1. ¿Kʼu yelan li yutsʼ yalal Santiagoe?

 LI YITSʼIN Jesus ti jaʼ sbi Santiagoe lek tsots ta mantal li yutsʼ yalale. * Li stot smeʼ ti jaʼ Jose xchiʼuk Mariae skʼanojik tajek li Jeovae xchiʼuk laj yakʼik persa sventa lekuk xtunik ta stojolal. Pe maʼuk noʼox, yuʼun li sbankile kʼot ta Mesias ti albil onoʼox skʼoplale. ¡Jaʼ jun mukʼta matanal ti jech yutsʼ yalale!

2. ¿Kʼusitik srasonal oy yuʼun Santiago sventa lek ta chanbel stalelal chil li sbankile?

² Li Santiagoe oy lek srasonal yuʼun ti lek ta chanbel stalelal chil li sbankile (Mat. 13:55). Jech kʼuchaʼal liʼe, li Jesuse xojtikin lek li Tsʼibetike. Jaʼ yuʼun, kʼalal la xchiʼin ta loʼil li jchanubtasvanejetik ta Jerusalen kʼalal 12 toʼox sjabilale, labal sba laj yilik akʼo mi lek chanunajemik (Luk. 2:46, 47). Jech xtok, li Santiagoe jmoj van abtejik ta karpinteroal xchiʼuk li Jesuse, jaʼ yuʼun laj van yojtikin lek li sbankile. Xi onoʼox nopem xaʼi chal li Nathan Knorre: «Kʼalal oy buchʼu ta jchiʼintik ta abtele, chkojtikintik lek». * Li Santiago xtoke laj van yakʼ venta ti «Jesuse lik pʼijubuk mas xchiʼuk lik chʼiuk, lek ilbil˗o yuʼun li Diose xchiʼuk li krixchanoetike» (Luk. 2:52). Ta skoj taje, kʼot noʼox ta yajchankʼop Jesus ti jechuke, pe mu jechuk la spas.

3. ¿Kʼu yelan laj yil Santiago kʼalal lik xchol mantal li Jesuse?

³ Kʼalal la xchol mantal li Jesuse, li Santiagoe muʼyuk  xkʼot ta yajchankʼop (Juan 7:3-5). Li Santiagoe xuʼ van te kapal skʼoplal kʼalal xi albat yuʼun yutsʼ yalal li Jesuse: «Likem xchuvaj» (Mar. 3:21). Kʼalal cham ta jtel teʼ li Jesuse, li Santiagoe muʼyuk van te oy xchiʼuk smeʼ ti Maria sbie (Juan 19:25-27).

4. ¿Kʼusi chaʼtos ta jkʼeltik batel?

⁴ Ta mas tsʼakale, li Santiagoe laj yakʼ xchʼunel yoʼonton ta stojolal Jesus xchiʼuk kʼot ta mol ta tsobobbail. Li ta xchanobil liʼe, ta jkʼeltik kʼusi chaʼtos xuʼ jchanbetik li Santiagoe: 1) ¿kʼu yuʼun skʼan bikʼit xkakʼ jbatik? xchiʼuk 2) ¿kʼuxi xuʼ xijtojob lek ta chanubtasvanej?

5. ¿Kʼusi la spas Santiago kʼalal laj yil ti chaʼkuxiem xa ox li Jesuse?

⁵ Li Santiagoe, ¿bakʼin och ta yajchankʼop Jesus? Kʼalal chaʼkuxiem xa ox Jesuse, «laj yakʼ sba ta ilel ta stojolal Santiago, laje ta skotol jtakboletik» (1 Kor. 15:7). Kʼalal jech kʼot ta pasele, jaʼo och ta yajchankʼop Jesus. Li Santiagoe te oy ek kʼalal jaʼo te tsobolik li jtakboletik ta jun kuarto ta Jerusalen sventa xichʼik chʼul espiritue (Ech. 1:13, 14). Ta mas tsʼakale, tun ta jtsop jbeiltasvanej li ta baʼyel sigloe (Ech. 15:6, 13-22; Gal. 2:9). Kʼalal skʼan toʼox li sjabilal 62, la stsʼiba jlik karta sventa li buchʼutik tʼujbil chbatik ta vinajel ti jaʼ akʼbat snaʼ yuʼun Diose. Ta jtabetik˗o sbalil li karta taje, mu ventauk mi chijkuxiutik ta vinajel o ta balumil (Sant. 1:1). Li j˗al-loʼil Josefo ti kuxi ta baʼyel sigloe laj yal ti mero bankilal pale Anán ti jaʼ juda vinike jaʼ laj yal mantal ti xichʼ milel li Santiagoe. Tukʼ laj yakʼ˗o sba ta stojolal Jeova li Santiago ti kʼu sjalil kuxi liʼ ta balumile.

