1, 2. 1) ¿Tuku xlakata lhuwa latamanin tuwa makgkatsikgo nakalipawankgo tiku kgalhikgo limapakgsin? 2) ¿Tuku nalichuwinanaw kʼuma artículo?

 LA UKU, lhuwa latamanin tuwa makgkatsikgo nakalipawankgo tiku kgalhikgo limapakgsin. ¿Tuku xlakata? Xlakata akxilhkgo pi tiku kgalhikgo limapakgsin makglhuwa tlakg tlan kalikatsinikgo tiku kgalhikgo lhuwa tumin, pero tiku lakglimaxkgenin nitlan kalikatsinikgo. Wa xlakata Biblia wan: «Chixku akgchipanit chixku xlakata natlawani tuku nitlan» (Ecl. 8:9). Nachuna, lhuwa xpulalinanin takanajla tlawakgo tuku nitlan, chu uma tlawanit pi lhuwa latamanin nialh nalipawankgo Dios. Wa xlakata, talakaskin nakamakgtayayaw tiku kalimakgalhtawakgeyaw Biblia nakatsinikgo lipawankgo Dios chu tiku xla kalakgayawanit nakinkapulalinkgoyan unu kKatiyatni.

² Xlikana, ni kajwatiya tiku kalimakgalhtawakgeyaw Biblia xlikatsinitkan nalipawankgo Jehová chu xkachikin. Tiku akglhuwata kata la skujnanimaw Jehová chuntiya kilipawanatkan pi chuna la Jehová wi tuku tlawa, uma ankgalhin tlakg tlan, xlakata max wi tuku nala nema naliʼakxilha kintakanajlakan. Kʼuma artículo nalichuwinanaw pulaktutu. Xlipulaktum, akxni likgalhtawakgayaw tuku lichuwinan Biblia. Xlipulaktiy, akxni xkachikin Jehová kinkawaniyan wi tuku kilitlawatkan. Chu, xlipulaktutu, akxni natitaxtuyaw tuku tuwa kkilhtamaku nema aku mima.

3. ¿Tuku xlakata akxni likgalhtawakgayaw makgapitsi tuku lichuwinan Biblia max naliʼakxilha chuna la lipawanaw Jehová?

 ³ Akxni nalikgalhtawakgayaw Biblia, max nalakpuwanaw  tuku xlakata Jehová ni lakxtum kalikatsinilh makgapitsi latamanin, o tuku xlakata tanu tanu tuku laksakli. Akgtum liʼakxilhtit, klibro xla Números likgalhtawakgayaw pi Jehová wa pi xmakgnika chatum israelita xlakata ksakkima kiwi kilhtamaku sábado. Pero kxlimaktiy libro xla Samuel wan pi, akglhuwa ciento kata alistalh, Jehová tapatilh mapakgsina David maski xtatalakgxtuminit xpuskat atanu chixku chu xmakgninanit (Núm. 15:32, 35; 2 Sam. 12:9, 13). Max nalilakpuwanaw: «¿Tuku xlakata Jehová tapatilh David laklanka talakgalhin, pero ni tapatilh chatum chixku tiku xtlawanit akgtum talakgalhin nema ni lu lanka xtasiya?». Kaʼakxilhwi pulaktutu tuku kuenta kilitlawatkan akxni likgalhtawakgayaw Biblia.

4. ¿La kinkamakgtayayan Génesis 18:20, 21 chu Deuteronomio 10:17 nalipawanaw tuku Jehová laksaka?

⁴ Biblia ni ankgalhin lichuwinan putum tuku lanit. Akgtum liʼakxilhtit, katsiyaw pi David xlikana nitlan limakgkatsilh putum tuku xtlawanit (Sal. 51:2-4). Pero ¿la xlikatsi chixku tiku ni kgalhakgaxmatli limapakgsin xlakata sábado? ¿Nitlan xlimakgkatsi tuku xtlawanit? ¿Xminit kilhtamaku ni xkgalhakgaxmatparanit Jehová? ¿Xwanikanita pi xlitalakgpalit xwanit, pero ni xkgalhakgaxmatnanit o asta xlakgmakganit tuku xwanikanit? Biblia ni wan. Pero tuku liwana katsiyaw wa pi Jehová «ni tlawa tuku ni xaʼakgstitum» (Deut. 32:4). Makglhuwa, latamanin ni liwana lakputsananaw xlakata tlakg kuenta tlawayaw tuku lakpuwankgo amakgapitsin o laksakpaxkinanaw. Pero Jehová nichuna tlawa, xla kuenta tlawa putum tuku lanit (kalikgalhtawakga Génesis 18:20, 21; Deuteronomio 10:17). Akxni tlakg nalakgapasaw Jehová chu xlimapakgsin tlakg nalipawanaw tuku nalaksaka. Wa xlakata, komo akxni likgalhtawakgamaw Biblia, anan tuku ni liwana akgatekgsaw la uku, tuku katsiniyaw xlakata Jehová nakinkamakgtayayan nalipawanaw pi xla «xaʼakgstitum putum kxtiji» (Sal. 145:17).

