Skip to content

Skip to table of contents

IKPƐYI ƐLĀ Ō KLƆCƐ ƆMƐ 7

‘Jahɔ Tu Ɛlā Nɛ Ācɛ Ojeeyi Gē Ka A’

‘Jahɔ Tu Ɛlā Nɛ Ācɛ Ojeeyi Gē Ka A’

“Jāhɔ̄, n géē nwū uwɔ ɔdā nɛ̄ ācɛ ojéeyī ka ā.” —AÍIT. 22:17.

IJÉ ƆMƐ 123 Loyally Submitting to Theocratic Order

ƆDĀ NƐ ALƆ GÁĀ NWU A *

1. Ɔdiya nɛ ācɛ gē tu alɔ ukɔ́ amāŋ pi alɔ ahɔ̄ a, ɔdiya ɛɛ nɛ ɛjɛɛji alɔ kē cɛgbá nu a?

 ƐJƐƐJI alɔ cɛgbá ukɔ́ amāŋ ahɔ̄ ō pi ŋma eko teeko. Ipu āhɔ̄ ōhī, alɔ lɔfu da ɔcɛ nɛ alɔ gē lɛ ojilima ce ɔ nɛhi a kóō tu alɔ ukɔ́ amāŋ pi alɔ ahɔ̄. Ó kē lɛ āhɔ̄ ɔhá nɛ ɔyinɛ alɔ nɔnyilɔ nōo bi olɔhi ku alɔ ipu ɔtu, lɔfu da alɔ ku alɔ dɔka ō nyɔ i ‘biya íne’ amāŋ ya odee nɛ alɔ géē hijema ku nu ɛ. (Ugal. 6:1) Amāŋ alɔ lɔfu miyɛ ukɔ́ amāŋ ahɔ̄ ō pi ɔdaŋ ku ɔcɛ lɛ alɔ na tu ɔwɛ, igbihi nɛ alɔ lɛ inyileyi ya bɔbi bɔbi. Ɔdā duuma nōo ya ɛɛ néē tu alɔ ukɔ́ ɔɔma amāŋ pi alɔ ahɔ̄ a, alɔ cika ō jahɔ. Ō ya ɔɔma lɔhi lɛ alɔ nɛhi klla lɔfu nya oyeeyi ku alɔ ta!—Aíit. 6:23.

2. Ɛgɛ néē ta ɔ ipu ɔkpá ku Aíita 12:15 a, ɔdiya nɛ alɔ cika ō jahɔ tu ukɔ́ amāŋ ahɔ̄ ō pi a?

2 Ikpɛyi ɛlā ku oklɔcɛ nyā tu alɔ ɔtu kwu ɔtu kahinii: ‘Jahɔ tu ɛlā nɛ ācɛ ojeeyi gē ka a.’ (Aíit. 22:17) Ó lɛ ɔcɛ duuma nōo jé ɛjɛɛji odee ŋ, igbalɛwa ó lɛ ɔcɛ éyi nōo yɔ abɔɔ, nōo jé odee amāŋ má ɔdā alɛwa ipu oyeeyi fiyɛ alɔ ɛ. (Jé Aíita 12:15.) Ohigbu ɛnyā, ɔdaŋ ku alɔ jahɔ tu ukɔ́ amāŋ ahɔ̄ ō pi, ó mafu ku alɔ wɛ ācɛ ō tu iyi alɔ waajɛ. Ó mafu ku alɔ jé ɛji ku alɔ klla jé ku alɔ cɛgbá otabɔ, o ya ɛɛ ku alɔ lɛ ɔdā nɛ alɔ miya a ya jila. Ujehofa bi Usolomɔn ɔcɛ́ nōo jijeeyi a le ta ɔkpá kahinii: “Ɔ́dāŋ ka a lɛ ɛlā mīya mla ācɛ alɛwa [amāŋ ācɛ nōo gē tu alɔ ukɔ́ amāŋ pi alɔ ahɔ̄ a] nēé lɛ ɛlā nwū uwɔ ā, a gé gɔbū ipú ɔdā dúúmā nɛ̄ a gē yá ā.”—Aíit. 15:22.

Ɛnyā gē lɔnɔ tu uwɔ ō miyɛ ŋma ipu ɔwɛ ɛpa nyā néē gē bi tu alɔ ukɔ́ amāŋ pi alɔ ahɔ̄ a? (Má ogwotu ɔmɛ 3-4)

3. Ɔwɛ ɛyɛɛyɛyi nyá nɛ alɔ lɔfu miyɛ ukɔ́ amāŋ ahɔ̄ ō pi a?