6. ¿Kʼusi jelel˗o li Santiago xchiʼuk li jnitvanejetik ta relijione?

⁶ Bikʼit laj yakʼ sba li Santiagoe. Jkʼeltik kʼu xa yelan laj yakʼ ta ilel stalelal li Santiagoe xchiʼuk kʼu yelan laj yakʼ ta ilel stalelalik li jnitvanejetik ta relijione. Kʼalal laj yilbe lek sprevailtak Santiago ti jaʼ Xnichʼon Dios li Jesuse, bikʼit laj yakʼ sba xchiʼuk la xchʼun. Pe mu jechuk la spasik li bankilal paleetik ta Jerusalene. Snaʼojik lek ti la xchaʼkuxes Lasaro li Jesuse, pe mu skʼan xchʼunik ti takbil tal yuʼun li Jeovae. Jaʼ yuʼun, tskʼan ox tsmilik li Jesus xchiʼuk Lasaroe (Juan 11:53; 12:9-11). Kʼalal chaʼkuxi li Jesuse, oy kʼusitik  la spasik sventa mu xvinaj batel (Mat. 28:11-15). Li jnitvanejetik ta relijione la spʼajik Mesias ta skoj stoyobbailik.

7. ¿Kʼu yuʼun skʼan mu jtoy jbatik?

⁷ ¿Kʼusi chakʼ jchantik? Mu jtoy jbatik xchiʼuk kakʼtik ti akʼo xchanubtasutik li Jeovae. Kʼalal chij˗ipaje, xuʼ van mu xa x˗abtej lek li koʼontontike. Jaʼ noʼox jech ek, kʼalal ta jtoy jbatike, xuʼ van vokol xa chkaʼitik xchʼunbel smantal li Jeovae. Oy lek sprevailtak ti chakʼ ta ilel ti jaʼ Xnichʼon Dios li Jesuse xchiʼuk ti koltabil yuʼun li chʼul espiritue, pe li jfariseoetike muʼyuk la xchʼunik ta skoj ti la stoy sbaike (Juan 12:37-40). Ta skoj ti jech stalelalike, muʼyuk chkuxiik sbatel osil (Mat. 23:13, 33). Toj tsots skʼoplal ti akʼo xkakʼ sjel jtalelaltik, jnopbentik xchiʼuk ti skoltautik sventa lekuk kʼusi xkʼot ta nopel kuʼuntik li Vivliae xchiʼuk li xchʼul espiritu Diose (Sant. 3:17). Li Santiagoe laj yakʼ ti akʼo xchanubtasat yuʼun Jeova ta skoj ti bikʼit laj yakʼ sbae. Ta jkʼeltik batel xtok ti kʼot ta lekil jchanubtasvanej ta skoj ti jech stalelale.

8. ¿Kʼusi tskoltautik sventa xijtojob lek ta chanubtasvanej?

⁸ Li Santiagoe muʼyuk ep xchanunaj. Li jnitvanejetik ta relijione muʼyuk chanunajem laj yilik li Santiagoe xchiʼuk ti jaʼ noʼox jech kʼuchaʼal li yan krixchanoetike. Taje jech xa onoʼox yalojik ta stojolal li Pedro xchiʼuk Juane (Ech. 4:13). Pe mi ta jkʼeltik li slivroal Santiagoe, te chkakʼtik venta ti lek xtojob ta chanubtasvaneje. Xuʼ van jutuk chanunajemutik kʼuchaʼal li Santiagoe, pe xuʼ xijtojob lek ta chanubtasvanej koliyal ti tskoltautik li xchʼul espiritu Jeovae xchiʼuk ti chchanubtasutik li s˗organisasione. Jkʼeltik batel ti kʼu yelan chanubtasvan li Santiagoe xchiʼuk li kʼusi xuʼ jchanbetike.

9. ¿Kʼu yelan chanubtasvan li Santiagoe?

