1. ¿La xwanit xfamilia Santiago?

 SANTIAGO, xtala Jesús, makgastakka kʼakgtum familia nema tliwakga xkgalhi xtakanajla. * Xnatlatni, José chu María, lu xpaxkikgo Jehová chu xtlawakgo putum tuku xmatlanikgo xlakata naskujnanikgo. Santiago makglhtinampa atanu tasikulunalin: xapuxku xtala xʼama litaxtu Mesías tiku xwankanit pi xʼama min. ¡Lu lanka talakgalhaman kgalhilh Santiago xlakata xmakgtapakgsi kʼuma familia!

2. ¿Tuku xlakata Santiago tlan xmaxkilh kakni xapuxku xtala?

² Lhuwa tuku xlakata Santiago tlan xmaxkilh kakni xapuxku xtala (Mat. 13:55). Akgtum liʼakxilhtit, Jesús lu liwana xlakgapasa xaSanto Tatsokgni, wa xlakata, akxni xkgalhi 12 kata, lu kaks kamalakawanilh lakgkgolotsin xalak Jerusalén, maski xlakan lu lhuwa tuku xkatsinikgo (Luc. 2:46, 47). Nachuna, Santiago max akxtum taskujli Jesús chuna la xwakna. Komo uma chuna lalh, liwana lakgapasli xtala. Nathan Knorr xwan: «Akxni wi tiku akxtum taskuja, lhuwa tuku katsiniya xpalakata». * Max Santiago akxilhli pi «Jesús chuntiya kstakma, tlakg xkgalhitilhama liskgalala, chu Dios chu latamanin tlakg tlan xʼakxilhkgo» (Luc. 2:52). Max tlan xlakpuwaw pi Santiago na xkamakgtapakgsi tiku pulana xtamakgalhtawakgen Jesús litaxtukgolh, pero nichuna.

3. ¿Tuku tlawalh Santiago akxni Jesús tsukulh lichuwinan Dios?

 ³ Kputum kata akxni Jesús lichuwinalh Dios kKatiyatni, Santiago ni xtamakgalhtawakgen litaxtulh (Juan 7:3-5). Santiago asta max chatum xtalilakgapasni Jesús xwanit tiku xwan: «Xla akgwitinit» (Mar. 3:21). Chu nitu limasiya pi Santiago akxtum xtawi xtse, María, akxni Jesús xtokgowakaka kkgantum kiwi (Juan 19:25-27).

4. ¿Tuku pulaktiy nalichuwinanaw?

⁴ Titaxtulh kilhtamaku Santiago kanajlanilh Jesús chu litaxtulh chatum tala tiku xmaxkikgo kakni natalan xalak congregación. Kʼuma artículo, pulaktiy nalichuwinanaw tuku katsiniyaw xlakata xliʼakxilhtit Santiago: 1) ¿tuku xlakata kilitaktujutkan? chu 2) ¿la nalitaxtuyaw laktlan makgalhtawakgenanin?

5. ¿Tuku tlawalh Santiago akxni tasiyanilh Jesús, tiku xlakastakwananita?

⁵ ¿Tuku kilhtamaku Santiago xtamakgalhtawakgen Jesús litaxtulh? Akxni Jesús xmalakastakwanikanita, «tasiyanilh Santiago chu alistalh putum apóstoles» (1 Cor. 15:7). Uma kilhtamaku akxni tatanokglhli Jesús, lu lakgpalilh xlatamat Santiago. Xla anta xwi akxni xtamakgalhtawakgen Jesús xtamakxtumikgonit kxlikilhmaktiy xcuarto akgtum chiki anta kJerusalén, niku xkgalhkgalhimakgo espíritu santo nema xkamalaknunikanit (Hech. 1:13, 14). Alistalh, kgalhilh lanka talakgalhaman namakgtapakgsi lakgkgolotsin tiku xpulalinankgo kxapulana siglo (Hech. 15:6, 13-22; Gál. 2:9). Chu, akxni nina xchan kata 62, Dios tlawalh pi xtsokgwililh maktum carta nema kamalakgachanilh xatalaksakni natalan. Uma carta kinkamakgtayayan la uku, maski naʼanaw kʼakgapun o nalatamayaw kKatiyatni (Sant. 1:1). Chuna la wan Josefo, chatum judío tiku xtsokgwili tuku xlanit chu latamalh kxapulana siglo, sacerdote tiku tlakg xkgalhi limapakgsin, Anán, mamakgnininalh Santiago. Xla nikxni makgxtakgli Dios asta akxni makgnika.