3 Ɔwɛ éyi nɛ alɔ ge miyɛ ukɔ́ amāŋ ahɔ̄ ō pi a, wɛ eko nɛ alɔ lɛ Ubáyíbu amāŋ aɔkpá ku alɔ jé. O bu ɔwɛ nyā, alɔ lɔfu má odee nōo géē ya ku alɔ gbɔɔ ō gbɛla lɛyikwu ɔdā nɛ alɔ yɔ i ya a, cɛɛ ɔdā nɛ alɔ jé a lɛ abɔ kwu alɔ ɔtu ō lɛ ɔwɛ nɛ alɔ gē gbɛla klla gē ya odee a piyabɔ. (Uhíb. 4:12) Amáŋ ó lɛ ɔwɛ ɔhá nɛ alɔ lɔfu miyɛ ukɔ́ amāŋ ahɔ̄ ō pi. Ocabɔ mafu, ɔnyakwɔcɛ ku ujɔ amāŋ ɔyinɛ alɔ nɔnyilɔ ɔhá nōo jikoko ipu ɛlā ku Ɔwɔico, lɔfu lɛ abɔ kwu odee tɛɛcɛ lɛ alɔ nɛ alɔ cɛgbá o ya lɔhi fiyɛ ipu nu. Ɔdaŋ ku ihɔtu nɛ ɔcɛ lɛ lɛ alɔ a ya kóō gáā tu alɔ ukɔ́ amāŋ pi alɔ ahɔ̄ ŋma ipu Ubáyíbu, ó cika ō jɛ alɔ eyī, alɔ jahɔ lɛ ɔ klla ceyitikwu bi ɔ le yuklɔ.

4. Oŋma ɛlā nōo yɔ ipu ɔkpá ku Ɔ̄cokóītá 7:9 a, ɔdi nɛ alɔ i cika ō ya ŋ ɔdaŋ kē tu alɔ ukɔ́ amāŋ pi alɔ ahɔ̄ a?

4 Ó wɛ ɔkwɛyi ka ó lɔfu lɔnɔ tu alɔ ō miyɛ ukɔ́ amāŋ ahɔ̄ ō pi ŋma ɛgiyi ɔcɛ ɔhá. Alɔ kóō lɔfu gbɔɔ ō cɔnu. Ɔdiya a? Naana nōó gē tɔɔtɛ lɛ alɔ ō cɛ ku alɔ i jila iyē ŋ ma, ó lɔfu lɔnɔ tu alɔ ō miyɛ ukɔ́ amāŋ ahɔ̄ ō pi, ɔdaŋ ku ɔcɛ lɛ ɛga éyi nɛ alɔ nyileyi ɛ ma mafu lɛ alɔ. (Jé Ɔ̄cokóītá 7:9.) Alɔ lɔfu gbɔɔ ō dɔka ɔdā ō lɛ abɔ ba ɔ. Alɔ lɔfu gbɔɔ ō gbɛla ku ɔdi nɛ ɔcɛ ɔɔma kóō bi ɔtu a, amāŋ gbɔɔ ō cɔnu lɛyikwu ɔwɛ nōó bi le tu alɔ ukɔ́ amāŋ pi alɔ ahɔ̄ a. Alɔ lɔfu gbɔɔ ō ŋmo ɔcɛ ɔɔma okonu ŋma lɛ ō gbɛla kahinii: ‘Íkwu nyá nōó lɛ ō pi um ahɔ̄ a? Anu abɔyi nu kē i nyileyi duu!’ Ɔdaŋ ku alɔ i kē dɔka ukɔ́ amāŋ ahɔ̄ ō pi ɔɔma ŋ, alɔ lɔfu leyi gwu ɔ bonu, amāŋ da ɔcɛ ɔhá kóō tu alɔ ukɔ́ amāŋ pi alɔ ahɔ̄ ohigbu ku alɔ leyice ka ó géē da alɔ ɔdā nɛ alɔ dɔka ō po a.

5. Ɔdi nɛ alɔ gáā kɛla lɛyikwu ɔ ipu ikpɛyi ɛlā nyā a?

5 Ipu ikpɛyi ɛlā nyā, alɔ géē kɛla lɛyikwu ocabɔ ku ācɛ ipu Ubáyíbu nōo ta ō miyɛ ukɔ́ amāŋ ahɔ̄ néē pi uwa, mla ācɛ nōo miyɛ ukɔ́ amāŋ ahɔ̄ ō pi a. Alɔ klla géē kɛla lɛyikwu ɔdā nōo géē ta alɔ abɔ ō miyɛ ukɔ́ amāŋ ahɔ̄ ō pi, klla lɛ itene ŋma anu a.