⁹ Li Santiagoe kʼun noʼox ta aʼiel li kʼusi laj yale. Jaʼ yuʼun, li krixchanoetike xaʼibeik noʼox smelolal li kʼusi skʼan spasike xchiʼuk ti kʼuxi tspasike. Kalbetik junuk  skʼelobil. Kʼalal laj yakʼ ta chanel ti skʼan stsʼikuk kuʼuntik li kʼusi chopol chkichʼtik pasbele xchiʼuk ti mu jnakʼ skʼakʼal koʼontontike, kʼun tajek laj yalbe smelolal. Xi laj yale: «Chkalbetik skʼoplal ti xmuyubajik noʼox li buchʼutik kuchem yuʼunike. Li voʼoxuke avaʼiojbeik skʼoplal ti kʼu yelan kuch yuʼun li Jobe xchiʼuk ti kʼu yelan akʼbat bendision yuʼun Jeovae, ti toj echʼ xa noʼox snaʼ xkʼanvan xchiʼuk chkʼuxubinvan li Jeovae» (Sant. 5:11). Li Santiagoe la stunes Skʼop Dios sventa xakʼ ta chanel ti ch˗akʼbat smoton yuʼun Jeova li buchʼu tukʼ chakʼ sba ta stojolal jech kʼuchaʼal Jobe. Kʼun ta aʼiel kʼalal laj yakʼ ta chanel taje. Kʼalal jech la spase, muʼyuk la stoybe sba skʼoplal stuk, yuʼun jaʼ laj yakʼ ta ichʼel ta mukʼ li Jeovae.

10. ¿Kʼuxi xuʼ jchanbetik Santiago kʼalal chijchanubtasvane?

¹⁰ ¿Kʼusi chakʼ jchantik? Kʼunuk ta aʼibel smelolal ti kʼu yelan chijchanubtasvane xchiʼuk jtunestik li Vivliae. Kʼalal ta jchanubtastik yantike, maʼuk sventa xkakʼbetik yilik li kʼusi jnaʼojtike, yuʼun jaʼ sventa xkakʼbetik yilik ti ep kʼusitik snaʼ li Jeovae xchiʼuk ti oyik tajek ta yoʼontone (Rom. 11:33). Tspas kuʼuntik mi jaʼ ta jtunestik˗o li Vivliae. Jech kʼuchaʼal liʼe, kʼalal oy kʼusi tsnuptan li kaj˗estudiotike, skʼan ti mu xkalbetik kʼusi ta jpastik ti voʼotikuk jech yakal ta jnuptantike. Jaʼ mas lek ti jkoltatik yoʼ snopbeik skʼoplal li buchʼutik chalbe skʼoplal ta Vivliae, ti xaʼibeik smelolal kʼu yelan tsnop Jeovae xchiʼuk ti kʼu yelan chaʼi sbae. Vaʼun, chakʼ ta xkuxlejalik li kʼusi yakal chchanik ta skoj ti tskʼan lek ch˗ilatik yuʼun li Jeovae, maʼuk sventa lekuk xkiltik voʼotike.

11. ¿Kʼusitik toʼox chopol tspasik junantik ermanoetik, xchiʼuk kʼusi albatik? (Santiago 5:13-15).

¹¹ Li Santiagoe laj yil ti oy kʼusi vokol chaʼiik spasel li yantike. Li ta skartae, te xvinaj ti snaʼoj lek li kʼusi yakal tsnuptan li yermanotake xchiʼuk laj yalanbe ta jamal li k’usi sk’an spasike. Jech kʼuchaʼal liʼe, junantik ermanoetike vokol chaʼiik xchʼunel li tojobtaseletike (Sant. 1:22). Yantike jaʼ lek chilik li jkʼulejetike (Sant. 2:1-3). Junantik xtoke vokol chaʼiik spajesel li kʼusi chalike (Sant. 3:8-10). Toj chopol li kʼusi tspasik li vaʼ ermanoetike, pe li Santiagoe muʼyuk la snop ti mu xa xjel stalelalike. Ta slekil yoʼonton la stojobtasan, pe jamal laj yalanbe xtok li kʼusi skʼan spasike. Laj yalanbe li buchʼutik kʼunik ta mantal ti akʼo skʼanbeik koltael li moletik ta tsobobbaile (kʼelo Santiago 5:13-15).