5. ¿Tuku tlawa pi nila liwana nalakputsananaw? (Kaʼakxilhti recuadro « Xlakata makglakgalhinanin akinin nila liwana lakputsananaw»).

⁵ Xlakata makglakgalhinanin akinin nila liwana lakputsananaw. Xlakata Dios kinkatlawan chuna la xla, ni lakgatiyaw pi katlawaka tuku ni xaʼakgstitum (Gén. 1:26). Pero, xlakata makglakgalhinanin akinin, max nalakputsananaw chuna la ni xlilat, maski  lakpuwanaw pi katsiyaw putum tuku lanit. Akgtum liʼakxilhtit, kalakapastakwi tuku akgspulalh Jonás. Xla lu sitsilh akxni Jehová kalimasiyanilh talakgalhaman ninivitas (Jon. 3:10–4:1). Pero xlakata tuku laksakli Jehová, lakgtaxtukgolh liwaka 120,000 ninivitas. Liwana litasiyalh pi wa Jonás tiku nitlan tuku xlakpuwama chu ni wa Jehová.

6. ¿Tuku xlakata ni talakaskin pi Jehová nakinkawaniyan tuku xlakata wi tuku laksaka?

⁶ Ni talakaskin pi Jehová nakinkawaniyan tuku xlakata wi tuku laksaka. Xlikana pi makgasa Jehová mastalh talakaskin pi makgapitsi xlakskujnin xwankgolh tuku xlakpuwankgo xlakata tuku xlaksaknit o tuku xʼama laksaka (Gén. 18:25; Jon. 4:2, 3). Chu, milh kilhtamaku wa tuku xlakata wi tuku xlaksaknit (Jon. 4:10, 11). Pero ni talakaskin nakinkawaniyan tuku xlakata wi tuku laksaka natlawa. Xlakata xla kimalakatsukinakan ni maklakaskin nawaniyaw pi tlan tuku tlawama o tuku tlawanit (Is. 40:13, 14; 55:9).

7. ¿Tiku max tuwa namakgkatsiyaw nakalipawanaw, chu tuku xlakata?

⁷ Max liwana katsiyaw pi Jehová ankgalhin tlawa tuku tlan. Pero max tuwa makgkatsiyaw nakalipawanaw tiku kalaksaknit nakinkapulalinkgoyan unu kKatiyatni. Max nalakpuwanaw komo stalanimakgo xtapulalit Jehová o kaj tlawamakgo tuku lakaskinkgo. Max na wa uma tuku lakpuwankgolh makgapitsi latamanin xala makgasa. Kakalilakpuwaw liʼakxilhtit nema kalichuwinaw  kpárrafo 3. Max chatum xtalilakgapasni chixku tiku lakatsalalh limapakgsin xlakata sábado xlakpuwa komo Moisés xkgalhskinit Jehová tuku xlitlawanit xwanit uma chixku. Max nachuna lakpuwa chatum xʼamigo Urías tiku hitita xwanit. David xtatalakgxtuminit xpuskat Urías, chu max uma xʼamigo Urías xlakpuwama komo David xlimaklakaskinit tuku xlakgaya la mapakgsina xlakata ni xlimalakgaxokgeka. Jehová kalipawan tiku kalaksaknit xlakata napulalinkgo xkachikin chu congregación, wa xlakata komo ni kalipawanaw umakgolh lakchixkuwin ni la nawanaw pi lipawanaw Jehová.

8. ¿La tatalakxtumi tuku wan Hechos 16:4, 5 chu la pulalinkan congregación la uku?