É TA Ō MIYƐ UKƆ́ AMĀŊ AHƆ̄ Ō PI

6. Ɔdi nɛ alɔ nwu lɛyikwu ɛgɛ nɛ Urehobowam nōo wɛ ɔcɛ́ a ya lɛ lɛyikwu ukɔ́ néē tu ɔ a?

6 Leyi yɛ ocabɔ ku Urehobowam ɛ. Eko nɛ ó je piya ɔcɛ́ ku ācɛ Isrɛlu a, ācɛ ɔlɛ nu le pɛ wa ɛgiyi nu gáā ba ɔ ɛba ku odee. É da ɔ kóō lɛ iyo ogbɛnu nɛ adā nu Usolomɔn gbo ce uwa a tu waajɛ cɛɛ kóō le fekee, ku oyeeyi ka ó dēē tɔɔtɛ lɛ uwa. Ó jɛ eyī nɛhi ku Urehobowam lɛ ɔdā ijeeyi éyi ya. Ó lɛ ɔka da anyakwɔcɛ ku Isrɛlu a lɛyikwu ɛgɛ nɛ ó géē ta ācɛ a ohi. Anyakwɔcɛ a lɛ ukɔ́ tu ɔ ku ɔdaŋ ka ó lɛ ɔdā nɛ ācɛ a da ɔ kóō ya a ya, é géē gɔbu lɛyitaajɛ lɛ ɔ piyoo. (1 Aɔ́cɛ́ 12:3-7) Ó teyi peee ku ɔtu i he Urehobowam lɛyikwu ukɔ́ néē tu ɔ a ŋ, ohigbu ɛnyā, ó gáā lɛ ɔka da aɛgɔ ku nu nɛ ó jɛ mɛmla uwa a. Ihayi ku acɛnyilɔ nyā lɛbɛɛka ihayi ofu ɛpa a, ohigbu ɛnyā, ó lɛ ɔdā ōhī ɛ̄nɛ̄ é má ipu oyeeyi ɛ. (2 Úklɔ́ 12:13) Amáŋ ipu āhɔ̄ nyā, ukɔ́ obɔbi néē tu Urehobowam a. É lɛ ukɔ́ tu ɔ kóō lɛ iyo a ya gbɛnu fiyɛ lɛ ācɛ a. (1 Aɔ́cɛ́ 12:8-11) Urehobowam miyɛ aɛlā ɛyɛɛyɛyi ɛpa lɛyikwu ɔdā nɛ ó cika ō ya a. Ohigbu ɛnyā, ó cika ō lɛ ɔkɔ gba lɛ Ujehofa kóō da ɔ lɛyikwu ukɔ́ nɛ ó cika ō yɛce a. Amáŋ ikɔkɔ ɔɔma, ó le miya ō yɛce ukɔ́ nōo he ɔ ɔtu fiyɛ a klla ya ɔdā nɛ aɛgɔ nu ka a. Ɔdā nōo bɛɛcɛ ŋma anu a i lɔhi lɛ Urehobowam mla ācɛ Isrɛlu a ŋ duudu. Ipu āhɔ̄ ku alɔ, ukɔ́ nɛ alɔ gē miyɛ i gáā wɛ ɛ̄nɛ̄ ó he alɔ ɔtu ō po eko doodu ŋ. Naana a, ɔdaŋ ka ó ŋma ipu Ɛlā ku Ɔwɔico, alɔ cika ō miyɛ ɔ.

7. Ɔdi nɛ ocabɔ ku Usiya nōo wɛ ɔcɛ́ a nwu alɔ a?

