တၢ်မၤလိ ၇
“ကနၣ်ပှၤကူၣ်တၢ်သ့ အတၢ်ကတိၤ”
“ဒိးနနၢ်, ဒီးကနၣ်ပှၤကူၣ်တၢ်သ့ အတၢ်ကတိၤ.”—ကတိၤဒိ ၂၂:၁၇.
တၢ်သးဝံၣ် ၁၂၃ မၤထွဲယွၤ အတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤ
တၢ်မၤလိအံၤ အတၢ်တိာ်ပာ် *
၁. ပဒိးန့ၢ်ဘၣ် တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်သ့လၢ ကျဲဒ်လဲၣ် ဒီးဘၣ်မနုၤအဃိ ပလိၣ်ဘၣ်အီၤလဲၣ်.
တဘျီတခီၣ် ပဝဲခဲလၢာ် ပလိၣ်ဘၣ် တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်လီၤ. ဘၣ်တဘျီဘျီန့ၣ် ပလဲၤဃ့ တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်လၢ ပှၤလၢပပာ်ကဲအီၤတဖၣ်အအိၣ်. ဘၣ်ဆၣ် ဘၣ်တဘျီဘျီန့ၣ် ဖဲပ “ခီၣ်ခါ” ဘူးက “ကမၣ်” အခါ ပဒီပုၢ်ဝဲၢ်လၢ အဘၣ်ယိၣ်တၢ်လၢပဂီၢ်န့ၣ် ကဟဲဟ့ၣ်ပလီၢ်ပှၤ. (ကလၤတံ ၆:၁) ဒီးအဂၤတခါန့ၣ် ဖဲပမၤကမၣ်တၢ်ဖးဒိၣ် ဝံၤအလီၢ်ခံ ပှၤလၢအဘှီဘၣ်ထီၣ်က့ၤပှၤတဂၤ ကဟ့ၣ်ကူၣ်ပှၤ. တမံၤဂ့ၤတမၠိဂ့ၤ ပကြၢးဒိကနၣ် တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်လီၤ. ပမ့ၢ်ဒိကနၣ် တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်န့ၣ် ကကဲဘျုးလၢပဂီၢ် ဒီးကမၤပူၤဖျဲးပသးသမူလီၤ.—ကတိၤဒိ ၆:၂၃.
၂. ဒ် ကတိၤဒိ ၁၂:၁၅ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲအသိး ဘၣ်မနုၤအဃိ ပကြၢးဒိကနၣ် တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်လဲၣ်.
၂ လံာ်စီဆှံအဆၢလၢ တၢ်မၤလိအခီၣ်ထံးန့ၣ် ဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါပှၤလၢ ပက “ကနၣ်ပှၤကူၣ်တၢ်သ့ အတၢ်ကတိၤ” လီၤ. (ကတိၤဒိ ၂၂:၁၇) ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိလၢ အသ့ၣ်ညါတၢ်ခဲလၢာ်န့ၣ် တအိၣ်နီတဂၤဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ် ပှၤလၢအသ့ၣ်ညါတၢ် အါန့ၢ်ဒံးပှၤ ဒီးအတၢ်လဲၤခီဖျိ အိၣ်အါန့ၢ်ဒံးပှၤန့ၣ် အိၣ်ဝဲထီဘိ. (ဖး ကတိၤဒိ ၁၂:၁၅.) ပမ့ၢ်ဒိကနၣ် တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်န့ၣ် မ့ၢ်ဒၣ်ပပာ်ဖျါထီၣ်လၢ ပအိၣ်ဒီး တၢ်ဆီၣ်လီၤသး. တကးဒံးဘၣ် မ့ၢ်ဒၣ်ပအၢၣ်လီၤတူၢ်လိာ်လၢ ပမၤတၢ်တသ့ခဲလၢာ်ဘၣ် ဒီးပသ့ၣ်ညါလီၤပသးလၢ ပကတုၤလၢ ပဖီတၢၣ်အဂီၢ် ပလိၣ်ဘၣ်တၢ်မၤစၢၤ. ခီဖျိလၢ သးစီဆှံ ထိၣ်ဟူးထိၣ်ဂဲၤထီၣ်အီၤအဃိ စီၤပၤၡလိၤမိၤကွဲးဝဲလၢ “ပှၤဒုးကူၣ်တၢ်အိၣ်အါဂၤန့ၣ် ဂၢၢ်ဝဲကျၢၤဝဲလီၤ.”—ကတိၤဒိ ၁၅:၂၂.
၃. ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် ပကဒိးန့ၢ်ဘၣ် တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်လၢ ကျဲဒ်လဲၣ်.