⁸ La uku, Jehová maklakaskin «skujni xatalipaw chu xaskgalala» xlakata napulalin xkachikin unu kkatiyatni (Mat. 24:45). Xtachuna la lakgkgolotsin xalak pulana siglo, uma skujni pulalin taskujut nema tatlawama kxlikalanka katiyatni chu kawani tuku xlitlawatkan lakgkgolotsin xalak congregaciones (kalikgalhtawakga Hechos 16:4, 5). Chu lakgkgolotsin akxilhkgo pi namakgantaxtikan kcongregaciones tuku wan skujni xatalipaw. Komo natlawayaw tuku wan xkachikin Dios chu lakgkgolotsin, nalimasiyayaw pi lipawanaw chuna la Jehová wi tuku laksaka natlawa.

9. ¿Tuku kilhtamaku tuwa namakgkatsiyaw nastalaniyaw tuku laksakkgo lakgkgolotsin, chu tuku xlakata?

⁹ Max namin kilhtamaku tuwa namakgkatsiyaw nastalaniyaw tuku lakgkgolotsin laksakkgo. Akgtum liʼakxilhtit, umakgolh kata nema titaxtukgonit, lhuwa congregaciones makxtum katlawakanit chu uma tlawanit pi makgapitsi congregaciones nakamalakgachakan kʼatanu circuitos. Chu minit kilhtamaku, xlakata liwana namaklakaskinkan akgtum Pukgalhtawakga, lakgkgolotsin kaskinikgonit makgapitsi natalan pi kaʼankgolh kmakgapitsi congregación. Komo chuna xkinkaʼakgspulan max tuwa xmakgkatsiw nakamakgxtakgaw kifamiliajkan chu kiʼamigoskan. ¿Kawani Jehová lakgkgolotsin niku xliʼanatkan chatunu chatunu natalan? Ni. Chu max uma natlawa  pi tuwa namakgkatsiyaw nastalaniyaw tuku nakinkawanikgoyan. Pero Jehová lipawan tuku laksakkgo, chu akinin nachuna kilitlawatkan. *

10. Chuna la wan Hebreos 13:17, ¿tuku xlakata kilistalanitkan tuku laksakkgo lakgkgolotsin?

¹⁰ ¿Tuku xlakata kilistalanitkan tuku laksakkgo lakgkgolotsin maski ni lakgatiyaw? Xlakata akxni chuna tlawayaw, makgtayananaw makxtum natawila xkachikin Dios (Efes. 4:2, 3). Nachuna, congregación litamakgtaya akxni kimputumkan taʼaktujuyaw chu makgamakglhtinanaw tuku laksakkgo lakgkgolotsin (kalikgalhtawakga Hebreos 13:17). Chu tuku tlakg xlakaskinka, chuna limasiyaniyaw Jehová pi lipawanaw, xlakata xla kalakgayawanit lakgkgolotsin nakinkakuentajtlawakgoyan (Hech. 20:28).

11. ¿Tuku nakinkamakgtayayan tlakg nalipawanaw xtapulalitkan lakgkgolotsin?

¹¹ ¿Tuku nakinkamakgtayayan tlakg nalipawanaw xtapulalitkan lakgkgolotsin? Nalakapastakaw pi xlakan skinikgo Jehová espíritu santo akxni wi tuku laksakkgo nema litamakgtaya congregación. Na kuenta tlawakgo xtastakyaw Biblia chu tuku xkachikin Dios wan pi xlitatlawat. Xliputum xnakujkan makgapaxuwaputunkgo Jehová chu lu kakuentajtlawaputunkgo natalan. Umakgolh lakchixkuwin tiku tlan kalipawankan katsikgo pi Dios nakaskini kuenta xlakata la tlawakgo xtaskujutkan (1 Ped. 5:2, 3). Kalilakpuwaw uma: kʼakgtum kakilhtamaku nema tapitsinit xlakata política, takanajla chu xlakata tanu tanu xcolorkan latamanin akinin makxtum skujnaniyaw xaxlikana Dios. Uma liwana limasiya pi Jehová sikulunatlawa xkachikin.

12. ¿Tuku xlilakputsananitkan lakgkgolotsin xlakata nakatsikgo komo chatum lataman xlikana nitlan limakgkatsi xtalakgalhin?

