1. Pingo wanongo tira, dok pingo wan ducu wamito tira?

WAN ducu wamito tira kare ki kare. I kare mogo watwero penyo ngat mukene ma waworo ni ominiwa tira. I kare mukene doki, omego mo ma paro piwa twero tittiwa ni wacok “timo bal”—bal ma biweko wakoko ange. (Gal. 6:1) Ki me agikkine, watwero nongo tira i nge timo bal madit. Labongo paro pi tyen lok ma oweko kiminiwa tira, omyero wawiny tira meno. Timo meno ber piwa dok twero laro kwowa!—Car. 6:23.

2. Ma lubbe ki Carolok 12:15, pingo omyero wajol tira?

² Ginacoya ma pwony man jenge iye cuko cwinywa me ‘winyo lok ma luryeko giwaco.’ (Car. 22:17) Pe tye dano mo ma ngeyo jami ducu; pol kare nongo tye ngat mo ma tye ki ngec nyo ryeko makatowa. (Kwan Carolok 12:15.) Pi meno, winyo tira obedo lanyut me mwolo. Nyuto ni wangeyo ka ma kerowa gik iye, dok ni waniang ni wamito kony wek wacob yub ma watye kwede. Jehovah oweko Kabaka Solomon ma onongo ryek adada ocoyo ni: “Yub ma giyubo ma kong gipenyo tam bot jo mapol cobbe kakare.”—Car. 15:22.

3. I yo mapatpat ango ma watwero nongo kwede tira?

³ Watwero nongo tira lapiny lapiny nyo atir atir. Tyen lokke ngo me nongo tira lapiny lapiny? Watwero kwano gin mo ki i Baibul nyo i bukkewa ma weko watamo i kom gin mo ma watye ka timo, ci gin ma wakwano-ni weko waloko tamwa kacel ki ticwa. (Ibru 4:12) Watwero lwongo meno ni tira ma wanongo lapiny lapiny. Tyen lokke ngo me nongo tira atir atir? Laelda mo nyo omego mo ma oteggi i yo me cwiny twero tittiwa gorowa ma mitte ni watim alokaloka  iye. Watwero lwongo meno ni tira ma wanongo atir atir. Ka ngat mo marowa matek ma oweko en ominiwa tira ki i Baibul, ci omyero wabed ki pwoc pire dok waket tira meno i tic.

4. Ma lubbe ki Latitlok 7:9, gin ango ma omyero pe watim ka kiminiwa tira?

⁴ Ki lok ada, watwero nongo ni tek adada me jolo tira ma oa ki bot ngat mukene. Watwero keco iye bene. Pingo? Kadi bed yot me ye ni watye ki roc, pud twero bedo tek me jolo tira ka ngat mukene onyutiwa gorowa. (Kwan Latitlok 7:9.) Watwero gengo ngewa. Watwero tamo ni ngat ma ominiwa tira tye ki cwiny marac nyo bene watwero keco i kom kit ma en ominiwa kwede tira. Watwero bene lok marac i kom ngat ma ominiwa tira-ni, kun watamo ni: ‘En pe opore me mina tira! En bene tye ki roc!’ Dok ka pe wamaro tira ma kiminiwa, watwero cayone woko ci wapenyo tira ki bot ngat mukene pien watamo ni ngat meno biwacciwa gin ma wamito winyone.

5. Gin ango ma wabinyamo i pwony man?

⁵ I pwony man, wabinyamo labol me Baibul pa jo ma gukwero tira ki jo ma gujolo tira. Wabinyamo bene gin ma bikonyowa me jolo tira wek wanong adwogi maber ki iye.

