'Dho -a 'gü -wɔn -ta

'Dho -a 'gü -wɔn -nu 'sëëdhɛ -ta

ˈWƆN ˗GƆ 6

Ü ˈdhaŋ˗ ˗bho ꞊dhɛ Zoova këwɔn ˗nu ˗së ˗kplawo ˗ee?

Ü ˈdhaŋ˗ ˗bho ꞊dhɛ Zoova këwɔn ˗nu ˗së ˗kplawo ˗ee?

«˗Gwö gbɔŋ˗ ˗mü, ˗a këwɔn ˗yö ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈, ˗a ˗gɛn ˗mü ꞊dhɛ ˗a këwɔn ˗nu ꞊gban ˈˈpɛpɛ ˗wo kpɛnŋdhö. ˗Zlan ˈö to ö ˗wo ˗ta, ˈö ˈyaa ꞊flüüwɔn kë toŋtoŋdhö yö ˗mü. ˗Yö kpɛnŋdhö ꞊dedewo.»—DEUT. 32:4.

ˈˈTAN 3 Yi ꞊faan, yi ˗bha ˗zoyödhɛmɛn, ˈö yi ˗zo ˗gban

ˈPË ˈKWA DHO ˗A YÖ *

1-2. (1) ˈMën ˗kë ˈö ˈdhaŋ˗ ˗bho mɛn ˗nu ˈö ˗wogbinŋdhɛ ˈdhö ˗an ˗gɔ ˗an ˈˈdhiʋ̈ ˗sü ˈdhö mɛn ꞊vadhɛ ˗kɔa ˈˈgbɩɩ˗ ꞊dɛɛ? (2) ˈMën ˈkwa dho ˗a yö ˈwɔn ˗gɔ ˈö yö ˗a ˈgü?

 ˈDHAŊ˗ ˗bho mɛn ˗nu ˈö ˗wogbinŋdhɛ ˈdhö ˗an ˗gɔ ˗an ˈˈdhiʋ̈ ˗sü ˗yö mɛn ꞊vadhɛ ˗kɔa ˈˈgbɩɩ˗ ꞊dɛɛ. ꞊Waa˗ yö ꞊dhɛ ˈˈsɛgɔdhiʋ̈mɛn ˗nu waa ˗an ˗bha ˈtɔŋ˗ ˗nu wë ˗së ˗yö ˗bɔ ꞊nɔɔnmɛn ˗nu ɛɛnˈˈ mɛn ˗nu ˈö ˗duɛɛ ˈkpii˗ ˈdhö ˗an ˗gɔ ˗an ˈˈpiʋ̈, ˗an ˈˈtʋ̈ ˈyaa ˈˈflɛɛmɛn ˗nu ˗bha. Pë ꞊dede ˈö Biblö ˗ya pö ˈyö bhë. ˗Ya ˗pö: ‹Mɛn ˗yö mɛn ˈˈwɛɛ ˗kɔɔn kö ˈö˗ ˈˈklʋʋbhɔ.› (Eccl. 8:9) ˗Ya ˈgo mü ˈzü, ˗zlanwo ˗gɔdhiʋ̈mɛn ˈbha ˗nu ˈwo ꞊dɛɛ ˗an ˗kɔ ˗yö ˈwɔn yaa kë ˗sü ˈgü. ꞊Waa˗ kë mɛn ꞊vadhɛ ˈwaa ˈdhaŋ˗ bho ˗Zlan ˈˈdhiʋ̈ ˈzüdho. ˗A ˈwɔn ˈgü, ˈkwa ˗ya mɛn ˈbha ꞊klaŋ ˗kë Biblö ˈka ˗sü ˗bha, ˗a ˗takun ˗sü kö ˗yö ö ˗zo yö Zoova waa mɛn ˗nu ˈö ˗an ˗ya kö ˗wo ˈˈdhiʋ̈sü kwa ˈka ˈˈsɛ ˗ta yö ˗an ˗dhɛ, ˗yö ˗kë ˈˈgbɩɩ˗.

2 ˈˈKɛɛ Biblö ꞊klaŋnën ˗nu dosɛnŋ ˈyaa ˈnën ˗an dua ˈdhö ˗mü kö ˗wo wo ˗zoyö Zoova waa ö ˗bha ˗kɔlokota ˗an ˗dhɛ ˗sü draanˈˈ. ˈKö ˗kë ˗ʒianwo ꞊dhɛ kwa Zoova ˗dhɔkëmɛn ˈka ˗a yi ˗ya ꞊gwëë, kwa ˗dua ˈyaa ˗mü toŋtoŋdhö kö kwa ˗zo ˗yö bhɔ ꞊dhɛ Zoova ˗bha ˈwɔn kë ˗kɔ ˗nu ˗wo ˗së ˈˈtʋ̈ŋ ꞊gban ˈka. ˈˈTʋ̈ŋ ˈbha ˗nu ˈka, ˈwɔn ˈbha ˗nu ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo kwa ˗bha ˗zoyö Zoova ˗dhɛ ˗sü ˗da ˈgüdandhe ˈgü. Kwa ˗dho ˗a ˗yaaga ˗wɔn blɛɛˈˈ ˈwɔn ˗gɔ ˈö yö ˗a ˈgü. (1) Kwa ˗kwɛzlan ˈbha ˗nu ˈwo Biblö ˈgü, ˗an ˗wo pö ˗ni ˈgü. (2) Zoova ˗bha ˗kɔlokota ˗ya ʒiaan ˈbha ˗nu ˗zɔn kwa ˗dhɛ. (3) ˈWɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈö ˈkwa dho bɔ ˗an ˈgü ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˈgü.

