1. Wu wa tshamisile kuyini a ngango wa Jakobe?

JAKOBE, a makabye wa Jesu, i kulele ka ngango wu nga tiyile hi tlhelo ga moya. * A vapswali vakwe, Josefa na Mariya, va wa mu randza nguvhu Jehovha niku va wa maha zvontlhe va nga zvi kota kasi ku mu tirela. Jakobe i wa hi ni thomo gin’wani kambe. A nhondzo yakwe yi wa tava Mesiya a tsumbisilweko. Hi nga wona a thomo legi Jakobe a vileko nago hi ku lumba ngango lowo!

2. Zvigelo muni lezvi Jakobe a nga hi nazvo zva ku a gondza ka nhondzo yakwe, Jesu?

² Jakobe i wa hi zvigelo zvo tala zva ku gondza ka nhondzo yakwe. (Mat. 13:55) Hi cikombiso, Jesu i wa yi tiva khwatsi Mitsalo laha ka kuza a vagondzisi le Jerusalema va hlamala hi yena a cikhati a nga hi ni 12 wa malembe. (Luka 2:46, 47) Jakobe kuzvilava i tirile na Jesu kuvatleni. Loku zvi hi lezvo, i wa mu tiva khwatsi. Nathan H. Knorr i wa tala ku wula lezvi: “U gondza zvotala hi munhu loku u tira naye.” * Kuzvilava Jakobe i wa zvi wona kambe lezvi Jesu a nga simamisa zvona “ku kula a endzeleka hi wutlhari ni ntamu, a tsakelwa hi Nungungulu ni vanhu”. (Luka 2:52) Hikwalaho hi nga ha alakanya ku Jakobe ive mun’we wa vapizani vo sangula va Jesu. Kanilezvi a zvi mahisangi lezvo.

3. Zvini a nga maha Jakobe a cikhati leci Jesu a nga sangula ntiro wakwe wa kuchumayela?

 ³ A cikhati leci Jesu a nga chumayela laha misaveni, Jakobe i wa nga hi mupizani wakwe. (Joh. 7:3-5) Hi lisine, kuzvilava Jakobe ive gin’we ga maxaka lawa ma ngaku Jesu “wa hlanya.” (Mar. 3:21) Niku ci hava ci kombako ku Jakobe i wa hi zvin’we ni mamani wakwe, Mariya, a cikhati leci Jesu a nga dawa mhandzeni ya hlomulo. — Joh. 19:25-27.

4. Zvigondzo muni hi to bhula hi zvona?

⁴ Hi ndzhako ka cikhati, Jakobe i no kholwa ka Jesu a tlhela ava dhota go buvha bandleni ga wuKristu. Ka ndzima leyi, hi ta wona zvigondzo zvimbiri hi zvi kumako ka Jakobe: (1) a lisima la ku simama hi ti koramisa ni (2) lezvi hi nga mahako kasi hiva vagondzisi va vanene.

5. Zvini a nga maha Jakobe a cikhati leci Jesu a nga woneka ka yena andzhako ka ku vhuka hi ka vafileko?

⁵ Jakobe i sangulile rini kuva mulandzeli wo tsumbeka wa Jesu? Andzhako ka loku Jesu a vhuxilwe hi ka vafileko, “i no woneka ka Jakobe a tlhela a woneka ka vapostoli vontlhe.” (1 Kor. 15:7) Andzhako ka lezvo, Jakobe i nova mulandzeli wa Jesu. I wa hi kona a cikhati leci a vapostoli va nga tlhangene ka sala ya le hehla le Jerusalema, na va rindzela ku amukela moya wo basa. (Miti. 1:13, 14) Hi ndzhako ka cikhati, Jakobe i nova ni litsako la ku tira kota ciro ca hubye yi fumako ya zana ga malembe go sangula. (Miti. 15:6, 13-22; Gal. 2:9) Niku cikhatanyana mahlweni ka lembe ga 62 Nguveni ya Hina, Jakobe i pimiselwe ku tsala papilo giya ka maKristu ma totilweko. A papilo lego ga hi vhuna nyamutlha, kani hi na kutsumba ka ku ya hanya tilweni kutani laha misaveni. (Jak. 1:1) Hi kuya hi mutsali wa matimu wa zana ga malembe go sangula waku hi Josefo, Jakobe i no dawa hi kulaya ka Mupristi wa Hombe wa muJudha, Ananiyasi wa Mutsongwani. Jakobe i simamile a tsumbekile ka Jehovha kala kugumeseni ka wutomi gakwe ga laha misaveni.

