1, 2. a) ¿Tiquʼn kwest tuʼn tok qeʼ kykʼuʼj junjun xjal kyiʼj qeju at jun kyoklen? b) ¿Tiʼ kʼelel qnikʼ tiʼj toj xnaqʼtzbʼil lu?

TOJ ambʼil jaʼlo, kwest tuʼn tok qeʼ kykʼuʼj xjal kyiʼj qeju at jun kyoklen. ¿Tiquʼn? Tuʼnju mas in che onin ley ex política kyiʼj qeju qʼinun ex kyiʼj qeju at jun kyoklen. Atzun qeju mebʼa, mintiʼ in nok qʼoʼn kyoklen. Tuʼn jlu, in nel qnikʼ tiʼj tiquʼn in tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios jlu: «Aju tipumal xjal at tuʼn tbʼinchante mya bʼaʼn tiʼj juntl» (Ecl. 8:9). Nya oʼkxju, ax ikx ya mintiʼ in nok qeʼ kykʼuʼj junjun xjal tiʼj Dios tuʼnju in nok kykeʼyin qa nya bʼaʼn kymod nejenel kye okslabʼil. Tuʼntzunju, il tiʼj tuʼn qonin kyiʼj qeju in che xnaqʼtzan qukʼil tuʼn tok qeʼ kykʼuʼj tiʼj Dios ex kyiʼj erman o tzaj qʼoʼn jun kyoklen.

² Noqtzun tuʼnj, nya oʼkx qeju tzma in che xnaqʼtzan tiʼj Tyol Dios il tiʼj tuʼn tok qeʼ kykʼuʼj tiʼj Jehová ex tiʼj ttnam, sino ax ikx qeju ma tzikʼ ambʼil in che ajbʼen te. Nim toklen tuʼn tok qeʼ qkʼuʼj tiʼj qa tzʼaqli tkyaqilju in xi tbʼinchaʼn Jehová. ¿Tiquʼn? Tuʼnju jaku tzʼok qʼuqbʼil qkʼuʼj toj malbʼil tuʼn junjun tiʼchaq ex qo yolil tiʼj oxe toj xnaqʼtzbʼil lu. Tnejel, aj tjaw quʼjin junjun txʼolbʼabʼil toj Tyol Dios. Tkabʼin, aj ttzaj tqʼoʼn ttnam Jehová junjun tqanil qe. Ex toxin, aj qok weʼ kywitz nya bʼaʼn toj ambʼil tzul.

3. ¿Tiquʼn jaku tzʼok qʼuqbʼil qkʼuʼj toj malbʼil aj tjaw quʼjin junjun txʼolbʼabʼil toj Tyol Dios?

 ³ Aj tjaw quʼjin Tyol Dios, jakulo kubʼ qxjelin tiquʼn junxitl tmod Jehová kubʼ tyekʼin kyukʼil junjun xjal. Jun techel, in tzaj tqʼamaʼn uʼj te Números qa kubʼ tqʼoʼn Jehová tkastiw jun xjal tuʼnju ex skʼol siʼ toj qʼij sábado. Atzun toj tkabʼin uʼj te Samuel, in tzaj tqʼamaʼn qa kubʼ tnajsaʼn Jehová til aj kawil David maske otoq yaẍin ex kubʼ tbʼyoʼn jun xjal (Núm. 15:32, 35; 2 Sam. 12:9, 13). Jakulo kubʼ qxjelin jlu: «¿Tiquʼn kubʼ tnajsaʼn Jehová matij il bʼant tuʼn David, atzunte xjal ex jyol siʼ mintiʼ kubʼ najsaʼn til?». Qo xnaqʼtzan tiʼj oxe tiʼ bʼaʼn tuʼn qximen tiʼj aj tjaw quʼjin Tyol Dios.

4. ¿Tzeʼn in nonin Génesis 18:20 ex 21, ex Deuteronomio 10:17 qiʼj tuʼn tok qeʼ qkʼuʼj tiʼjju in bʼant tuʼn Jehová?

