1. (1) ¿Jamüshii wachiaanawaika? (2) ¿Jamüsü waapaainjatka amaa shia?

 CHOʼUJAASÜ wamüin wapüshuaʼa wachiaanawalinjanain. Eeshii wayale aashajaain nümaa wanee wayuu kojutukai wamüin süpüla nüküjain tü anakat süpüla waaʼinrüin. Eeshi niale wanee wawala aashajaakai wamaa süpüla nükaalinjain waya jee nimeʼejüin waaʼin suulia waaʼinrajüin kasa mojusü (Gal. 6:1). Eeshii wachiaanüle kaainjalapa waya. Jaʼitairü kasain achiaanüin oulia waya, waapaainjatü amaa süpüla anainjatüin wakuwaʼipa otta katüinjatüin woʼu (Prov. 6:23).

2. Saashin Proverbios 12:15, ¿jamüsü waapaainjatka amaa tü achiaanakalü oulia waya?

² Tü wetsiikulo suʼttianainjeekat ekirajaayakat tüü sütütüleʼerüin waaʼin süpüla waapajüin nanüiki na kekiikana maʼin (Prov. 22:17). Nnojoishi eein wanee wayuu eekai nütüjaain aaʼu kasa süpüshuaʼa, eeshi chi wayuu atüjakai jee kekiikai maʼin woulia (paashajeʼera Proverbios 12:15). Waapaale amaa tü achiaanakalü oulia waya, jaʼyeerü waaʼu nnojoluin yaletüin waaʼin, wayaawatüin saaʼu eein tü isakat wachiki otta choʼujaain wakaalinjünüin süpüla waaʼinrüin tü keeʼireekat waaʼin. Anuu tü nüshajakat Salomón nutuma Jehová: «Wainmale wayuu asakinnaka süchiirua [kasa], aneerü sukuwaʼipa» (Prov. 15:22).

3. ¿Jamüsü sukuwaʼipa süpüla wachiaanüin?

³ ¿Jamüsü sukuwaʼipa süpüla wachiaanüinjanain? Eesü süpüla waashajeʼerüin wanee pütchi suluʼujee tü Bibliakat jee shiale wanee karaloʼuta saapaka nupueulose Maleiwa ayaawatiraka waya tü wanouteʼerüinjatkat sünain wakuwaʼipa (Heb. 4:12). Eeshi niale aashajaain wamaa wanee laülaashi jee niale wanee wawala laülaakai aaʼin süpüla nüküjain wamüin tü wanouteʼerüinjatkat sünain wakuwaʼipa. Nüchiaale waya wanee wawala wanaapünaa sümaa tü sümakat tü Bibliakat jaʼyeerü naaʼu alin  waya nüpüla. Kojuteerü wamüin tia waapaale sümaa nünüiki jee waaʼinrüle shia.

4. Saashin Eclesiastés 7:9, ¿kasa nnojoluinjatka waaʼinrüin wachiaanapa?

⁴ Nnojotsü mojushiin wamüin watüjaain saaʼu nnojoluin lotuin maʼin wakuwaʼipa, eepejeʼe mojushiire wamüin nüküjale wamüin wanee wawala tü wanouteʼerüinjatkat sünain wakuwaʼipa (paashajeʼera Eclesiastés 7:9). Eeshiijaʼa wasounnajaale jülüjale waaʼin nnojoluin pansaain tü nümakat wamüin jee jashichire waya süka nnojoluin anain sukuwaʼipa nünüiki wamüin waashin. «¿Kasashikai wayu nia nüchiaainjachikai taya? ¿Niaka joo maainjalain toulia?», eesü maa müle waaʼin. Mojushiire wamüin tü achiaanakalü oulia waya, eesüjaʼa nnojorüle jamajatüin shia wamüin jee shiale woʼunuin nümaʼanamüin wanee wayuu süpüla wasakirüin süchiirua kamaʼa aneerüle nünüiki wamüin.

5. ¿Kasa wekirajaainjatka anain sünain ekirajaayakat tüü?