6. Jakobe i wa hambene ni varangeli va wukhongeli va masiku yakwe hi ndlela muni?

⁶Jakobe i wa ti koramisa. Hi zvi tivisa kuyini lezvo? Wona kuhambana ka lezvi Jakobe a nga maha ni lezvi a varangeli vo tala va wukhongeli va nga maha. A cikhati leci a nga wona zvikombiso zvo dlunyateka zva lezvaku Jesu i N’wana wa Nungungulu, i no ti koramisa a vhumela. Kanilezvi a vapristi va hombe le Jerusalema a va mahangi lezvo. Hi cikombiso, va wa nga hi na ndlela ya ku kaneta lezvaku  Jesu i vhuxile Lazaru hi ka vafileko. Wutshan’wini ga ku vhumela lezvaku Jesu i rumilwe hi Jehovha, va no zama ku mu daya yena na Lazaru. (Joh. 11:53; 12:9-11) Andzhako ka loku Jesu yenawu a vhukile hi ka vafileko, va no zama ku fihlela vanhu a mhaka leyo. (Mat. 28:11-15) A matshandza ya varangeli lavo va wukhongeli ma va mahile va ala Mesiya.

7. Hikuyini hi faneleko ku potsa matshandza?

⁷Cigondzo: Potsa matshandza, u vhumela ku gondzisiwa. A ku fana ni lezvi a mababyi ma nga mahako ku a mbilu ya munhu yi nga tiri khwatsi, a matshandza ma nga nonohisa mbilu ya hina yo fananisa, hi ala ku ingisa wurangeli ga Jehovha. A vaFarisi va tsikile mbilu yabye yi nonoha nguvhu laha ka kuza va nga vhumeli zvikombiso zvo dlunyateka zva lezvaku Jesu i wa hi n’wana wa Nungungulu. (Joh. 12:37-40) Lezvo zvi wa hi ni mhango hakuva zvi wa ta va maha va luza wutomi ga pindzukelwa. (Mat. 23:13, 33) Zva lisima nguvhu ku hi simama hi vhumela ku a Mhaka ya Nungungulu ni moya wo basa zvi cica a wumunhu ga hina zvi tlhela zvi kongomisa a maalakanyo ya hina ni zviboho zva hina! (Jak. 3:17) Kota lezvi Jakobe a nga ti koramisa, i vhumelile ku gondzisiwa hi Jehovha. Niku kota hi to zvi wona, a kutikoramisa kakwe hi kona ku nga mu maha ava mugondzisi wa mu nene.

8. Cini ci to hi vhuna kuva vagondzisi va vanene?

⁸ Jakobe i wa nga gondzangi nguvhu. Handle ko kanakana, a varangeli va wukhongeli masikwini yakwe va wa mu wonisa zvalezvi va nga mu wonisa zvona mupostoli Pedro na mupostoli Johani — zvaku “a va gondzangi”. (Miti. 4:13) Kanilezvi Jakobe i gondzile kuva mugondzisi wa munene. Lezvo hi zvi wona khwatsi loku hi gondza a bhuku legi a nga tsala. A ku fana na Jakobe, kuzvilava hinawu a hi gondzangi nguvhu. Hambulezvo, hi ku vhuniwa hi moya wa Jehovha ni gondziselelo ya hlengeletano yakwe, hinawu hi ngava vagondzisi va vanene. A hi woneni a cikombiso leci Jakobe a hi vekeleko kota mugondzisi ni zvigondzo lezvi hi zvi kumako.

9. Jakobe i wa gondzisisa kuyini?

⁹Jakobe i wa nga tirisi magezu yo karata kutani mitlhamuselo yo bindza. Lezvo zvi mahile  ku lava va nga mu ingisela va tiva lezvi va nga fanele ku maha ni lezvi va nga fanele ku mahisa zvona. Hi cikombiso, wona a ndlela yo olova leyi a nga gondzisa hi yona lezvaku a maKristu ma fanele ku timisela tixanisa na ma nga veki civiti. I tsalile lezvi: “Hi ngalo va katekile lava va timiseleko. Mu zwile hi kutimisela ka Joba mu tlhela mu wona lezvi Jehovha a nga mu chachazelisa zvona; mu zvi wonile lezvaku Jehovha i na ni tipswalo ta hombe ni wuxinji.” (Jak. 5:11) Wona lezvaku Jakobe i tirisile Mitsalo kasi ku gondzisa hi yona. I tirisile Mhaka ya Nungungulu kasi ku vhuna lava a nga va chumayela a ku wona lezvaku Jehovha contlhe cikhati wa chachazela lava va tsumbekako kakwe, a ku fana na Joba. Jakobe i va gondzisile lezvo hi ku tirisa magezu yo olova ni yo zwisiseka. Hi ndlela leyo, i yisile kupima ka Jehovha, na ku nga hi ka yena n’winyi.