7 Usiya nōo wɛ ɔcɛ́ a ta ō miyɛ ahɔ̄ ō pi. Ó le yɛ gā aya éyi ipu Agbliihɔ ku Ujehofa kóō nyɔ i ya ɔtulali ɔla, ɛga nɛ acogwɛɛya foofunu lɛ íkwu ō nyɔ a. Acogwɛɛya ku Ujehofa da ɔ kahinii: “Usíya, á lɛ íkwu dúúmā káā yi ɔtulalī ɔlá lɛ Óndú ā ɛyí ede ŋ́. Ācogwɛ́ɛya nēe ŋmá ipɔ́ɔma kú Árɔ̄ni ā ōfōōfū uwā nēé le anɔ̄ tū uwā ɛyí kéē yi ɔtulalī ɔlá á.” Ɔdi nɛ Usiya ya a? Ɔdaŋ ka ó ge yɛ i tu iyi nu waajɛ miyɛ ahɔ̄ néē pi ɔ a, klla le bɛɛcɛ ŋma ipu Agbliihɔ a boobu, Ujehofa géē yɛ i kwu je yɛ ɔ ɛhi. Ikɔkɔ ɔɔma, “Usíya le cɔ̄nū nɛ̄hi.” Ɔdiya nɛ ó ta ahɔ̄ ō pi ɔɔma a? Ó gbɛla ka abɔ ó wɛ ɔcɛ́ a, ó lɛ íkwu ō ya ɔdā duuma nɛ ó dɔka a gla. Amáŋ Ujehofa i cɛ mla ɔdā nɛ ó ya a ŋ. Ohigbu ka ó lɛ ɔdā nɛ ó lɛ íkwu ō ya ŋ ma ya a, Usiya kwu piya ɔcɛ ō lɛ agwu. Ó kē wɛ ɔcɛ ō “gbagwú ŋmá eko ɔ́ɔmā jāā gbéeko nɛ̄ ó kwú.” (2 Úklɔ́ 26:16-21) Ocabɔ ku Usiya nwu alɔ, ka ɛdɔ ɔcɛ duuma nɛ alɔ kóō wɛ a naana, ɔdaŋ ku alɔ ta ahɔ̄ ō pi ŋma ipu Ubáyíbu, alɔ i gáā ta eyī olɔhi ku Ujehofa ŋ.

É MIYƐ AHƆ̄ Ō PI

8. Ɔdi nɛ Ujobu ya lɛyikwu ahɔ̄ néē pi ɔ a?

8 Ubáyíbu je ɛnɛɛnɛ ocabɔ ku ācɛ nōo miyɛ ɔhā ohigbu kē miyɛ ahɔ̄ ō pi, ācɛ nyā kē wɛ ɛyɛɛyi gwu ācɛ nɛ alɔ kɛla lɛyikwu uwa gbɔbu a ta, ohigbu ku aku uwa wɛ ahɔ̄ ō pi lɛ alɔ. Leyi yɛ ocabɔ ku Ujobu ɛ. Naana nɛ ó yihɔtu ku Ɔwɔico klla dɔka ō ya ɔdā nōo he ɔ ɔtu a, ó jila iyē ŋ kpɔ. Eko nɛ ó yɔ ipu ahɔ̄ olɔnɔ nɛhi a, ó ka ɔdā nōó kpaakpa ŋ. Ohigbu ɛnyā, ó miyɛ ahɔ̄ ō pi ŋma ɛgiyi Ɛlihu mla Ujehofa. Ɔdi nɛ Ujobu ya a? Ó tu iyi nu waajɛ miyɛ ahɔ̄ ō pi a. Ó kahinii: “N le ɛlā ka lɛyíkwu ɔdā nɛ̄ ń jɛ́yí nū ŋ́ . . . uwēyī lɛ um kwū, ohígbū odúúdú ɔdā nɛ̄ n ka ā. N kē le pīyabɔ̄ abālɔbányā, klla lɛ úmlá mɛ́mla ewo wu klá ɛyí ká n̄ ma ɔtūnōbí fú ohígbū ɛlā nɛ̄ n ka ɔ́ɔmā.” Ujehofa lɛ ɔhā hɛ ce Ujobu, ohigbu ka ó wɛ ɔcɛ ō tu iyi nu waajɛ.—Ujób. 42:3-6, 12-17.

9. Ɔdi nɛ Umosisi ya eko nɛ ó miyɛ ahɔ̄ ō pi a, ɔdiya nōó kē wɛ ɛnɛɛnɛ ocabɔ lɛ alɔ a?

9 Umosisi wɛ ɛnɛɛnɛ ocabɔ ku ɔcɛ nɛ ó miyɛ ahɔ̄ ō pi igbihi nɛ ó lɛ inyileyi ya bɔbi bɔbi a. Ipu ahɔ̄ éyi lɛ a, ó le cɔnu nɛhi nɛ ó lɛ ojilima ce Ujehofa ŋ. Ohigbu ɛnyā, ɛnɛɛnɛ ɛga ō gā ipu ajɛ nɛ Ɔwɔico cokonu lɛ uwa a le hɛ Umosisi abɔ. (Áluk. 20:1-13) Eko nɛ Umosisi ba Ujehofa ɛba kóō lɛ ōmiya ɔɔma piyabɔ a, Ujehofa da ɔ kahinii: ‘Ó jɛ̄ ɛɛ́, a hii kɛlā lɛyíkwu ɛlā nyā gā um gɛ ŋ́.’ (Obla. 3:23-27) Umosisi i cɔnu nóó. Ikɔkɔ ɔɔma, ó cɛ mla ōmiya ku Ujehofa, Ujehofa kē bi ɔ yuklɔ gɔbu ō bi ācɛ Isrɛlu a jé ɔwɛ. (Obla. 4:1) Ujobu mla Umosisi wɛ ācɛ nōo miyɛ ahɔ̄ ō pi, é kē wɛ ɛnɛɛnɛ ocabɔ lɛ alɔ ō yɛce. Ujobu lɛ ɔwɛ nɛ ó leyi má odee a piyabɔ, ó dɔka ɔdā ō lɛ abɔ ba ɔ ŋ. Umosisi mafu ka ó miyɛ ahɔ̄ nɛ Ujehofa pi ɔ a, ŋma lɛ ō hayi kpaakpa lɛ Ujehofa naana nɛ ɛnɛɛnɛ ɛga nōo he ɔ ɔtu nɛhi a hɛ ɔ abɔ a.

