Yehova ekirimo obutseme.

19. Tukakanganaya tuti ngoko twanzire abaghala n’abali betu Bakristo?

¹⁹ Motutabana olusunzo lw’erikula haghuma n’omughala wetu mukulu oyuhika-hikene, aliwe twabiribana olusonzo lw’erikolera Yehova haghuma n’ekihanda kinene ky’abaghala n’abali betu Bakristo. Tukakanganaya ko tubanzire omughulu tukabya haghuma nabo, omughulu tukighira kubo, n’omughulu tukakola haghuma nabo butaleghula omo mubírí w’eritulira n’owerikangirirya. Omughulu tukayikasa erikwama eky’erileberyako kya Yakobo omo mibere, emikolere, n’omo nzira yetu y’erikangirirya, tukaletera Yehova y’olukengerwa kandi tukawatikaya abandu abatolere eriyitunda hakuhi na Tata wetu w’elubula ow’olwanzo.