KWA BIBLÖ ˗WO PÖ ˗NI ˈGÜ, ˗KWA ˈDHAŊ˗ BHO ZOOVA ˈˈDHIƲ̈

3. ˗Kwɛzlan ˈbha ˗nu ˈwo Biblö ˈgü, ˗wo ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo kwa ˗bha ˈdhaŋ˗ ˗bho Zoova ˈˈdhiʋ̈ ˗sü ˗da ˈgüdandhe ˈgü ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

 3 Kwa ˗Zlan ˈˈDhiwo ˗wo pö ˗ni ˈgü, ˗kɔ ˈö Zoova ˗yö ˈwɔn ˗nu ˗kë ˗a ˈka mɛn ˈbha ˗nu ˈˈpiʋ̈ ɛɛnˈˈ ˈzü ˈpë ˗kë ˈö ˗da ˈwɔn ˈbha ˗nu ˗ʒian ˗ta, ˗wo ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo kwa dɔ ˈdudhö. ˗A ˈwɔnzuan ꞊nɛn: Nombres ˈsëëdhɛ ˗be ˈgü, ˗yö pö ˗sü ˈka mü ꞊dhɛ Izraɛdhömi do ˈö dho ˈˈwo ˈˈyɛ ꞊glooyi ˈka, ˗wa ˗zë. ˈˈKɛɛ ˈdhɛ ˗kwɛ ꞊va ˗yö ˗ʒiö, kwa˗ ˗yö Samuel ˗bha ˈsëëdhɛ ˗be ꞊plɛ ˗bha ˗naan ˈgü ꞊dhɛ Davi ˈö ˗da mɛn ˗nu ˗bha dhe ˈˈpiʋ̈, ˈö˗ ˗kë ˈzü ˈwo˗ ꞊gɔɔn zë bhë, Zoova ˗ya ˗bhawɔn ˗to. (Nomb. 15:32, 35; 2 Sam. 12:9, 13) Kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa kwa ˗de dhɛɛˈˈ kpɔ, ˈö ˈkwa˗ pö: «ˈMën ˗kë ˈö Zoova ˗yö Davi ˈö mɛn zë, ˈö ˗da mɛn ˗nu ˗bha dhe ˈˈpiʋ̈ ˗a ˗bhawɔn to, ˈˈkɛɛ ˈö˗ pö ˗wo gɔndënën ˈö ˈˈwo ˗yɛ ꞊glooyi ˈka bhë ˗a zë, ˈsa kö ˈwɔn ˈö˗ ˗kë bhë ˈyaa ˈya˗ ˈgbɛ ꞊dhɛ Davi ˗bha ˈdhö?» ˈKwa˗ pö ˈkwa˗ ˗yɔ dɔ, ˗kwa pë ˗yaaga ˈö kwa Biblö ˗wo pö ˗ni ˈgü ˈkwa dho kwa ˈˈtʋ̈ŋ kë ˗an ˈgü, ˗an ˗ga.

4. ˈWunzüdɔdhɛ 18:20, 21 waa Deutéronome 10:17 ˗wo kwa ˗bha ˈdhaŋ˗ ˗bho Zoova ˈwɔn kë ˗kɔ ˗nu ˈˈdhiʋ̈ ˗sü ˗gɛn ˗gban ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

4 Biblö ˗ya ˗kwɛzlan ˈbha ˗nu bho, ˈyaa ˈwɔn ˈsɛɛn˗ ˈˈpɛpɛ ˈwo ˗kë ˗a ꞊wlöö ˗an pö kwa ˗dhɛ. ˗A ˈwɔnzuan ꞊nɛn: Kwa˗ ˈwɔn ˗dɔ ꞊dhɛ ˈdhɛ Davi ˗yö ˈwɔn yaa ˗kë, ˗yö ˗go ꞊dedewo ö ˗bha ꞊sɔŋ yaa ˈgü. (Ps. 51:2-4) ˈˈKɛɛ gɔndënën ˈö ˈtɔŋ˗ ˈö ˗gban ꞊glooyi ˗bha ˗a ˗lögü bhë, ˗yö ˗kun mɛn suu ˗mɛɛn ˈka? ˗Yö ˗wɩ ˗a ˗bha ꞊dhɛ ˈya ˈwɔn yaa kë, ˈö ˗bhawɔntodhe ˗dhɛ ˗ee? ˗Ya Zoova ˗bha ˈtɔŋ˗ ˈbha ˗nu ˗lögü ˗be zii ˈka ˗ee? ꞊Waa˗ ꞊kpɔɔ ˗be, ˈyö gɔɔgbɩɩdhɛ ˗kë ˗ee? Biblö ˈti˗ ˈdhɛ bhë ˗a blɛɛˈˈ. ˈˈKɛɛ ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ga kwa ˈgü ꞊dhɛ Zoova ˈyaa ˈwɔn ˈö «ˈyaa kpɛnŋdhö ˗a kë toŋtoŋdhö.» (Deut. 32:4) Pë ˈö˗ ˈˈɲan ˗ya yö, ˈyö ˗gban ˗a ˗ta ˈö ˈwɔn ˗nu ˗kë. ˈYaa dɔ «˗wa ˗pö,» mɛn ˗san ɛɛnˈˈ pë ˈˈwɛɛ ˈbha ˗ta kö ˗yö za dɔ ꞊dhɛ ˗kɔ ˈö mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗wa ˗kë ˗a ˈka, ˗a ˈdhö. (ˈWunzüdɔdhɛ 18:20, 21; Deutéronome 10:17 ˗wo pö.) ˈWɔn ˗nu ˈwo ˗gban Zoova waa˗ ˗bha ˈtɔŋ˗ ˗nu ˗bha kwa ˗an draanˈˈ ˗ni ˈgü, kö kwa ˗bha ˈdhaŋ˗ ˗bho ˗a ˗bha za dɔ ˗kɔ ˗nu ˈˈdhiʋ̈ ˗sü ˗gɛn ˗yö ˗gban ˗ni ˈgü. ꞊Ya kë ˈˈdhʋ̈, ˈkö ˗kë ꞊dhɛ kwa ˗kwɛzlan ˈbha ˗wo ˗pö Biblö ˈgü ˈö ˈkwa dhɛɛˈˈ ˗nu kpɔ kwa ˗de ˗gɔ ˗a ˗bha, ˗yö ˗dho kë ga ˗sü ˈka kwa ˈgü ꞊dhɛ kwa ˗bha ˗Zlan «˗yö kpɛnŋdhö ˈwɔn ꞊gban ˈgü.»—Ps. 145:17.

5. ˈWɔn yaa kë ˗dhii ˗yö kwa ˗bha ˈwɔn yö ˗kɔ ˗shiʋ̈ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? (kpɔɔˈˈ ˈzü ˈkɔnën « ˈWɔn yaa kë ˗dhii ˗ya ˗kë ˈö ˈkwaa ˈwɔn ꞊gban ˈgüman ˗së ˈka» ˗bha.)