6. ¿Tuku ni lakxtum tlawakgolh Santiago chu xpulalinanin takanajla xalak xkilhtamaku?

⁶ Santiago lu xataktujun xwanit. Kaʼakxilhwi pi ni tatalakxtumi tuku tlawalh Santiago chu tuku tlawakgolh xpulalinanin takanajla. Akxni akxilhli tuku xlimasiya pi Jesús wa xKgawasa Dios, xla xataktujun kanajlalh. Pero xanapuxkun sacerdotes xalak Jerusalén nichuna makgamakglhtinankgolh. Akgtum liʼakxilhtit, nila xwankgo pi Jesús ni xmalakastakwaninit Lázaro.  Maski chuna, ni makgamakglhtinankgolh Jesús chuna la xpalakachuwina Jehová, wata kaj xmakgniputunkgo Jesús chu Lázaro (Juan 11:53; 12:9-11). Alistalh, akxni Jesús malakastakwanika, wi tuku tlawaputunkgolh xlakata latamanin ni xkatsikgolh (Mat. 28:11-15). Xlakata xtlankajwanankgo umakgolh xpulalinanin takanajla lakgmakgankgolh Mesías.

7. ¿Tuku xlakata nalakgmakganaw tatlankit?

⁷ Tuku katsiniyaw: Kalakgmakgaw tatlankit chu kamastaw talakaskin pi Jehová nakinkamasiyaniyan. Xtachuna la akgtum tajatat tlan mapalhi kxnujut kinakujkan chu tlawa pi nialh liwana naskuja, nachuna tatlankit natlawa pi tuwa namakgkatsiyaw nakgalhakgaxmataw Jehová. Fariseos mastakgolh talakaskin pi xtapalhilh xnakujkan chu chuna xtlawalh pi ni xkanajlakgolh tuku liwana xlimasiya pi Jesús xKgawasa Dios xwanit chu xkgalhi xʼespíritu santo (Juan 12:37-40). Uma nitlan tayat tlawalh pi xmakgatsankgakgolh talakgalhaman nalatamakgo putum kilhtamaku (Mat. 23:13, 33). Lu xlakaskinka pi chuntiya namastayaw talakaskin pi xTachuwin Dios chu xʼespíritu nalakgpali kintayatkan, kintalakapastaknikan chu tuku laksakaw (Sant. 3:17). Xlakata Santiago tataktujulh mastalh talakaskin pi Jehová xmasiyanilh. Chu chuna la naʼakxilhaw, xlakata tataktujulh lu tlan makgalhtawakgena litaxtulh.

8. ¿Tuku nakinkamakgtayayan laktlan makgalhtawakgenanin nalitaxtuyaw?

⁸ Santiago ni lhuwa xkgalhtawakganit. Kxlakatinkan xpulalinanin takanajla, Santiago, chuna la Pedro chu Juan, xlitaxtukgo latamanin tiku «ni xkgalhtawakgakgonit» (Hech. 4:13). Pero litaxtulh chatum tlan makgalhtawakgena, chuna la akxilhaw klibro nema lin xtukuwani. Chuna la Santiago, max ni lhuwa takgalhtawakga kgalhiyaw. Maski chuna, xlakata xtamakgtay xʼespíritu santo Jehová chu xlakata xkachikin kinkamasiyaniyan, na laktlan makgalhtawakgenanin nalitaxtuyaw. Kalichuwinaw xliʼakxilhtit Santiago chu kaʼakxilhwi tuku kinkamasiyaniyan.