၃ ပဒိးန့ၢ်ဘၣ် တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်လိၤလိၤသ့ မ့တမ့ၢ် ပဒိးန့ၢ်ဘၣ်အီၤလၢ ကျဲလၢအဂၤသ့. တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်လိၤလိၤန့ၣ် အဲၣ်ဒိးတဲဝဲ တၢ်မနုၤလဲၣ်. အဲၣ်ဒိးတဲဝဲ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်သးပှၢ် မ့တမ့ၢ် ပဒီပုၢ်ဝဲၢ်လၢ အတုၤထီၣ်ထီၣ်ဘးတဂၤ ကဟဲတဲဘၣ်ပှၤ တၢ်လၢပကဘၣ်မၤဂ့ၤထီၣ်တဖၣ်. ဖဲအဝဲသ့ၣ် ဟဲတဲပှၤဒ်န့ၣ်အခါ လီၤဂာ်ဒ်သိး ပဒိးန့ၢ်ဘၣ် တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်လိၤလိၤ. ပှၤမ့ၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်ပှၤ လၢလံာ်စီဆှံ ခီဖျိလၢ အအဲၣ်ပှၤအဃိန့ၣ် ပကြၢးပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်စံးဘျုးစံးဖှိၣ်ခီဖျိ ပဒိကနၣ်အဝဲသ့ၣ် ဒီးမၤထွဲအတၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်လီၤ. တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်လၢ အဟဲ လၢကျဲအဂၤန့ၣ် အဲၣ်ဒိးတဲဝဲ မနုၤလဲၣ်. ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် ပကဖးဘၣ် တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤတမံၤမံၤလၢ လံာ်စီဆှံပူၤ မ့တမ့ၢ် လံာ်လဲၢ်လၢ ပတၢ်ကရၢကရိထုးထီၣ်ဝဲ လၢအမၤစၢၤပှၤဒ်သိး ပကဆိကမိၣ်ထံလီၤပသး ဒီးဘှီဘၣ်ထီၣ်က့ၤပသး. (ဧ့ၤဘြံၤ ၄:၁၂) တၢ်အဝဲန့ၣ် ပကိးအီၤလၢ တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်လၢ ကျဲလၢအဂၤတခါ.
၄. ဒ် စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ် ၇:၉ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲအသိး ဖဲပဒိးန့ၢ်ဘၣ် တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်အခါ ပတကြၢးအိၣ်ဒီး တၢ်ပာ်သူၣ်ပာ်သးဒ်လဲၣ်ဘၣ်လဲၣ်.
၄ ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်လၢ အဟဲလိၤလိၤန့ၣ် ကကီလၢ ပကဒိကနၣ် ဒီးမၤထွဲအီၤအဂီၢ် တကးဒံးဘၣ် ပသးဘၣ်ဒိသ့. ဘၣ်မနုၤအဃိလဲၣ်. ပသ့ၣ်ညါလီၤပသးလၢ ပတလၢတပှဲၤဘၣ်ဒၣ်လဲာ် ဖဲပှၤဟဲတဲဘၣ်ပှၤ တၢ်လၢပကဘၣ် ဘှီဘၣ်ထီၣ်က့ၤပသးအခါ ကီလၢပကတူၢ်လိာ်အီၤဒံး. (ဖး စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ် ၇:၉.) ဒီးအဂၤတခါန့ၣ် ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် ပတဘၣ်သူၣ်ဘၣ်သး ပှၤလၢအဟ့ၣ်ကူၣ်ပှၤတဂၤ အတၢ်ပာ်သူၣ်ပာ်သး ဒီးကျဲလၢအဟ့ၣ်ကူၣ်ပှၤဘၣ်. ဒီးဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် ပကဃု ပှၤလၢအဟဲဟ့ၣ်ကူၣ်ပှၤတဂၤ အတၢ်ကမၣ် ဒီးပကဆိကမိၣ်လၢ ‘အဟဲဟ့ၣ်ကူၣ်ယၤဘၣ်လဲၣ်, အတလီၤဆီဒီးယၤဒၢး.’ ဒီးအဂၤတခါန့ၣ် ပမ့ၢ်တဘၣ်သူၣ်ဘၣ်သး တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်လၢ ပဒိးန့ၢ်ဘၣ်အီၤဘၣ်န့ၣ် ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် ပတဒိကနၣ်အီၤဘၣ် ဒီးပကလဲၤဃ့တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်လၢ ပှၤအဂၤတဂၤအအိၣ်, မ့ၢ်လၢပမုၢ်လၢ်လၢ အဝဲကတဲပှၤ ဒ်ပအဲၣ်ဒိးနၢ်ဟူအသိးအဃိ.
၅. လၢတၢ်မၤလိအံၤအပူၤ ပကတဲသကိး တၢ်မနုၤလဲၣ်.
၅ လၢတၢ်မၤလိအံၤအပူၤ ပကတဲသကိး ပှၤလၢအတတူၢ်လိာ်တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ် ဒီးပှၤလၢအတူၢ်လိာ် တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်တဖၣ် အဒိအတဲာ်လၢ အအိၣ်လၢ လံာ်စီဆှံပူၤ. ဒီးပကတဲသကိး ဒ်သိးပကတူၢ်လိာ် တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ် ဒီးကကဲဘျုးလၢပဂီၢ် အဂီၢ် ပကဘၣ်မၤဒ်လဲၣ်.
ပှၤလၢအတတူၢ်လိာ် တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်ဘၣ်
၆. ပဒိးန့ၢ်ဘၣ်တၢ်မၤလိလၢ စီၤပၤရဃၤဘၣ်အအိၣ် ဒ်လဲၣ်.