10. (a) Ɔdi nɛ ɔkpá ku Aíita 4:10-13 mafu lɛ alɔ lɛyikwu itene ō miyɛ ahɔ̄ ō pi a? (b) Uce ō ya olɔhi nyá nɛ ācɛ ōhī mafu eko néē miyɛ ahɔ̄ ō pi a?

10 Alɔ géē lɛ itene ɔdaŋ ku alɔ yɛce ɛnɛɛnɛ ocabɔ nɛ ācɛ bɛɛka Ujobu mla Umosisi le taajɛ lɛ alɔ a. (Jé Aíita 4:10-13.) Ayinɛ alɔ alɛwa kē humayi yɛce ocabɔ ku uwa nyā ɛ. Má ɔdā nɛ ɔyinɛ alɔ nɔnyilɔ Emmanuel nōo lā ipu Congo a ka lɛyikwu ahɔ̄ ō pi nɛ ó miyɛ a: “Ayinɛ alɔ nōo jikoko le má ku um dɔka ō je ɛma ku um mla Ujehofa biya ɛ, é kē ceyitikwu kéē ta um abɔ. N yuklɔ mla ahɔ̄ néē pi um a, ɛnyā kē ta um abɔ ku um gā ipu unwalu alɛwa ŋ.” * Megan ɔcɛ ō gbɔbu ɔna ō ta ipu éwo ku Canada kɛla nyā lɛyikwu ahɔ̄ ō pi kahinii: “Igbalɛwa ó wɛ ɔdā nɛ um dɔka ō po a néē gē da um a ŋ, amáŋ ɔdā nɛ um humayi cɛgbá ō po a ya abɔɔ a.” Ɔyinɛ alɔ nɔnyilɔ Marko nōo ŋma u Croatia a kahinii: “Ɛnɛɛnɛ ɛga éyi ipu ujɔ hɛ um abɔ, amáŋ ɔdaŋ ku um gbɛla lɛyikwu eko ɔɔma, n gē má ku ahɔ̄ ō pi nɛ um miyɛ a ta um abɔ ku um ya ku ɛma ku um mla Ujehofa kóō lɔfu kpɔ.”

11. Ɔdi nɛ ɔyinɛ alɔ nɔnyilɔ Karl Klein ka lɛyikwu ō miyɛ ahɔ̄ ō pi a?

11 Ocabɔ ku ɔcɛ ɔhá nōo lɛ itene ŋma ukɔ́ amāŋ ahɔ̄ ō pi a wɛ Ɔyinɛ alɔ nɔnyilɔ Karl Klein, nōo wɛ ipu Ígwu Nōo Gē Leyi Kwu Ɔwa Ku Alɔ eko nōó yeeyi a. Ipu ɔ̄kā ku nu, Ɔyinɛ alɔ Klein kɛla lɛyikwu eko nɛ ó miyɛ ukɔ́ olɔfu ŋma ɛgiyi ɔyinɛ alɔ nɔnyilɔ Joseph F. Rutherford, nōo wɛ oklobiya ku nu nōo kwu ɔ ajaajɛ a. Ɔyinɛ alɔ Klein ka ku eko aflɛyi a, ukɔ́ nōó miyɛ a i he ɔ ɔtu ŋ. Ó kahinii: “Igbɔha nɛ [Ɔyinɛ alɔ nɔnyilɔ Rutherford] má um a, ó kɛla mla eeye kahinii: ‘Karl abɔ a yɔ lɛ!’ Amáŋ ohigbu ku ɛlā a yɔ i kwu um iyē kpɔ a, ń cɛ okonu ō hɛ ɔɔma lɔhi ŋ. Ó da um kahinii: ‘Karl, lɛ ɛlá kwu ɔ ŋ! Ukpa ku Ebilii yɔ i kwu uwɔ yɔ ŋ!’ Uweyi lɛ um kwu, anu n ta ɔ ohi kahinii: ‘N cɔnu ku ɔdā duuma mɛmla uwɔ nóó Ɔyinɛ alɔ Rutherford.’ Amáŋ abɔ ɔyinɛ alɔ nɔnyilɔ jé um lɔɔlɔhi a, ó jé ku um yɔ i cɔnu anu ó klla da um kahinii: ‘Ó lɛ unwalu ŋ amāŋ lɛ ɛlá kwu ɔ ku a hii cɛ lɛ ukpa ku Ebilii kwu uwɔ ŋ.’ Ó kpaakpa ibi! Ɔdaŋ ku alɔ bi ɛlā ɔtu lɛyikwu ɔyinɛ alɔ, ofiyɛ duu abɔ ó kɛla nōó lɛ íkwu ō ka a . . . , alɔ gē ya kóō tɔɔtɛ lɛ Ebilii kóō kwu alɔ ipu ukpa ku nu.” * (Āfi. 4:25-27) Ɔyinɛ alɔ Klein miyɛ ahɔ̄ ō pi nōó miyɛ ŋma ɛgiyi Ɔyinɛ alɔ nɔnyilɔ Rutherford a, é kē wɛ ɛnɛɛnɛ ɔya kpɔ jaa gā ajaajɛ.