⁴Mintiʼ in tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios tkyaqilju bʼaj. Jun techel, ojtzqiʼn quʼn qa ajtz tiʼj tanmi David tiʼj tkyaqilju bʼant tuʼn (Sal. 51:2-4). Yajtzun te xjal mintiʼ xi tnimen ley tiʼj qʼij sábado, ¿tzeʼntoq tmod? ¿Kubʼpe tyekʼin qa ajtz tiʼj tanmi? ¿Otoqpe tzʼel txalpaj junjuntl maj? ¿Mintiʼpe xi tbʼiʼn junjun kawbʼil xi qʼoʼn te moqa mintiʼ ok tqʼoʼn toklen? Mintiʼ in tzaj tqʼoʼn Tyol Dios tqanil tiʼj jlu. Noqtzun tuʼnj, qʼuqli qkʼuʼj tiʼj qa «mintiʼ jun mya bʼaʼn in tbʼinchaʼn» Jehová (Deut. 32:4). Chʼixme tkyaqil maj, nya toj tumel in kubʼ kyqʼoʼn xjal tkastiw juntl tuʼnju in nok kyqʼoʼn kywiʼ tiʼjju in kyqʼamaʼn txqantl moqa in nok kyqʼoʼn kywitz tiʼj kyyajil. Pero junxitl te Jehová in bʼant tuʼn tuʼnju in nok tqʼoʼn twitz tiʼj junjuntl tiʼchaq (kjawil uʼjit Génesis 18:20, 21; Deuteronomio 10:17). Qa mas ma tzʼok qojtzqiʼn Jehová ex qe tkawbʼil, mas kʼokel qeʼ qkʼuʼj tiʼjju in bʼant tuʼn. Qa ma tzul junjun xjel toj qwiʼ aj tjaw quʼjin jun txʼolbʼabʼil ex mintiʼ in kanet tzaqʼwebʼil quʼn, bʼaʼn tuʼn ttzaj qnaʼn qa «tzʼaqlxix te Qman tuj tkyaqilju in tbʼinchaʼn» (Sal. 145:17).

5. Tuʼnju aj il qoʼ, ¿tiʼ in bʼaj aj t-xi qbʼinchaʼn tiʼj jun nya bʼaʼn? (Qʼonka twitza tiʼj recuadro « Tuʼnju aj il qoʼ, nya toj tumel jaku txi qbʼinchaʼn kyiʼj nya bʼaʼn»).

⁵Tuʼnju aj il qoʼ, nya toj tumel jaku txi qbʼinchaʼn kyiʼj nya bʼaʼn. Nya qgan  tuʼn tok bʼinchaʼn nya bʼaʼn qiʼj ex kyiʼj txqantl tuʼnju o qo kubʼ tbʼinchaʼn Jehová ik tzeʼn te (Gén. 1:26). Pero tuʼnju aj il qoʼ, jakulo qo el txalpaj aj t-xi qbʼinchaʼn tiʼj jun nya bʼaʼn maske in kubʼ qximen qa ojtzqiʼn tkyaqil tqanil quʼn. Jun techel, qo ximen tiʼjju bʼaj tiʼj Jonás. Tzaj nim tqʼoj tej ttzaj qʼaqʼin tkʼuʼj Jehová kyiʼj xjal te Nínive (Jon. 3:10–4:1). Tuʼnju tzaj qʼaqʼin tkʼuʼj Jehová kyiʼj xjal te Nínive, e klet mas te 120 mil xjal. El nikʼbʼaj tiʼj qa a Jonás otoq tzʼel txalpaj ex nya a Jehová.

6. ¿Tiquʼn nya il tiʼj tuʼn ttzaj tchikʼbʼaʼn Jehová qe aju in bʼant tuʼn?

⁶Nya il tiʼj tuʼn ttzaj tchikʼbʼaʼn Jehová qe tiquʼn in bʼant junjun tiʼchaq tuʼn. In tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios qa at maj xi tqanin Jehová kye junjun tmajen tiʼ kyximbʼetz at tiʼjju bʼant tuʼn moqa tiʼjju kbʼantel tuʼn (Gén. 18:25; Jon. 4:2, 3). Ex at maj tzaj tchikʼbʼaʼn tiquʼn bʼant junjun tiʼchaq tuʼn (Jon. 4:10, 11). Pero nya il tiʼj tuʼn ttzaj tchikʼbʼaʼn qe tiquʼn in xi tbʼinchaʼn junjun tiʼchaq. A kubʼ Bʼinchante qe ex nya il tiʼj tuʼn ttzaj tqanin qe qa bʼaʼn aju in bʼant tuʼn (Is. 40:13, 14; 55:9).

7. ¿Alqiʼj kwest jaku tzʼok qeʼ qkʼuʼj ex tiquʼn?