10. Hi yihi a yin’we ya tindlela leti hi nga mu pimanyisako hi tona Jakobe a cikhati hi gondzisako?

¹⁰Cigondzo: Tirisa magezu yo olova u tlhela u tirisa Mhaka ya Nungungulu. A cikhati hi gondzisako, hi nga lweli ku komba van’wani lezvaku ha tiva nguvhu, kanilezvi a hi ti karateleni ku va komba lezvaku Jehovha i na ni wutivi ga hombe niku wa khatala hi vona. (Rom. 11:33) Hi nga maha lezvo hi ku contlhe cikhati hi seketela magezu ya hina ka Mitsalo. Hi cikombiso, wutshan’wini ga ku byela zvigondzani zva hina zva Bhibhiliya lezvi hina hi nga wa ta maha, hi fanele ku va vhuna ku ehleketa hi zvikombiso zva lomu ka Bhibhiliya ni ku zwisisa maalakanyo ya Jehovha ni lezvi a ti zwisako zvona. Loku hi maha lezvo, va ta tirisa lezvi va zvi gondzako hi ku lava ku tsakisa Jehovha, na ku nga hi hina.

11. Zvikarato muni lezvi a maKristu yo kari masikwini ya Jakobe ma nga kumana nazvo, niku wusungukati muni a nga ma nyika? (Jakobe 5:13-15)

¹¹Jakobe i wa nga rindzeli zvilo zvo kala zvi nga koteki. Ka papilo gakwe, hi zvi wona zvi ku dlunya lezvaku Jakobe i wa zvi tiva a zvikarato lezvi a makholwa-kuloni ma nga kumana nazvo, niku i va nyikile wurangeli go zwisiseka ga lezvi va nga mahako kasi va zvi hlula. Hi cikombiso, a maKristu yo kari ma wa nonoka ku ingisa wusungukati. (Jak. 1:22) A van’wani va wa khoma khwatsi lava vo ganya, va chepeta zvisiwana. (Jak. 2:1-3) A van’wani va wa nga ti khomi kuwulawuleni. (Jak. 3:8-10) A maKristu lawo ma wa hi ni zvikarato zva hombe, kanilezvi Jakobe a nga ma tsukulangi. I no va nyika wusungukati hi ndlela ya yi nene, kanilezvi yo kongoma a tlhela a kuca lava va nga hi ni zvikarato hi tlhelo ga moya lezvaku va kombela civhuno ka madhota. — Lera Jakobe 5:13-15.

12. Cini ci to hi vhuna ku simama hiva ni mawonela ma nene a cikhati hi vhunako zvigondzani zva hina?

¹²Cigondzo: U nga rindzeli zvilo zvo kala zvi nga koteki, vana ni mawonela ma nene hi van’wani. A votala hi gondzako navo Bhibhiliya zvi nga tshuka zvi va karatela ku tirisa lezvi va gondzako. (Jak. 4:1-4) Zvi nga ha teka cikhati kasi kuza va tsika mikhuwo ya hava va sangula kuva ni matshamela ya wuKristu. A ku fana na Jakobe, hi fanele ku tiya hlanha hi byela zvigondzani zva hina lezvi zvi faneleko ku chukwatisa. Hi fanele kuva ni mawonela ma nene kambe, hi tsumba lezvaku Jehovha i ta koka vanhu vo ti koramisa va tshinela kakwe a tlhela a va nyika ntamu wa ku cica lezvi zvi lavekako wutomini gabye. — Jak. 4:10.

13. Hi kuya hi Jakobe 3:2, Jakobe i wa ti wonisa kuyini?

¹³Jakobe i simamile ava ni mawonela ma nene hi yena wutsumbu. Jakobe a nga pimisangi ku a ngango lowu a nga kulela ka wona kutani a malungelo lawa a nga hi nawo ma mu mahile ava wo hlawuleka kutani wa chukwana ku hundza vamakabye vakwe. I wa wona  makholwa-kuloni kota ‘vamakabye vakwe va randzekako’. (Jak. 1:16, 19; 2:5) I wa nga ti mahi ku khwatsi i mbhelele. Wutshan’wini ga lezvo, i ti patsilewo a cikhati a ngaku: “Hontlheni ha phazama makhati yo tala.” — Lera Jakobe 3:2.

14. Hikuyini hi faneleko ku vhumela lezvaku hinawu ha maha zvihoxo?

¹⁴Cigondzo: Alakanya lezvaku hontlheni ni vawonhi. Hi nga alakanyi lezvaku hi chukwana ku hundza lava hi va gondzisako. Hikuyini? Loku hi ti maha ku khwatsi hi vanhu vo mbhelela mahlweni ka cigondzani ca hina, ci nga ha alakanya ku ci nga ta tshuka ci zvi kota ku ingisa milayo ya Nungungulu. Kanilezvi loku hi vhumela lezvaku a hi contlhe cikhati zvi hi olovelako ku ingisa matshinya ya milayo ya Bhibhiliya hi tlhela hi tlhamusela lezvi Jehovha a hi vhunisako zvona ku hlula zvikarato zva hina, hi ta vhuna cigondzani ca hina a ku wona lezvaku conawu ci nga zvi kota ku mu tirela Jehovha.