၆ ပကတဲသကိး စီၤရဃၤဘၣ် အဒိအတဲာ်. ဖဲအဝဲကဲထီၣ် ပှၤအံၣ်စရ့လးဖိ အစီၤပၤအခါ ပှၤဂီၢ်မုၢ်တဖၣ် ဟဲလၢအအိၣ်ဒီး ဃ့အီၤလၢ အကမၤဖှံလီၤ တၢ်ဝံတၢ်ယိးလၢ အပါစီၤၡလိၤမိၤ ပာ်ထီၣ်လၢ ပှၤဂီၢ်မုၢ်အလိၤ. ဒီးစီၤရဃၤဘၣ် တၢၣ်ပီၣ်သကိးဝဲဒီး ပှၤအံၣ်စရ့လး အပှၤသူၣ်က့သးပှၢ်တဖၣ် အဃိ လီၤပတြၢၤဒိၣ်မး. ဒီးပှၤသူၣ်က့သးပှၢ်တဖၣ်အံၤ ဟ့ၣ်ကူၣ်အီၤလၢ ကမၤဝဲဒ် ပှၤဂီၢ်မုၢ်တဖၣ် ဃ့ထီၣ်ဝဲ, ဒ်သိးဒီး ပှၤဂီၢ်မုၢ်တဖၣ် ကဆဲးဒိးပၢအသးလၢ အဖီလာ်အဂီၢ်. (၁ စီၤပၤ ၁၂:၃-၇) ဘၣ်ဆၣ် စီၤရဃၤဘၣ် တဘၣ်သူၣ်ဘၣ်သးဝဲ တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်တခါအံၤ အါအါဘၣ်အဃိ အဝဲလဲၤတၢၣ်ပီၣ်ဒီး ပှၤတရွဲၣ်ဃီဒီးအီၤတဖၣ်. ဒီးပှၤသ့ၣ်တဖၣ်အံၤန့ၣ် အသးနံၣ်ကအိၣ် ၄၀ အဃိ အတၢ်လဲၤခီဖျိဒု ကအိၣ်တစဲးဖိလံ. (၂ ကွဲးနီၣ်တၢ် ၁၂:၁၃) ဘၣ်ဆၣ် ပှၤသ့ၣ်တဖၣ်အံၤ ဟ့ၣ်ကူၣ်စီၤရဃၤဘၣ်လၢ အတဂ့ၤဘၣ်တကပၤ. အဝဲသ့ၣ် ဟ့ၣ်ကူၣ်အီၤဒ်သိး အကမၤဃၢထီၣ် ပှၤဂီၢ်မုၢ်တဖၣ် အတၢ်ဝံတၢ်ယိး. (၁ စီၤပၤ ၁၂:၈-၁၁) စီၤရဃၤဘၣ် ဒိးန့ၢ်ဘၣ်တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ် လၢအလီၤဆီလိာ်သးအဃိ ဒ်သိး အကသ့ၣ်ညါဝဲလၢ အကြၢးမၤထွဲဝဲ ဖဲလဲၣ်တခါလဲၣ်အဂီၢ် အမ့ၢ်ဃ့တၢ်မၤစၢၤလၢ ယဟိဝၤယွၤအအိၣ်န့ၣ်သ့. ဘၣ်ဆၣ် အတမၤဝဲဒ်န့ၣ်ဘၣ်. လၢတၢ်န့ၣ်အလီၢ် အတူၢ်လိာ်ဝဲလၢ ပှၤတရွဲၣ်ဃီဒီးအီၤတဖၣ် အတၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ် လၢအဘၣ်သူၣ်ဘၣ်သးဝဲ ဒိၣ်တစဲး. အဃိ စီၤရဃၤဘၣ် ဒီးအံၣ်စရ့လး အပှၤဂီၢ်မုၢ်တဖၣ် ထံၣ်ဘၣ်ဒီး တၢ်ကီတၢ်ခဲတဖၣ်. ပဝဲသ့ၣ်စ့ၢ်ကီး တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်လၢ ပဒိးန့ၢ်ဘၣ်အီၤန့ၣ် တမ့ၢ်လၢ ပကဘၣ်သူၣ်ဘၣ်သးအီၤ ထီဘိဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ် တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်တဖၣ် မ့ၢ်ဒိးသန့ၤထီၣ်အသးလၢ ကစၢ်ယွၤ အကလုၢ်ကထါန့ၣ် ပကြၢးတူၢ်လိာ်အီၤလီၤ.
၇. စီၤပၤဧူးစံယါ အဒိအတဲာ်န့ၣ် သိၣ်လိပှၤ တၢ်မနုၤလဲၣ်.
၇ စီၤပၤ ဧူးစံယါ တတူၢ်လိာ် တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်ဘၣ်. အဝဲလဲၤနုာ်လီၤဝဲလၢ တၢ်လီၢ်တတီၤလၢ ယဟိဝၤယွၤ အတၢ်လုၢ်ဟံၣ်ပူၤ ဒီးပာ်လီၤအသးလၢ အကလုၢ်ထီၣ် တၢ်နၢမူ. ထဲဒၣ်ပှၤလုၢ်တၢ်ဒိၣ်တဖၣ်န့ၣ် ကစၢ်ယွၤ ဟ့ၣ်အခွဲးလၢကလဲၤနုာ်လီၤ လၢတၢ်လီၢ်အဝဲန့ၣ်. အဃိ ဖဲစီၤပၤဧူးစံယါ လဲၤလၢတၢ်လီၢ်ဖဲန့ၣ်အခါ ပှၤလုၢ်တၢ်ဒိၣ်တဖၣ် တဲအီၤလၢ “စီၤဧူးစံယါဧၢ, တၢ်ဘၣ်ဃးဒီးနၤလၢ နကဆိၣ်ကဲၤတၢ်နၢမူလၢ ယွၤအဂီၢ်တမ့ၢ်ဘၣ်, မ့ၢ်အဘၣ်ဃးဒီးပှၤလုၢ်တၢ်အဒိၣ်” လီၤ. ဖဲပှၤလုၢ်တၢ်ဒိၣ် တဲအီၤဒ်န့ၣ်အခါ “စီၤဧူးစံယါအသးထီၣ်” တၢ်လီၤ. အမ့ၢ်ဆီၣ်လီၤအသးဒီး တူၢ်လိာ်တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ် ဒီးဟးထီၣ်ဖဲန့ၣ် တဘျီဃီန့ၣ် ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် ယဟိဝၤယွၤ ကပျၢ်ကွံာ် အတၢ်ကမၣ်. ဘၣ်ဆၣ် ဘၣ်မနုၤအဃိ အတတူၢ်လိာ် တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်ဘၣ်လဲၣ်. မ့ၢ်လၢအကဲစီၤပၤအဃိ အကဆိကမိၣ်ဘၣ်ဝဲလၢ တၢ်လၢအအဲၣ်ဒိးမၤဝဲန့ၣ် မၤဝဲသ့. ဘၣ်ဆၣ် ယဟိဝၤယွၤ တဘၣ်သး တၢ်လၢအမၤဝဲဘၣ်. မ့ၢ်လၢအဝဲ ပာ်ထီၣ် ထီအသးအဃိ အဘၣ်တၢ်စံၣ်ညီၣ်အီၤလၢ တၢ်ဆါအၢ ဒီးအ “ဘၣ်တၢ်ဆါအၢ တုၤမုၢ်နံၤလၢအသံဝဲ” လီၤ. (၂ ကွဲးနီၣ်တၢ် ၂၆:၁၆-၂၁) စီၤပၤဧူးစံယါ အဒိအတဲာ်န့ၣ် သိၣ်လိပှၤလၢ ပမ့မ့ၢ် ပှၤဒ်လဲၣ်ဂ့ၤဒ်လဲၣ်ဂ့ၤ ပမ့ၢ်တတူၢ်လိာ် တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်လၢ အဒိးသန့ၤထီၣ်အသးလၢ လံာ်စီဆှံဘၣ်န့ၣ် ပတဒိးန့ၢ်ဘၣ် ယဟိဝၤယွၤ အတၢ်ဘၣ်သးလၢၤဘၣ်.