¹² Jehová kalakgayawanit lakgkgolotsin lu xlakaskinka taskujut, namakgtayanankgo xlakata skulunku natawila congregación. Wa xlakata, komo chatum kstalanina Cristo tlawa akgtum lanka talakgalhin, Jehová kgalhkgalhi pi lakgkgolotsin nalaksakkgo komo chuntiya namakgtapakgsi kcongregación. Pulaktum tuku xlikatsitkan, wa komo uma lataman xlikana nitlan limakgkatsi tuku tlawanit. Xlilakputsananitkan umakgolh: maski uma lataman wan pi xlikana nitlan limakgkatsi tuku tlawalh, ¿xlikana xkajni xtalakgalhin? ¿Lakkaxwilinit nialh natlawapara uma talakgalhin? Komo tiku xkatalalin matlawikgolh uma talakgalhin, ¿lakkaxwilinit nialh nakatalalin? Lakgkgolotsin tlawanikgo oración Jehová, lakputsananikgo tuku lanit chuna la wan Biblia chu kuenta tlawakgo xtayat tiku lakgalhinanit. Chu laksakkgo komo tlan chuntiya namakgtapakgsi kcongregación o ni. Min kilhtamaku talakaskin natamakxtukan tiku tlawanit talakgalhin (1 Cor. 5:11-13).

13. ¿Tuku max xlilakpuwaw komo xtamakxtuka kcongregación chatum kiʼamigokan o tiku xalak kifamiliajkan?

¹³ Komo natamakxtukan chatum tiku ni kiʼamigojkan o ni xalak kifamiliajkan, max tunkun namakgamakglhtinanaw tuku nalaksakkgo lakgkgolotsin. Chu ¿komo natamakxtukan tiku lu tlan talalinaw? Uma max nalimasiya komo kalipawanaw lakgkgolotsin o ni. Max nalilakpuwanaw komo xlikana kuenta tlawakgolh putum tuku lalh o ni lakputsanankgolh chuna la Jehová xtlawalh. ¿Tuku nakinkamakgtayayan naʼakxilhaw tuku laksakkgo lakgkgolotsin chuna la xlilat?

14. ¿Tuku kililakapastakatkan komo lakgkgolotsin laksakkgo natamakxtukgo kcongregación chatum kiʼamigokan o tiku xalak kifamiliajkan?

¹⁴ Kililakapastakatkan pi Jehová lakkaxwilinit  natamakxtukan kcongregación tiku lakgalhinanit xlakata tlan nakitaxtuni congregación chu tiku tlawanit talakgalhin. Komo xmastaka talakaskin pi tiku tlawanit talakgalhin chu ni makgxtakga chuntiya xmakgtapakgsilh kcongregación, uma lataman max xkamatlawilh talakgalhin amakgapitsin (Gál. 5:9). Nachuna, max ni katikatsilh pi lu lanka talakgalhin tlawanit chu pi xlilakgpalit xtalakapastakni chu tuku tlawa xlakata tlan natalalimpara Jehová (Ecl. 8:11). Liwana kakatsiw pi akxni lakgkgolotsin laksakkgo komo chatum lataman natamakxtukan kcongregación o ni, lu kuenta tlawakgo tuku nalaksakkgo. Xtachuna la jueces kʼIsrael xala makgasa, xlakan katsikgo pi “ni lakputsanankgo xpalakata chatum chixku, wata xpalakata Jehová” (2 Crón. 19:6, 7).

15. ¿Tuku xlakata la uku tlakg xlakaskinka nalipawanaw xtapulalit Jehová?

¹⁵ Xlisputni uma kakilhtamaku tlakg talakatsuwima. Wa xlakata, tlakg talakaskin pi nalipawanaw chuna la Jehová wi tuku laksaka natlawa. Uma chuna xliwanat xlakata akxni titaxtumaw nawan lhuwa tapatin max nakinkawanikanan katlawaw tuku ni liwana akgatekgsaw o tuku tuwa namakgkatsiyaw namakgantaxtiyaw. Xlikana, Jehová ni kintikatachuwinan akinin, max nakalimaklakaskin tiku kalaksaknit unu kKatiyatni xlakata nakinkawaniyan tuku kilitlawatkan. Ni xlilat pi amacha kilhtamaku natsukuyaw lilakpuwanaw komo tuku kinkawanikgoyan wa tuku Jehová lakaskin katlawaw o komo umakgolh natalan tiku kalaksakkanit tlawamakgolh tuku xlakan lakaskinkgo. ¿Nalipawanaw Jehová chu xkachikin amacha lu xlakaskinka kilhtamaku? Nakatsiyaw xatakgalhtin komo nalilakpuwanaw chuna la makgamakglhtinanaw la uku xtapulalit xkachikin Dios. Komo lipawanaw tuku kinkawanikanan pi kilitlawatkan la uku, chu tunkun kgalhakgaxmataw, max nachuna natlawayaw kilhtamaku akxni titaxtumanaw nawan lhuwa tapatin (Luc. 16:10).