5 ˈKwaa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa za kpɛnŋdhö dɔ ˈyö ˗tɔ ꞊dhɛ ˈwɔn yaa kë ˗dhii ˗yö kwa ˗bha. ˗Zlan ˗yö kwa ˗da ö ˈˈbin ˗bha, ˗a ˗wɔn ˈgü ˈkwa mɛn ˈbha yö kö ˈwɔn ˈö ˈyaa kpɛnŋdhö ˗wa kë ˗ni ˈgü ˗a ˈka, ˈyaa kë kwa ˗dhɛ ˗së. (ˈWun. 1:26) ˈˈKɛɛ ˈdhɛ ˗kë ꞊dhɛ ˈwɔn yaa kë ˗dhii ˗yö kwa ˗bha, kwa ˗bha ˈwɔn ˈbha ˗nu yö ˗kɔ ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗kë ˈya˗, ˈkö˗ ˗de ˈö ˗kë ꞊dhɛ ˗a ˈwɔn ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈, kwa ˗bha ˈgü kwa pë ꞊gban ˗dɔ ˗an ˗bha. ˗A ˈwɔnzuan ꞊nɛn: ˈDhɛ Zoova ˗yö Ninivömɛn ˗nu ˗bhawɔn to, ˗yö ˗shiö Ʒonasö ˗dhɛ. (Jon. 3:10-4:1) ˈˈKɛɛ ˗an ˗bhawɔn ˈto ˈö Zoova ˗ya wo bhë, ˈwɔn ˗së ˈö go ˗a ˈgü ˗kwa kwa ˗zota ˗a ˈgü. Ninivömɛn ˗nu ˈwo ˗ʒiö 120.000 ˗ta ˗wo ˗dha. ˗A ˈˈdhiʋ̈tadhɛ ˈgü, kwa˗ ˗yö ꞊dhɛ Zoova ˈnën za ˗së kun ˗a ˈˈpiʋ̈. ˗A ˗dhɛ ˗kun ˗a ˗bha kö Ʒonasö ˗yö ö ˗bha ˈwɔn yö ˗kɔ bho ˈˈgblʋʋ.

6. ˈMën ˗kë ˈö ˈˈgbɩɩdhɛ ˈyaa ˗mü kö ˈwɔn ˈˈpɛpɛ ˈö Zoova ˗yö ˗da ˗a ˗ʒian ˗ta, ˗ya ˗gɛn pö kwa ˗dhɛ?

6 ˈˈGbɩɩdhɛ ˈyaa ˗mü kö ˈwɔn ˈˈpɛpɛ ˈö Zoova ˗ya ˗kë, ˗ya ˗gɛn pö mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗dhɛ. ˗Yö ˈˈdhʋ̈ ꞊dhɛ ꞊kwɛŋzü Zoova ꞊yaa˗ pö ˈö ˗da ˈwɔn ˈbha ˗nu ˗ʒian ˗ta ɛɛnˈˈ ˗ya ˈwɔn ˈbha ˗nu kë, ˗yö ö ˗dhɔkëmɛn ˈbha ˗nu dhɛɛˈˈ ˗kpɔ kö ˗kɔ ˈwo˗ yö ˗a ˈka ˗wa pö. (ˈWun. 18:25; Jon. 4:2, 3) ˈˈTʋ̈ŋ ˈbha ˗nu ˈka, pë ˈö˗ ˗blü ˈwɔn ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ ˗an kë ˗sü ˗bha ˗ya ˗pö ˗an ˗dhɛ. (Jon. 4:10, 11) ˈˈKɛɛ ˈˈgbɩɩdhɛ ˈyaa ˗mü kö Zoova ˗yö ö ˗wo ˈgü bho kwa ˗dhɛ. ˈDhɛ ˗kë ꞊dhɛ yö ˈnën ˗tɔ kwa ˗Damɛn, ˈˈgbɩɩdhɛ ˈyaa ˗mü kö ꞊yaa˗ pö ˈö ˈwɔn ˈbha ˗nu kë, ɛɛnˈˈ ˗ya ö bo ˗an kë ˗sü ˈka, ˗ya pö kwa ˗dhɛ.—Is. 40:13, 14; 55:9.

˗WA ƷIAN ˗NU ˗ZƆN KWA ˗DHƐ, ˗KWA ˈDHAŊ˗ BHO ZOOVA ˈˈDHIƲ̈

7. ˗Mën ˈö˗ kë ˗sü ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗kë kwa ˗gɔ ˈˈgbɩɩ˗? ˈYö ˈmën ˗kë?

7 ˗Yö ga ˗sü ˈka kwa ˈgü ꞊dedewo ꞊dhɛ ˈwɔn ˈö ˗së ˈyö Zoova ˗ya ˗kë ˈˈtʋ̈ŋ ꞊gban ˈka. ˈˈKɛɛ mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˈö ö ˗kɔ ˗yɛ ˗an ˗bha kö ˗wo ˈˈdhiʋ̈sü kwa ˈka bhë, ˈdhaŋ˗ ˗bho ˗an ˈˈdhiʋ̈ ˗sü ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗kë kwa ˗gɔ ˈˈgbɩɩ˗. Kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˗ʒianwo ˈkwa kwa ˗de dhɛɛˈˈ kpɔ ꞊dhɛ mɛn ˗nu ˈö ˗duɛɛ ˈkpii˗ ˈdhö ˗an ˗gɔ Zoova ˗bha ˗kɔlokota ˈgü bhë, pë ꞊dede ˈö Zoova ˗ya pö ˈyö ˈwo˗ ˗kë ˗ee? Ɛɛnˈˈ wo ˗de dhɔɔbhaawɔn ˈnën ˈwo˗ ˗kë? ˗A ˈbha ˗ya kë kö mɛn ˈbha ˗nu ˈwo kun ꞊kwɛŋzü ˗wo wo ˗zota ꞊dhɛ ˗kɔ bhë ˗a ˈdhö. Kwa ꞊dede ˗kwa ˈwɔnzuan ˗nu ˈö ˈkwa ˗an ˗wɔn ꞊blɛɛ ˗wo ˗bhüöö  kpö 3 ˈgü ꞊klöö yö, ˗an ˗ga. Gɔndënën ˈö ˈwo˗ zë ꞊glooyi ˈtɔŋ˗ ˗wɔn ˈgü bhë, ˗a ˗bha mɛn ˈbha ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ö ˗de dhɛɛˈˈ kpɔ ˈö˗ pö: «Moizö ˗yö ˗dho ꞊dedewo ˈö Zoova dhɛɛˈˈ kpɔ ˈyö ꞊kun ˗a pö ˗wa zë ˗ee?» Udhi ˈö ˗kë Ititömi ˈka ˈö Davi ˗da ˗a ˗bha dhe ˈˈpiʋ̈ bhë, ˗a ˈˈtɔŋdë ˈbha ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö pö: «˗An dua ˗mü ˗be kö ˗wo Davi zë. ˈˈKɛɛ ˈdhɛ ˗kë ꞊dhɛ ˗yö ˗gblüdë ˈka, ꞊yaa˗ ˗wɔn ˗da ö ˗gɛn ꞊wlöö.» Gagade ˈö mü ˈyö ˗tɔ ꞊dhɛ kwa ˈti ˈdhaŋ˗ bho Zoova ˗bha mɛn ˗nu ˈö ö ˗zo yö ˗an ˗dhɛ ˈö ˗an ˗ya ˈˈsɛ ˗ta yö ˗an ˈˈdhiʋ̈, kö ˈkwaa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa˗ pö ꞊dhɛ kwa ˈdhaŋ˗ ˗bho Zoova yö ꞊dede ˗a ˈˈdhiʋ̈.