6. Gin ango ma wapwonyo ki bot Kabaka Rekoboam ki i kit ma en odok kwede i tira ma kimine?

⁶ Nen kong labol pa Rekoboam. I kare ma en odoko kabaka me Icrael, jone gubino bote ci gulege pi gin mo. Gin gulege ni odwok piny yec mapek ma wonne, Solomon, oketo i i komgi. Rekoboam onyuto ryeko ci openyo tam ki bot ludongo muteggi me Icrael wek gumine lagam ma etwero dok kwede i lapeny pa lwak. Ludongo muteggi magi gumiyo tam ki kabaka ni ka en otimo gin ma lwak gupenyo, ci gibitic pire kare ducu. (1 Luker 12:3-7) Nen calo Rekoboam onongo pe oyeng ki tam man, pi meno en dok ocito openyo tam ki bot awobe ma yalwakke ma en odongo kwedgi kacel. Co magi onongo nen calo gitye i kine ka mwaka 40, pi meno onongo dong gitye ki ngec mo olo i kwo. (2 Tekwaro 12:13) Ento i wang-ngi, gin gumiyo ki Rekoboam tam marac. Gumine tam ni omed yec mapek adada i kom lwak. (1 Luker 12:8-11) Rekoboam onongo tam aryo mapatpat. Pi meno, en onongo omyero oleg bot Jehovah dok opennye tam mene ma omyero en olub. Me ka meno, en omoko tamme me jolo tira ma yomo cwinye dok owinyo lok pa awobe ma yalwakke. Adwogine obedo marac adada i kom Rekoboam kacel ki lwak me Icrael. I kare-ni bene, tira ma wanongo pol kare pe bedo gin ma wamito winyone. Kadi bed kit meno, ka tirane jenge i kom Lok pa Lubanga, ci omyero wajol.

7. Labol pa Kabaka Ujia pwonyowa gin ango?

⁷Kabaka Ujia okwero tira. En odonyo i kabedo mo i ot pa Jehovah ka ma lulamdog keken aye myero gudony iye, ci otemme me wango odok eceta. Lulamdog pa Jehovah guwacce ni: ‘Man pe ticci me wango odok eceta bot Jehovah, man tic pa lulamdog.’ Ujia odok iye nining? Ka en onongo ojolo tira meno ki mwolo ci oa woko cutcut ki i ot pa Lubanga, Jehovah onongo nen calo twero timme kica. Me ka meno, “kiniga omako Ujia woko.” Pingo en okwero tira meno? En nen calo otamo ni, macalo kabaka, etye ki twero me timo gin mo keken ma emito. Ento Jehovah pe oneno kit meno. Pien Ujia otimo gin ma en onongo pe ki twero me timone, dobo  opoto i kome dok “obedo ladobo nio wa i nino me tone.” (2 Tekwaro 26:16-21) Labol pa Ujia pwonyowa ni, kadi wabedo anga, ka wakwero tira ma oa ki i Baibul, ci wang ma warwenyo cwak pa Jehovah.

8. Yubu odok i tira ma kimine nining?

⁸ Ka iporo labol maraco ma waa ka nyamogi-ni, Baibul bene tye ki labol mabeco pa jo ma Jehovah ogoyo laane i komgi pien gujolo tira. Nen kong labol pa Yubu. Kadi bed en onongo maro Lubanga matek dok mito yomo cwinye, en onongo tye ki roc. I kare ma en tye ka kato ki i lyeto matek adada, en owaco lok mogo maraco. Macalo adwogine, en onongo tira atir atir ki bot Eliu kacel ki bot Jehovah. Yubu odok iye nining? Ki mwolo madit, en ojolo tira meno. En owaco ni: “Awaco lok ma pe aniang tere. . . . Angut ma abuku koma woko ki apwa ki buru.” Jehovah ogoyo laane i kom Yubu pien en ngat mamwol.—Yubu 42:3-6, 12-17.

9. Moses onyuto lanen maber nining ka odok i kom jolo tira?

⁹Moses obedo labol maber adada pa ngat ma ojolo tira i nge timo bal madit. I nino mo acel, kiniga omake matek ci pe omiyo deyo bot Jehovah. Pi gin mutimme man, pe kiye ki Moses me donyo i Lobo ma Kiciko Pire. (Wel 20:1-13) I kare ma Moses owaco ki Jehovah ni olok tam ma En omoko, Jehovah owacce ni: “Pe dok inwo loko lok meno bota.” (Nwo. 3:23-27) Kiniga pe omako Moses. Me ka meno, en oye tam ma Jehovah omoko, dok Jehovah omedde ki tic kwede me telo rok me Icrael. (Nwo. 4:1) Yubu kacel ki Moses gujolo tira, dok gubedo lanen maber piwa me aluba. Yubu oloko tamme dok pe obedo ka gengo ngeye. Moses onyuto ni ejolo tira mua ki bot Jehovah ki bedo lagen kadi bed ni en orwenyo mot ma onongo pire tek adada.