⁷ Qʼuqli qkʼuʼj tiʼj qa toj tumel in xi tbʼinchaʼn Jehová qe tiʼchaq. Pero atlo maj kwest tuʼn tok qeʼ qkʼuʼj kyiʼj qeju o txi qʼoʼn jun kyoklen toj ttnam. Jakulo kubʼ qximen qa in xi kybʼinchaʼn qe tiʼchaq ik tzeʼn taj Jehová moqa ik tzeʼn kye kyajbʼil. Bʼalo ax jlu bʼaj kyiʼj junjun xjal toj ambʼil ojtxe. Qo ximen kyiʼj techel ma qo yolin kyiʼj toj  taqikʼ oxe. Bʼalo kubʼ t-xjelin jun tfamiliar xjal ex jyol siʼ qa otoq txi tqanin Moisés te Jehová tiʼtoq tuʼn tbʼant naʼmxtoq tkubʼ qʼoʼn tkastiw. Axlo jlu kubʼ t-ximen jun tamiw Urías tej tyaẍin David tukʼil Bat-Seba. Kubʼlo t-ximen qa mintiʼ kubʼ qʼoʼn tkastiw David toj tumel tuʼnju atoq in kawin. Qa mintiʼ in nok qeʼ qkʼuʼj kyiʼj qeju o txi tqʼoʼn Jehová jun kyoklen, in kubʼ qyekʼin qa mintiʼ in nok qeʼ qkʼuʼj tiʼj.

8. Ik tzeʼn in tzaj tqʼamaʼn Hechos 16:4 ex 5, ¿tzeʼn e bʼant qe tiʼchaq ojtxe ex tzeʼn in che bʼant jaʼlo?

⁸ Toj ambʼil jaʼlo, in najbʼen «majen in bʼant taqʼun [...] ex at tnabʼl» tuʼn Jehová tuʼn tkubʼ nej kywitz tmajen (Mat. 24:45). Ik tzeʼn bʼant tuʼn kʼloj xjal qʼil twitz aqʼuntl toj tnejel syent abʼqʼi, in kubʼ nej majen lu twitz aqʼuntl in bʼant twitz tkyaqil Txʼotxʼ ex in tzaj tqʼoʼn tqanil kye ansyan (kjawil uʼjit Hechos 16:4, 5). Ex in nok tilil kyuʼn ansyan tuʼn t-xi kybʼiʼn qe tqanil in tzaj qʼoʼn kye. Qa ma chex qbʼiʼn tqanil in tzaj tqʼoʼn ttnam Jehová ex qe ansyan, in kubʼ qyekʼin qa in nok qeʼ qkʼuʼj tiʼjju in bʼant tuʼn Jehová.

9. ¿Toj alkye ambʼil kwest jaku txi qbʼiʼn aju in tzaj kyqʼamaʼn ansyan ex tiquʼn?

⁹ Atlo maj kwest tuʼn qonin tiʼjju in kubʼ kyximen ansyan. Jun techel, kyoj qeju mankbʼil abʼqʼi, o che bʼaj nukʼuʼn kʼloj okslal ex qe circuito. At maj o bʼaj jlu tuʼntzun kyajbʼen Ja te Chmabʼil toj tumel. Ex tuʼn jlu, o txi kyqʼamaʼn ansyan kye junjun pakbʼal tuʼn tok kychmon kyibʼ toj juntl kʼloj okslal. Qa ma bʼaj jlu qiʼj, bʼalo kwest jaku tzʼela toj qwitz tuʼn tel qpan qibʼ kyiʼj toj qja ex  kyiʼj qamiw. ¿In xipe tqʼamaʼn Jehová kye ansyan jatumel tuʼn t-xiʼ teyele junjun pakbʼal? Mintiʼ. Ex tuʼnlo jlu kwest jaku tzʼela toj qwitz tuʼn t-xi qnimen aju in tzaj kyqʼamaʼn. Pero in nok qeʼ tkʼuʼj Jehová tiʼjju in kubʼ kyximen ex ax jlu il tiʼj tuʼn tbʼant quʼn. *

10. Ik tzeʼn in tzaj tqʼamaʼn Hebreos 13:17, ¿tiquʼn nim toklen tuʼn qonin tiʼjju in kubʼ kyximen ansyan?

¹⁰ ¿Tiquʼn nim toklen tuʼn qonin tiʼjju in kubʼ kyximen ansyan maske at maj nya qgan? Tuʼnju qa ma bʼant jlu quʼn, in qo onin tuʼn tten mujbʼabʼil kyxol erman (Efes. 4:2, 3). Ax ikx, kykyaqilx erman in che tzalaj qa ma kubʼ qin qibʼ ex qa ma txi qbʼiʼn aju in tzaj kyqʼamaʼn ansyan (kjawil uʼjit Hebreos 13:17). Ex aju mas nim toklen, in kubʼ qyekʼin qa in nok qeʼ qkʼuʼj tiʼj Jehová tuʼnju a in tzaj qʼonte kyoklen ansyan tuʼn kyxqʼuqin qiʼj (Hech. 20:28).