9. ¿La xwanti pi xmasiya Santiago?

⁹ Santiago ni maklakaskilh laktuwa tachuwin  chu ni tuwa la xmaʼakgatekgsninan. Xlakata uma, latamanin xkatsikgo tuku xlitlawatkan chu la xtlawakgolh. Akgtum liʼakxilhtit, ni tuwa tachuwin limaklakaskilh xlakata namasiya pi kstalaninanin Cristo xlipatitkan akxni wi tuku nitlan katlawanikan chu ni chuntiya nasitsikgo. Tsokgwililh: «Kwanaw pi lu paxuwakgo tiku tayanikgonit tapatin. Wixin kgaxpatnitantit chuna la Job tayanilh chu katsinitantit chuna la Jehová sikulunatlawalh, chuna likatsiyatit pi Jehová lu xapaxkina chu xalakgalhamana» (Sant. 5:11). Kaʼakxilhwi pi Santiago maklakaskilh xTachuwin Dios akxni masiyalh. Maklakaskilh xlakata nalimasiya pi Jehová ankgalhin kasikulunatlawa tiku ni makgxtakgkgo chuna la Job. Santiago chuna tlawalh akxni limaklakaskilh ni laktuwa tachuwin. Chuna, ni tlawalh pi wa tlakg xlakaskinka xʼakxilhka, wata wa Jehová malankilh.

10. ¿La tlan nastalaniyaw xliʼakxilhtit Santiago akxni masiyayaw?

¹⁰ Tuku katsiniyaw: Ni tuwa la kamasiyaw chu kamaklakaskiw xTachuwin Dios. Ni lakpuwanitaw nakamasiyaniyaw latamanin la xlilhuwa katsiniyaw, wata kamasiyaniputunaw la xlilhuwa katsi Jehová chu la kalilakgaputsa (Rom. 11:33). Tlan namakgantaxtiyaw uma komo ankgalhin nalimaklakaskinaw Biblia akxni namasiyayaw. Akgtum liʼakxilhtit, ni katiwaniw tiku makgalhtawakgemaw tuku xtlawaw akinin komo xtitaxtuw tuku titaxtuma, wata namakgtayayaw nalilakpuwan liʼakxilhtit xalak Biblia chu naʼakgatekgsa tuku lakpuwan chu makgkatsi Jehová. Uma nakamakgtaya natlawakgo tuku katsinimakgo kaj xlakata makgapaxuwaputunkgo Jehová chu ni xlakata akinin kinkamakgapaxuwaputunkgoyan.

11. ¿Tuku taʼakglhuwit xkgalhikgo makgapitsi kstalaninanin Cristo kxkilhtamaku, chu tuku tastakyaw kamaxkilh Santiago? (Sant. 5:13-15).

¹¹ Santiago ni xmalakatsali tuku xlakpuwan. Kxcarta nema tsokgwililh, akxilhaw pi xkatsi tuku tuwa xtitaxtumakgolh xnatalan chu liwana kawanilh tuku xlitlawatkan xwanit. Akgtum liʼakxilhtit, makgapitsi kstalaninanin Cristo, ni tunkun xmakgantaxtikgo tastakyaw nema xkamaxkikan (Sant. 1:22). Amakgapitsin tlakg xkapaxkikgo tiku xkgalhikgo tumin (Sant. 2:1-3). Chu amakgapitsin tuwa xmakgkatsikgo namachokgokgo ksimakgatkan (Sant. 3:8-10). Umakgolh kstalaninanin Cristo tuwa xmakgkatsikgo natalakgpalikgo, pero Santiago ni lakpuwa nila chuna xtlawakgolh. Xatalakgalhaman chu liwana kastakyawalh chu kamakgpuwantinilh tiku xtaxlajwanikgonit kxtakanajlakan naputsakgo xtamakgtaykan lakgkgolotsin (kalikgalhtawakga Santiago 5:13-15).

12. ¿La tlan nakamakgtayayaw tiku kamakgalhtawakgemaw?