8. Pë ˈö ˗bɛnzë ˗sü ˈka Këwɔn ˗nu 16:4, 5 ˈgü waa ˗kɔ ˈwo ˈwɔn ˗nu ˗kë ˗a ˈka kletiɛn ˗nu ˗bha ˗zlanwokɔdhi ˈgü ꞊dɛɛ, ˗wo ˗bhɔ wo ˈkwëë˗ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

8 ꞊Dɛɛ, Zoova ˗bɔ «gwëëmi ˗towotasü ˈö ꞊kpaɔsü» ˗a ˗ta ˈö ˈˈdhiʋ̈sü ö ˗bha ˗kɔlokota ˈˈpian ˈdhɛ ˈˈsɛ ˗ta yö, ˗a ˈka. (Mat. 24:45) ꞊Dhɛ kletiɛn ˗nu ˈwo kun ˗kwɛ këŋ do ˗blɛɛsü ˈgü ˗an ˈˈdhiʋ̈ʒiöwomɛn ˗nu ˈdhö, gwëëmi ˗towotasü ˗yö ö ˗zokë ˗Zlan ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˈwo ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˗todhʋ̈sü ˈgü ˗an ˈˈpiʋ̈, ˈö ʒiaan ˗nu ˗zɔn mɛn zii ˗nu ˈwo ˗zlanwokɔdhi ˗nu ˈgü ˗an ˗dhɛ. (Këwɔn ˗nu 16:4, 5 ˗wo pö.) Mɛn zii ˗nu ˗de ˈpö ˗wo pë ˈˈpɛpɛ ˗kë kö ˈwo ˈto ˗a ˗bha ˗dhioo ˗nu ˈˈpiʋ̈. ˗Dhɛ ˈö ˈˈdhʋ̈, ˈkwa˗ pö ˈkwa˗ ˗zɔn ꞊dhɛ kwa ˈdhaŋ˗ ˗bho Zoova ˗bha ˈwɔn kë ˗kɔ ˗nu ˈˈdhiʋ̈, kwa dua ˗mü kö ˗dhioo ˈö˗ ˗bha ˗kɔlokota waa mɛn zii ˗nu ˈwo˗ dɔ ˗ni ˈgü kwa ˗ta bhë, ˈkwa ˗an ˗ya ꞊bhlëë ˈgü.

9. ˈWɔn ˗mɛɛn ˗nu ˈwo ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˗wa kë kö ˈwɔn ˗man mɛn zii ˗nu ˗ta ˗sü ˗yö kë kwa ˗gɔ ˈˈgbɩɩ˗? ˈYö ˈmën ˗kë?

9 ˈˈTʋ̈ŋ ˈbha ˗nu ˈka, ˈwɔn ˈbha ˗nu ˈö mɛn zii ˗nu ˗da ˗an ˗ʒian ˗ta ˗an ˗ya ꞊bhlëë ˈgü ˗sü ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗kë kwa ˗kɔa ˈˈgbɩɩ˗. ˗A ˈwɔnzuan ꞊nɛn: ˗Kwɛ ˗nu ˈwo ˗ʒiö yö ˗an ˈgü, ˈwɔn ˗nu ˗wo ˗go ˈˈgblʋʋ ˗zlanwokɔdhi ꞊vadhɛ ˈgü. ˗Dhɛ ˈbha ˗nu ˈgü, mɛn zii ˗nu ˗wo ˗zlanwopömɛn ˈbha ˗nu ˗bɔ ˗zlanwokɔdhi ˈˈwɛɛ ˈgü, kë ˈˈdhʋ̈ kö mɛn ˗nu ˗wo ˗mɔn ˗bhɔkwëëkëgükɔ ˗nu ˈgü ˗së ˈka. Kö ˗wa pö kwa ˗dhɛ ˈkwa ˈdho ˗zlanwokɔdhi ˈˈwɛɛ ˈgü, kwa ˈˈtɔŋdë ˗nu waa kwa ˗bha ˈkɔdhigümɛn ˈto ˗sü kö ˈkwa ˈdho ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗kë kwa ˗kɔa ˈˈgbɩɩ˗. ˗Zlan ˈnën bɔ dhaŋ˗ ˈgü ˈö˗ pö mɛn zii ˗nu ˗dhɛ ‹mɛn ˈdhɛ ꞊nɛn ˗kaa bɔ ˗zlanwokɔdhi ˈö ꞊nɛn ˗a ˈgü ˗ee?› ˗Abin. ˈKwa kwa ˗zota ˈˈdhʋ̈, ˈwɔn ˗man ˗an ˗ta ˗sü ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗kë kwa ˗gɔ ˈˈgbɩɩ˗. ˈˈKɛɛ Zoova ˗yö ˈdhaŋ˗ ˗bho mɛn zii ˗nu ˈˈdhiʋ̈, kwa ˗de ˈpö kwa dua ˗mu ˈkwa ˈdhaŋ˗ bho ˗an ˈˈdhiʋ̈. *

10. ˈMën ˗kë kwa dua ˈdhö ˗mü ˈkwa ˈwɔnman mɛn zii ˗nu ˗ta?