ပှၤလၢအတူၢ်လိာ် တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်
၈. ဖဲစီၤယိၤဘး ဒိးန့ၢ်ဘၣ် တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်အခါ အမၤဝဲဒ်လဲၣ်.
၈ လံာ်စီဆှံ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲ ပှၤအဒိအတဲာ်လၢ အကဲထီၣ် တၢ်ဟ့ၣ်ပလီၢ်လၢပဂီၢ် တကးဒံးဘၣ် အပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲ ပှၤဒိဂ့ၤတဲာ်ဘၣ် လၢအန့ၢ်ဘၣ် တၢ်ဆိၣ်ဂ့ၤ ခီဖျိအတူၢ်လိာ် တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်အဃိလီၤ. ပကဆိကမိၣ်ကွၢ် စီၤယိၤဘး အဂ့ၢ်. အဝဲမ့ၢ်ပှၤလၢ အပျံၤကစၢ်ယွၤ ဘၣ်ဆၣ် အတလၢတပှဲၤဘၣ်. စီၤယိၤဘးတူၢ်ဘၣ် တၢ်ဆီၣ်သနံးအါမးအဃိ အဝဲဟးတဲကြီတၢ်. အဃိ စီၤအလံဟူၤ ဒီးယဟိဝၤယွၤ ဟ့ၣ်ကူၣ်အီၤလိၤလိၤလီၤ. ဖဲန့ၣ်အဆၢကတီၢ် စီၤယိၤဘးမၤဝဲဒ်လဲၣ်. အဝဲတူၢ်လိာ် တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်လၢ တၢ်ဆီၣ်လီၤသးအပူၤ ဒီးတဲဝဲလၢ “တၢ်လၢယတသ့ၣ်ညါဘၣ်န့ၣ် ယကတိၤတၢ် . . . ယသးဘၣ်အၢလီၤယသး, [“ယပီၢ်ယၢ်လီၤက့ၤယသး လၢတၢ်လၢ ယတဲအဃိ,” NWT] ဒီးပီၢ်ယၢ်လီၤက့ၤယသးလၢ ဟီၣ်ခိၣ်အကမူၣ် ဒီးဖၣ်ဆါအကျါလီၤ.” မ့ၢ်လၢစီၤယိၤဘး အိၣ်ဒီးတၢ်ဆီၣ်လီၤသးအဃိ ယဟိဝၤယွၤ ဆိၣ်ဂ့ၤအီၤလီၤ.—ယိၤဘး ၄၂:၃-၆, ၁၂-၁၇.
၉. ဖဲစီၤမိၤၡ့ ဒိးန့ၢ်ဘၣ် တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်အခါ အပာ်လီၤဒိဂ့ၤတဲာ်ဘၣ်ဒ်လဲၣ်.
၉ ဖဲစီၤမိၤၡ့ မၤကမၣ်တၢ်ဖးဒိၣ် ဝံၤအလီၢ်ခံ အတူၢ်လိာ် တၢ်သိၣ်က့ၤသီက့ၤအဃိ အပာ်လီၤ ဒိဂ့ၤတဲာ်ဘၣ်လီၤ. ဘၣ်တဘျီန့ၣ် စီၤမိၤၡ့ အသးထီၣ်တၢ် ဒီးတမၤလၤကပီၤဘၣ် ယဟိဝၤယွၤဘၣ်. အဃိ အတလဲၤနုာ်လီၤဘၣ်လၢ ကီၢ်တၢ်စံးပာ်အပူၤလၢၤဘၣ်. (၄ မိၤၡ့ ၂၀:၁-၁၃) ဖဲစီၤမိၤၡ့ မၢယဟိဝၤယွၤ က့ၤဆိကမိၣ်က့ၤ အတၢ်ဆၢတဲာ်အခါ ယဟိဝၤယွၤတဲအီၤလၢ “လၢတၢ်တမံၤန့ၣ်အဂ့ၢ်အကျိၤ ကတိၤလၢၤဒီးယၤတဂ့ၤ.” (၅ မိၤၡ့ ၃:၂၃-၂၇) ဘၣ်ဆၣ် စီၤမိၤၡ့ တသးဒိၣ်ထီၣ်တၢ်ဘၣ်. လၢတၢ်န့ၣ်အလီၢ် အဝဲတူၢ်လိာ် ယဟိဝၤယွၤ အတၢ်ဆၢတဲာ် အဃိ ယဟိဝၤယွၤ ဟ့ၣ်အခွဲးလၢ စီၤမိၤၡ့ ကဆဲးတီခိၣ်ရိၤမဲ ပှၤအံၣ်စရ့လးဖိတဖၣ်. (၅ မိၤၡ့ ၄:၁) ခီဖျိလၢ စီၤယိၤဘး ဒီးစီၤမိၤၡ့ တူၢ်လိာ်တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်အဃိ အဝဲသ့ၣ် ပာ်လီၤဒိဂ့ၤတဲာ်ဘၣ် လၢပဂီၢ်လီၤ. စီၤယိၤဘး ဆီတလဲအတၢ်ထံၣ် ဒီးတတဲပူၤဖျဲးအသးဘၣ်. မ့မ့ၢ် စီၤမိၤၡ့န့ၣ် တၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်လၢ အပာ်လုၢ်ပာ်ပှ့ၤဝဲန့ၣ် တဒိးန့ၢ်ဘၣ်ဝဲလၢၤဘၣ် သနာ်က့ အဝဲတူၢ်လိာ် ယဟိဝၤယွၤအတၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ် ဒီးဆဲးတီဒီး ယဟိဝၤယွၤ.