15. Jakobe i tirisile mifananiso yo tshamisa kuyini? (Jakobe 3:2-6, 10-12)

¹⁵Jakobe i tirisile mifananiso yi khumbako timbilu. Handle ko kanakana, i wa vhuniwa hi moya wo basa, kanilezvi kuzvilava i gondzile zvo tala kambe hi ku ehleketa hi mifananiso ya nhondzo yakwe, Jesu. A mifananiso leyi Jakobe a nga yi tirisa ka papilo gakwe ya olova niku a zvigondzo zva kona zva dlunyateka.— Lera Jakobe 3:2-6, 10-12.

16. Hikuyini hi faneleko ku tirisa mifananiso ya yi nene?

¹⁶Cigondzo: Tirisa mifananiso ya yi nene. Loku u tirisa mifananiso yi tshamako khwatsi, a vanhu va ta tekela ku zvi wona lezvi u zvi wulako niku a zvigondzo zva kona zvi ta tekela ku dlunya. A mifananiso leyo yi vhuna zvigondzani a ku alakanya lisine la lisima la Bhibhiliya. Jesu i wa zvi kota khwatsi ku tirisa mifananiso ya yi nene, niku makabye Jakobe i pimanyisile cikombiso cakwe. A hi bhuleni hi mufananiso wun’we wa Jakobe hi tlhela hi wona ku hikuyini wu nga wu nene.

17. Hikuyini a mufananiso wu nga ka Jakobe 1:22-25 wu nga wu nene?

¹⁷ Lera Jakobe 1:22-25. A mufananiso wa Jakobe wa cibuko wu nene hi zvigelo zvo tala. I wa lava ku nyika cigondzo co kongoma, caku kasi hi vhuneka hi Mhaka ya Nungungulu, hi fanele ku tirisa lezvi hi lerako wutshan’wini ga ku lera basi. Jakobe i hlawulile mufananiso  wa ku lava a nga va tsalela va tekela ku wu zwisisa — wa munhu a ti cuwukako laha ka cibuko. I wa lava ku wula yini? Zvi wa tava wupumbu a ku ti cuwuka ka cibuko, u wona nchumu wu lavako ku lungisiwa, u nga mahi nchumu. Hi ndlela yo fana, zvi wa tava wupumbu a ku lera Mhaka ya Nungungulu, hi wona nchumu wu lavako ku lungisiwa ka wumunhu ga hina, kanilezvi hi nga mahi nchumu.

18. Zvilo muni zva zvinharu hi faneleko ku maha loku hi tirisa mifananiso?

¹⁸ Loku u lava ku tirisa mufananiso, u nga pimanyisa cikombiso ca Jakobe hi ku maha zvilo zvinharu: (1) Tiyiseka lezvaku a mufananiso wa wena wa yelana ni lezvi u lavako ku gondzisa. (2) Tirisa mufananiso wa ku lava u bhulako navo va tekela ku wu zwisisa. (3) Dlunyatisa a cigondzo ca kona. Loku zvi ku karatela ku kuma mifananiso ya yi nene, wona a Índice das Publicações da Torre de Vigia. Ka cihlokwana ca mhaka leci ci nge “Ilustrações”, u ta kuma mifananiso yo tala nguvhu ya ku u nga yi tirisa. Kanilezvi alakanya lezvaku a mifananiso yi fana ni mikro — yi engetela a ntamu wa lezvi u gondzisako. Hikwalaho tirisa mifananiso ntsena ka timhaka ta lisima leti u lavako ku gondzisa. A cigelo ca hombe ca ku chukwatisa magondzisela ya hina a hi ku ti kokela wudzundzo, kanilezvi ku vhuna votala hi laha zvi kotekako hi kona lezvaku va nghena ngangweni wo tsaka wa Jehovha.

19. Hi nga kombisa kuyini lezvaku ha wu randza a ngango wa hina wa moya?

¹⁹ Hina a hi vangi ni thomo ga kuva ni nhondzo yo mbhelela, kanilezvi hi na ni thomo ga ku tirela Jehovha na hi hi zvin’we ni ngango wa hombe wa vamakabye. Hi kombisa lirandzo hi vona hi ku tshama navo, hi gondza navo, hi tlhela hi tira navo ntirweni wa ku chumayela ni ku gondzisa. Loku hi ti karatela ku pimanyisa Jakobe ka lezvi hi zvi pimisako, lezvi hi mahako ni ndlela leyi hi gondzisako hi yona, hi mu nyika wudzundzo Jehovha hi tlhela hi vhuna vanhu va timbilu ti nene lezvaku va tshinela ka Papayi wa hina wa le tilweni wa lirandzo.