10. (a) Gin ango ma Carolok 4:10-13 pwonyo madok i kom adwogi mabeco me jolo tira? (b) Neno mupore ango madok i kom tira ma jo mogo gunyuto?

¹⁰ Wanongo adwogi maber ka walubo lanen mabeco ma co ma lugen calo Yubu ki Moses guweko. (Kwan Carolok 4:10-13.) Omegiwa ki lumegiwa mapol gitye ka timo meno. Nen kong gin ma omego mo ma nyinge Emmanuel, ma bedo i lobo Congo, owaco madok i kom tira mo ma kimine: “Omege ma guteggi i yo me cwiny ma i kacokke guneno ni onongo acok balo watta ki Jehovah, ci gutute me konya. Aketo tira ma gumina i tic, dok okonya oweko pe apoto i peko.” * Laminwa mo ma tye lapainia ma nyinge Megan dok bedo i lobo Canada oloko kit man i kom tira: “Tira ma anongo pol kare pe obedo gin ma amito winyone, ento nongo obedo gin ma mitte ni awiny.” Omego mo ma bedo i lobo Croatia ma nyinge Marko owaco ni: “Arwenyo motta me tic i kacokke, ento ka atamo i kom kare meno, aniang ni tira ma kimina okonya me jingo watta ki Jehovah odoco.”

11. Omego Karl Klein oloko nining i kom jolo tira?

¹¹ Labol mukene pa ngat ma onongo adwogi maber ki i jolo tira obedo Omego Karl Klein, ma otiyo macalo lamemba me Lukiko Madit. I kare ma en tye ka tito gin ma otimme i kwone, Omego Klein otito ni, i kare mo enongo tira magwar ki bot Omego Joseph F. Rutherford, ma onongo obedo lareme macok adada. Omego Klein oye ni i acakkine cwinye ocwer  adada pi tira meno. En owaco ni: “I nino mukene [Omego Rutherford] onena, ci omota ki yomcwiny ni, ‘Itye Karl!’ Ento acur acura pien cwinya onongo pud tye ka cwer. En owacca ni, ‘Karl, gwokke matek adada! Catan tye ka libi!’ Ki lewic, agamo lokke ni, ‘Pe amako lok mo i cwinya, Omego Rutherford.’ Ento en onongo ngeyo ni cwinya pud tye ka cwer, ci onwoyo wacone ni, ‘Pe rac gire. Ento gwokke. Catan tye ka libi.’ Omego Rutherford onongo oloko lok ada! Ka cwinywa medde ki cwer i kom omego mo, tutwalle ka en owacciwa lok ma en tye ki twero me wacone . . . , ci waweko bedo yot pi Catan me bitowa.” * (Ep. 4:25-27) Omego Klein ojolo tira ma Omego Rutherford omine, dok wat i kingi omedde ki bedo matek.

12. Cwiny me mwolo twero konyowa nining me jolo tira? (Jabuli 141:5)

¹² Gin ango ma twero konyowa me jolo tira? Mitte ni wabed jo mamwol kun wiwa po ni watye ki roc dok i kare mogo watimo jami me mingo adada. Kit ma wanyamo kwede con-ni, Yubu onongo tye ki tam ma pe tye atir. Ento lacen en oloko tamme, dok Jehovah ogoyo laane i kome pi timo meno. Pingo? Pien Yubu obedo dano mamwol. En onyuto ni ebedo dano mamwol ki jolo tira ma Eliu omine, kadi bed mwaka pa Eliu onongo tidi loyo mege. (Yubu 32:6, 7) Mwolo bene bikonyowa me keto tira i tic, kadi bed wawinyo ni pe wapore me nongo tira meno nyo ka ngat ma ominiwa tira-ni mwakane tidi loyo mewa. Laelda mo ma bedo i lobo Canada owaco ni, “Tek adada me dongo i yo me cwiny ka ngat mo pe miniwa tira.” Mitte ni wan ducu wamedde ki dongo nyig ma nyak pi cwiny maleng dok wadong dirowa me pwony ki tito kwena maber-ri.—Kwan Jabuli 141:5.