၁၀. (က) ပမ့ၢ်တူၢ်လိာ် တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်န့ၣ် ပကဒိးန့ၢ်ဘၣ်အဘျုး ဒ်လဲၣ်န့ၣ် ကတိၤဒိ ၄:၁၀-၁၃ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲဒ်လဲၣ်. (ခ) ပဒီပုၢ်ဝဲၢ်တနီၤလၢ အဒိးန့ၢ်ဘၣ် တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်န့ၣ် အိၣ်ဒီးတၢ်ပာ်သူၣ်ပာ်သး လၢအဂ့ၤဒ်လဲၣ်.
၁၀ ပမ့ၢ်ကွၢ်လိမၤဒိး စီၤယိၤဘး ဒီးစီၤမိၤၡ့ လၢအအိၣ်ဒီး တၢ်သးတီန့ၣ် ပကဒိးန့ၢ်ဘၣ် အဘျုး. (ဖး ကတိၤဒိ ၄:၁၀-၁၃.) ပဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါအါဂၤန့ၣ် မၤဝဲဒ်န့ၣ်လီၤ. ပကဆိကမိၣ်ကွၢ် ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါ အ့ၤမဲနူၤ လၢအအိၣ်လၢ ခိကိၣ်န့ၣ် ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်လၢ အဒိးန့ၢ်ဘၣ်ဝဲန့ၣ် အတဲဝဲလၢ “ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါလၢ အဒိၣ်တုာ်ခိၣ်ပှဲၤ လၢတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ပူၤတဖၣ်န့ၣ် အဝဲသ့ၣ် ထံၣ်ဝဲလၢ ယကမၤဘၣ် တၢ်လၢအကမၤဘၣ်ဒိ ယတၢ်ရ့လိာ်သးဒီး ယဟိဝၤယွၤ ဒီးအဝဲသ့ၣ် ဟဲမၤစၢၤယၤ. ဒီးယမၤထွဲ အဝဲသ့ၣ်အတၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်အဃိ ယဟးဆှဲး တၢ်ကီတၢ်ခဲတဖၣ်န့ၢ်ဝဲ.” * ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်မဲကၢၤ လၢအအိၣ်လၢ ကီၢ်ခဲနဒၣ် ဒီးအမၤပှၤလဲၤလၢညါတဂၤန့ၣ် တဲဝဲလၢ “တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်လၢ ယန့ၢ်ဘၣ်အီၤတဖၣ်န့ၣ် ယတအဲၣ်ဒိး ဒိကနၣ်အီၤ ကိးခါဒဲးဘၣ်, ဘၣ်ဆၣ် နီၢ်ကီၢ်န့ၣ် တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်တဖၣ်အံၤ အကဲတၢ်လၢယလိၣ်ဘၣ်အီၤ.” ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါ မါကိၤ လၢအအိၣ်လၢ ကီၢ်ခရိၣ်အ့ၡၢၣ်န့ၣ် တဲဝဲလၢ “ယတၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်လၢ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အပူၤ လီၤမၢ်ကွံာ် ဒီးယဆိကမိၣ်ထံက့ၤ တၢ်ဆၢကတီၢ်ဖဲန့ၣ်အခါ ယသ့ၣ်ညါလၢ တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်လၢ ယဒိးန့ၢ်အီၤတဖၣ်န့ၣ် မၤစၢၤယၤဒ်သိး ယတၢ်ရ့လိာ်သးဒီးယဟိဝၤယွၤ ကဂ့ၤထီၣ်က့ၤအဂီၢ်.”
၁၁. ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်တူၢ်လိာ် တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်န့ၣ် ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါ ခါချဲ(န်) က့ၤတဲက့ၤဝဲဒ်လဲၣ်.