11. ¿Tiʼ mas jaku tzʼonin qiʼj tuʼn tok qeʼ qkʼuʼj tiʼjju in tzaj kyqʼamaʼn ansyan?

¹¹ ¿Tiʼ mas jaku tzʼonin qiʼj tuʼn tok qeʼ qkʼuʼj tiʼjju in tzaj kyqʼamaʼn ansyan? Bʼaʼn tuʼn ttzaj qnaʼn qa in xi kyqanin xewbʼaj xjan te Jehová aj tkubʼ kyximen tiʼ kbʼantel toj kʼloj okslal. Ax ikx, in che ok lepeʼ kyiʼj junjun nabʼil tkuʼx toj Tyol Dios ex aju in tzaj tqʼamaʼn ttnam Jehová. Kyaj tuʼn ttzalaj Jehová ex tuʼn kyxqʼuqin kyiʼj erman. Ojtzqiʼn kyuʼn ansyan qa kxel kyqʼoʼn tajlal te Jehová tiʼj aqʼuntl in bʼant kyuʼn (1 Ped. 5:2, 3). Qʼuqli qkʼuʼj tiʼj qa in tzaj tkʼiwlaʼn Jehová aqʼuntl in bʼant kyuʼn tmajen. ¿Tiquʼn? Tuʼnju at mujbʼabʼil kyxol maske at ikʼbʼil kyxol xjal, kyxol okslabʼil ex kyxol aj kawil.

12. ¿Tiʼ bʼaʼn tuʼn kyximen ansyan tiʼj tuʼn tel kynikʼ tiʼj qa ax tok otoq tzʼajtz tiʼj tanmi jun okslal?

¹² O txi tqʼoʼn Jehová kyoklen ansyan tuʼn kyonin tiʼj kʼloj okslal tuʼn tten saq. Tuʼntzunju, qa ma kubʼ tbʼinchaʼn jun okslal il, o txi qʼoʼn kyoklen ansyan tuʼn tkubʼ kyximen qa kʼelex toj ttnam Jehová moqa miʼn. Il tiʼj tuʼn tel kynikʼ tiʼj qa ax tok otoq tzʼajtz tiʼj tanmi ex bʼaʼn tuʼn kyximen kyiʼj xjel ik tzeʼn jlu: Maske in tzaj tqʼamaʼn qa otoq tzʼajtz tiʼj tanmi, ¿in nelpe tikʼun nya bʼaʼn otoq bʼant tuʼn? ¿Ope kubʼ t-ximen tuʼn miʼn tkubʼ tbʼinchaʼn juntl maj nya bʼaʼn lu? Qa ma kubʼ tzʼaq toj il tuʼnju ateʼ nya bʼaʼn tamiw, ¿ope kubʼ t-ximen tuʼn tel tpan tibʼ kyiʼj? Tuʼn tel kynikʼ ansyan tiʼj qa kukx jaku ten jun erman toj kʼloj okslal, in che naʼn Dios, in nok kymojbʼaʼn aju otoq bʼant tuʼn erman tukʼilju in tzaj tqʼamaʼn Xjan Uʼj ex in nok kyqʼoʼn kywitz tiʼj tiʼ t-ximbʼetz at tiʼj il otoq bʼant tuʼn. Atlo maj il tiʼj tuʼn tex lajet erman toj kʼloj okslal (1 Cor. 5:11-13).

13. ¿Tiʼ jaku kubʼ qximen qa ma tzʼex lajoʼn jun qfamiliar moqa jun qamiw toj ttnam Jehová?