⁵ Sünain ekirajaayakat tüü wekirajaweerü anain nachiki waneinnua wayuu namaiwajana nnojoliikana aapaain amaa tü achiaanakalü oulia naya otta nachiki waneinnua aapaakana amaa shia. Otta wekirajaweerü anain tü waaʼinrajatkat süpüla anain wamüin wachiaanüin otta tü weʼreetkat sünainjee.

6. ¿Kasa watüjaka sünainjee nukuwaʼipa Rehoboham?

⁶ Wekirajaa süchiki nukuwaʼipa Rehoboham. Nüikalaapa sünain aluwatawaa saaʼu Israel nachuntuin na wayuu nuluwataakana aaʼu süpüla naawaleʼerüinjatüin nakuwaʼipa suulia naaʼinrajüin tü naaʼinrakat Salomón chi nüshikai. Anasü maʼin tü naaʼinrakat Rehoboham süka nüsakirüin süchiirua tia na laülaashiikana napüleerua na israelitakana. Naküjain nümüin aijeechin nia napüla naaʼinrüle tü nachuntakat nümüin (1 Rey. 12:3-7). Nnojotkaʼa anain tia nümüin Rehoboham, nuʼunaka namaʼanamüin na wayuu joʼuujiraakana wanaa nümaa süpüla nüsakirüin naya süchiirua tia. Naya wayuukana eesü 40 nouyase, nnojoishii tepichin naya (2 Crón. 12:13). Nnojotpejeʼe pansaain tü naküjakat nümüin Rehoboham soʼu tia, naküjain nükooʼomüinrüinjatüin naʼyataain na wayuu nuluwataakana aaʼu (1 Rey. 12:8-11). Piamasü pütchi aküjünaka nümüin Rehoboham. ¿Jaraleetche nüneekaka? Eeshijaʼa süpüla nüsakirüin Jehová süchiirua tü anakat süpüla nüneeküin saʼakajee tü piamasükat pütchi, nnojotpejeʼe naaʼinrüin tia. Shiakalaka nücheküin maʼin nuʼunuin süchiirua tü namakat na wayuu joʼuujiraakana wanaa nümaa. Sutuma tia mojusü nukuwaʼipa otta nakuwaʼipa na wayuu nuluwataakana aaʼu. Tü watüjakat sünainjee tia shia eein süpüla süküjünüin wamüin wanee kasa nnojotka anain maʼin saaʼin wamüin, shiaka anain waapaale sümaa wanee pütchi aküjünaka wamüin wanaapünaa sümaa tü sümakat tü Bibliakat.

7. ¿Kasa watüjaka sünainjee tü alatakat nümüin Uzías?

⁷ Niyoutajaa amaa Uzías chi aluwataaikai tü achiaanakalü oulia nia. Soʼu wanee kaʼi ekerotushi nia suluʼumüin tü aʼwaajüleekat süpüla naʼajüin wanee wunuʼu jemeta eejuu, nayainjana neʼe na sacerdotekana aaʼinrüin tia. Namakalaka na sacerdotekana nümüin: «Uzías, nnojotsü aapünüin shikii pümüin piainjachin aʼajüin wunuʼu jemeta eejuu nümüin Jehová. Nayainjana neʼe namüiwaʼa na sacerdotekana aʼajüinjanaka tia wunuʼu jemetaka eejuu». Jashichikalaka maʼin nia saashin tü Bibliakat. ¿Jamüsü niyoutajaaka amaa tü achiaanakalü oulia nia? Eesüjaʼa jülüjale naaʼin eein süpüla naaʼinrüin tia süka niain chi aluwataaikai, mojushiipejeʼe tia nümüin Jehová. Nnojorüle yaletüin naaʼin Uzías, naapaainjee amaa tü achiaanakalü oulia nia jee oʼunamaatüshijee nia suluʼujee tü aʼwaajüleekat, motusüjee naaʼin Jehová naainjala. Süka niʼrülin  wayumüin nümüin Jehová, nüntirüin wanee ajaʼtta ata nünainmüin jee outushi nia suluʼu müin nukuwaʼipa (2 Crón. 26:16-21). ¿Kasa watüjaka sünainjee tü alatakat nümüin Uzías? Shia nnojoleerüin anain wakuwaʼipa noʼuluʼu Jehová wayoutajaale sümaa tü sümakat tü Bibliakat jaʼitasü kasain aʼyatawaa wajapuluʼuin.