၁၁ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါ ခါချဲ(န်) လၢအမ့ၢ် ပှၤပၢဆှၢတၢ်ကမံးတံာ်န့ၣ် အိၣ်ဒီးတၢ်ဒိဂ့ၤတဲာ်ဘၣ် လၢအတူၢ်လိာ်ဝဲ တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်လီၤ. လၢအတၢ်အိၣ်မူ အတၢ်လဲၤခီဖျိအဂ့ၢ်ပူၤန့ၣ် အတဲဖျါထီၣ်ဝဲလၢ ဘၣ်တဘျီ အသကိးလၢ အဘူးဒီးအီၤ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါ ကၠိစဲး ရၢၤသဖၢၤ န့ၣ် ဟ့ၣ်ကူၣ်အီၤ ဆူၣ်တစဲး. ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခါချဲ(န်) တဲဝဲလၢ ဖဲပှၤဟ့ၣ်ကူၣ်အီၤသီသီခါဒု အသးဘၣ်ဒိတစဲး. ဒီးအတဲဝဲလၢ “လၢခံဖဲဒီပုၢ်ဝဲၢ် ရၢၤသဖၢၤ ထံၣ်ယၤအခါ လၢတၢ်မဲာ်မုာ်နါဆၢအပူၤ အတဲယၤလၢ ‘အိၣ်ဆူၣ်ဧါ ခါ.’ မ့ၢ်လၢ ယသးဘၣ်ဒိဒံးအဃိ ယက့ၤစံးဆၢက့ၤအီၤ မုာ်မုာ်တမုာ်မုာ်. အဃိ အဝဲတဲယၤလၢ ‘ခါဧၢ, ပလီၢ်နသးနီၤ. မုၣ်ကီၤလံၢ် ကွၢ်နခီၣ်ခါ.’ ယပာ်ယသးတဘၣ်လၢၤအဃိ ယတဲဆၢက့ၤအီၤလၢ ‘ဒီပုၢ်ဝဲၢ် ရၢၤသဖၢၤ, ဘၣ်နီမံၤဘၣ်.’ ဘၣ်ဆၣ် ယသးထီၣ်ဒံးအီၤန့ၣ် အသ့ၣ်ညါဝဲ ဒီးအတဲကဒီးဝဲလၢ ‘တဘၣ်နီမံၤဘၣ်နာ်က့ ပလီၢ်သးနီၤ, မုၣ်ကီၤလံၢ်ကွၢ်နခီၣ်ခါ.’ အတဲတၢ်န့ၣ် ဖးဘၣ်ညါ. ပဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဂၤ တဲတၢ်မ့ၢ်ဘၣ်သနာ်က့ ပမ့ၢ်ဆဲးသးထီၣ်အီၤဒံးန့ၣ် မ့ၢ်ဒၣ်ပအိးထီၣ်န့ၢ် မုၣ်ကီၤလံၢ်အကျဲလၢ ကလ့ပစီပှၤအဂီၢ်.” * (အ့းဖ့းစူး ၄:၂၅-၂၇) ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခါချဲ(န်) တူၢ်လိာ်ဝဲ ဒီပုၢ်ဝဲၢ် ရၢၤသဖၢၤ အတၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်အဃိ အဝဲသ့ၣ် က့ၤမုာ်လိာ်ကဒါက့ၤအသး ဒ်အလီၢ်လီၢ်အသိးလီၤ.
ပကသးအိၣ်တူၢ်လိာ် တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်အဂီၢ် ပကဘၣ်မၤဒ်လဲၣ်
၁၂. တၢ်ဆီၣ်လီၤသးန့ၣ် ကမၤစၢၤပှၤလၢ ပကမၤထွဲ တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်ဒ်လဲၣ်. (စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၁၄၁:၅)
၁၂ ဒ်သိး ပကသးအိၣ်တူၢ်လိာ် တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်အဂီၢ် ပကဘၣ်မၤဒ်လဲၣ်. ပကဘၣ် အိၣ်ဒီးတၢ်ဆီၣ်လီၤသး ဒီးသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်လၢ ပမ့ၢ်ပှၤတလၢတပှဲၤဘၣ် ဒီးပဟးမၤဘၣ်တၢ် တကျးဒးသ့. ဒ်ပတဲသကိးတ့ၢ်အသိး လၢအခီၣ်ထံးခါန့ၣ် စီၤယိၤဘး အိၣ်ဒီးတၢ်ထံၣ်လၢအကမၣ်. ဘၣ်ဆၣ် လၢခံအဘှီဘၣ်ထီၣ်က့ၤ အတၢ်ထံၣ် ဒီးယဟိဝၤယွၤ ဆိၣ်ဂ့ၤအီၤ. ဘၣ်မနုၤအဃိလဲၣ်. မ့ၢ်လၢအဆီၣ်လီၤအသးအဃိ. အဝဲအိၣ်ဒီး တၢ်ဆီၣ်လီၤသးခီဖျိ စီၤအလံဟူၤ မ့ၢ်ပှၤလၢ အညါဘီၣ်န့ၢ်အီၤ သနာ်က့ အတူၢ်လိာ်ဝဲ အတၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်. (ယိၤဘး ၃၂:၆, ၇) ဖဲပတူၢ်ဘၣ်လၢ ပှၤတကြၢးဟ့ၣ်ကူၣ်ပှၤဘၣ် မ့တမ့ၢ် ပှၤလၢအဟ့ၣ်ကူၣ်ပှၤတဂၤ အသးစၢ်န့ၢ်ဒံးပှၤအခါဒၣ်လဲာ် ပမ့ၢ်အိၣ်ဒီး တၢ်ဆီၣ်လီၤသးန့ၣ် ကညီလၢပကဒိကနၣ် တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်လီၤ. တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်သးပှၢ်တဂၤ လၢအအိၣ်လၢ ကီၢ်ခဲနဒၣ်န့ၣ် တဲဝဲလၢ “ပတထံၣ်လီၤပသးဒ် ပှၤဂၤထံၣ်ပှၤအသိးဘၣ် အဃိ ပှၤဟ့ၣ်ကူၣ်ပှၤ မ့ၢ်တအိၣ်ဘၣ်န့ၣ် ပတလဲၤထီၣ်လဲၤထီဘၣ်.” ပဝဲခဲလၢာ်န့ၣ် ပကဘၣ်မၤဒိၣ်ထီၣ်အါထီၣ် နီၢ်သးအတၢ်ဂ့ၤတၢ်ဝါတဖၣ် ဒီးပကဘၣ်ကဲထီၣ် ပှၤသိၣ်လိတၢ် ဒီးစံၣ်တဲၤတဲလီၤ တၢ်သးခုကစီၣ် လၢအဂ့ၤတဂၤလီၤ.—ဖး စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၁၄၁:၅.