¹³ Qa nya jun qfamiliar moqa jun qamiw otoq tzʼex lajoʼn toj ttnam Jehová, jun rat jaku txi qnimen aju otoq kubʼ kyximen ansyan. Pero maslo kwest jaku tzʼela toj qwitz tuʼn t-xi qnimen aju otoq kubʼ kyximen ansyan qa jun qfamiliar moqa jun qamiw otoq tzʼex expulsarin. Jakulo kubʼ qximen qa mintiʼ ok kyqʼoʼn ansyan kywitz tiʼj tkyaqilju bʼaj moqa mintiʼ in che ok lepeʼ tiʼjju in tzaj tqʼamaʼn Jehová. ¿Tiʼ jaku tzʼonin qiʼj  tuʼn tten qximbʼetz toj tumel tiʼjju otoq kubʼ kyximen ansyan?

14. ¿Tiʼ bʼaʼn tuʼn ttzaj qnaʼn qa ma kubʼ kyximen ansyan tuʼn tex lajoʼn jun qfamiliar moqa jun qamiw toj kʼloj okslal?

¹⁴ O tzaj tqʼoʼn Jehová ambʼil tuʼn tex lajoʼn jun okslal toj ttnam tuʼnju in nonin tiʼj kʼloj okslal ex tiʼjju otoq bʼinchan il. Qa ma txi qʼoʼn ambʼil te tuʼn kukx tten toj kʼloj okslal, jaku tzaj tiʼn nya bʼaʼn kyiʼj txqantl erman (Gál. 5:9). Ax ikx, mlaylo tzʼel tnikʼ tiʼj qa otoq kubʼ tbʼinchaʼn jun matij il ex qa il tiʼj tuʼn tbʼaj tchʼexpuʼn t-ximbʼetz tuʼn tten juntl maj tamiwbʼil tukʼil Jehová (Ecl. 8:11). Qʼuqli qkʼuʼj tiʼj qa in bʼajxix kyximen ansyan qa kʼelex expulsarin jun xjal moqa miʼn. In nel kynikʼ ansyan tiʼj qa in che ok te jwes te t-xel Jehová ik tzeʼn bʼant kyuʼn jwes toj ojtxe tnam Israel (2 Crón. 19:6, 7).

15. ¿Tiquʼn nim toklen tuʼn tok qeʼ qkʼuʼj tiʼjju in tzaj tqʼamaʼn Jehová toj ambʼil jaʼlo?

¹⁵ In laqʼex ttzaj tqʼijlalil Jehová. Tuʼntzunju, nim toklen tuʼn tok qeʼ qkʼuʼj tiʼj qa in xi tbʼinchaʼn qe tiʼchaq toj tumel. Qa ma bʼant jlu quʼn, kʼonil qiʼj tuʼn t-xi qnimen qe tqanil tzul qʼoʼn qe toj nimxix yajbʼil maske mintiʼxix in nel qnikʼ kyiʼj. Ojtzqiʼn quʼn qa mlay tzaj yolin Jehová qe, pero jaku che ajbʼen tmajen tuʼn tuʼn ttzaj tqʼamaʼn qe tiʼ tuʼn t-xi qbʼinchaʼn. Toj ambʼil lu, mintiʼ tuʼn tjawje qkʼuʼj tiʼj tqanil tzul kyqʼoʼn ansyan qe ex mintiʼ tuʼn tkubʼ qximen qa nya atz tzajni qe tukʼil Jehová. ¿Kʼokelpe qeʼ qkʼuʼj tiʼj Jehová ex tiʼj ttnam toj nimxix yajbʼil? Aju in bʼant quʼn jaʼlo aj ttzaj qʼoʼn tqanil qe, jaku tzʼonin qiʼj tuʼn tel qnikʼ tiʼj. Qa in nok qeʼ qkʼuʼj tiʼj tqanil in tzaj qʼoʼn qe toj ambʼil jaʼlo ex jun rat in xi qnimen, axlo jlu kbʼantel quʼn toj nimxix yajbʼil (Luc. 16:10).

16. ¿Tzeʼn kʼokel qʼuqbʼil qkʼuʼj toj malbʼil toj chʼintl ambʼil?