ƆDI GÁĀ TA ALƆ ABƆ Ō MIYƐ UKƆ́ AMĀŊ AHƆ̄ Ō PI A?

12. Ɛgɛnyá nōo tu iyi ɔcɛ waajɛ gáā ta alɔ abɔ ō miyɛ ukɔ́ amāŋ ahɔ̄ ō pi a? (Aíjē Kú Ɛ̄gbā 141:5)

12 Ɔdi gáā ta alɔ abɔ ō miyɛ ukɔ́ amāŋ ahɔ̄ ō pi a? Alɔ cɛgbá ō tu iyi alɔ waajɛ klla bla ku alɔ i jila iyē ŋ duudu, ohigbu ɛnyā, alɔ gē ya ɛlā olila ekoohi. Ɛgɛ nɛ alɔ ka gbɔbu a, Ujobu i má ɛlā ɔwɛ okpaakpa ŋ. Amáŋ igbihaajɛ ó lɛ ɛlá ō gbo ku nu piyabɔ, Ujehofa kē lɛ ɔhā hɛ ce ɔ ohigbu ɔɔma. Ɔdiya a? Ohigbu ka Ujobu wɛ ɔcɛ ō tu iyi nu waajɛ. Ó mafu ka ó wɛ ɔcɛ ō tu iyi nu waajɛ ŋma lɛ ō miyɛ ahɔ̄ nɛ Ɛlihu pi ɔ, naana nɛ ó lé lɛ Ɛlihu nɛɛnɛhi a. (Ujób. 32:6, 7) Ō tu iyi ɔcɛ waajɛ géē ta alɔ abɔ ku alɔ miyɛ ukɔ́ amāŋ ahɔ̄ ō pi, ɔdaŋ ku ɔtu kóō ya alɔ bɛɛka alɔ i cɛgbá nu ŋ, amāŋ ɔdaŋ ku alɔ kóō lé lɛ ɔcɛ ɔɔma. Ɔnyakwɔcɛ ku ujɔ éyi ipu Canada kahinii: “Ó géē lɔnɔ nɛhi ku alɔ jɛ gɔbu, ɔdaŋ ku ɔcɛ duuma i tu alɔ ukɔ́ amāŋ pi alɔ ahɔ̄ ŋ.” Ɛjɛɛji alɔ cɛgbá ō ya ku alɔ lɛ ikpo ku Alelekwu Ihɔ a fiyɛ, mla ō je piya ɛnɛɛnɛ ācɛ nōo jé ō nwu ɛlā mla ō tɔɔna ku ɔkoolɔhi a.— Aíjē Kú Ɛ̄gbā 141:5.

13. Ɛgɛnyá nɛ alɔ cika ō leyi má ukɔ́ amāŋ ahɔ̄ ō pi nɛ alɔ gē miyɛ a?

13 Leyi má ukɔ́ amāŋ ahɔ̄ ō pi ka ó wɛ ɔwɛ nɛ Ɔwɔico gē bi le mafu ihɔtu lɛ alɔ. Ujehofa dɔka ɔdā nōo géē lɔhi lɛ alɔ fiyɛ duu a. (Aíit. 4:20-22) Ɔdaŋ ka ó lɛ alɔ ahɔ̄ pi o bu ipu Ɛlā ku nu, aɔkpá ku alɔ, amāŋ o bu ipu ɔyinɛ alɔ duuma nōo jikoko, ó yɔ i mafu ihɔtu ku nu lɛ alɔ. Ɔkpá ku Ācɛ Uhíbru 12:9, 10 kahinii: “Ɔwɔicō gē yá alɔ italā o yá kóō le lɔhi lɛ alɔ.”