၁၃. တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်လၢ ပဒိးန့ၢ်ဘၣ်အီၤန့ၣ် ပကြၢးထံၣ်အီၤဒ်လဲၣ်.
၁၃ တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်န့ၣ် ပကဘၣ်ထံၣ်အီၤဒ် အမ့ၢ်ကစၢ်ယွၤအတၢ်အဲၣ်. ယဟိဝၤယွၤ ဘၣ်သးဝဲလၢ ပကန့ၢ်ဘၣ် တၢ်လၢအဂ့ၤကတၢၢ် လၢပဂီၢ်. (ကတိၤဒိ ၄:၂၀-၂၂) အဃိ ဖဲအဟ့ၣ်ကူၣ်ပှၤ ခီဖျိလၢ အကလုၢ်ကထါ, လံာ်လဲၢ်လၢ အဒိးသန့ၤထီၣ်အသးလၢ လံာ်စီဆှံ မ့တမ့ၢ် ပဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါတဖၣ်အခါ မ့ၢ်ဒၣ်အပာ်ဖျါထီၣ်တၢ်အဲၣ် လၢပဖီခိၣ်လီၤ. ဧ့ၤဘြံၤ ၁၂:၉, ၁၀ တဲဝဲလၢ “ကစၢ်ယွၤန့ၣ် အဝဲသိၣ်က့ၤသီက့ၤပှၤ လၢပကန့ၢ်ဘျုးအဂီၢ်” လီၤ.
၁၄. ဖဲပှၤဟ့ၣ်ကူၣ်ပှၤအခါ ပကဘၣ် သးစၢၢ်ဆၢ တၢ်မနုၤလဲၣ်.
၁၄ သးစၢၢ်ဆၢလၢ တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤ, တဘၣ်သးစၢၢ်ဆၢ လၢကျဲလၢပှၤဟဲတဲနၤ ဒ်လဲၣ်ဒ်လဲၣ်တဂ့ၤ. တဘျီတခီၣ် ပကတူၢ်ဘၣ်လၢ ပှၤဟဲဟ့ၣ်ကူၣ်ပှၤ အကျိၤအကျဲန့ၣ် တဘၣ်ဘၣ်. ပှၤလၢအဟ့ၣ်ကူၣ်တၢ်တဂၤန့ၣ် ကြၢးဂုာ်ကျဲးစၢး အဂ့ၤကတၢၢ် ဒ်သိး ပှၤတူၢ်လိာ် အတၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ် ကညီအဂီၢ်. * (ကလၤတံ ၆:၁) ဒီးဖဲပှၤဟ့ၣ်ကူၣ်ပှၤအခါ ပမ့ၢ်တူၢ်ဘၣ်လၢ ပှၤကြၢးဟ့ၣ်ကူၣ်ပှၤလၢ ကျဲအဂၤတဘိသနာ်က့ ပကဘၣ်သးစၢၢ်ဆၢ တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤ လၢအတဲပှၤလီၤ. ပသံကွၢ်လီၤပသး ဒ်အံၤသ့. ‘ယမ့ၢ်တဘၣ်သူၣ်ဘၣ်သး ကျဲလၢအဟဲဟ့ၣ်ကူၣ်ယၤ သနာ်က့ တၢ်လၢအတဲဝဲန့ၣ် မ့ၢ်အဘၣ် အိၣ်တမံၤမံၤဧါ. မ့ၢ်ယကွၢ်ကပာ် ပှၤလၢအဟ့ၣ်ကူၣ်ယၤတဂၤ အတၢ်ဂံၢ်စၢ်ဘါစၢ် ဒီးယဟံးန့ၢ်တၢ်မၤလိလၢအအိၣ် ကသ့ဧါ.’ ဖဲပှၤဟ့ၣ်ကူၣ်ပှၤ တဘျီဂ့ၤတဘျီဂ့ၤအခါ ပမ့ၢ်ဂုာ်ကျဲးစၢးဟံးန့ၢ် တၢ်မၤလိန့ၣ် မ့ၢ်ဒၣ်ကျဲလၢ ပအိၣ်ဒီး တၢ်ကူၣ်သ့လီၤ.—ကတိၤဒိ ၁၅:၃၁.
နမ့ၢ်ဃ့ တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်န့ၣ် နကဒိးန့ၢ်ဘၣ်အဘျုး
၁၅. ဘၣ်မနုၤအဃိ ပဘၣ်ဃ့ တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်လဲၣ်.
၁၅ လံာ်စီဆှံ ဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါပှၤလၢ ပကဃ့တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်. ကတိၤဒိ ၁၃:၁၀ တဲဝဲလၢ “တၢ်ကူၣ်သ့အိၣ်ဝဲဒီး ပှၤလၢအဒိးန့ၢ် တၢ်ဒုးကူၣ်တၢ်န့ၣ်လီၤ.” ပှၤလၢအဃ့ တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်န့ၣ် ညီနုၢ်လဲၤထီၣ်လဲၤထီ လၢနီၢ်သးတခီ ဒိၣ်န့ၢ်ဒံး ပှၤလၢအအိၣ်ခိးလၢ ပှၤကဟဲဟ့ၣ်ကူၣ်အီၤလီၤ. အဃိ လဲၤဃ့ဆိ တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်တက့ၢ်.