12. ¿Kʼusi tskoltautik sventa mu kʼusi chopol jnoptik kʼalal oy buchʼu ta jchanubtastike?

¹² ¿Kʼusi chakʼ jchantik? Teuk ta joltik ti oy kʼusi vokol chaʼiik spasel li yantike, pe mu chopoluk kʼusi jnoptik. Ep estudianteetike vokol chaʼiik yakʼel ta xkuxlejalik li kʼusi chal Vivliae (Sant. 4:1-4). Xuʼ van mu ta aniluk ti jechuk xa stalelalik kʼuchaʼal jun yajtsʼaklom Kristoe. Jech kʼuchaʼal la spas li Santiagoe, skʼan ti mu xijxiʼo ta yalbel kaj˗estudiotik li kʼusi skʼan sjel ta stalelale. Pe skʼan me mu kʼusi chopol jnoptik, teuk ta joltik ti jaʼ chikʼ talel Jeova li buchʼutik bikʼit chakʼ sbaike xchiʼuk ti tskoltaan sventa sjel xkuxlejalike (Sant. 4:10).

13. ¿Kʼusi snaʼoj li Santiagoe? (Santiago 3:2; tsʼib ta yok vun).

¹³ Muʼyuk tsots skʼoplal laj yaʼi sba li Santiagoe. Muʼyuk la snop mi jaʼ mas tsots skʼoplal ta skoj ti jaʼ li yitsʼin Jesuse  o ta skoj li kʼusitik sbainoj spasele. Xi laj yalbe li ermanoetike: «Kuni kʼanbil ermanotak» (Sant. 1:16, 19; 2:5). Muʼyuk laj yakʼ ta aʼiel xtok ti muʼyuk xa kʼusi chopol chbat ta pasel yuʼune, yuʼun te laj yalbe sba skʼoplal ek kʼalal xi laj yale: «Ep ta velta ta jsaʼ jpaltailtik jkotoltik» (kʼelo Santiago 3:2 xchi’uk tsʼib ta yok vun).

14. ¿Kʼu yuʼun skʼan xkaltik ta jamal ti oy kʼusi chopol chbat ta pasel kuʼuntike?

¹⁴ ¿Kʼusi chakʼ jchantik? Teuk ta joltik ti jpasmulilutik jkotoltike. Skʼan mu jnoptik ti mas tsots jkʼoplaltike ti jaʼ mu sta li buchʼu ta jchanubtastike. ¿Kʼu yuʼun? Mi laj kakʼbetik snop kaj˗estudiotik ti lek skotol li kʼusi ta jpastike, xuʼ me snop ti mu onoʼox spas yuʼun li kʼusi tskʼan Diose. Jaʼ lek ti xkaltik ta jamal ti mu kʼunuk chkaʼitik xchʼunel skotol velta li kʼusi chal Vivliae xchiʼuk ti xkalbetik li kaj˗estudiotik kʼuxi skoltaojutik talel li Jeova sventa jel jkuxlejaltike. Mi jech la jpastike, ta jkoltatik sventa xakʼ venta ti xuʼ xtun ta stojolal Jeovae.

15. ¿Kʼu yelan li skoʼoltasobiltak la stunes Santiagoe? (Santiago 3:2-6, 10-12).

¹⁵ Li Santiagoe la stunes skoʼoltasobiltak ti chkʼot ta oʼontonale. Koltaat onoʼox yuʼun li chʼul espiritue, pe kʼalal la xchanbe skʼoplal li skoʼoltasobiltak la stunes li sbankil ti jaʼ li Jesuse, jaʼ van koltaat sventa xtojob lek ta chanubtasvanej. Li skoʼoltasobiltak la stsʼiba Santiago ta skartae kʼunik noʼox ta aʼibel smelolal xchiʼuk xkaʼitik noʼox kʼu yelan skʼan xkakʼ ta jkuxlejaltik (kʼelo Santiago 3:2-6, 10-12).

16. ¿Kʼu yuʼun skʼan jtunestik skoʼoltasobiltak ti jamaluk ta aʼiele?