13. Omyero wanen tira ma kiminiwa nining?

¹³Nen tira calo lanyut me mar pa Lubanga. Jehovah mito gin maber loyo piwa. (Car. 4:20-22) Ka en ominiwa tira kun tiyo ki Lokke, bukkewa ma jenge i kom Baibul, nyo laye lawotwa ma oteggi i yo me cwiny, nongo en tye ka nyuto marre piwa. Jo Ibru 12:9, 10 waco ni, “Lubanga pwonyowa pi konyowa.”

14. Gin ango ma omyero waket iye cwinywa ka kiminiwa tira?

¹⁴Ket cwinyi i kom tira, ento pe i yo ma kimiyo kwede tira meno. I kare mogo, watwero winyo calo pe kiminiwa tira i yo mupore. Ngene kene ni ngat mo keken ma tye ka miyo tira myero otute me miyo tira  i yo ma opore ma weko bedo yot me jolone. * (Gal. 6:1) Ento ka wan aye kitye ka miniwa tira, ci omyero waket cwinywa i tira meno—kadi bed wawinyo ni onongo omyero kimi tirane i yo mupore. Watwero pennye kekenwa ni: ‘Kadi bed pe amaro kit ma kimiyo kwede tira man, tika tye gin mo ma atwero pwonyo ki iye? Tika atwero cayo goro pa ngat ma omina tira-ni wek anong pwony ki i tirane?’ Binyuto ryeko ki tung botwa ka watute me nongo adwogi maber ki i tira mo keken ma wanongo.—Car. 15:31.

15. Pingo omyero wapeny pi tira ki bot jo mukene?

¹⁵ Baibul cuko cwinywa me penyo pi tira ki bot jo mukene. Carolok 13:10 waco ni: ‘Jo ma gipenyo tam gibedo maryek.’ Man pud dong lok ada ya! Jo ma gipenyo pi tira me kaka kuro ni kiminigi tira pol kare gidongo i yo me cwiny loyo jo ma pe gipenyo tam. Pi meno, kwany kare in kikomi me penyo pi tira.

16. Awene ma watwero penyo pi tira ki bot jo mukene?

¹⁶ I kare mene ma twero mitte ni wapeny pi tira? Nen kong labol magi. (1) Lamego mo twero cito kacel ki lamego ma ladiro i tic me pwony ka kwan ki latin kwanne me Baibul ci lacen penyo tam ma twero konye dongo dirone me pwony. (2) Lamego ma wiye nono twero bedo ki miti me wilo bongo, pi meno, en twero penyo tam ki bot lamego ma oteggi i yo me cwiny i kom bongo ma en mito wilo. (3) Omego mo cok miyo pwonnye pi lwak pi tyen mukwongo. En twero penyo omego ma ladiro i miyo pwony ni owiny kit ma en miyo kwede pwonye i nino meno ci lacen omine tira i kom kit ma etwero dongo kwede dirone. Kadi wa omego ma dong omiyo pwony pi mwaki mapol pud twero penyo tira ki bot omege mukene ma gitye ki diro wek oket tira meno i tic.

17. Watwero nongo adwogi mabeco ki i tira ma kiminiwa nining?

¹⁷ Macok cok-ki, wan ducu wabinongo tira—atir atir nyo lapiny lapiny. Ka meno otimme, wi opo i kom pwony ma waa ka nyamogi-ni. Medde ki bedo ngat mamwol. Ket cwinyi i kom tira, ento pe i kom lami tira. Dok iket i tic tira ma inongo. Pe tye ngat mo i kinwa ma kinywalo ma ryek. Ento ka ‘wawinyo tam ma kiminiwa dok wamako pwony ma kipwonyowa kwede,’ Lok pa Lubanga waco ni ‘wabibedo jo ma luryeko.’—Car. 19:20.