10 ˈKö ˗kë ꞊dhɛ ˈwɔn ˗dhɛ ˈö ˈkwa˗ ˈˈpiʋ̈ ˈyaa ˈnën mɛn zii ˗nu ˗wo ˗da ˗a ˗ʒian ˗ta, ˈmën ˗kë ˈö kwa dua ˈdhö ˗mü ˈkwa ˈwɔn man ˗an ˗ta? ˈYö ˗tɔ ꞊dhɛ ˗a ˗kë ˈˈdhʋ̈ ˗sü ˗yö ˗Zlan ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˗kɔ ˗to ˈwɔn do ˗bha. (Efɛ. 4:2, 3) Mɛn ˈˈpɛpɛ ˗wa wo ˗de kë ˈˈtɩtɩ ˗wa pë ˈö mɛn zii ˗nu ˗wa pö ˗a ˗ya ꞊bhlëë ˈgü, ˗an ˗bha ˗zlanwokɔdhi ˗gɛn ˗dho ˈˈdhiʋ̈. (Eblö 13:17 ˗wo pö.) ˗Ya ˈgo mü ˈzü, mɛn ˗nu ˈö Zoova ˈdhaŋ˗ bho ˗an ˈˈdhiʋ̈ ˈö ˗an ˗ya kö ˗wo wo ˗zokë kwa ˈˈpiʋ̈ bhë ˈkwa ˈwɔn man ˗an ˗ta, kö kwa˗ ˗zɔn ꞊dhɛ kwa ˈdhaŋ˗ ˗bho Zoova yö ꞊dede ˗a ˈˈdhiʋ̈.—Këw. 20:28.

11. ˗Mën ˈö dho kwa ˗bha ˈdhaŋ˗ ˗bho mɛn zii ˗nu ˈˈdhiʋ̈ ˗sü ˗gɛn ˗gban?

11 Kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa kwa ˗bha ˈdhaŋ˗ ˗bho mɛn zii ˗nu ˈˈdhiʋ̈ ˗sü ˗gɛn ˗gban ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? Kwa ˗zo ˗yö ˗bo ꞊dhɛ ˈwɔn ˈö ˗gban ˗zlanwokɔdhi ˗bha ꞊waa˗ pö ˈwo ˗da ˗a ˗ʒian ˗ta, ˗wo ˗bhɛɛ Zoova ˗dhɛ ˈö ˈwo ˗zuu ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈ ˗dhɛ ˗a ˗gɔ. ˗Wo wo ˗zota ˗së ˈka ˈpö Biblö ˗bha ˈtɔŋ˗ ˗gɛngbandhɛ ˗nu ˈgü, ˈwo ˗dhɛ ˗ga ˗dhioo ˗nu ˈö Zoova ˗bha ˗kɔlokota ˗yö ˗an dɔ, ˗an ˈgü. Pë ˈwo˗ ˈˈpiʋ̈ ꞊dedewo ˈyö ˗tɔ ˈwo Zoova dhɔɔbhaawɔn kë, ˈwo wo ˗zokë ˗a ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˈˈpiʋ̈ ˗së ˈka. ˗A ˈwɔn ˗an ˈˈɲaan ꞊dhɛ ˗kɔ ˈwo wo ˗zokë ˗a ˈka ˗a ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˈˈpiʋ̈, ˗Zlan ˈˈɲan ˗ya ˗bha. (1 Piɛ. 5:2, 3) ˗Kwaa ˈwɔn dɔ ꞊dhɛ ˈˈkpɔnŋtaamɛn ˗nu wo ˈko ˗san ˗zë ˗an kwi ˈˈɲan, ˗an ˗bha ˗zlanwo ɛɛnˈˈ ˈˈsɛ kɔɔˈˈ ˗sü ˗nu ˗wɔn ˈgü. ˈˈKɛɛ Zoova ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˗zë ˗wo ˗Zlan ꞊dede ˈö˗ ˈka, ˗a ˗dhɔkë ˗dhikodhɛ ˈgü. ˗Yö ˗kë ˈˈdhʋ̈ Zoova ˗bha ˈdhuëë˗ ˗kpɔ ö ˗bha ˗kɔlokota ˗bha ˗sü ˈsaa˗ ˈgü.

12. ˗Mën ˈö mɛn zii ˗nu dho wo ˗zota ˗a ˈgü kö ˗ya kë ꞊dhɛ mɛn ˈbha ˗ya ˈgo ö ˗bha ꞊sɔŋ yaa ˈgü, ˗wa ˈwɔn dɔ?

12 Yö ˈkpii˗ ˈö ˗kë ö ˗zokë ˗zlanwokɔdhi ˈˈpiʋ̈ ˗sü ˈka kö ˗yö ˈto ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈ bhë, Zoova ˗ya ˈˈklɔɔn ˗bho mɛn zii ˗nu ˗bha. Kletiɛn ˈbha ˗ya ˈwɔn yaa ꞊gbɔɔnsü kë, Zoova ˗ya ˈˈpiʋ̈ kö ꞊ya kë ꞊dhɛ ˗a ˗mɛn ˗dho ˈto ˗zlanwokɔdhi ˈgü ɛɛnˈˈ ˗wo ˗dho ˗a bho kwa kpö ˈgü, mɛn zii ˗nu wo ˗zota ˗a ˈgu. ˈWɔn ˗nu ˈwo dho wo ˗zota ˗an ˈgü ˗a ˈbha ˗nu ˈnën ˈwo ꞊nɛn: Mɛn ˈö ˈwɔn yaa ˗kë ˈˈdhʋ̈ ˗ya ˈgo ꞊dedewo ö ˗bha ꞊sɔŋ yaa ˈgü ˗ee? ˗Yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö˗ pö ꞊dhɛ ˈya ˈgo ö ˗bha ꞊sɔŋ yaa ˈgü, ˈˈkɛɛ ˈwɔn yaa ˈö˗ ˗kë bhë ˗a ˗san ˗ya yö ˗a ˈgü ˗ee? ˈYaa˗ ˈˈpiʋ̈ ˈö ˈwɔn suu ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗a kë ˈzüdho ˗ee? ꞊Ya kë ꞊dhɛ ꞊nënŋ mɛn yaa ˗bha ˗sü ˈnën˗ ˗da ˈwɔn ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗a ˈgü, ˗a zuʋ̈ˈˈ ˈˈwɩ ˗sü ˈka˗ ˗bha kö ˈö ˈˈkan mɛn ˗nu bhë ˗an ˗bha ˗ee? Mɛn zii ˗nu ˗wo ˗bhɛɛ Zoova ˗dhɛ, ˈwo wo ˗zota Biblö ˗bha ˈtɔŋ˗ ˗gɛngbandhɛ ˗nu ˈgü, ˈö ˈwo wo ˗zota ˈzü ˗kɔ ˈö˗ ˗mɛn ˗yö ˈwɔn ˈö˗ ˗kë bhë ˗a yö˗ ˈka, ˗a ˈgü. ˗Wa wo bo ˗a ˗kë ˈˈdhʋ̈ ˗sü ˈka, ˈyö ꞊ya kë ꞊dhɛ ˗a ˗mɛn ˗dho ˈto ˗zlanwokɔdhi ˈgü ˈwo˗ ˗dhɛ yö. ˈWɔn ˈbha ˗nu ˈgü, ˗an dua ˗mü kö ˗wa ˗mɛn bho kwa kpö ˈgü.—1 Ko. 5:11-13.