8. ¿Kasa naaʼinraka Job wanaa sümaa nüchiaanüin?

⁸ Eeshii wayuu namaiwajana aapaakana amaa tü achiaanakalü oulia naya, anakalaka nakuwaʼipa nutuma Maleiwa. Wekirajaa süchiki nukuwaʼipa Job. Mayaainjeʼe nnojoluin lotuin maʼin nukuwaʼipa, keeʼireesü naaʼin talatüinjachin Maleiwa nümaa. Soʼunnaa niʼrüin maʼin nümüliala niweetirüin pütchi nnojotka anain maʼin, müshijeseʼe nüchiaanüin nutuma Elihú otta nutuma Jehová. Naapaain amaa Job tü achiaanakalü oulia nia süka nnojoluin yaletüin naaʼin. Anuu nünüiki: «Nnojotsü tayaawatüin saaʼu tanüiki [...]. Mojutaʼaleesüjaʼa taaʼin saaliijee tü tamakat pümüin». Anakalaka nukuwaʼipa Job nutuma Jehová süka nnojoluin yaletüin naaʼin (Job 42:3-6, 12-17).

9. (1) ¿Kasa naaʼinraka Moisés wanaa sümaa nüchiaanüin nutuma Jehová? (2) ¿Jamüsü anaka maʼin nukuwaʼipa wapüleerua?

⁹ Anasü nukuwaʼipa Moisés süka anain nümüin nüchiaanüin nutuma Jehová. Soʼu wanee kaʼi isasü nüchiki nüchecherüin naaʼin suulia jashiee otta nnojoishi kojutuin Jehová nutuma, müshijeseʼe naʼalijirüin nia Jehová suulia nikerotüin suluʼumüin tü Mma Aapünüinjatkat namüin na israelitakana (Núm. 20:1-13). Wanaa sümaa nüküjain Moisés nümüin Jehová mojuin naaʼin sutuma tü nüneekakat nüpüleerua, müshi Jehová nümüin: «Nnojo püsakirüin taya piantua sünain tia» (Deut. 3:23-27). Nnojoishi ayüülajaain nia otta anasü nümüin tü nüneekakat Jehová nüpüleerua. Ayatüshijeseʼe nekiipüʼüin na israelitakana nutuma Jehová (Deut. 4:1). Anasü nukuwaʼipa Job otta Moisés wapüleerua. Nunouteʼerüin Job tü jülüjakat naaʼin otta nnojoishi asoutuin naaʼu. Jaʼyasü naaʼu Moisés naapaain amaa tü nüchiaakalü oulia nia Jehová süka ayatüin niʼyataain nümüin.

10. (1) Saashin Proverbios 4:10-13, ¿jamüsü aneetka wakuwaʼipa waapaale sümaa tü achiaanakalü oulia waya? (2) Püküja tü kasa anasü naaʼinrakat waneinnua wawalayuu.

¹⁰ Aneerü wakuwaʼipa washatüle nakuwaʼipa na wayuu namaiwajanakana maʼaka naaʼin Job otta Moisés (paashajeʼera Proverbios 4:10-13). Wainma na wawalayuu aaʼinrakana tia. Jülüjataa waaʼin tü alatakat nümüin Emmanuel, * wanee wawala kepiakai chaa República Democrática del Congo. Aashajaana amaanachi nia natuma waneinnua wawalayuu, müshi nia: «Eejana waneinnua tawalayuu laülaakana aaʼin sünain anoujaa ayaawataka aaʼu seemiajaain tanoula, naashajaaka tamaa. Taaʼinraka tü namakat tamüin, nnojotsüjeseʼe mojuin takuwaʼipa». Anuu sünüiki Megan, wanee pürekutsoot kepiaka Canadá: «Mayaainjeʼe nnojoluin anain saaʼin tamüin tü münakat tamüin, ayatüsia taapaain amaa shia süka aneerüin takuwaʼipa sutuma». Anuu nünüiki Marko, wanee wawala kepiakai chaa Croacia: «Anasü tanoula süchikuaʼa süka taapaain amaa tü achiaanakalü oulia taya mayaasüjeʼe amüloulin tatuma wanee aʼyatawaa nümüin Maleiwa».