¹² Tuku katsiniyaw: Kakaʼakxilhwi amakgapitsin chuna la xlilat, pero kakalakpuwaniw tuku tlan. Lhuwa tamakgalhtawakgen tuwa makgkatsikgo nalilatamakgo xtastakyaw Biblia (Sant. 4:1-4). Max tuwa namakgkatsikgo nalakgmakgankgo nixatlan tayat nema kgalhikgo chu nakgalhikgo laktlan tayat. Chuna la Santiago talakaskin ni napekuanaw chu nawaniyaw tiku makgalhtawakgemaw tuku xlilakgpalit. Pero ni kalakpuwaw tuku nitlan; kalipawaw pi Jehová nakalimin tiku tataktujukgo chu nakamaxki litliwakga xlakata natlawakgo talakgpalit kxlatamatkan (Sant. 4:10).

13. ¿Tuku liwana xkatsi Santiago? (Sant. 3:2; nota).

¹³ Santiago ni malakatsalilh la xʼakstu xʼakxilhkan. Ni lakpuwa pi komo kaj xlakata xtala Jesús xlitaxtu o xlakata xkgalhi makgapitsi talakgatay, tlakg xlakaskinka xlitaxtu nixawa amakgapitsin kstalaninanin Cristo. Akxni katachuwinalh kalimapakuwilh, «natalan tiku lu kkapaxkiyan» (Sant. 1:16, 19; 2:5). Na ni limasiyaputulh pi xla  ni xkgalhi talakgalhin. Wata na makgtanulh akxni tsokgwililh: «Putum makglhuwa tlawayaw tuku nitlan» (kalikgalhtawakga Santiago 3:2 chu nota).

14. ¿Tuku xlakata ni namalakpuwaniyaw tiku makgalhtawakgemaw pi nikxni tlawayaw tuku nitlan?

¹⁴ Tuku katsiniyaw: Kalakapastakwi pi putum akinin makglakgalhinanin. Ni kililakpuwanatkan pi wi tuku tlawa pi tlakg xlakaskinka litaxtuyaw nixawa tiku makgalhtawakgemaw. ¿Tuku xlakata? Komo namalakpuwaniyaw tiku makgalhtawakgemaw pi nikxni tlawayaw tuku nitlan, xla nalakpuwan pi nikxni la katitlawalh tuku Dios lakaskin. Pero akxni liwana waniyaw pi min kilhtamaku na tuwa makgkatsiyaw namakgantaxtiyaw xtastakyaw Biblia chu litachuwinanaw la kinkamakgtayanitan Jehová wi tuku nalakgpaliyaw kkilatamatkan, makgtayayaw naʼakxilha pi xla na tlan naskujnani.

15. ¿La xwankgonit liʼakxilhtit nema limaklakaskilh Santiago? (Sant. 3:2-6, 10-12).

¹⁵ Santiago limaklakaskilh liʼakxilhtit nema xlakgchan naku. Xlikana pi makgamakglhtinalh xtamakgtay espíritu santo, pero max na lu katsinilh la masiyakan akxni lakputsananilh liʼakxilhtit nema maklakaskilh Jesús, xapuxku xtala. Liʼakxilhtit nema limaklakaskilh kxcarta ni laktuwa chu liwana tasiya la tlan kamakgantaxtikan (kalikgalhtawakga Santiago 3:2-6, 10-12).

16. ¿Tuku xlakata kilimaklakaskinatkan liʼakxilhtit nema ni laktuwa?

¹⁶ Tuku katsiniyaw: Kamaklakaskiw ni laktuwa liʼakxilhtit. Akxni limaklakaskinaw liʼakxilhtit nema ni laktuwa, kamakgtayayaw latamanin naʼakxilhlakachankgo tuku kgaxmatmakgo. Umakgolh dibujos nema kawiliniyaw kxtalakapastaknikan nakamakgtayakgo xlakata nalakapastakkgo tuku xlikana masiya Biblia. Jesús lu liwana xkatsini la nalimaklakaskin liʼakxilhtit, chu xtala Santiago stalanilh uma liʼakxilhtit. Kalichuwinaw pulaktum liʼakxilhtit nema maklakaskilh chu kaʼakxilhwi tuku xlakata lu makgtayanan.