13. ˗Wa kwa ˈˈtɔŋdë ɛɛnˈˈ kwa ˗bha ˈkɔdhigümɛn ˈbha bho kwa kpö ˈgü, ˗zotadhe ˗mɛɛn ˈö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗kë kwa ˗gɔ?

13 Kwa ˗bha ˈdhaŋ˗ ˗bho mɛn zii ˗nu ˈˈdhiʋ̈ ˗sü ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗da ˈgüdandhe ˈgü ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? ˗Wa mɛn ˈbha bho kwa kpö ˈgü, yö ˈti kë kwa ˈˈtɔŋdë ɛɛnˈˈ kwa ˗bha ˈkɔdhigümɛn ˈka, kwa ˗wɩ ˗a ˗bha ˈzodhö. ˈˈKɛɛ ˗ya kë kwa ˈˈtɔŋdë ˈˈgbɩɩ˗ ˈka, kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa˗ pö kwa ˗de ˗dhɛ ꞊dhɛ mɛn zii ˗nu ˈti ˈwɔn ˈö bhë ˗a ˈˈpiʋ̈ ˈpɔn ˗së ˈka, ɛɛnˈˈ ˈzü ˗kɔ ˈö Zoova ˈdhö˗ ˈˈpiʋ̈ kö ˗wo ˈwɔn ˗nu ˈˈɲan bhɔ ˗a ˈka, ˈyaa ˈnën ˈwo˗ ˗kë ˗a ˈka. ˈMën dho kwa ˗takun kö ˈwɔn ˈö mɛn zii ˗nu ˗da ˗a ˗ʒian ˗ta, ˗a yö ˗kɔ ˗së ˗yö kë kwa ˗gɔ?

14. Mɛn zii ˗nu ˗wa mɛn ˈbha bho kwa kpö ˗ya ˈˈyɛ kwa ˗bha, ˗mën ˈö dho kwa ˗takun?

14 Kwa dua ˗mü kwa ˗zo ˗yö ˗bo ꞊dhɛ mɛn ˗bho kwa kpö ˈgü ˗sü ˈö bhë, Zoova ꞊nën ˈö˗ pö. ˈGo mü ˈzü, ˗yö ˈwɔn ˗së ˗kë ˗zlanwokɔdhigümɛn ˗nu ˗dhɛ, ˈö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˗ya kë ˈpö ˈwɔnyaakëmɛn ˗dhɛ. ˈWɔnyaakëmɛn ˈö ˈyaa ˈgo ö ˗bha ꞊sɔŋ yaa ˈgü ˗ya ˈto ˗zlanwokɔdhi ˈgü, ˗yö ˗dho mɛn ˗nu ˈwo to ˗an ˗da ˈwɔn yaa kë ˗sü ˈgü. (Ga. 5:9) ˈYii ˗dho ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˗ʒianwo kö ˗ya ˈwɔn dɔ ꞊dhɛ ˈya ˈwɔn yaa ꞊gbɔɔnsü kë, kö ˗yö ö ˗zota ˗kɔ ˗nu bho ˈˈgblʋʋ ˗yö ˗mlɛɛn ˈö waa Zoova ˗an ꞊zinŋgü ˗a ˗yö ö pin ˈgü ˗ʒian mɛɛnˈˈ. (Eccl. 8:11) ˗Yö ga kwa ˈgü ꞊dhɛ mɛn zii ˗nu ꞊waa˗ pö ˈwo mɛn ˈbha bho kwa kpö ˈgü, ˈwaa˗ ˗wɔn ˈsü ˗bhaa ˈka. ꞊Dhɛ zakanmɛn ˗nu ˈwo kun Izraɛdhö ꞊kwɛŋzü ˗an ˈdhö, mɛn zii ˗wa ˈwɔn ˗dɔ ꞊dhɛ ˈwaa zadɔ mɛnbhɩɩdhe ˗bha ˈka, wo zadɔ Zoova ˗bha ˈka.—2 Chron. 19:6, 7.

ˈDHAŊ˗ ˗BHO ZOOVA ˈˈDHIƲ̈ ˗SÜ ˈÖ ꞊DƐƐ ˗YÖ KWA ˗KIAN ˗DHƐKPAƆ DHIƲ̈ˈˈ ˗BHA ˈKA

ˈMën dho kwa ˗takun kö ʒiaan ˗nu ˈwo dho ˗an ˗zɔn kwa ˗dhɛ ˈˈklʋʋbhɔdhe ˈkpii˗ ˈˈtʋ̈ŋ ˈgü, ˈkwa ˈto ˗an ˈˈpiʋ̈? (Kpɔɔˈˈ ˗wo ˗bhüöö kpö 15 ˈgü.)

15. ˈMën ˗kë ˈö ˈkwa dho ˈdhaŋ˗ ˗bho Zoova ˈˈdhiʋ̈ ˗sü draanˈˈ ˈgbɛ ꞊dɛɛ?