11. ¿Kasa niyaawataka aaʼu chi wawalakai Karl Klein?

¹¹ Wanee wayuu anakai akuwaʼipa, nia chi wawalakai Karl Klein, niapuʼushi wanee napüshi na Laülaashii Jülüjakana Aaʼin na Aküjaliikana pütchi. Suluʼu tü karaloʼuta nüchikimaajatkat, nüküjain nüchiaanüin soʼu wanee kaʼi nutuma chi wawalakai Joseph Rutherford, naʼaleewain maʼin nia. Naashin Karl naapaain mojusheeka tia, müshi nia: «Alatüshi taʼütpünaa  [chi wawalakai Joseph]. ‹Jaman Karl›, nümaka tamüin sümaa nukulemeraain. ‹Ajaa tawala›, müshi neʼe taya mojusheeka nümüin. ‹Jalia pia Karl nimeejüintaa pia chi Yolujaakai›, nümaka tamüin. ‹Anashi taya tawala›, tamaka nümüin sümaa japülin taya. Niyaawata aaʼu nnojoluin anain taaʼin, müshijeseʼe nümüin nüchikuaʼa tamüin: ‹Jalia pia Karl nimeejüintaa pia chi Yolujaakai›. Lotusü maʼin nünüiki tamüin. Jashichikuʼu wamüle nümüin wanee wawala aküjakai wamüin tü wanouteʼerüinjatkat sünain wakuwaʼipa [...], nimeejeena waya chi Yolujaakai» * (Éf. 4:25-27). Naapaaka amaa chi wawalakai Karl tü achiaanakalü oulia nia nutuma chi wawalakai Joseph Rutherford, ayatakalaka aleewajiraain maʼin naya.

12. ¿Jamüsü waapaajeetka amaa tü münakat wamüin nnojorüle yaletüin waaʼin? (Salmo 141:5).

¹² Nnojorüle yaletüin waaʼin aneerü wamüin wachiaanüin. Müle wakuwaʼipa jülüjeerü waaʼin nnojoluin lotuin maʼin wakuwaʼipa otta eein süpüla isawalin wachiki tü wakuwaʼipainjatkat. Wekirajaaitpa anain nnojotpuʼuin anain tü jülüjakat naaʼin Job, nunouteʼerapejeʼe shia mapa. Nnojotsü yaletüin naaʼin otta naapaa amaa tü achiaanakalü oulia nia nutuma Elihú mayaainjeʼe tepichin nia nuulia Job (Job 32:6, 7). Nnojorüle yaletüin waaʼin waaʼinreerü tü münakat wamüin mayaasüjeʼe nnojoluin choʼujaain wamüin shia waaʼinruʼu, jaʼitasüjaʼa nüküjale wamüin tia wanee wayuu tepichikai woulia. Anuu nünüiki wanee laülaashi kepiakai chaa Canadá: «Nnojotsü wayaawatüin maʼin saaʼu süka waaʼin wamüiwaʼa kasain wanouteʼerüinjatüin sünain wakuwaʼipa, choʼujaashijeseʼe wamüin wanee wayuu aküjainjachikai wamüin tia». ¿Jaraikaʼa joo nnojoluin choʼujaain amüin ashatüin nukuwaʼipa Maleiwa jee nükaalinjünüin süpüla nütüjain ekirajaa? (paashajeʼera Salmo 141:5).

13. ¿Kasa wayaawatüinjatka aaʼu wachiaanüle?

¹³ Wayaawata aaʼu alin waya nüpüla Maleiwa wachiaanüle. Niʼreein waya Jehová suluʼu anain wakuwaʼipa (Prov. 4:20-22). Wayaawata aaʼu alin waya nüpüla Maleiwa wanaa sümaa nüchiaain waya sükajee wanee pütchi waashajeʼeraka suluʼujee tü Bibliakat jee shiale tü karaloʼuta saapakat wamüin nupueulose. Eeshi nüchiaale waya nükajee wanee wawala laülaakai aaʼin sünain anoujaa. Naaʼinrüin tia Maleiwa süka aneein wakuwaʼipa niʼrüin maʼaka süküjain Hebreokana 12:9, 10.