¹⁶ Ax ikx, nim toklen tuʼn qximen tiʼj alkye qmod kbʼel qyekʼin aj tkubʼ t-ximen Jehová alkyeqe xjal che kjel anqʼin ex alkyeqe miʼn. Toj ambʼil jaʼlo, qʼuqli qkʼuʼj tiʼj qa jaku tzʼok kyojtzqiʼn xjal ex qe qfamiliar axix tok. Pero aj tul Armagedón, kʼajbʼel Jesús tuʼn Jehová tuʼn tkubʼ t-ximen tiʼ kbʼajel kyiʼj (Mat. 25:31-33; 2 Tes. 1:7-9). Toj ambʼil aju, oʼkx Jehová jaku kubʼ ximente alqiʼj kbʼel tyekʼin qʼaqʼbʼil tkʼuʼj (Mat. 25:34, 41, 46). Qa nya bʼaʼn ma tzʼela toj qwitz aju kbʼel t-ximen Jehová, ¿kʼokelpe qeʼ qkʼuʼj tiʼj  moqa kʼelel qpan qibʼ tiʼj? Chikʼlixix taʼ qa nim toklen tuʼn tok qeʼ qkʼuʼj tiʼj Jehová toj ambʼil jaʼlo tuʼntzun tok qeʼ qkʼuʼj tiʼj toj ambʼil tzul.

17. ¿Tiʼ kʼiwlabʼil tzul qkʼamoʼn tuʼnju otoq kubʼ t-ximen Jehová?

¹⁷ Qo ximen tiʼj tiʼ kbʼel qnaʼn toj akʼaj twitz Txʼotxʼ aj tok qqʼoʼn qwitz kyiʼj kʼiwlabʼil tzul qkʼamoʼn tuʼnju otoq txi tbʼinchaʼn Jehová qe tiʼchaq toj tumel. Ya mlay ten nya ax tok okslabʼil, qe kʼaẍjel nix qe aj kawil in bʼaj kyyajin xjal. Ax ikx, ya mlay tzaj yabʼil kyiʼj xjal, ya mlay che tijen ex ya mlay che kyim. Ni jun tzul naʼnte tkyaqil jlu. Kʼokex jupuʼn Satanás kyukʼil demonio toj mil abʼqʼi. Kbʼel najsaʼn tkyaqil nya bʼaʼn o tzaj tuʼn (Apoc. 20:2, 3). Kbʼel qnaʼn nim tzalajbʼil tuʼnju otoq tzʼok qeʼ qkʼuʼj tiʼjju in bʼant tuʼn Jehová.

18. Ik tzeʼn in tzaj tqʼamaʼn Números 11:4 a 6 ex 21:5, ¿tiʼ xnaqʼtzbʼil jaku tzʼel qiʼn tiʼjju bʼant kyuʼn aj Israel?

¹⁸ Aj qanqʼin toj akʼaj twitz Txʼotxʼ, jakulo tzʼok qʼuqbʼil qkʼuʼj toj malbʼil aj ttzaj tqʼamaʼn Jehová tzeʼn che xel bʼinchet junjun tiʼchaq. Qo ximen tiʼjju bʼaj kyiʼj aj Israel tej kyetz toj tnam Egipto. Ateʼ junjun el kyikʼun maná tzaj tqʼoʼn Jehová kye tuʼnju tzaj kynaʼn tbʼanel wabʼj otoq tzaj qʼoʼn kye toj tnam Egipto (kjawil uʼjit Números 11:4-6; 21:5). ¿Jakupe bʼaj jlu qiʼj aj tbʼaj nimxix yajbʼil? Mintiʼ ojtzqiʼn quʼn jniʼ ambʼil kxel tiʼn tuʼn tbʼaj qlimpiarin Txʼotxʼ ex tuʼn tok te jun tbʼanel najbʼil. Atlo nim qaqʼun kbʼantel ex kwest kʼokel qanqʼibʼil. ¿Kxelpe qqʼoʼn chjonte te Jehová tiʼjju tzul tqʼoʼn qe? Qa in xi qqʼoʼn chjonte te toj ambʼil jaʼlo, axlo jlu kbʼantel quʼn toj ambʼil tzul.

19. ¿Alkyeqe xnaqʼtzbʼil nim kyoklen ma tzʼel qnikʼ tiʼj toj xnaqʼtzbʼil lu?

¹⁹ Tkyaqil maj in xi tbʼinchaʼn Jehová qe tiʼchaq toj tumel ex bʼaʼn tuʼn tok qeʼ qkʼuʼj tiʼj jlu. Ax ikx, nim toklen tuʼn tok qeʼ qkʼuʼj kyiʼj erman o che jaw tskʼoʼn tuʼn ttzaj kyqʼoʼn tqanil qe. Miʼn tzikʼ tnaʼl quʼn aju xi tqʼamaʼn Jehová te profeta Isaías. Tqʼama jlu: «Qa ma che kubʼ txuleye ex qa ma qeʼ kykʼuʼje wiʼje, oktzun kykʼmaʼye kyipumale» (Is. 30:15).