15 ˗Dhɛ ˈö ˗kë ꞊dhɛ ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˈö yö ˗a ˈgüshiʋ̈ ˈˈtʋ̈ŋ ˗wo ˗ni ˈgü, kwa dua ˗mü ˈkwa ˈdhaŋ˗ bho Zoova ˈˈdhiʋ̈ ˈzü ˈgbɛ ˗yö ʒiö ˗a ˈka mü. ˈMën ˗kë? ˈYö ˗tɔ ꞊dhɛ ˈˈklʋʋbhɔdhe ˈkpii˗ ˈˈtʋ̈ŋ ˈka, ˗dhioo ˗nu ˈwo dho ˗an dɔ kwa ˗ta ˗a ˈbha ˗nu ˈgüman ˗sü ɛɛnˈˈ ˗an ˗ya ꞊bhlëë ˈgü ˗sü ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗kë kwa ˗kɔa ˈˈgbɩɩ˗. ˗A ˈˈtʋ̈ŋ ˈö bhë ˗a ˈka, Zoova ˈti ˗dho kwa ˈsü do do kö ˗yö ˈwɔn blɛɛˈˈ kwa ˗dhɛ. ˗Yö ˗dho bɔ mɛn ˗nu ˈö ˗an ˗ya ˗an ˗ta ˈö ʒiaan bho kwa ˈka. Kwa dua ˈyaa ˗mü kö kwa zuʋ̈ˈˈ ˗yö dɔ ˈdudhö ɛɛnˈˈ kö ˈkwa˗ pö kwa ˗de ˗dhɛ ꞊dhɛ ʒiaan ˗nu ˈö ˈˈdhiʋ̈sü kwa ˈka ˗mɛn ˗nu dho ˗an ˗zɔn kwa ˗dhɛ bhë pë ˈwo˗ sü wo ˗de ˈgü yö ˗mü, ˈwii ˈgo Zoova ˈˈpiʋ̈. ˈˈTʋ̈ŋ ˈˈgbɩɩ˗ ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗a ˈgü, kwa ˗dho ˈdhaŋ˗ bho Zoova waa ö ˗bha ˗kɔlokota ˗an ˈˈdhiʋ̈ ˗ee? ˗Yö ˗dho ˈsü ˗kɔ ˈö ˈkwa mɛn ˗nu ˈö ˗Zlan ˗yö ˗an ˗ya kö ˗wo ˈˈdhiʋ̈sü kwa ˈka ˗an yö˗ ˈka ꞊dɛɛ, ˗a ˗bha. ˈKwa ˈdhaŋ˗ bho ʒiaan ˗nu ˈwo ˗an ˗zɔn ˗ni ˈgü kwa ˗dhɛ ꞊dɛɛ ˗an ˈˈdhiʋ̈, ˈwɔn ˗man ˗an ˗ta ˗sü zuʋ̈ga ˗ya kë kwa ˗gɔ, ˈˈklʋʋbhɔdhe ˈkpii˗ ˈˈtʋ̈ŋ ˈka ˗yö ˗dho kë kwa ˗kɔa ˈˈplëëplë.—Dhu. 16:10.

16. Kwa ˗bha ˈdhaŋ˗ ˗bho Zoova ˗bha ˈwɔn kë ˗kɔ ˗nu ˈˈdhiʋ̈ ˗sü ˗bha ˗da ˈgüdandhe ˈgü ˈˈtʋ̈ŋ ˈyaa ꞊gblɛɛn ˈzüdho ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

16 Zoova ˗bha za ˈˈkan ˈˈtʋ̈ŋ ˗ya ˗lo ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ɲën ˗yi ˈka, kɔ ˈö ˈkwa ˗dho ˈwɔn ˗nu kë ˗a ˈka ˗yö ˗së kö ˈkwa kwa ˗zota ˗a ˈgü. ˈPë ˈkwa˗ ˈˈpiʋ̈ ꞊dɛɛ ˈyö ˗tɔ mɛn ꞊vadhɛ, ˈö yö˗ ˈka kwa ˗bha mɛn ˗nu ˈö ˈwaa Zoova ˗dhɔkë ˗an ˗bha, ˗wo kë ˗a ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˈka. ˈˈKɛɛ Aamagedɔn ˗gblü ˈˈtʋ̈ŋ ˈka, Zoova ˗dho bɔ Yesu ˗ta ˈö pë ˈö ˗dho kë ˗an ˗bha ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˈka, ˗a pö. (Mat. 25:31-33; 2 Tes. 1:7-9) ˈKwaa ˈnën kwa dho mɛn ˈö Zoova dho ˗a ˗bhawɔn ˈto ɛɛnˈˈ ˈö˗ dua ˈyaa ˗mü kö ˗ya ˗bhawɔn ˈto, ˗a pö. (Mat. 25:34, 41, 46) Kwa ˗dho ˈˈwɩ Zoova ˗bha ˈwɔn kë ˗kɔ ˗nu ˗bha ˈˈtʋ̈ŋ ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗a ˈgü ˗ee? Ɛɛnˈˈ ˗yö ˗dho kë kwa ˗gɛn ˈˈdhiʋ̈ ˗zuö ˗pë ˈka ˗ee? Kwa dua ˗mü ˈkwa kwa ˗bha ˈdhaŋ˗ ˗bho Zoova ˈˈdhiʋ̈ ˗sü ˗gɛn ˗gban ˈˈtʋ̈ŋ ˈö yö ˗a ˈgü, kë ˈˈdhʋ̈ kö ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˈgü ˈkwa ˗mɔn ˈdhaŋ˗ ˗bho ˗a ˈˈdhiʋ̈ ˗sü ˗bha kwa zuʋ̈ˈˈ ꞊gban ˈka.

17. Zoova ˗bha za ˈˈkan ˗kɔ ˗dho ˈwɔn ˗së kë kwa ˗dhɛ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ɲën ˈˈtʋ̈ŋ ˈgü?

17 ˈWɔn ˗së ˗nu ˈwo go Zoova ˗bha za ˈˈkan ˗sü ˈgü ˈkwa ˗an yö ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˗dɛɛ ˈgü, ˗kɔ ˈö ˈkwa ˗dho kë ˗a ˈka kwa ˗de ˈgü ˗ka ka ˗zota ˗a ˈgü. ꞊Sua ˗zlanwo ˗nu, ˈˈdhoodɔ ˗sü ˗nu ɛɛnˈˈ ˈˈsɛkɔɔnmɛn ˗nu ˈwo saanˈˈ wɔ ˗ni ˈgü mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗ta ꞊dɛɛ, ˈwii ˗dho kë ˗dhö ˈzü. ˈˈYua ˗nu, ˗kë zii ˗sü ˗nu waa kwa dhɔɔbhaamɛn ˗nu ˗bha ga ˗sü ˗nu, ˗wo ˗dho ˈgo ˈˈshia˗ ˈpapadhö. Sɔtraan waa ö ˗bha ˗zuu yaa ˗nu ˗wo ˗dho kë ˗kasho ˈgü ˗kwɛ ˈˈgblü do ˈˈpiʋ̈. ˈWɔn yaa ˈˈpɛpɛ ˈwo nu kwa ˗ta ˗an ˗bha ˗gban ˗Zlan ˗gɔ ˗sü ˗wɔn ˈgü, ˗wo ˗dho ɲën. (˗Dhɛ. 20:2, 3) ˈDhaŋ˗ ˗bho Zoova ˗bha ˈwɔn kë ˗kɔ ˗nu ˈˈdhiʋ̈ ˗sü ˗dho ˈwɔn ˗së kë kwa ˗dhɛ ꞊dedewo.