14. ¿Kasa jülüjainjatka waaʼin wachiaanapa?

¹⁴ Jülüjainjatü waaʼin tü kasa anasü münakat wamüin suulialeʼeya sukuwaʼipa nanüiki wamüin. Eesüjaʼa mojushiire wamüin wachiaanapa nutuma wanee wayuu nnojorüle anain maʼin sukuwaʼipa nünüiki wamüin. Nüchajaainjatü  sukuwaʼipa wanee wayuu süpüla nütüjainjachin süpüleerua nünüiki nüchiaapa wanee wayuu (Gal. 6:1). * Wayalejeʼe achiaanüin jülüjainjatü waaʼin tü kasa anasü münakat wamüin, nnojotsü jülüjainjatüin waaʼin sukuwaʼipa nanüiki. Mayaainjeʼe nnojoluin anain maʼin sukuwaʼipa nünüiki wanee wayuu achiaakai waya, anasü jülüjale waaʼin pütchikat tüü: «¿Pansaasüche tü nümakat tamüin? ¿Jalouijeetche tamüin taapaale amaa tü nümakat tamüin sümaa nnojoluin jülüjain taaʼin tü mojukat nutuma?». Wachajaa maʼin sukuwaʼipa süpüla waapaain amaa tü achiaanakalü oulia waya (Prov. 15:31).

15. ¿Jamüsü anaka wachuntule kaalinwaa?

¹⁵ Saashin tü Bibliakat anasü wachuntule kaalinwaa. Süküjain Proverbios 13:10 kekiin maʼin na wayuu asakirakana süchiirua wanee kasa naaʼinrajatka. Shiimain maʼin tia pütchikat, laülaasü naaʼin na wayuu asakirakana süchiirua wanee kasa noulia na wayuu nnojoliikana aaʼinrüin tia. Anasü wasakirüle süka waaʼin wamüiwaʼa süchiirua tü anakat süpüla waaʼinrüin.

16. Püküja waneirua kasa eeka süpüla püsakirüin anain.

¹⁶ Anuu waneirua kasa eeka süpüla wasakirüin anain na wawalayuukana: (1) Suunejaain wanee wawala wane wawala atüjaka ekirajaa süpüla suʼunuin sümaa sünain ekirajaa wayuu, mapa süsakirüin shia süpüla sütüjaain saaʼu tü saaʼinrajatkat süpüla sütüjain maʼin ekirajaa. (2) Wanee wawala majayülü ayaʼlajeeka pantalón, süsakirüin wane wawala laülaaka aaʼin sünain anoujaa anale sümüin tü shiyaʼlajüinjatkat. (3) Wanee wawala palajaikai nukua sünain ekirajaa tü pütchi süpülajatkat wayuu süpüshuaʼa, nuchuntuin nümüin wanee wawala atüjakai ekirajaa süpüla nüküjain nümüin tü nunouteʼerüinjatkat sünain tia pütchikat. Jaʼitainna na wawalayuu kakaliainnakana sünain ekirajaa pütchi, anasü nachuntule kaalinwaa namüin waneinnua wawalayuu süpüla natüjaain saaʼu tü nanouteʼerüinjatkat sünain otta naaʼinrüinjatü tü namakat namüin.

17. ¿Kasa waaʼinrajatka süpüla anainjatüin wakuwaʼipa wachiaanapa?

¹⁷ Eejeerü kaʼi achiaaneenaka oʼu waya nutuma wanee wawala jee shiale sutuma wanee pütchi waashajeʼeraka suluʼujee tü Bibliakat jee shiale suluʼujee tü karaloʼuta saapakat wamüin nupueulose Maleiwa. Wachiaanapa, soto waaʼin tü wekirajaaitpakalü anain sünain ekirajaayakat tüü nnojoluinjatüin yaletüin waaʼin, jülüjainjatüin waaʼin tü kasa anasü münakat wamüin suulialeʼeya sukuwaʼipa süküjia wamüin otta waapaainjatü amaa shia. Waaʼinrüle tü achiaanakalü oulia waya, kekiijeena maʼin waya saashin tü Bibliakat (Prov. 19:20).