16. ¿La nataliʼakxilha nialh makgas kilhtamaku chuna la lipawanaw tuku laksaka Jehová?

¹⁶ Anan atanu tuku kililakpuwanatkan: tuku natlawayaw akxni Jehová nakalakputsanani latamanin kxlisputni uma kakilhtamaku. La uku kgalhkgalhiyaw pi lhuwa tiku ni skujnanikgo Jehová, chuna la makgapitsi tiku xalak kifamiliajkan, nalaksakkgo skujnanikgo akxni nina min lisputni. Pero kʼArmagedón Jehová nalimaklakaskin Jesús xlakata nalaksaka tuku nakaʼakgspula (Mat. 25:31-33; 2 Tes. 1:7-9). Ni akinin nakinkalakgchanan nalaksakaw tiku namakgamakglhtinan xtalakgalhaman Jehová chu tiku ni (Mat. 25:34, 41, 46). ¿Nalipawanaw  pi Jehová xaʼakgstitum chuna la lakputsanan o nalakgmakganaw tuku nalaksaka? Liwana tasiya pi kilimatliwakglhatkan chuna la lipawanaw Jehová la uku xlakata tlan nalipawanaw xliputum kinakujkan kkilhtamaku nema aku mima.

17. ¿Tuku nakitaxtu xlakata tuku Jehová nalaksaka natlawa kxlisputni uma kakilhtamaku?

¹⁷ Kalilakpuwaw la namakgkatsiyaw kxasasti kakilhtamaku akxni naʼakxilhaw tuku tlan kitaxtulh xlakata tuku xaʼakgstitum laksakli Jehová. Nialh katiʼanalh ni xaxlikana takanajla nipara laklanka stananin tiku kajwatiya lhuwa tumin tlajaputunkgo chu mapakgsinanin tiku kaj kamakgapatinankgo latamanin. Tiku kapaxkiyaw nialh katitatatlakgolh, nialh katikgolonkgolh chu nialh katinikgolh. Satanás chu xdemonios 1,000 kata nakalakgachinukan. Putum tuku nitlan kitaxtulh xlakata lakatakinalh lakgsputnit nawan (Apoc. 20:2, 3). ¡Lu napaxuwayaw xlakata lipawanaw chuna la Jehová wi tuku laksaka natlawa!

18. ¿Tuku kinkamasiyaniyan xliʼakxilhtitkan israelitas nema talichuwinan kNúmeros 11:4-6 chu 21:5?

¹⁸ ¿Anta kxasasti kakilhtamaku wi tuku naliʼakxilha chuna la lipawanaw tuku Jehová laksaka? Kalilakpuwaw tuku lalh ni makgas kilhtamaku alistalh akxni Jehová xkalakgmaxtunit israelitas anta kʼEgipto niku skujnin xlitaxtukgo. Makgapitsi tsukukgolh taʼakglhuwikgo xlakata xlakapastakkgo liwat nema xkgalhikgo anta chu lakgmakgankgolh maná nema Jehová xkamaxki (kalikgalhtawakga Números 11:4-6; 21:5). ¿Na tlan chuna xkinkaʼakgspulan akxni titaxtunita nawan lhuwa tapatin? Ni katsiyaw la xlilhuwa naskujaw xlakata namaskulunkiyaw Katiyatni chu tsinu tsinu akgtum paraíso nalimaxtuyaw. Max lu kiliskujatkan nawan chu xapulana max tuwa nawan latamat. ¿Nalitaʼakglhuwiyaw tuku Jehová nakinkamaxkiyan uma kilhtamaku? Komo la uku lu paxtikatsiniyaw Jehová xlakata tuku kinkamaxkiyan, max nachuna natlawayaw kkilhtamaku nema aku mima.

19. ¿Tuku tlakg xlakaskinka lichuwinan uma artículo?

¹⁹ Jehová putum kilhtamaku tlawa tuku xaʼakgstitum. Chu liwana kilikatsitkan uma. Na talakaskin nakalipawanaw tiku kalaksaknit xlakata namakgantaxtikgo xtapulalit. Ankgalhin kalakapastakwi tuku Jehová matsokgnilh palakachuwina Isaías: «Lakgtliwakgan nawanatit komo kaks natayayatit chu nakilipawanatit» (Is. 30:15).