14. Ɔdi nɛ alɔ cika ō lɛ ɔtu ku alɔ kwu ɔ, eko duuma néē lɛ ukɔ́ tu alɔ amāŋ pi alɔ ahɔ̄ a?

14 Lɛ ɔtu ku uwɔ kwu ukɔ́ amāŋ ahɔ̄ ō pi a, ó wɛ ɛgɛ néē ya ɔ a ŋ. Ekoohi, ɔtu lɔfu ya alɔ bɛɛka ɛgɛ néē tu alɔ ukɔ́ amāŋ pi alɔ ahɔ̄ a i wa ɔwɛ okpaakpa a ŋ. Ó wɛ ɔkwɛyi, ka ɔcɛ duuma nōo yɔ i tu ɔcɛ ukɔ́ amāŋ pi ɔcɛ ahɔ̄ a, cika ō ya ɔ ɔwɛ nōó géē tɔɔtɛ ku ɔcɛ kóō miyɛ ɔ gla. * (Ugal. 6:1) Amáŋ ɔdaŋ ku alɔ wɛ ɔcɛ néē tu alɔ ukɔ́ amāŋ pi alɔ ahɔ̄ a, alɔ cika ō gbɛla lɛyikwu ɔdā nɛ alɔ lɔfu nwu ŋma anu a, ɔdaŋ nɛ alɔ kóō gbɛla ku ɔcɛ ɔɔma cika ō ya ɔ ɔwɛ olɔhi fiyɛ. Alɔ cika ō da iyi alɔ ɔka kahinii: ‘Ɔdaŋ nɛ um kóō dɔka ɔwɛ néē tu um ukɔ́ amāŋ pi um ahɔ̄ a ŋ naana, ó lɛ ɔdā duuma nɛ um lɔfu nwu ŋma anu gla a? Ɔcɛ nōo tu um ukɔ́ amāŋ pi um ahɔ̄ a, n lɔfu leyi gwu inyileyi ku nu bonu cɛɛ ku um nwu ɛlā ŋma anu gla a?’ Oŋma aya ku alɔ, ó géē wɛ ɔdā ijeeyi ɔdaŋ ku alɔ dɔka ɔwɛ nɛ alɔ géē lɛ itene ŋma ukɔ́ duuma amāŋ ahɔ̄ ō pi.—Aíit. 15:31.

DƆKA UKƆ́ AMĀŊ AHƆ̄ Ō PI A GÉĒ LƐ ITENE ŊMA ANU

15. Ɔdiya nɛ alɔ cika ō dɔka ɔcɛ nōo géē tu alɔ ukɔ́ amāŋ pi alɔ ahɔ̄ a?

15 Ubáyíbu ta alɔ ɔtu kwu ɔtu ku alɔ dɔka ɔcɛ nōo géē tu alɔ ukɔ́ amāŋ pi alɔ ahɔ̄. Aíita 13:10 kahinii: “Ɔ̄cɛ ojéeyī gē dɔɔ̄kā ɔ̄cɛ ō pīya ɔ́ tā ɔwɛ.” Ɛlā ɔɔma wɛ ɔkwɛyi i bi o! Ācɛ nōo gē dɔka ɔcɛ nōo géē tu uwa ukɔ́ amāŋ pi uwa ahɔ̄, ikɔkɔ ō gbeyi ku ɔcɛ kóō gáā tu uwa a, géē jikoko fiyɛ ipu ɛlā ku Ujehofa, fiyɛ ācɛ nōó gē dɔka ukɔ́ amāŋ ahɔ̄ ō pi ŋ ma. Ohigbu ɛnyā, lɛ ikpo ɔɔma fu ŋma lɛ ō dɔka ɔcɛ nōo géē tu uwɔ ukɔ́ amāŋ pi uwɔ ahɔ̄.

Ɔdiya nɛ ɔyinɛ alɔ nɔnya nōo wɛ ɛdrɔ a da ɔyinɛ nōo jikoko a kóō tu ɔ ukɔ́ amaŋ pi ɔ ahɔ̄ a? (Má ogwotu ɔmɛ 16)

16. Āhɔ̄ ɛyɛɛyɛyi nyá nɛ alɔ lɔfu da ɔcɛ kóō tu alɔ ukɔ́ amāŋ pi alɔ ahɔ̄ a?