¹⁶ ¿Kʼusi chakʼ jchantik? Jtunestik skoʼoltasobiltak ti jamaluk ta aʼiele. Kʼalal ta jtʼujtik lek junuk skoʼoltasobile, ta jkoltatik li yantik sventa snopbeik skʼoplal li kʼusi chchikintaike. Li kʼusi chkalbetike jaʼ chkoltaatik˗o sventa xvul ta sjolik li kʼusitik mas tsots skʼoplal ta Vivliae. Li Jesuse xtojob lek ta stunesel skoʼoltasobiltak xchiʼuk jaʼ jech la xchan talel ek li Santiagoe. Kalbetik skʼoplal junuk li kʼusi la stunese xchiʼuk jkʼeltik kʼu yuʼun jamal ta aʼiel.

17. ¿Kʼu yuʼun lek jamal ta aʼiel li skoʼoltasobil chal ta Santiago 1:22 kʼalal ta 25?

¹⁷ (Kʼelo Santiago 1:22-25). Lek jamal  ta aʼiel li skoʼoltasobil la stunes Santiago ta sventa li jun nene. Li kʼusi tskʼan chakʼ ta chanele jaʼ ti skʼan xkakʼ ta jkuxlejaltik li kʼusi chal Skʼop Dios sventa jtabetik sbalile, maʼuk noʼox ti ta jchantike. Li skoʼoltasobil la stunes Santiagoe kʼun ta aʼiel ti tskʼel sba ta nen li jun krixchanoe. ¿Kʼusi tskʼan chakʼ ta chanel? Muʼyuk me sbalil mi tskʼel sba ta jun nen li jun krixchano mi muʼyuk tsjel li kʼusi laj yile. Jaʼ noʼox jech ek, muʼyuk me sbalil mi ta jchantik Vivlia, pe ti muʼyuk ta jeltik li kʼusi skʼan jel li ta jkuxlejaltike.

18. ¿Kʼusi oxtos skʼan jpastik kʼalal ta jtunestik junuk skoʼoltasobile?

¹⁸ Kʼalal ta jtunestik junuk skoʼoltasobile, jpastik li oxtos liʼe jech kʼuchaʼal la spas li Santiagoe: 1) ti xkoʼolajuk xchiʼuk li kʼusi yakal chkalbetik skʼoplale; 2) ti xaʼibeikuk noʼox smelolal li yantike xchi’uk 3) ti sjambeuk lek smelolal li kʼusi chkakʼtik ta chanele. Mi mu xtal ta joltik junantik skoʼoltasobiltak ti sta˗oe, xuʼ jsaʼtik li ta Índice de las publicaciones Watch Tower. Ep skoʼoltasobiltak xuʼ te jtatik ti bu chal: «Ejemplos». Teuk ta joltik ti xkoʼolaj kʼalal chijkʼopoj ta mikrofono li skoʼoltasobiltake, jaʼ xkaltik, ti chkoltavan sventa lekuk xkaʼibetik smelolal li kʼusi mas tsots skʼoplale. Jaʼ yuʼun, jaʼ noʼox jsabetik junuk skoʼoltasobil kʼalal chkalbetik smelolal li kʼusi mas tsots skʼoplale. Ti kʼu yuʼun chkakʼtik persa sventa xijtojobuk lek ta chanubtasvaneje, maʼuk sventa tsotsuk jkʼoplal xkaʼi jbatik, yuʼun jaʼ sventa ep buchʼutik x˗ochik talel li ta steklumal Jeovae.

19. ¿Kʼuxi chkakʼtik ta ilel ti jkʼanojtik li kermanotaktike?

¹⁹ Melel onoʼox ti muʼyuk jmoj lijchʼi talel xchiʼuk junuk jbankiltik ti jaʼ tukʼil krixchanoe. Pe xuʼ koʼol xijtun ta stojolal Jeova xchiʼuk li kermanotaktik ti jaʼik kutsʼ kalaltik ta mantale. Kʼalal oy kʼusi jmoj ta jpastik xchiʼukik, kʼalal oy kʼusi ta jchantik ta stojolalik, kʼalal jmoj ta jcholtik mantal xchiʼuk chijchanubtasvane, jaʼ jech chkakʼtik ta ilel ti jkʼanojantike. Kʼalal chkakʼtik persa ti jechuk jtalelaltik kʼuchaʼal Santiago xchiʼuk ti jechuk xijchanubtasvane, jaʼ jech chkichʼtik˗o ta mukʼ li Jeovae xchiʼuk ta jkoltatik yantik sventa xnopajik ta stojolal li jkʼanvanej Totil kuʼuntike.