18. ˗Glëŋ ˗mɛɛn ˈkwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa˗ sü Izraɛdhömɛn ˗nu ˗bha ˈwɔnzuan ˈö ˗ya ˗sü ˈka Nombres 11:4-6; 21:5 ˈgü ˗bhë, ˗a ˗bha?

18 ˈWɔn ˈbha ˗nu ˗dho kë ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˗dɛɛ ˈgü, kö ˗wo kwa ˗bha ˈdhaŋ˗ ˗bho Zoova ˗bha ˈwɔn kë ˗kɔ ˗nu ˈˈdhiʋ̈ ˗sü ˗da ˈgüdandhe ˈgü ˗ee? ˗Kwa kwa ˗zota ˈwɔn ˈö ˗kë kö Izraɛdhömɛn ˗nu ˗wa ˈgo ꞊dhuëŋdhɛ ˈgü Ezitö ˗dɛɛ ˈgü, ˗a ˈgü. Mɛn ˈbha ˗nu ˗kun ˗a pö ˗ni ˈgü ꞊dhɛ wo ˗kun ˗bhöpë ˗së ˗bhö ˗ni ˈgü ˈmü. ˈYö ˈmanö ˈö Zoova ˗ya nu ˗an ˗dhɛ bhë, ˈwo˗ sü ꞊dhɛ pë yaa ˈdhö. (Nombres 11:4-6; 21:5 ˗wo pö.) ˈˈKlʋʋbhɔdhe ˈkpii˗ ˗ya ɲën, mɛn ˈbha ˗nu ˗dho wo ˗zota ˈpö ꞊dhɛ ˗kɔ bhë ˗a ˈdhö ˗ee? ˗Zlan ˗ya ö bo ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˈgüshiʋ̈ ˗sü ˈka, ˗kɔ ˈö ˈˈsɛtadhɛ baaˈˈ ˗sü kö ˗yö kë ꞊bhɔɔ ˈˈsɛ ˈka ˈö dho kë ˗a ˈka, ˈkwaa˗ dɔ. ˗A ˈbha ˗ya kë yö ˗dho kë ꞊va, ˈö ˗tosɛta ꞊gbɔɔn kwa ˗ta ˗a zübhodhɛ ˈgü. Pë ˈö Zoova dho ˗a nu kwa ˗dhɛ ˈˈtʋ̈ŋ ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗a ˈgü ˗yö ˗dho kwa ˗zokun ˗ee? Ɛɛnˈˈ kwa ˗dho ˈˈwɩ kwa ˗wo ꞊löö ˗a ˗bha? ˈWɔn do ˈö dho ˈto kwa ˈˈɲaan ˈyö ˗tɔ pë ˗nu ˈö Zoova ˈdhö ˗an nu ˗ni ˈgü kwa ˗dhɛ ꞊dɛɛ ˗wa kwa ˗zokun, ˗a ˗dhɛ ˈˈoo ˗dhɛ ˈö dho ˗a nu kwa ˗dhɛ ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˈgü, ˗yö ˗dho kwa ˗zokun ˈpö.

19. ˗Mën ˈö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˗yö ˈto kwa ˈˈɲaan ˈwɔn ˗gɔ ˈö yö ˗a ˈgü?

19 Zoova ˗bha ˈwɔn kë ˗kɔ ˗nu ˗wo ˗së ˈˈtʋ̈ŋ ꞊gban ˈka. Kwa dua ˗mü ˗yö ga kwa ˈgü ˈˈdhʋ̈. Kwa dua ˗mü ˈpö ˈkwa ˈdhaŋ˗ bho mɛn ˗nu ˈö Zoova ˗an ˗ya kö ˗wo ö ˗bha ʒiaan ˗nu ˗zɔn kwa ˗dhɛ bhë, ˗an ˈˈdhiʋ̈. ˗Wo ˈö Zoova ˗yö bɔ ö ˗wodhiʋ̈lomɛn Izai ˗ta ˈö˗ pö kwa ˗zo ˈya ˗dho bhɔ ˗a ˈka toŋtoŋdhö. ˗Ya ˗pö: «˗Ka ka zuʋ̈ˈˈ kë ˗saa, ˈka ka ˗zo yö n ˗dhɛ. Kö ˈka˗ kë ˈˈdhʋ̈, ꞊faan ˗dho kë ka ˗gɔ.»—Is. 30:15.

ˈˈTAN 98 ˗Wo ˈˈpɛpɛ ˈö Biblö ˈgü, ˗yö ˗go ˗Zlan ˈˈpiʋ̈

^ ˈWɔn ˗gɔ ˈö yö, ˗yö ˗dho kwa ˗takun kö ˈpë ˗kë ˈö ˗së kö ˈkwa kwa ˗bha ˈdhaŋ˗ ˗bho Zoova waa mɛn ˗nu ˈö ˗an ˗ya ˗an ˈˈdhiʋ̈ ˗sü ˗dadhiʋ̈, ˈkwa˗ dɔ. ˈWɔn ˗së ˗nu ˈö ˈkwa dho ˗an ꞊slɔɔ ˗a ˗kë ˈˈdhʋ̈ ˗sü ˈgü ꞊dɛɛ waa ˗kɔ ˈö dho kwa ˗takun ˗a ˈka ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈgü ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˈgü, kwa ˗dho ˗an yö ˈpö.

^ ˈˈTʋ̈ŋ ˈbha ˗nu ˈka, ˗wo ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo ˗kɔdhi do ˈgümɛn ˗nu, ɛɛnˈˈ mɛn ˈbha ˗nu to wo ˈko ˈˈpiʋ̈ ˗zlanwokɔdhi do ˈgü, ˈwɔn ˈbha ˗nu ˗wɔn ˈgü. Kpɔɔˈˈ ˗kwɛ 2002 Novanblö ˈˈsü ˗bha Ministère du Royaume ˈˈpian ˈö ˗kë « Réponses à vos questions » ˈka bhë, ˗a ˗bha.