16 Eko nyá nɛ alɔ lɔfu da acolɔhɔnyɛta ɔmpa alɔ kéē tu alɔ ukɔ́ amāŋ pi alɔ ahɔ̄ a? Leyi yɛ āhɔ̄ ōhī ɛ. (1) Ɔyinɛ alɔ nɔnya éyi da ɔcɛ nōo jé ō tɔɔna lɔɔlɔhi kóō ba ɔ iyē ya oklɔcɛ mla ɔcɛ, igbihaajɛ ó klla da ɔ kóō tu ɔ ukɔ́ lɛyikwu ɛgɛ nōó géē je piya ɔcɛ nōo jé ō nwu ɛlā lɔɔlɔhi fiyɛ. (2) Ɔyinɛ alɔ nɔnya éyi nōó lɛ ɔba ɛ ŋ ma dɔka ō lá ili, ohigbu ɛnyā, ó lɛ ɔka da ɔyinɛ nɔnya éyi nōo jikoko ipu ɛlā ku Ɔwɔico, kóō da ɔ ɔkwɛyi ku ɔda nōó gbɛla lɛyikwu aɛ̄nɛ̄ ó dɔka ō lá a. (3) Ɔyinɛ alɔ nɔnyilɔ éyi lɛ ɛlā ō ka tɛɛcɛ ō ya eko aflɛyi. Ó le da ɔcɛ nōo jé ō ya ɛlā ō ka tɛɛcɛ lɔɔlɔhi kóō jahɔ lɛ ɛlā ō ka tɛɛcɛ ku nu a, o ya ɛɛ kóō da ɔ ɛga nōó cika ō ya lɔhi fiyɛ a. Ɔyinɛ alɔ nɔnyilɔ nōo kóō ya ɛlā ō ka tɛɛcɛ ihayi alɛwa ɛ, lɔfu da ācɛ nōo jé ō ya ɛlā ō ka tɛɛcɛ lɔɔlɔhi kéē tu ɔ ukɔ́, cɛɛ ó klla bi ɔ le yuklɔ.

17. Ɛgɛnyá nɛ alɔ gáā lɛ itene ŋma ukɔ́ amāŋ ahɔ̄ ō pi a?

17 Ipu alaadi amāŋ ɔya ōhī nōo yɔ i wa a, é géē tu alɔ ukɔ́ amāŋ pi alɔ ahɔ̄ ɔwɛ éyi amāŋ ɔwɛ ɔhá. Ɔdaŋ ku ɔɔma le ya, blakwu aɛlā nɛ alɔ kɛla lɛyikwu ɔ ɛ ma. Bēē tu iyi uwɔ waajɛ. Lɛ ɔtu ku uwɔ kwu ukɔ́ amāŋ ahɔ̄ néē pi uwɔ a, ó wɛ ɛgɛ néē ya ɔ a ŋ. Cɛɛ ku a bi ɔ le yuklɔ. É ma oduuma ku alɔ mla ijeeyi ŋ. Amáŋ ɔdaŋ ku alɔ ‘jāhɔ̄ lɛ ɛlā nēé gē nwū alɔ, cɛ́ɛ́ ku alɔ kē lɛ abɔ̄ bī ukɔ́ nēé tū alɔ ā,’ Ɛlā ku Ɔwɔico da alɔ ku alɔ géē “jéeyī.”—Aíit. 19:20.

IJÉ ƆMƐ 124 Yihɔtu Ku Ujehofa Mla Ayinɛ Alɔ

^ par. 5 Ācɛ ɔlɛ Ujehofa jé ka ó cɛgbá nɛhi kéē jahɔ tu ukɔ́ amāŋ ahɔ̄ ō pi ŋma ipu Ubáyíbu mla ō bi ɔ le yuklɔ. Amáŋ ó gē tɔɔtɛ lɛ alɔ ō ya lɛ a eko doodu ŋ. Ɔdiya nōó lɛ ɛgɔɔma a? Ɔdi kē gáā ta alɔ abɔ ō lɛ itene ŋma ukɔ́ amāŋ ahɔ̄ ō pi nɛ alɔ gē miyɛ a?

^ par. 10 Iye ōhī néē hi ipu ikpɛyi ɛlā nyā i wɛ iye ɔkwɔɔkwɛyi nɛ ācɛ ɔɔma gē lé a ŋ.

^ par. 14 Ipu ikpɛyi ɛlā ɔhá a, alɔ géē kɛla lɛyikwu ɛgɛ nɛ ɔcɛ nōo gē tu ɔcɛ ukɔ́ amāŋ pi ɔcɛ ahɔ̄ cika ō ya ɔ ɔwɛ ijeeyi a.