17. ¿Tuku xlakata lu makgtayanan liʼakxilhtit nema tatekgsa kSantiago 1:22-25?

¹⁷ (Kalikgalhtawakga Santiago 1:22-25). Xliʼakxilhtit Santiago xlakata espejo lu makgtayanan. Liwana xkatsi tuku xmasiyaputun: komo litamakgtayaputunaw xTachuwin Dios ni kajwatiya nalikgalhtawakgayaw, talakaskin namakgantaxtiyaw. Santiago laksakli akgtum  liʼakxilhtit nema xlichuwinan tuku latamanin liwana xlakgapaskgo: chatum chixku tiku lakaʼakxilhkan kʼespejo. ¿Tuku xmasiyaputun? Nitu litaxtu komo chatum lataman xlakaʼakxilhka kʼespejo, xʼakxilhli pi wi tuku xlilakgpalit chu kaj nitu xtlawalh. Nachuna, nitu xlitaxtulh komo xlikgalhtawakgaw Biblia, xʼakxilhwi pi wi tuku kililakgpalitkan kkintayatkan chu nitu xtlawaw.

18. ¿Tuku pulaktutu kilitlawatkan akxni namaklakaskinaw akgtum liʼakxilhtit?

¹⁸ Akxni namaklakaskinaw akgtum liʼakxilhtit, kastalaniw xliʼakxilhtit Santiago chu katlawaw uma pulaktutu: 1) liwana kaʼakxilhwi pi uma liʼakxilhtit nema maklakaskimaw, tatalakxtumi tuku lichuwinamaw; 2) kalichuwinaw kliʼakxilhtit tuku latamanin liwana lakgapaskgo, chu 3) liwana kataʼakgatekgsli tuku masiyaputunaw. Komo tuwa namakgkatsiyaw natekgsaw liʼakxilhtit nema xlilat, tlan naputsananaw anta Índice de las publicaciones Watch Tower. Anta ksección «Ejemplos» nakatekgsaw lhuwa liʼakxilhtit nema tlan nakamaklakaskinaw. Pero kalakapastakwi pi liʼakxilhtit xtachuna akgtum micrófono: makgtayanan xlakata tuku masiyamaw tlakg ni tuwa naʼakgatekgskan. Wa xlakata kajwatiya kamaklakaskiw liʼakxilhtit akxni masiyaputunaw tuku tlakg xlakaskinka. Xlikana, ni tlakg tlan makgalhtawakgenanin litaxtuputunaw kaj xlakata tlakg xlakaskinka nakinkaliʼakxilhkanan, wata kamakgtayaputunaw lhuwa latamanin namakgtapakgsikgo kxapaxuwana xfamilia Jehová.

19. ¿La limasiyayaw pi kapaxkiyaw kinatalankan xaʼespiritual?

¹⁹ Xlikana pi ni tastaknitaw chatum xapuxku kintalakan tiku ni kgalhi talakgalhin, pero kgalhiyaw talakgalhaman nakataskujnaniyaw Jehová akgtum lanka familia xaʼespiritual niku kgalhiyaw lhuwa natalan. Tlan nakalimasiyaniyaw tapaxkit akxni akxtum nakatatawilayaw, akxni wi tuku nakatsiniyaw xpalakatakan chu akxtum nakataskujnaniyaw Dios akxni nalichuwinanaw chu namasiyayaw. Akxni lu liskujaw xlakata nastalaniyaw xliʼakxilhtit Santiago xlakata la xlikatsi, tuku xtlawa chu la xmasiya, malankiyaw Jehová chu kamakgtayayaw latamanin tiku kgalhikgo xatlan naku nalakgtalakatsuwikgo xapaxkina kinTlatkan xalak akgapun.