၁၆. ပကဘၣ်ဃ့ တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်လၢ ဆၢကတီၢ်ဖဲလဲၣ်.
၁၆ ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် ပကဃ့ တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်လၢ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါတဖၣ်အအိၣ် လၢအခါဖဲလဲၣ်. ပကကွၢ်သကိး တၢ်အိၣ်သးတနီၤ. (၁) ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်တဂၤ ကသံကွၢ် ပှၤစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်ဖိလၢ အတၢ်လဲၤခီဖျိအါတဂၤ ကလဲၤပိာ်အခံလၢ အတၢ်မၤလိလံာ်စီဆှံ ဝံၤဒီး ကသံကွၢ်အီၤလၢ မ့ၢ်အမၤဂ့ၤထီၣ် အတၢ်သိၣ်လိအကျိၤအကျဲ ကသ့ဒ်လဲၣ်. (၂) ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်သဘျ့တဂၤ ကအဲၣ်ဒိးပှ့ၤဝဲ တၢ်ကူတၢ်ကၤအဃိ ကသံကွၢ်ဝဲ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်လၢ အဒိၣ်တုာ်ခိၣ်ပှဲၤတဂၤ ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်ကူတၢ်ကၤလၢ အကပှ့ၤဝဲန့ၣ် ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်တဂၤအံၤ အတၢ်ထံၣ်အိၣ်ဒ်လဲၣ်. (၃) ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါတဂၤ ဒိးန့ၢ်ဘၣ်မူဒါလၢ ကဘၣ်ဟ့ၣ်ကမျၢၢ်တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤ အဆိကတၢၢ်တဘျီ. အဃိ သံကွၢ်ဝဲ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်လၢအတၢ်လဲၤခီဖျိအိၣ်လၢ အဟ့ၣ်တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်တဂၤ ကကနၣ်န့ၢ်အီၤ လီၤတံၢ်လီၤဆဲး ဒ်သိး အကသ့ၣ်ညါဝဲလၢ အကဘၣ်မၤဂ့ၤထီၣ်ဝဲဖဲလဲၣ်. ဒီးဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါတဂၤ အဟ့ၣ်တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ် အနံၣ်မ့ၢ်အိၣ်အါမးသနာ်က့ အဃ့တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်သ့ ဒီးအမၤထွဲဝဲ တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်လၢ အဒိးန့ၢ်ဘၣ်ဝဲသ့လီၤ.
၁၇. ဒ်သိး ပကဒိးန့ၢ်ဘၣ်အဘျုးလၢ တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်အဂီၢ် ပကဘၣ်မၤဒ်လဲၣ်.
၁၇ ပဝဲကိးဂၤဒဲးန့ၣ် နွံလၢအကဟဲမ့ၢ်ဂ့ၤ လါလၢအကဟဲမ့ၢ်ဂ့ၤ ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် ပကဒိးန့ၢ်ဘၣ် တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်လိၤလိၤ မ့တမ့ၢ် လၢကျဲလၢအဂၤလီၤ. ပမ့ၢ်ဒိးန့ၢ်ဘၣ် တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ် ဒ်လဲၣ်ဂ့ၤဒ်လဲၣ်ဂ့ၤန့ၣ် ပကသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ် တၢ်ဂ့ၢ်လၢ ပတဲသကိးတ့ၢ်အီၤတဖၣ်အံၤ. ပကအိၣ်ဒီး တၢ်ဆီၣ်လီၤသး, ပကသးစၢၢ်ဆၢလၢ တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤ ဒီးပတသးစၢၢ်ဆၢလၢ ကျဲလၢပှၤဟဲဟ့ၣ်ကူၣ်ပှၤဘၣ်, ဒီးပကမၤထွဲ တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်တဖၣ်. ပဝဲခဲလၢာ်န့ၣ် ပတအိၣ်ဖျဲၣ်ထီၣ်ဃုာ်ဒီး တၢ်ကူၣ်သ့ဘၣ်. ကစၢ်ယွၤ အကလုၢ်ကထါတဲဝဲလၢ ပမ့ၢ် “ကနၣ်တၢ်ဒုးကူၣ်တၢ်, ဒီးကနၣ်တၢ်သိၣ်လိတၢ်” န့ၣ်ပကကဲထီၣ်ပှၤ “ကူၣ်တၢ်သ့” လီၤ.—ကတိၤဒိ ၁၉:၂၀.
တၢ်သးဝံၣ် ၁၂၄ တီထီဘိ
^ လံာ်အဆၢ. 5 ယဟိဝၤယွၤ အခ့အပှၤတဖၣ် ပာ်လုၢ်ပာ်ပှ့ၤဝဲ တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်လၢ အဒိးသန့ၤထီၣ်အသးလၢ လံာ်စီဆှံ. ဘၣ်ဆၣ် တဘျီတခီၣ်န့ၣ် တညီလၢ ပကတူၢ်လိာ် တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်ဘၣ်. ဘၣ်မနုၤအဃိလဲၣ်. ဒ်သိး ပကဒိးန့ၢ်ဘၣ်အဘျုးလၢ တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်အဂီၢ် ပကဘၣ်မၤ တၢ်မနုၤလဲၣ်.
^ လံာ်အဆၢ. 10 ပှၤမံၤတနီၤ ဘၣ်တၢ်ဆီတလဲအီၤ.
^ လံာ်အဆၢ. 14 တၢ်မၤလိ လၢခံတခါန့ၣ် ပကတဲသကိး ဘၣ်ဃးဒီး ပှၤလၢအဟ့ၣ်ကူၣ်တၢ်တဂၤ ဟ့ၣ်ကူၣ်တၢ်လၢ ကျဲလၢအဘၣ် ကသ့ဒ်လဲၣ်.